تاثیرات حمایتی عصاره هیدرواتانولی میوه‌ی گیاه نسترن کوهی در مسمومیت کبدی و کلیوی القا شده با اتانول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیئت علمی، دانشگاه بوعلی سینا،دانشکده علوم، گروه زیست شناسی

2 گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

3 گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

4 گروه زیست شناسی، واحد شهر قدس،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران

چکیده

مقدمه: گیاه نسترن کوهی به شکل گسترده ایی در طب سنتی ایرانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مطالعه جهت بررسی فعالیت حمایتی نسترن کوهی در مسمومیت کبدی القا شده با اتانول در رَت‌ها، طراحی شد.
مواد و روش‌ها: در مطالعه‌ی حاضر، 30 سر رَت ویستار به 5 گروه تقسیم شدند شامل: کنترل، اتانول (5 g. kg−1)، اتانول+عصاره‌ی 1(200 mg. kg−1) و اتانول+عصاره‌ی 2(400 mg. kg−1) و عصاره تنها (400 mg. kg−1). بررسی هیستوپاتولوژیکی، اندازه‌گیری آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)، آلانین آمینوترانسفراز (ALT)، آلکالین فسفاتاز (ALP) و سطح اوره (BUN) و کراتینین (Creatinine) سرم خون صورت گرفت.
نتایج: مصرف اتانول منجر به افزایش معنی‌داری در سطح سرمی AST، ALT، ALP و اوره و کراتینین می‌شود. تیمار همزمان عصاره‌های دوزهای مختلف نسترن کوهی به همراه اتانول، به شکل معنی داری سطوح AST، ALT، ALP، اوره و کراتینین را کاهش می‌دهد. همچنین عصاره‌ی با دوزهای مختلف منجر به کاهش آسیب‌های بافتی می-گردد.
نتیجه‌گیری: یافته‌های ما پیشنهاد می‌کند که گیاه نسترن کوهی توانایی حمایت از کبد و کلیه در برابر تغییرات بیوشیمیایی و هیستوپاتولوژیکی القا شده با اتانول را دارا می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Effects of Rosa canina L. against ethanol induced hepatotoxicity and nephrotoxicity

نویسندگان [English]

  • Siamak Yari 1
  • roya karamian 2
  • ronak jarahi 3
  • Majid Rajabi 4

1 Department of biology, Faculty of Science,University of Bu Ali Sina, Hamedan, I.R. of Iran

2 department of biology, faculty of science, university of Bu-Ali Sina

3 department of biology, faculty of science, university of Bu-Ali Sina, hamedan, iran

4 Department of Biology, Shahr-e-Qods Branch,Islamic Azad University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Background: Rosa canina L. widely used in Iranian traditional medicine. This study was designed to assess the protective activity of ethanol extract of RC in ethanol-induced hepatotoxicity in rats.
Materials and methods: In our study, 30 male Wistar rats were divided into 5 groups: control, ethanol (5 g. kg−1), ethanol (5 g. kg−1) + RC1 (200 mg. kg−1), ethanol (5 g. kg−1) + RC2 (400 mg. kg−1) group and RC (400 mg. kg−1). Histopathological evaluation, measurement of serum aspartate aminotransferase (AST), alanine aminotransferase (ALT), alkaline phosphatase (ALP), blood urea nitrogen (BUN) and creatinine levels were performed.
Results: Ethanol consumption caused a significant increase in the serum levels of AST, ALT, ALP, BUN and creatinine. Co-administration of RC (200 and 400 mg/kg/d) with ethanol, significantly decreased levels of ALT, AST, ALP, BUN and creatinine. The extract (200 and 400 mg/kg/d) ameliorate the histological injuries compare to ethanol group.
Concludion: Our findings suggest a hepatoprotective and renoprotective capability of RC extract against ethanol induced alteration in biochemical and histopathological properties of hepatic and renal tissues.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethanol
  • Hepatotoxisity
  • alanine aminotransferase
  • aspartate aminotransferase

اثرات حمایتی عصاره­ی هیدرواتانولی میوه­ی گیاه نسترن کوهی بر مسمومیت کبدی و کلیوی القاء شده با اتانول

سیامک یاری1*، رویا کرمیان1، روناک جراحی1 و مجید رجبی2

1 ایران، همدان، دانشگاه بوعلی سینا همدان، دانشکده علوم، گروه زیست شناسی

2 ایران، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد  علوم و تحقیقات، گروه زیست شناسی

