نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
در بررسی زیست شناسی سوسک Lilioceris faldermanni (Guerin-.Meneville,1829) در شرایط آزمایشگاهی، دورههای مختلف رشد و نمو، میزان بقاء، تخمگذاری، نحوه خسارت و زمستانگذرانی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج بدست آمده نشان داد که حشرات کامل این آفت، بالپوشهایی برنگ قرمز، شاخکها، چشم ها، قفسسینه، شکم و پاهایی برنگ سیاه دارند. این آفت دارای 4 سن لاروی است و لاروها از نوع اروسیفرم میباشند. مرحله شفیرگی در زیرخاک گیاه میزبان و در داخل پیله ابریشمی با استفاده از ذرات خاک سپری میشود. مراحل لاروی و حشره کامل این آفت روی برگ، گل، غنچه و کپسول بذر خسارت وارد میآورند. میانگین طول دورههای رشد و نمو سوسکL. faldermanni از تخم تا حشره کامل در دماهای ثابت 14، 18، 22 و 26 درجه سلسیوس به ترتیب 07/0 ± 4/63، 09/0 ±15/46، 08/0 ± 8/32، 1/0 ± 25/27 روز بود و بیشترین درصد بقاء مراحل رشد و نمو آن در دمای 22 درجه سلسیوس بدست آمد. همچنین مقدار متوسط تخمگذاری روزانه در دمای 26 درجه سلسیوس (2/0 ± 62/ 16 عدد) بیشتر از دماهای 14، 18 و 22 درجه سلسیوس (06/0 ± 86/ 9، 08/0 ± 71/12 و 06/0 ± 95/14 عدد) بود.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Biology of beetle Lilioceris faldermanni (Guerin) (Col.: Chrysomelidae), pest of Chel cheragh lily in different temperature conditions
چکیده [English]
In the study biology of the Chel cheragh. lily beetle Lilioceris faldermanni (Guerin), different stages of growth and development, survival percent, fertility and damage manner, hibernation were studied under laboratory conditions. The results of different experiments indicated that, Adult insects have red elatera and black antenna, eyes, thorax, abdomen and leges. The Chel cheragh Lily beetle larvae has four stages and are eruciform type. Pupation occurs in the soil beneath the host plant where a silken cocoon incorporating soil particles is constructed. Both adult and larvae damage on leaf, bud, flower and seed capsule. The mean development period of this pest from egg to adult under costant temperature of 14, 18, 22 and 26 °C took 63/4 ± 0.07, 46/15 ± 0.09, 32/8 ± 0.08, 27/25 ± 0.1 days. The maximum percent survival of different developmental stages was at 22 °C. The mean daily egg laying period at temperature of 26 °C (16/62 ± 0.02) was more than temperature of 14, 18 and 22 °C (9/86 ± 0.06, 12/71 ± 0.08 and 14/95 ± 0.06).
کلیدواژهها [English]
زیست شناسی سوسک Lilioceris faldermanni (Guerin-.Meneville,1829) (Col.:Chrysomelidae) آفت گیاه سوسن چلچراغ در شرایط دمایی مختلف
زهرا مجیب حق قدم1،*، محسن یوسف پور2 و محمد نقی پاداشت3
1 رشت، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان
2 رشت، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گیلان
3 لاهیجان، ایستگاه تحقیقات گل و گیاهان زینتی لاهیجان
تاریخ دریافت: 27/6/90 تاریخ پذیرش: 10/3/91
چکیده
در بررسی زیست شناسی سوسک Lilioceris faldermanni (Guerin-.Meneville,1829) در شرایط آزمایشگاهی، دورههای مختلف رشد و نمو، میزان بقاء، تخمگذاری، نحوه خسارت و زمستانگذرانی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج بدست آمده نشان داد که حشرات کامل این آفت، بالپوشهایی برنگ قرمز، شاخکها، چشم ها، قفسسینه، شکم و پاهایی برنگ سیاه دارند. این آفت دارای 4 سن لاروی است و لاروها از نوع اروسیفرم میباشند. مرحله شفیرگی در زیرخاک گیاه میزبان و در داخل پیله ابریشمی با استفاده از ذرات خاک سپری میشود. مراحل لاروی و حشره کامل این آفت روی برگ، گل، غنچه و کپسول بذر خسارت وارد میآورند. میانگین طول دورههای رشد و نمو سوسکL. faldermanni از تخم تا حشره کامل در دماهای ثابت 14، 18، 22 و 26 درجه سلسیوس به ترتیب 07/0 ± 4/63، 09/0 ±15/46، 08/0 ± 8/32، 1/0 ± 25/27 روز بود و بیشترین درصد بقاء مراحل رشد و نمو آن در دمای 22 درجه سلسیوس بدست آمد. همچنین مقدار متوسط تخمگذاری روزانه در دمای 26 درجه سلسیوس (2/0 ± 62/ 16 عدد) بیشتر از دماهای 14، 18 و 22 درجه سلسیوس (06/0 ± 86/ 9، 08/0 ± 71/12 و 06/0 ± 95/14 عدد) بود.