تاریخ دریافت: 18/9/97                تاریخ پذیرش: 18/12/97

چکیده

مصرف اتانول منجر به ایجاد اختلال عملکردی و ساختاری در بسیاری از اندامها، از جمله کبد و کلیه می­شود. استرس اکسیداتیو نقش مهمی در ایجاد اثرات تخریبی مصرف اتانول بر عهده دارد. گیاه نسترن کوهی به شکل گسترده ایی در طب سنتی ایرانی مورد استفاده قرار می­گیرد. مطالعات نشان داده است که میوه­­ی این گیاه دارای اثرات ضد التهابی و ضد اکسیداتیوی قوی می‍باشد. هدف از این مطالعه، بررسی فعالیت حمایتی عصاره میوه­ی نسترن کوهی برمسمومیت کبدی و کلیوی القا شده با اتانول در رَت­ها، می­باشد.  در مطالعه­ی حاضر، 30 سر رَت نژاد ویستار به 5 گروه و هر گروه شامل 5 سر رَت تقسیم شدند که شامل: گروه کنترل، گروه اتانول (5 g. kg−1)، گروه اتانول+عصاره­ی یک (200 mg. kg−1)، گروه اتانول+عصاره­ی دو(400 mg. kg−1)  و گروه عصاره­ی تنها (400 mg. kg−1). بررسی هیستوپاتولوژیکی بافت کبدی و کلیوی با استفاده از رنگ­آمیزی هماتوکسیلین و ائوزین انجام گرفت، علاوه بر این، اندازه­گیری آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)، آلانین آمینوترانسفراز (ALT)، آلکالین فسفاتاز (ALP) و سطح اوره (BUN) و کراتینین (Creatinine) سرم خون، انجام شد. بررسی­های هیستولوژیکی نشان داد که اتانول اثرات مخربی بر بافت کبدی و کلیوی دارد. تیمار با دوزهای 200 و 400 میلی­گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن با عصاره، منجر به کاهش اثرات تخریبی ساختاری حاصل از مصرف اتانول شد. مصرف اتانول منجر به افزایش معنی­داری در سطح سرمی AST، ALT، ALP و اوره و کراتینین شد. تیمار با غلظت­های مختلف میوه­ی نسترن کوهی همزمان با مصرف اتانول، به شکل معنی داری سطوح AST، ALT، ALP، اوره و کراتینین را کاهش می­دهد.  نتایج این مطالعه نشان داد که عصاره­ی هیدرواتانولی میوه­ی نسترن کوهی می­تواند مارکرهای هیستولوژیکی و بیوشیمیایی نشان­دهنده­ی آسیب کبدی و کلیوی القاء شده توسط مصرف اتانول  را بهبود دهد.

واژه های کلیدی: اتانول، مسمومیت کبدی، آسپارتات آمینوترانسفراز، آلانین آمینوترانسفراز.

* نویسنده مسئول، تلفن: 09126779533  ، پست الکترونیکی: s.yari@basu.ac.ir

مقدمه


بیماری­های مرتبط با مصرف الکل روز به روز در حال افزایش می­باشد و گزارشات حاکی از آن است که مصرف الکل و عوارض ناشی از آن پنجمین عامل مرگ زودرس و ناتوانی را در جوامع بشری در سال­های اخیر به خود اختصاص داده ­است (27). کبد جایگاه اصلی متابولیسم الکل می­باشد و در نتیجه اندام هدف اصلی برای آسیب­های القاء شده با الکل می­باشد. حساسیت کبد به مسمومیت القاء شده با الکل بواسطه­ی دو عامل: - غلضت بالای الکل در خون ورید باب و -متابولیت­های حاصل از متابولیسم اتانول در کبد می­باشد. بیماری کبد الکلی (Alcoholic Liver Disease)، طیفی از حالت­های پاتولوژیکی شامل: استئاتوزیس (Steatosis) یا همان کبد چرب، استئاتوهپاتیتیس (کبد چرب همراه با التهاب)، و در شرایط حادتر فیبروز و سیروز کبدی را شامل می­شود (5).

از سویی، مصرف الکل اثرات سوئی بر عملکرد و ساختار کلیه بر جای می­گذارد. مطالعات کلینیکی نشان داده است که بین مصرف بالای الکل و همچنین آلبومینوریا که نشان دهنده­ی آسیب کلیه­ای است، رابطه مستقیم وجود دارد. البته در برخی مطالعات آماری و کلینیکال نیز ارتباط معنی­داری بین مصرف الکل و بیماری­های کلیوی مشاهده نشده است (3). از سوی دیگر مطالعات آزمایشگاهی نشان داده است که مصرف الکل علاوه بر مسمومیت کبدی بر سایر اندام­های دیگر بدن شامل: سیستم قلبی-عروقی، سیستم تناسلی، سیستم عصبی و همچنین سیستم دفعی، آثار منفی و تخریبی برجای می­گذارد (4 ،8 ،9 ،24 ،26).