واژه کلیدی: Lilium ledebourii ، خسارت، زیست شناسی، ایران
* نویسنده مسئول، تلفن: 6690113-0131، پست الکترونیکی: z_mojib@yahoo.com
مقدمه
سوسن چلچراغ با نام علمی Boiss Lilium ledebourii (Baker) تنها گونه از جنس لیلیوم میباشد که از مناطق داماش عمارلو رودبار و کلچوله درفک در استان گیلان، منطقه خانقاه در اردبیل و منطقه کلاردشت در مازندران گزارش شد. طی چند سال اخیر در رویشگاههای طبیعی گیاه سوسن چلچراغ در مناطق جنگلی استانهای گیلان، اردبیل و مازندران گونه Lilioceris faldermanni (Guerin-.Meneville,1829) بعنوان آفت مهم گیاه سوسن چلچراغ، شناسایی و معرفی شد. در مورد فعالیت سوسک L. faldermanni روی سوسن چلچراغ تحقیقات علمی در ایران صورت نگرفته و مدارک مستندی موجود نیست. تنها در طی تحقیقاتی که بین سالهای 1383- 1381 روی ویژگیهای رشد و نمو، تکثیر و گلدهی گیاه سوسن چلچراغ در منطقه داماش عمارلو رودبار صورت گرفت، فعالیت و خسارت شدید این آفت از روی گیاه مذکور مشاهده و گزارش شد (1). این گونه در ایران در سالهای قبل از استانهای آذربایجان شرقی، غربی و کرمانشاه از روی گیاهان دیگر جمع آوری و شناسایی شد (2). حشرات کامل زمستانگذران این حشره در ابتدای فصل بهار همزمان با رویش گیاه سوسن ظاهر میشوند و شروع به تغذیه و جفتگیری میکنند. هم لارو و هم حشره کامل این آفت خسارتزا میباشد و با تغذیه از برگ، گل، غنچه و کپسول بذر خسارت غیر قابل جبرانی به گیاه سوسن وارد می آورند (3). این حشره از نظر رده بندی در شاخه Arthropoda، رده Insecta، راسته Coleoptera، خانواده Chrysomelidae، جنس Lilioceris (Rietter:1912) و گونهfaldermanni (Guerin-meneville) قرار دارد (14). خانواده سوسکهایChrysomelidae یکی از بزرگترین خانوادههای راسته سخت بالپوشان است که بالغ بر 50000 هزار گونه از آن در سراسر جهان شناسایی و معرفی شده و در اکثر گونهها هم لاروها و هم حشرات بالغ بعنوان آفات مهم محصولات کشاورزی خسارتهای زیادی به گیاهان ایجاد میکنند (11). در تحقیقی که در سال 1976 روی فون سوسکهای خانواده Chrysomelidae در آسیا صورت گرفت، جنسهایCrioceris وDonacia از کشورهای ایران و افغانستان جمعآوری و گزارش شدند (5). همچنین در بررسی دیگری که روی سوسکهای برگخوار خانواده Chrysomelidae در کشور آذربایجان انجام شد، 377 گونه از 69 جنس و 11 زیر خانواده شناسایی و معرفی شدند که گونهL. faldermanni به همراه گونه های دیگر نظیرOulema melanopus (L) وAntipa macropus (Illiger) در محدوده گیاهان وحشی که شامل درختان و بوته های جنگلی بودند دیده شدند و خسارتهای فراوانی ایجاد کردند (12). همچنین در تحقیق دیگری که روی گونه های موجود در خانواده Chrysomelidae در فلسطین اشغالی انجام گرفت، فهرست کاملی از گونههایChrysomelid ارائه شد که گونه L. faldermanni بهمراه گونه هایL. lilii Scopoli ،Oulema melanopa L ،Crioceris bicruciata Sahlberg ، C. paracenthesis L و C. asparagi در این منطقه جمعآوری و شناسایی شدند (11). در سال 2005 در تحقیقی که روی پراکنش سوسکهای برگخوار خانواده Chrysomelidae در کشورهای حوزه بلکان صورت گرفت، گونهL. faldermanni از کشورهای ترکیه، رومانی و یونان و گونههای L. lilii و L. meridegera از کشورهای ایتالیا، اسلواکی، کروواسی، صربستان، مونتنگرو، آلبانی، یونان و بلغارستان جمع آوری، شناسایی و گزارش شدند (6). همچنین در مطالعه ای که در سال 2008 روی گونه های زیر خانوادهCriocerinae در ترکیه انجام شد، گونه L. faldermanni به همراه گونههایL. meridegera ،L. lilii ،Oulema melanopus ، Crioceris asparagi و C. bicruciata از شهرهای آنکارا، آنتالیا و ازمیر گزارش شد (13). نکته قابل توجه درمورد گونهL. faldermanni این است که در منابع علمی اطلاعات اندکی درخصوص زیست شناسی آن موجود است و تا زمانی که اطلاعات کافی در خصوص زیست شناسی و نحوه زندگی آن حاصل نشود، نمیتوان از یک روش درست و منطقی جهت مبارزه با آن اقدام نمود. لذا نظر به اهمیت و حفاظت گیاه سوسن چلچراغ بعنوان یک گیاه زینتی منحصر به فرد در ایران و جلوگیری از اشاعه آلودگی و کاهش خسارت سوسک سوسن چلچراغ روی گیاه مذکور و مشکلاتی که در آینده ممکن است توسط این آفت روی لیلیوم های تحت پرورش تولیدکنندگان ایجاد شود لزوم اجرای چنین مطالعهای با عنوان بررسی زیست شناسی مقدماتی سوسک L. faldermanni (Guerin) روی گیاه سوسن چلچراغ در شرایط آزمایشگاهی ضروری میباشد.
مواد و روشها
بمنظور مطالعه شکل شناسی مراحل مختلف این آفت، تعداد 20 نمونه از هر یک از مراحل مختلف انتخاب و بطور جداگانه در زیر بینوکولار مجهز به عدسی چشمی مدرج طول و عرض آنها اندازهگیری شد. همچنین جهت بررسی طول دوره رشد و نمو مراحل مختلف سوسک L. faldermanni تعداد20 نمونه (تکرار) از هریک از مراحل رشدی که از اولین نسل پرورش یافته در آزمایشگاه بدست آمده بودند از ابتدای شروع هر مرحله انتخاب و جداگانه در داخل ظروف پرورش پلاستیکی به ابعاد 12×8 سانتیمتر که در پوش آن مجهز به توری ارگانزا به قطر دهانه 2 سانتیمتر بود، قرار داده شدند. روزانه این ظروف جهت تغییرات شکل و پوست اندازی لاروی مورد بازدید قرار گرفته و طول مدت مراحل مختلف زیستی شامل مرحله تخم، سنین مختلف لاروی، پیش شفیرگی و شفیرگی در دماهای 14، 18، 22 و 26 درجه سلسیوس ثبت شد و نسبت جنسی در این دما از طریق تشریح اندام تناسلی حشرات نر و ماده بررسی شد. همچنین به منظور بررسی میزان تخمگذاری سوسک L. faldermanni در دماهای مذکور تعداد 6 جفت سوسکهای هم سن انتخاب و جداگانه در ظروف آزمایشگاهی پلاستیکی به ابعاد 8 × 12 سانتیمتر تحت شرایط دمایی 14، 18، 22 و 26 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5 ± 65 درصد،14:10 ساعت (روشنایی به تاریکی) در اتاقک رشد قرار داده شدند. بررسی های روزانه در مورد تخمگذاری تا پایان عمر حشرات ماده ادامه یافت. از اطلاعات حاصله برای تعیین متوسط تخمگذاری روزانه، طول عمر حشرات ماده و نحوه توزیع تخم ها در طول عمر حشره ماده در دماهای مختلف استفاده شد (4). همچنین جهت بررسی نحوه زمستانگذرانی سوسک L. faldermanni، خاک زیر بوته های گیاه سوسن چلچراغ تا عمق 10 سانتی متر و کلوخهای اطراف بوته ها با دقت مورد بررسی قرار گرفتند و حشرات مذکور در محل زمستانگذرانی مشاهده و جمع آوری شدند.