اثرات تخریبی مصرف الکل بر اندام­ها و بافت­های مختلف بدن با متابولیسم این ماده در بدن و فراورده­های متابولیکی حاصل از آن مرتبط می­باشد. کبد اندام اصلی متابولیزه کننده الکل در بدن می­باشد و به واسطه همین امر بیشترین آسیب را نیز این اندام متحمل می­شود. در واقع اکسیداسیون الکل در کبد منجر به تولید متابولیت­های سمی و در نهایت افزایش رادیکال­های ازاد در اندام­های مختلف می­گردد و استرس اکسیداتیو ایجاد شده در نتیجه­ی متابولیسم الکل، منجر به تخریب مولکول­های زیستی نظیر پروتئین­ها، اسیدهای چرب و DNA می­گردد و منجر به مرگ سلولی می­شود (4 ،6). از این رو یکی از مهمترین رویکردها جهت ممانعت از آسیب­های ناشی از مصرف الکل، استفاده از آنتی­اکسیدانتها می­باشد. مطالعات قبلی نیز نشان داده­است که مصرف ویتامین­های مختلف و سایر مواد دارای خواص آنتی­اکسیدانی،  مانع از اثرات تخریبی ناشی از استرس اکسیداتیو حاصل از متابولیسم الکل می­شود (25 و 28).

منابع گیاهی مختلف به واسطه داشتن مواد آنتی­اکسیدانتی مختلف مانند فنل­ها، فلاونوئید­ها و ویتامین­های مختلف می­توانند به عنوان یک منبع مهم آنتی اکسیدانی جهت حمایت از بافتهای مختلف در برابر آسیب­های ناشی از مصرف الکل مطرح باشند. مطالعات نشان داده است که موادی مانند کوئرستین، رزوراتول، جینسنوئییدها، اپی گالوگالکتچین گالات و ... همگی از مشتقات گیاهی هستند و می­توانند نقش حمایتی در برابر استرس اکسیداتیو تولید شده توسط مصرف مزمن اتانول ایفا کنند (15 ،16 ،17 و 19).

گیاه نسترن کوهی (Rosa canina) یک گیاه درختچه ای به ارتفاع تقریبی 5/3 متر می باشد میوه های این گیاه به هنگام رسیدن قرمز رنگ می­باشند (18). این گیاه، یکی از گونه­های متعلق به جنس رُز است که در اکثر مناطق اروپا ، آسیا ، خاورمیانه و آمریکای شمالی رویش دارد (10). میوه­ی نسترن کوهی دارای ترکیبات فعال بیولوژیکی شامل: قندها ،اسید­های آلی، پکتین­ها، ترکیبات فلاونوئیدی، تانن، اسیدهای چرب، ترکیبات کارتنوئیدی و ویتامین­ها بخصوص ویتامین C می­باشد (21). همچنین مطالعات نشان داده است که این گیاه دارای اثرات ضد دیابتی، ضدالتهابی قوی می­باشد (7). لذا با توجه به مطالعات و بررسی­های قبلی که نشانگر خواص آنتی­اکسیدانی این گیاه می­باشد، هدف از این مطالعه بررسی تاثیر حمایتی عصاره­ی میوه گیاه نسترن کوهی بر عملکرد و ساختار بافتی کبد و کلیه تیمار شده با الکل بود.

مواد و روشها

حیوانات آزمایشگاهی و طراحی آزمایش:  در این مطالعه تجربی، رَت نژاد ویستار با وزن تقریبی 200 گرم استفاده شد. حیوانات در شرایط استاندارد از نظر دوره­ روشنایی-تاریکی، دما (25 درجۀ سانتی­گراد)و رطوبت نگه‏داری شدند و دسترسی نامحدود به آب و غذا داشتند. موازین اخلاقی کار با حیوانات آزمایشگاهی که مورد تایید کمیته­ی اخلاق گروه زیست شناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان بود، هنگام کار با رَت­ها رعایت شد. حیوانات آزمایشگاهی به پنج گروه و هر گروه شامل 6 سر رَت تقسیم شدند. گروه اول (کنترل): دریافت 1 میلی­لیتر آب مقطر،  گروه دوم (اتانول): دریافت 5­گرم اتانول به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، گروه سوم (اتانول + دوز پایین عصاره): دریافت هم زمان 5 گرم اتانول به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و 200میلی­گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن از عصاره­ی میوه­ی نسترن کوهی، گروه چهارم (اتانول + دوز بالای عصاره): دریافت هم زمان 5 گرم اتانول به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و 400 میلی گرم عصاره­ی میوه­ی نسترن کوهی به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، گروه پنجم (عصاره­ی تنها): دریافت 400 میلی گرم عصاره­ی میوه­ی نسترن کوهی به ازای هر کیلوگرم وزن بدن. پس از طی شدن دورۀ مطالعه (30روز)، حیوانات با تزریق فنوبابیتورات کشته­شدند. کبد و کلیه­ها بلافاصله خارج شدند و پس از شستشو، توزین شدند. کبد و کلیه­های خارج شده پس از شستشو با سالین سرد به فرمالین بافری خنثی 10 درصد منتقل شدند. همچنین خون رَت­ها پس از بیهوشی، جمع­آوری شد و پس از جدا کردن سرم، نمونه­ها به فریزر 70- منتقل شدند تا برای سنجش میزان آنزیم­های کبدی، اوره و کراتینین مورد استفاده قرار گیرند.