|
|
شکل1. دسته های تخم L. faldermanni (بزرگنمایی x3) |
شکل2. سنین اول تا چهارم لاروی (بزرگنمایی x2) |
|
|
شکل3. پیله خاکی، مرحله شفیرگی (بزرگنمایی x2) |
شکل4. شفیره سوسک L. faldermanni (بزرگنمایی x3) |
نتایج و بحث
شکل شناسی: تخم سوسکL. faldermanni کپسولی شکل به طول006/0± 08/1 و عرض 006/0± 42/0 میلی متر است (20n=). تخمها در ابتدای تخمگذاری برنگ نارنجی براق و پوشیده از یک لایه چسب نارنجی مایل به قرمز بودند که این چسب کمک به چسبیدن تخم به سطح برگ میکند. پس از سپری شدن دوران جنینی رنگ تخم متمایل به خاکستری میشود که تمام بدن لاروها ساعتی قبل از تفریخ زیر پوسته قابل رویت میشود (شکل1). لاروهای گونه L. faldermanni از نوع اروسیفرم خمیده میباشند که در ناحیه پشتی بصورت کوهانی شکل و قوزکرده و ظاهر کثیف دارند. این لاروها در هر 4 سن دارای سر و پاهایی برنگ سیاه هستند که در بند اول شکم دارای 2 عدد لکه بزرگ میباشند. ناحیه شکم در این لاروها برنگ سیاه و لخت است که از سن اول به بعد با تغذیه، ترشحات دفعی بصورت یک ماده لزج سبز رنگ از ناحیه پشتی روی بدن لاروها مستقر و تا ناحیه سر ادامه مییابد و ظاهر لارو را به صورت کثیف و لجنی در می آورد. سوسک L. faldermanni دارای چهار سن لاروی است که همراه با افزایش سن لاروی طول بدن و عرض کپسول سر افزایش مییابد (جدول1 و شکل 2). هنگامی که لارو سن چهارم به حداکثر رشد خود رسید میزان تغذیه و تحرک آن کاهش مییابد و پس از اتمام تغذیه در نقطهای ثابت میماند و به بدن در ناحیه پشتی حالت قوس میدهد رنگ لارو در این مرحله برنگ نارنجی کمرنگ تغییر رنگ مییابد. پس از مدت زمان کوتاهی لارو از ناحیه سر به سمت خاک گرایش مییابد و در عمق 5-4 سانتیمتری ظروف پرورش نفوذ می کند. در این زمان با استفاده از ترشحات دهانی ذرات خاک را در کنار هم قرار داده و ایجاد پیله ابریشمی- خاکی می کند این پیله کپسولی شکل است و در حالت عادی اطراف پیله با ذرات خاک کاملاً محصور شده است که امکان تمایز پیله با کلوخههای کوچک خاک بسیار دشوار میشود. در داخل پیله مرحله شفیرگی آغاز میشود (شکل3). شفیره سوسک L. faldermanni از نوع غیر آزاد، بدن شفیره در ناحیه پشتی حالت قوسی و در داخل پیلهای که توسط مرحله پیش شفیرگی با ذرات خاک ایجاد میشود تا پایان دوره قرار میگیرد رنگ شفیره نارنجی پرنگ میباشد. در خصوص تشکیل مرحله شفیرگی باید به این نکته اشاره کرد که مرحله پیش شفیرگی، شفیرگی و تشکیل پیله ابریشمی خاکی در گونه L. faldermanni مانند سایر گونههای جنسLilioceris بود بطوری که در گونه L.lilii نیز برای تبدیل شدن لارو سن چهارم به شفیرگی، پیله ابریشمی - خاکی در عمق 4-3 سانتیمتری در داخل خاک اطراف بوته لیلوم تشکیل و حشره کامل از داخل خاک خارج می شود (8 و 15). طول بدن شفیره در گونه L. faldermanni 01/0± 54/4 و عرض آن در عریض ترین قسمت 02/0± 98/2 میلیمتر است (شکل4). حشره کامل این آفت دارای بدنی کشیده و به طول 02/0± 8/6 و عرض 01/0± 35/3 میلی متر و بالپوشها برنگ قرمز براق و سطح آن دارای نقاط متعدد فرورفته است. شاخکها در این گونه 11 بندی و پنجهها 3 بندی می باشد. از خصوصیات مهم این گونه که آن را از گونههای مشابه متمایز میکند رنگ قرمز سر و رنگ سیاه شاخکها، چشم ها، قفس سینه، شکم و پاها است که فقط نصف ران در نزدیکی ساق پا، به رنگ قرمز نمایان میباشد (شکل5).
جدول 1- اندازه طول، عرض بدن و کپسول سر در سنین مختلف لاروی سوسک L. faldermanni
سن لاروی |
طول بدن (میلی متر) |
عرض بدن (میلی متر) |
عرض کپسول سر(میلی متر) |
||||||
کمترین |
بیشترین |
(S.E± ) |
کمترین |
بیشترین |
(S.E± ) |
کمترین |
بیشترین |
(S.E± ) |
|
اول |
1/2 |
7/2 |
01/0± 37/2 |
7/0 |
1/1 |
01/0± 97/0 |
32/0 |
4/0 |
003/0± 34/0 |
دوم |
7/3 |
1/4 |
01/0±93/3 |
3/1 |
4/1 |
05/0± 35/1 |
5/0 |
59/0 |
002/0± 51/0 |
سوم |
8/5 |
6 |
01/0± 98/5 |
8/1 |
2/2 |
01/0± 04/2 |
63/0 |
76/0 |
003/0±69/0 |
چهارم |
9 |
12 |
34/0± 25/10 |
3 |
5/3 |
02/0± 24/3 |
84/0 |
1 |
003/0± 94/0 |
|
|
|
شکل5. حشره کامل سوسک L. faldermanni (بزرگنمایی x3) |
شکل6. نحوه تغذیه لاروها از برگ (بزرگنمایی عادی) |
|
|
|
|
شکل7. نحوه تغذیه حشره کامل از برگ و کپسول بذر گیاه سوسن چلچراغ (بزرگنمایی x2)) |
جدول 2- مدت زمان مراحل مختلف رشد و نمو سوسک L. faldermanni در دماهای مختلف
مراحل رشد و نمو |
میانگین طول دوره رشد و نمو (S.E± ) در دماهای مختلف |
|||
Ċ 14 |
Ċ18 |
Ċ 22 |
Ċ26 |
|
جنبنی |
03/0± 15/9 |
02/0± 1/8 |
03/0± 05/5 |
03/0± 35/3 |
لارو سن اول |
03/0 ± 05/5 |
02/0 ± 2/3 |
03/0 ± 6/2 |
03/0 ± 05/2 |
لارو سن دوم |
03/0 ± 65/3 |
02/0 ± 05/3 |
03/0 ± 6/2 |
03/0 ± 00/2 |
لارو سن سوم |
03/0 ± 6/3 |
02/0 ± 85/2 |
03/0 ± 9/1 |
03/0 ± 45/1 |
لارو سن چهارم |
03/0 ± 9/4 |
02/0 ± 7/3 |
03/0 ± 75/2 |
03/0 ± 25/2 |
پیش شفیرگی |
03/0 ± 5/13 |
03/0 ± 65/9 |
03/0 ± 95/5 |
03/0 ± 25/5 |
شفیرگی |
04/0 ±55/23 |
04/0 ±6/15 |
03/0 ± 9/11 |
04/0 ± 9/10 |
تخم تا حشره کامل |
07/0 ± 4/63 |
09/0 ±15/46 |
08/0 ± 8/32 |
1/0 ± 25/27 |
طول دورههای رشد و نمو مراحل مختلف رشدی در دماهای مختلف: در بررسی که روی طول دورههای مختلف رشدی در دماهای مختلف انجام شد، مشخص شد که طول دورههای رشد و نمو از تخم تا حشره کامل در دمای 14 درجه سلسیوس 4/63 روز و در دمای 26 درجه سلسیوس 25/27 روز بود همچنین نتایج این تحقیقات نشان داد که سرعت رشد این گونه مانند سایر حشرات به دما بستگی دارد و با افزایش دما از 1±14 تا 1±26 درجه سلسیوس، طول دوره رشد و نمو آن در تمام مراحل رشدی از تخم تا حشره کامل کاهش یافت (جدول 2). همچنین نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده های حاصل از آزمایش فوق به روش آزمون ناپارامتری کروسکال والیس نیز نشان داد که بین میانگینهای طول دوره رشد و نمو در دماهای مختلف اختلاف معنی دار در سطح 1 درصد وجود دارد (01/0>p) (جدول 3). نتایج بدست آمده از این آزمایشها با نتایج تحقیقات انجام شده در مورد اثر درجه حرارت روی بقاء، رشد و نمو، طول عمر و میزان تخمگذاری سوسکOphraella communa از خانواده Chrysomelidae مطابقت داشت در این تحقیق مشخص شد که طول دوره های رشد و نمو این آفت از تخم تا ظهور حشره کامل با افزایش دما کاهش یافت (18). همچنین در تحقیق دیگری که در خصوص مطالعه پارامترهای زیست شناسی حشرهBrontispa longissima از خانوادهChrysomelidae انجام شد، مشخص شد که دو پارامتر دما و رطوبت نقش موثری در روند رشدی این گونه داشت بطوری که با افزایش دما از 35-20 درجه سلسیوس طول دوره رشدی مراحل نابالغ این گونه کاهش یافت و رطوبت بالا نیز درصد زنده مانی مراحل نابالغ را افزایش داد (7). همچنین این نتایج با تحقیقاتی که روی زیست شناسی و فنولوژی زیر خانواده Criocerinae انجام شد مطابقت داشت بطوریکه در این بررسی ها، مشخص شد که گونهL. lilii در دماهای 18 تا 24 درجه سلسیوس دارای طول دروه جنینی بین 10 تا 5 روز و دوره لاروی بین 16 تا10 روز و طول دوره شفیرگی بین 25 تا20 روز میباشد. همچنین در این تحقیق مشخص شد که بیشترین طول دوره مربوط به دوره شفیرگی است که بصورت پیله خاکی در داخل خاک سپری میشود. همچنین در این تحقیق طول دوره رشد و نمو گونهL. tibialis با طول دروه جنینی 7 تا 5 روز، دوره لاروی 12-10 روز و دوره شفیرگی 18 تا 14 روز در دمای 18 تا 24 درجه سلسیوس مشخص شد (16).