تهیه­ی عصاره­ گیاهی: میوه­ی گیاه نسترن کوهی از زیستگاه­های طبیعی خود در استان آذربایجان­شرقی در مهرماه سال 1396 جمع آوری شد. بخش گوشتی میوه­ی نسترن کوهی از هسته­ها جدا شدند و  توسط آسیاب برقی آسیاب شدند. استخراج عصاره از 25 گرم پودر خشک گیاه توسط 300 میلی­لیتر اتانول 70 درصد و به‏وسیله دستگاه استخراج کننده سوکسله به‏مدت 6 ساعت انجام شد. به‏منظور حذف ذرات ریز عصاره از کاغذ صافی وات من استفاده شد. سپس عصاره­ها تا زمان استفاده، داخل فریزر (20- درجۀ سانتی‏گراد) نگهداری شدند.

بررسی­های هیستولوژیکی: کلیه­­های متعلق به گروه های مختلف پس از خارج نمودن از بدن حیوانات مورد مطالعه، به فرمالین خنثی شده بافری ۱۰ درصد منتقل شدند. پس از گذشت 24 ساعت نمونه­ها با استفاده از محلول­های اتانولی با درجات صعودی آبگیری شدند و پس از شفاف سازی، با استفاده از پارافین، نمونه­ها قالب­گیری شدند. در ادامه، برش­هایی با ضخامت ۵ میکرومتر از نمونه های بافتی با استفاده از میکروتوم تهیه شد و سپس برش های تهیه شده پارافین زدایی شد و با استفاده از رنگ های هماتوکسین و ائوزین، رنگ آمیزی شدند و با استفاده از میکروسکوپ نوری (زایس) بررسی شدند و عکس برداری از بخش های مورد مطالعه صورت گرفت.

پارامتر های زیر در برش­های بافت کلیه گروه­های مختلف مورد برسی قرار گرفت که شامل موارد زیر هستند:

  1. نکروزتوبولی، 2. اتساع لوله های توبولی، 3. ارتشاح سلول های التهابی، 4. فیبروز بافت بینابینی، 5. ناهنجاری­های مورفولوژیکی گلومرولها.

سنجش آنزیم­های کبدی ALT و AST و همچنین فاکتورهای عملکردی کلیه شامل اوره و کراتینین موجود در سرم: میزان آنزیم­های کبدی و میزان اوره و کراتینین سرم خون رَت­های متعلق به گروه­های مختلف تیماری با استفاده از کیت تشخیصی مورد نظر سنجش شد.

آنالیز آماری:  داده­های بدست آمده از سنجش آنزیم­های کبدی و میزان اوره و کراتینین ، با استفاده از نرم­افزار SPSS و با روش Tukeyʾs post hoc مورد ارزیابی قرار گرفت و نمودارها با استفاده از نرم­افزار Excel رسم شد.

نتایج

بررسی فعالیت ALT و AST در سرم خون گروه­های مختلف: بررسی میزان فعالیت این دو آنزیم کبدی نشان داد که سطح هر دو آنزیم در گروه تیمار با اتانول افزایش می­یابد (شکل1 و 2). در گروه تیمار همزمان اتانول و عصاره­ی میوه­ی نسترن کوهی با دوز 200 میلی­گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و دوز 400، سطح این دوآنزیم کبدی را به میزان معنی­داری کاهش داد (شکل های 1 و 2).