تعیین نسبت جنسی در دماهای مختلف: با توجه به نتایج بدست آمده از آزمایش نسبت جنسی در سوسک L. faldermanni مشخص شدکه نسبت جنسی افراد نر به ماده در دماهای 14، 18، 22 و 26 درجه سلسیوس بترتیب 1: 6/0، 1: 5/1،1: 8/1 و 1:1 می باشد که در دماهای بالاتر یا پایینتر از دمای بهینه، گرایش حشره به تشکیل جنس ماده میباشد. هورست علت این امر را عوامل محیطی می داند که سبب میشود عوامل ارثی سیتوپلاسمی تلفات بیشتری به تخمهای دارای جنین نر وارد نماید (9).
تعیین میزان بقاء مراحل مختلف رشد و نمو در دماهای مختلف: نتایج حاصل از آزمایش میزان بقاء نشان داد که بیشترین میزان بقای مراحل مختلف رشد و نمو، در دمای 22 درجه سلسیوس بود و با دور شدن از این دما میزان بقاء کاهش پیدا کرد. با توجه به نتایج بدست آمده میتوان نتیجه گرفت که دمای بهینه برای طی شدن مراحل مختلف رشدی دمای 22 درجه سلسیوس است زیرا در این دما مراحل مختلف رشدی آفت، طول دوره رشد و نمو را با کمترین تلفات سپری مینمایند (جدول 4). این نتایج با بررسیهای انجام شده روی میزان بقاءمراحل نابالغ سوسک O. communa در 7 دما (15 ،20 ،22، 25، 28، 30، 32 و 36 درجه سلسیوس) مطابقت داشت در این بررسی دمای بهینه برای حشره فوق 25 تا 28 درجه سلسیوس تعیین شدکه با دور شدن از دماهای مذکور میزان تلفات در مراحل نابالغ سوسک O. communa افزایش یافت (18).
تخمگذاری سوسک سوسن چلچراغ L. faldermanni: سوسکهایL. faldermanni در منطقه داماش رودبار بسته به شرایط آب و هوایی از اواخر زمستان تا اوایل بهار از پناهگاههای زمستانه خود بصورت حشره کامل خارج می شوند و پس از تغذیه از برگهای نورسته گیاه میزبان شروع به جفتگیری و تخمگذاری میکنند. این حشرات در اوایل دوران تخمگذاری دارای بیشترین و در اواخر دوران دارای کمترین میزان تخمگذاری میباشند که این خصوصیت در اکثر حشرات بویژه حشرات راسته Coleoptera عمومیت دارد (4). حشرات ماده در تمام طول دوره تخمگذاری، تخم های خود را بصورت گروههای خطی و موازی در دسته های 32-2 تایی کنار هم رو یا زیر برگ می گذارند. این زمان حدوداً مصادف با اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت ماه است. از این تاریخ به بعد نسل تازه این آفت پدیدار میشود و با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه نسل دوم آن تا اواخر تیر ماه و آخرین فعالیتهای این آفت در اواخر شهریور در منطقه مشاهده میشود. با توجه به اطلاعات حاصل از طول دورههای رشدی این آفت در دماهای 26 -14 درجه سلسیوس در این پروژه و انطباق آن با شرایط محیطی این امکان داده میشود که این آفت دارای2 نسل در سال باشد. این نتایج با (15،16) در خصوص زیست شناسی سوسک L. lilii مطابقت دارد. در این تحقیقات مشخص شد که گونه مذکور دراوایل فصل بهار پدیدار میشود و در اوایل اردیبهشت تخمگذاری میکند و فعالیت آنها روی گیاهان زینتی لیلیوم و لاله واژگون تا اوایل مهرماه بطول میانجامد. در این تحقیقات تعداد نسل این آفت بین 3-1 نسل تخمین زده شد.