 

شکل 1- مقایسه میانگین سطح آنزیم ALT در سرم گروه­های مختلف تیماری (***: p

 شکل 2- مقایسه میانگین سطح آنزیم AST در سرم گروه­   های مختلف تیماری (***: p

 

شکل 3- مقایسه میانگین سطح اوره در سرم گروه­های مختلف (p<0.001:***)

 

شکل 4- مقایسه میانگین سطح کراتینین سرم گروه­های مختلف (p<0.001:*** و *: p<0.05)

بررسی تغییرات میزان اوره و کراتینین سرم رَت­های متعلق به گروههای مختلف: نتایج اندازه­گیری میزان اوره و کراتینین موجود در سرم خون در رَت­های متعلق به گروه­های مختلف نشان داد که میزان اوره و کراتینین درگروه تیمار با اتانول به مدت 30 روز با دوز 5 گرم به ازای هر کیلو گرم وزن بدن، به شکل معنی داری (001/0>p) نسبت به گروه کنترل افزایش پیدا کرد (شکل های 3 و 4).

در گروه تیمار همزمان با اتانول و عصاره­ی میوه­ی نسترن کوهی با دوز 200 و 400 میلی­گرم، شاهد کاهش سطح اوره و کراتینین سرم خون هستیم. زمانی که رَت­ها فقط با عصاره­ی نسترن کوهی با دوز 400 میلی گرم به ازای هر کیلو گرم وزن بدن تیمار شدند، سطح اوره و کراتینین سرم خون در حدود میزان آن در گروه کنترل می­باشد (شکل 3 و 4).

نتایج بررسی­های هیستولوژیکی: کلیه های تیمار شده با اتانول تغییرات پاتولوژیکی زیادی را نشان داد. همانطوریکه در شکل B 5 مشاهده می­شود شاهد هیپرتروفی در گلومرول­ها، دیلاتاسیون توبول­ها و همچنین ریزش اپیتلیوم توبول­ها و ارتشاح سلول­های التهابی هستیم. در گروه کنترل کلیه ساختار بافتی نرمال داشت (شکلA 5). تیمار با دوز 200 و 400 میلی­گرم عصاره مانع از اثرات تخریبی پاتولوژیکی القا شده با اتانول شد (شکل C 5و D 5). همچنین مطالعه حاضر نشان داد که تیمار با عصاره میوه­ی نسترن کوهی به تنهایی و با دوز 400 میلی­گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، تاثیر منفی بر ساختار بافت شناختی کلیه برجای نگذاشت (شکلE  ).

 

شکل 5: میکروگراف برش­های بافتی کلیه در گروه­های مختلف. A. گروه کنترل، B. گروه اتانول، C. گروه تیمار همزمان با اتانول و عصاره با دوز پایین (200 میلی­گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن)، D. گروه تیمار همزمان با اتانول و عصاره با دوز بالا (400 میلی­گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن)،   E. گروه تیمار با عصاره تنها (400 میلی­گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن). پیکان سیاهرنگ stasis بافت بینابینی و بر روی گلومرولها، کادر مستطیل سیاهرنگ: ارتشاح سلول­های التهابی، رنگ آمیزی H&E و بزرگنمایی تصاویر X400 می­باشد.

بحث و نتیجه گیری

این مطالعه جهت بررسی تاثیرات مصرف  اتانول  به  شکل

مزمن بر روی ساختار و عملکرد دو اندام اصلی و حیاتی بدن یعنی کبد و کلیه، که نقش مهمی در سمیت زدایی و متابولیزه کردن مواد گزنوبیوتیک مختلف دارند، صورت گرفت. همچنین در این مطالعه نقش حمایتی عصاره­ی هیدرواتانولی میوه­ی گیاه نسترن کوهی بر ساختار و عملکرد این دو اندام که در معرض اتانول نیز بودند، انجام گرفت.

ما در این مطالعه عملکرد کبد را با محاسبه­ی میزان فعالیت دو آنزیم مهم کبدی یعنی ALT و AST، در گروه­های مختلف تیماری مورد ارزیابی و مقایسه قرار دادیم. همچینین کلیه­ متعلق به گروه­های مختلف را نیز از نظر عملکردی با مقایسه­ی میزان  اوره و کراتینین موجود در سرم خون مورد بررسی قرار دادیم. همچنین هر دو اندام ذکر شده را از نظر بافت­شناختی و پارامترهای مهم پاتولوژیکی بررسی کردیم.

همانطوریکه در شکل 1 مشاهده می­شود سطح دو آنزیم ALT و AST که میزان این دو آنزیم در سرم خون، نشان­دهنده­ی نحوه­ی عملکرد کبد هستند، در گروه اتانول افزایش یافته است. اتانول بواسطه­ی نقش مهمی که در مسمومیت کبدی دارد باعث تغییراتی در میزان این دو مارکر می­گردد. افزایش سطح این دو آنزیم نشان دهنده ایجاد آسیب­های کبدی می­باشد. در این مطالعه مشخص شد که میزان این دو ماده در گروه تیمار همزمان عصاره­ی نسترن کوهی و اتانول به میزان قابل توجهی نسبت به گروه اتانول، کاهش یافت. این کاهش معنی­دار در هر دو دوز عصاره­ی میوه­ی نسترن کوهی قابل مشاهده بود (شکل 1). مطالعات قبلی نشان داده­اند که افزایش سطح دو مارکر آنزیمی کبدی در سیستم گردش خون بواسطه­ی آسیب وارده به غشای هپاتوسیت­ها می­باشد. آسیب­های وارده به غشای این سلول­ها موجب نشت آنزیم­های مهمی مانند ALT  و AST به سیستم گردش خون می­شوند. این آسیب­ها بواسطه­ی تاثیر رادیکال­های آزاد تولید شده در حین متابولیسم اتانول در بدن می­باشند. این رادیکال­های آزاد با تاثیر بر غشای پلاسمایی هپاتوسیت­ها جامعیت غشای پلاسمایی هپاتوسیت­ها را از بین می­برند و در نهایت باعث القای مرگ سلولی در هپاتوسیت­ها می­شوند (23).

یکی از معمول­ترین تغییرات پاتولوژیکی ایجاد شده در بافت کبدی به هنگام مصرف الکل، شکل گیری استئاتوزیس یا به عبارت دیگر انباشت چربی در بافت کبدی که به علت انباشت چربی در هپاتوسیت­ها به شکل میکرووزیکولار و ماکرووزیکولار می­باشد (23). مطالعات نشان داده است که مصرف الکل به چند روش می­تواند منجر به انباشت چربی در بافت کبد گردد. یکی از دلایل این انباشت چربی، غلظت بالای الکل در بافت کبدی است و از آنجاییکه بیشترین میزان اکسیداسیون الکل در کبد صورت می­گیرد و این فرآیند مانع از بتا اکسیداسیون اسیدهای چرب در کبد می­شود. همچنین متابولیسم اتانول در کبد منجر به استریفیکاسیون اسیدهای چرب می­شود و در نتیجه به طور کلی منجر به انباشت چربی می­گردد (14). علاوه بر نقشی که متابولیسم اتانول در انباشت چربی دارد، اتانول از طریق افزایش بیان ژن­های دخیل در تولید سیتوکین­های التهابی، منجر به واکنش­های التهابی در بافت کبد می­گردد (22). مشاهدات نشان داده­اند که سیتوکین­های التهابی می­توانند باعث آزاد شدن اسیدهای چرب (12)، سنتز اسیدهای چرب جدید (13)، و ممانعت از بتا اکسیداسیون اسیدهای چرب شوند و در نتیجه به طور کلی منجر به افزایش انباشت چربی در بافت کبدی می­گردند. تیمار با دوز 200 و 400 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، منجر به کاهش تعداد میکرووزیکولهای هپاتوسیت­ها می­گردد. علت این کاهش را می­توان به حضور عوامل آنتی­اکسیدانی مختلف نظیر آلفا-توکوفرول، و بخصوص حضور ویتامین C با غلظت بالا دانست. همچنین یکی دیگر از علل تاثیرات ضد انباشت چربی را می­توان بواسطه­ی خواص ضدالتهابی عصاره­ی میوه­­ی نسترن کوهی دانست (11). مطالعات نشان داده است که گیاهن دارویی مختلف دیگر نیز خواص ضد التهابی زیادی را در مواجهه با استرس اکسیداتیو مدلهای مختلف جانوری نشان می­دهند (1، 2)