جدول 3- مقایسه میانگین ها در دماهای مختلف با استفاده از آزمون ناپارامتری کروسکال والیس
متغیرها |
میانگین رتبه ای تیمارهای دمایی |
X2 |
|||
14 |
18 |
22 |
26 |
||
دوره جنینی |
72/66 |
28/54 |
5/29 |
5/11 |
**63/69 |
لارو سن 1 |
70/69 |
88/42 |
13/30 |
3/19 |
**79/55 |
لارو سن 2 |
38/60 |
42/46 |
9/34 |
3/20 |
**99/35 |
لارو سن 3 |
05/64 |
13/49 |
4/29 |
42/19 |
**49/47 |
لارو سن 4 |
2/67 |
35/47 |
9/27 |
55/19 |
**43/53 |
پیش شفیره |
5/70 |
5/50 |
45/25 |
55/15 |
**22/70 |
شفیره |
5/70 |
5/50 |
95/25 |
05/15 |
**97/69 |
تخم تا حشره کامل |
5/70 |
5/50 |
14/30 |
82/10 |
**79/73 |
** در سطح 1 درصد اختلاف معنی دار وجود دارد
جدول 4- میزان بقای مراحل مختلف رشد و نمو سوسک L. faldermanni در 4 دمای مختلف
دما |
تخم (%) |
سنین لاروی |
پیش شفیره (%) |
شفیره (%) |
تخم تا حشره کامل(%) |
|||
1(%) |
2 (%) |
3 (%) |
4 (%) |
|||||
14 |
85 |
11/94 |
75/93 |
100 |
33/93 |
71/85 |
33/83 |
50 |
18 |
100 |
95 |
73/94 |
44/94 |
100 |
23/88 |
66/86 |
65 |
22 |
90 |
85 |
100 |
100 |
100 |
23/88 |
100 |
75 |
26 |
80 |
5/87 |
85/92 |
100 |
100 |
100 |
61/84 |
55 |
جدول 5- تجزیه واریانس پارامترهای تخمگذاری سوسک L. faldermanni در دماهای مختلف
منبع تغییرات |
میانگین مربعات |
||||||
درجه آزادی |
طول دوره قبل از تخمگذاری |
میزان تخمگذاری روزانه |
مجموع تخم های نهاده |
طول عمر حشرات ماده |
طول عمر حشرات نر |
طول دوره تخمگذاری |
|
تیمار (دما) |
3 |
*44/61 |
*41/51 |
*38/205793 |
*5/5916 |
*55/5932 |
*44/4715 |
اشتباه |
20 |
45/1 |
595/0 |
38/8815 |
25/58 |
08/46 |
78/23 |
ضریب تغییرات |
- |
7/5 |
7/5 |
11 |
8/8 |
7/7 |
02/7 |
* درسطح احتمال 5% اختلاف معنی دار وجود دارد
اثر دماهای مختلف روی پارامترهای تخمگذاری حشرات ماده سوسک L. faldermanni : دادههای حاصل از تجزیه واریانس آزمایش اثر دما روی میزان تخمگذاری نشان داد که بین کلیه دماهای مختلف از نظر میزان تخمگذاری، طول دوره تخمگذاری و طول عمر حشرات کامل و دوره قبل تخمگذاری در سطح 5% اختلاف معنی دار وجود داشت (جدول 5). نتایج حاصل از مقایسه میانگین ها بروش دانکن نشان داد که با افزایش دمای محیط آزمایش از 1±14 تا 1±26 درجه سلسیوس میانگین متوسط تخمگذاری روزانه افزایش یافته و افزایش دما با میزان تخمگذاری روزانه رابطه مستقیم داشت و میانگین مجموع تخمهای نهاده شده در طول عمر، میانگین طول دوره تخمگذاری و میانگین طول عمر حشرات نر و ماده با افزایش دما کاهش یافت و در دمای 14 درجه سلسیوس طول عمر حشرات کامل طولانیتر از همه دماها بوده و نزدیک به چهار ماه و نیم طول کشید (جدول 6). این نتایج با بررسیهای (17) در مورد بررسی زیست شناسی، پراکنش و دامنه میزبانی حشره Crioceris sp مطابقت داشت. در این تحقیق نیز مشخص شد که حشره مذکور دارای طول عمر بالا و نزدیک به 6 ماه بوده و با افزایش دما میزان طول عمر کاهش یافت. در خصوص اثر دما روی پارامترهای تخمگذاری نیز باید اشاره کرد که این نتایج با تحقیقات ژانگ شی و همکاران (18) در مورد اثر دماهای مختلف روی پارامترهای تخمگذاری O. communa مطابقت داشت. در این بررسی مشخص شد که طول دوره تخمگذاری و طول عمر حشرات ماده این حشره با افزایش دما کوتاهتر و در عوض با افزایش دما میزان تخمگذاری افزایش یافت که این افزایش میزان تخمگذاری در دمای بهینه 28 درجه سلسیوس بود.
جدول 6- مقایسه میانگین های اثر دماهای مختلف روی پارامتر های تخمگذاری سوسک L. faldermanni
دما |
میانگین طول دوره قبل از تخمگذاری S.E± |
میانگین متوسط تخمگذاری روزانه S.E± |
میانگین مجموع تخمهای نهاده شده S.E± |
میانگین طول دوره تخمگذاری S.E± |
میانگین طول عمر نر S.E± |
میانگین طول عمر ماده S.E± |
|
14 |
a 1/0±16/15 |
a 06/0±86/9 |
a1/10±1018 |
a7/0±66/105 |
a 2/1±6/128 |
a 2/1±129 |
|
18 |
b 1/0±12b |
b 08/0±71/12 |
a 53/6±66/914 |
b 1±5/74 |
b3/1±94 |
b 6/0±83/89 |
|
22 |
c 1/0±83/9 |
c06/0±95/14 |
c 8/8±5/799 |
c 2/0±33/58 |
c 5/0±5/76 |
c9/0±3/72 |
|
26 |
d 2/0±66/7 |
d 2/0±62/16 |
d 5/27±16/586 |
d 9 0±5/39 |
d 1/1±16/54 |
d 8/1±83/55 |
|
حروف غیر متشابه در هر ستون بیانگر معنی دار بودن اعداد آن ستون است.