همچنین در این مطالعه، تاثیر مصرف مزمن اتانول با دوز 5 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، بر عملکرد و ساختار هیستولوژیکی کلیه مورد بررسی قرار گرفت. همانطوریکه در شکل 7 مشاهده می­شود، میزان اوره و کراتینین موجود در سرم خون رَت­های تیمار شده با اتانول به میزانی معنی­دار نسبت به سطح این دو فاکتور در گروه کنترل افزایش یافت. مطالعات قبلی نیز نشان داده­اند که تیمار با اتانول می­تواند منجر به افزایش سطح اوره و کراتینین در سرم رَت­های تیمار شده شود (11 ،20) در واقع یکی از دلایل افزایش سطح اوره و کراتینین در سرم خون موجود، کاهش سرعت فیلتراسیون گلومرولی (Glomerular Filtration Rate=GFR)، می­باشد که  این کاهش میزان فیلتراسیون گلومرولی می­تواند به واسطه­ی انسداد توبول­های نفرونی به وسیله­ی سلول­های ریزش یافته­ی اپیتلیوم توبول­ها باشد (20) که در نتیجه­ی افزایش فشار هیدرواستاتیکی موجود در کپسول بومن، منجر به کاهش فیلتراسیون گلومرولی می­شود. شواهد هیستولوژیکی نیز در تایید این استنباط نشان داد که در کلیه­ی رَت­های تیمار شده با اتانول، ریزش سلول­های اپیتلیوم لوله­های نزدیک به میزان گسترده­ایی در برش­های بافتی قابل مشاهده است. همانطوریکه در شکل های3 و 4  مشاهده می­شود، میزان اوره و کراتینین در نتیجه تیمار با دوزهای مختلف عصاره­ی میوه­ی نسترن کوهی، به میزان قابل توجهی کاهش یافت. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که مصرف مزمن اتانول با دوز فوق­الذکر می­تواند آثار منفی مشخصی را هم از نظر عملکردی و هم از نظر ساختاری بر  دو اندام مهم بدن یعنی کبد و کلیه برجای بگذارد. همچنین نتایج این مطالعه نشان داد که تیمار همزمان حیوانات آزمایشگاهی با عصاره­ی میوه­ی گیاه نسترن کوهی می­تواند باعث بهبود عملکرد و ساختار بافتی هر دو اندام گردد. لذا استفاده از  مشتقات  میوه­ی این گیاه می­تواند کبد و کلیه را در برابر آسیب­های اکسیداتیو ناشی از مصرف اتانول حمایت کند. البته تحقیقات بیشتر جهت بررسی دقیق هر یک از مشتقات موجود در عصاره­ی میوه­ی این گیاه بر روی مدل­های مختلف آزمایشگاهی مورد نیاز است.

سپاسگزاری

بدینوسیله از مساعدت مالی معاونت پژوهشی دانشگاه بوعلی سینا در انجام این پروژه کمال تشکر و قدردانی به عمل می­آید.