نحوه تغذیه و خسارت سوسک L. faldermanni روی گیاه سوسن چلچراغ: هم لارو و هم حشرات کامل این آفت خسارتزا می_باشد و از کلیه اندام_های هوایی گیاه میزبان تغذیه مینمایند. لاروهای سن اول پس از خروج از تخم ابتدا بصورت دسته جمعی از اپیدرم فوقانی برگ تغذیه و اپیدرم تحتانی برگ را دست نخورده باقی می گذارند و از برگهای جوان و لطیف برای تغذیه استفاده میکنند. پس از اولین پوست اندازی و ظهور لارو سن دوم نحوه تغذیه کمی تغییر میکند در این سن در ابتدای ظهور نحوه تغذیه مانند سن اول است و اپیدرم فوقانی برگ مورد تغذیه قرار میگیرد و اما با گذشت زمان و با بزرگ شدن لارو سن دوم نحوه تغذیه تغییر یافته و از تمام سطح برگ تغذیه بعمل میآید و در این زمان محل تغذیه روی برگ بصورت سوراخ شدگی نمایان می شود. بدلیل قوی شدن قطعات دهانی در سنین بالاتر لاروها بطور یکپارچه برگ را مورد تغذیه قرار میدهند و تغذیه آنها معمولاً از حاشیه برگ شروع میشود و سوراخ های بجا مانده از تغذیه آنها روی برگ بزرگ تر از سنین قبلی می باشد. بدلیل تخمگذاری حشرات کامل روی برگها، لاروهای سن اول غالباً از برگها تغذیه می کنند اما سنین بالاتر یعنی از سن دوم تا سن چهارم بدلیل قدرت تحرک بیشتر نسبت به سن اول، علاوه بر برگها از غنچه ها، گلهای شکفته شده، کپسولهای بذر و اپیدرم ساقه نیز تغذیه مینمایند (شکل 6). حشرات کامل زمستانگذران با مساعد شدن هوا در اواخر زمستان و اوایل بهار از پناهگاههای خود خارج می شوند و روی بوته های تازه رشد یافته گیاه سوسن چلچراغ مستقر و از برگهای جوان و نورسته شروع به تغذیه مینمایند. نحوه تغذیه حشرات کامل مانند لاروهای سنین آخر است و با استفاده از قطعات دهانی جونده بطور یکپارچه از تمامی سطوح برگ تغذیه میکنند و آثار سوراخشدگی در روی سطوح برگ بطور واضح آشکار میشود. همچنین حشرات کامل L. faldermanni علاوه بر برگ از سایر اندامهای هوایی نظیر غنچه گل، گل شکفته شده، کپسول بذر، بذر و اپیدرم ساقه تغذیه میکند. براساس نتایج حاصل از این پروژه و طی بازدیدهای منظمی که در فصل رویش گیاه سوسن چلچراغ از منطقه داماش بعمل آمد مشخص شد که هم لارو و هم حشرات کامل این آفت تا پایان فصل رویش گیاه سوسن روی بوته های آن مستقر بوده و از اندامهای هوایی آن تغذیه میکنند و در طی این مدت گیاه دیگری که در منطقه بوده مورد حمله این آفت قرار نگرفته است (شکل 7). این نتایج با تحقیقات انجام شده (10،15)توسط سالیسبوری (15) و کرون (10) در زمینه زیست شناسی سوسک L. lilii مطابقت داشت در این بررسیها نیز مشخص شد که گونه مذکور نظیر گونه L. faldermanni در سن اول از پارانشیم برگها تغذیه کرده و با افزایش سن لاروی نحوه تغذیه تغییر کرده و علایم خسارت بصورت سوراخ شدگی روی اندام آلوده مشخص میشود همچنین لاروها و حشرات بالغ گونه L. lilii علاوه بر برگ از سایر اندامهای هوایی گیاه زینتی لیلوم تغذیه میکند.
نحوه زمستانگذرانی سوسک L. faldermanni : با توجه به شرایط اقلیمی آن منطقه و شروع زود هنگام فصل سرما، این حشرات پس از پایان فصل رویشی گیاه به زمستانگذرانی در داخل خاکهای اطراف بوته گیاه سوسن چلچراغ میپردازد و طی بررسی های بعمل آمده حشرات کامل این آفت در بین کلوخهها، خار و خاشاک و لا به لای خاک اطراف بوتههای سوسن چلچراغ در عمق تقریبی 5-6 سانتیمتری مشاهده و جمع آوری شدند. این نتایج با تحقیقات سالیسبوری (15) در مورد نحوه زمستانگذرانی سوسک L. lilii مطابقت دارد. در این بررسی مشخص شد که آفت مذکور زمستان را بصورت حشره کامل در داخل خاک و در زیر بوتههای گیاه میزبان و یا در داخل خاک نزدیک به گیاه میزبان میگذراند.