  1. دادخواه، ا.، فاطمی، ف.، نائیج، ص.، دینی، س.، خلج، ق.، فدایی منفرد، م.، 1395، بررسی اثر محافظتی اسانس گلپر (Heracleum Persicum) در مسمومیت حاد کبدی ناشی از استامینوفن در موشهای نژاد ویستار، مجله پژوهش­های جانوری، دوره 29، شماره 3، 306-292.
  2. کاروی، ع.، شاهانی پور، ک.، منجمی، ر.،1396، مقایسه اثر آنتی اکسیدانی و سیتوتوکسیک عصاره های آبی و هیدروالکلی گیاه سداب (Ruta graveolens)بر رده سلولی سرطان پروستات(DU145)، مجله پژوهش­های جانوری، دوره 30، شماره 3، 345-335.
    1. Cheungpasitporn, W., Thongprayoon, C., Kittanamongkolchai, W., Brabec, B. A., O'Corragain, O. A., Edmonds, P. J., & Erickson, S. B. (2014). High alcohol consumption and the risk of renal damage: a systematic review and meta-analysis. QJM: An International Journal of Medicine, 108(7), 539-548.
    2. Costin, B. N., & Miles, M. F. (2014). Molecular and neurologic responses to chronic alcohol use. In Handbook of clinical neurology (Vol. 125, pp. 157-171). Elsevier.
    3. Crabb, D. W. (1999). Pathogenesis of alcoholic liver disease: newer mechanisms of injury. The Keio journal of medicine, 48(4), 184-188.
    4. Das, S. K., Varadhan, S., Dhanya, L., Mukherjee, S., & Vasudevan, D. M. (2008). Effects of chronic ethanol exposure on renal function tests and oxidative stress in kidney. Indian Journal of Clinical Biochemistry, 23(4), 341-344.
    5. Demir F, Özcan M: Chemical and technological properties of rose (Rosa canina L.) fruits grown wild in Turkey. J Food Eng 2001, 47:333–336.
    6. Emanuele, M. A., & Emanuele, N. V. (1998). Alcohol's effects on male reproduction. Alcohol health and research world, 22, 195-201.
    7. Epstein, M. (1997). Alcohol's impact on kidney function. Alcohol health and research world, 21, 84-91.
    8. Ercisli S: Rose (Rosa spp.) germplasm resources of Turkey. Genet Resour Crop Eval 2005, 52:787–795.
    9. Feingold, K. R., & Grunfeld, C. (1987). Tumor necrosis factor-alpha stimulates hepatic lipogenesis in the rat in vivo. The Journal of clinical investigation, 80(1), 184-190.
    10. GRUNFELD, C., SOUED, M., ADI, S., MOSER, A. H., DINARELLO, C. A., & FEINGOLD, K. R. (1990). Evidence for two classes of cytokines that stimulate hepatic lipogenesis: relationships among tumor necrosis factor, interleukin-1 and interferon-alpha. Endocrinology, 127(1), 46-54.
    11. Hardardottir, I., Doerrler, W., Feingold, K. R., & Grunfeld, C. (1992). Cytokines stimulate lipolysis and decrease lipoprotein lipase activity in cultured fat cells by a prostaglandin independent mechanism. Biochemical and biophysical research communications, 186(1), 237-243.
    12. Ishak, K. G., Zimmerman, H. J., & Ray, M. B. (1991). Alcoholic liver disease: pathologic, pathogenetic and clinical aspects. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 15(1), 45-66.
    13. Kasdallah-Grissa, A., Mornagui, B., Aouani, E., Hammami, M., Gharbi, N., Kamoun, A., & El-Fazaa, S. (2006). Protective effect of resveratrol on ethanol-induced lipid peroxidation in rats. Alcohol and Alcoholism, 41(3), 236-239.
    14. Kaur, J., Shalini, S., & Bansal, M. P. (2010). Influence of vitamin E on alcohol-induced changes in antioxidant defenses in mice liver. Toxicology mechanisms and methods, 20(2), 82-89.
    15. Kaviarasan, S., Sundarapandiyan, R., & Anuradha, C. V. (2008). Epigallocatechin gallate, a green tea phytochemical, attenuates alcohol-induced hepatic protein and lipid damage. Toxicology mechanisms and methods, 18(8), 645-652.
    16. Li, J. P., Gao, Y., Chu, S. F., Zhang, Z., Xia, C. Y., Mou, Z., & Chen, N. H. (2014). Nrf2 pathway activation contributes to anti-fibrosis effects of ginsenoside Rg1 in a rat model of alcohol-and CCl 4-induced hepatic fibrosis. Acta Pharmacologica Sinica, 35(8), 1031.
    17. Molina, M. F., Sanchez-Reus, I., Iglesias, I., & Benedi, J. (2003). Quercetin, a flavonoid antioxidant, prevents and protects against ethanol-induced oxidative stress in mouse liver. Biological and Pharmaceutical Bulletin, 26(10), 1398-1402.
    18. Nachiappan, V., Curtiss, D., Corkey, B. E., & Kilpatrick, L. (1994). Cytokines inhibit fatty acid oxidation in isolated rat hepatocytes: synergy among TNF, IL-6, and IL-1. Shock (Augusta, Ga.), 1(2), 123-129.
    19. Nilsson O: Rosa. In Flora of Turkey and the East Aegean Islands. 4th edition. Edited by Davis PH. Edinburgh: Edinburgh University Press; 1997:106–128.
    20. Ontko, J. A. (1973). Effects of ethanol on the metabolism of free fatty acids in isolated liver cells. Journal of lipid research, 14(1), 78-86.
    21. Orhan N, Aslan M, Hosbas S, Deliorman O: Antidiabetic effect and antioxidant potential of Rosa canina fruits. Phcog Mag 2009, 5:309–315.
    22. Piano, M. R. (2017). Alcohol’s effects on the cardiovascular system. Alcohol research: current reviews, 38(2), 219.
    23. Silva, C. S., Monteiro, T. H., Simões-Ambrósio, L. M., Sunaga, D. Y., Cardoso, J. F., Furtado, K. S., & Vannucchi, H. (2013). Effects of α-tocopherol supplementation on liver of rats chronically exposed to ethanol. Lifestyle Genomics, 6(3), 125-136.
    24. Van Thiel, D. H., Williams Jr, W. D., Gavaler, J. S., Little, J. M., Estes, L. W., & Rabin, B. S. (1977). Ethanol—its nephrotoxic effect in the rat. The American journal of pathology, 89(1), 67.
    25. World Health Organization, & World Health Organization. Management of Substance Abuse Unit. (2014). Global status report on alcohol and health, 2014. World Health Organization.
    26. Wu, D., & Cederbaum, A. I. (2003). Alcohol, oxidative stress, and free radical damage. Alcohol Research and Health, 27, 277-284.


دوره 31، شماره 4
بهمن 1397
صفحه 449-457
  • تاریخ دریافت: 18 آذر 1397
  • تاریخ بازنگری: 02 اسفند 1397
  • تاریخ پذیرش: 18 اسفند 1397