بررسی جمعیت ماهیان در منطقه زیستگاه‌های مصنوعی در شمال غربی خلیج فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 معاونت تحقیقاتی پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور

2 پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور

3 رئیس بخش بوم شناسی پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور

2722

چکیده

این مطالعه بر روی چراگاه‌های مصنوعی بتنی که در منطقه بحرکان در سواحل استان خوزستان رهاسازی گردیده بود طی سال های 83 تا 85 انجام شد. ماهیان در چهار ایستگاه چراگاه مصنوعی و یک منطقه شاهد به روش مشاهده و شمارش در زیر آب مورد بررسی قرار گرفته است. بطور کلی در منطقه چراگاه مصنوعی 15 خانواده ماهی مشاهده، که از میان آنها خانواده شانک ماهیان دارای بیشترین گونه (سه گونه) بوده است. خانواده هامور بیشترین حضور (85 درصد) را در کل منطقه چراگاه ها و در تمامی فصول به خود اختصاص داد. ماهیان هامور (Epinephelus coioides)، شانک تک خال (Diplodus sargus)، گوازیم تک نواری (Scolopsis spp.)، Apogon spp. و Neopomacentrus sindensis به وفور در میان و اطراف چراگاه ها مشاهده می‌شوند. تعداد (58 درصد) و فراوانی (49 درصد) گونه‌های اقتصادی در منطقه سازه مخلوط نسبت به سازه‌های دیگر بیشتر است و بطور کلی در منطقه یک روند افزایشی داشته اما اختلاف معنی داری دیده نمی شود (p>0.05). درصد تعداد گونه ها نیز در ایستگاه ها و فصول مختلف اختلاف معنی داری را نشان نمی دهند (p>0.05). اما درصد فراوانی گونه ها در فصول مختلف با هم اختلاف معنی داری را نشان می دهد .(p<0.05)

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Fish population of artificial reef in Khuzestan coastal waters, Northwest of Persian Gulf

نویسندگان [English]

  • Gholamreza Eskandari 1
  • emad Koochaknejad 2
  • simin Dehghan 3

چکیده [English]

This study was done on artificial reefs in Khuzestan coastal waters in Bahrakan region from 2004 to 2006.Visual stationary census of fishes was done from four reef areas and also one area as control site. In general 15 families of fishes were observed. Sparidae with 3 species were the most diverse family. Serranidae (85%) was the most abundant family during the study period. Some species such as Epinephelus coioides, Neopomacentrue Sindensis, Scolopsis sp. and Diplodus sargus were frequently observed around the artificial reefs. The number of species (58%) and frequency (49%) of economic fishes in the mixed structure sites were more than other reef structure and showed increasing trend but no significant difference were observed (p>0.05). The percentage of species number between stations and season had no significant difference (p>0.05) but the relative frequency of species had significant difference between season (p>0.05).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fishes
  • Artificial reef
  • Frequency
  • Economic species
  • Bahrakan

بررسی تجمع زیستی ماهیان در محل استقرار چراگاه های مصنوعی در شمال غربی خلیج فارس (آبهای استان خوزستان)

غلامرضا اسکندری*، عماد کوچک‌نژاد و سیمین دهقان مدیسه

اهواز، پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور

تاریخ دریافت: 25/3/90               تاریخ پذیرش: 30/8/90

چکیده 

این مطالعه بر روی چراگاه‌های مصنوعی بتنی که در منطقه بحرکان در سواحل استان خوزستان رهاسازی گردیده بود طی سال های 83 تا 85 انجام شد.  ماهیان در چهار ایستگاه چراگاه مصنوعی و یک منطقه شاهد به روش مشاهده و شمارش در زیر آب مورد بررسی قرار گرفته است. بطور کلی در منطقه چراگاه مصنوعی 15 خانواده ماهی مشاهده، که از میان آنها خانواده شانک ماهیان دارای بیشترین گونه (سه گونه) بوده است. خانواده هامور بیشترین حضور (85درصد) را در کل منطقه چراگاه­ها و در تمامی فصول به خود اختصاص داد. ماهیان هامور  (Epinephelus coioides)، شانک تک خال (Diplodus sargus)، گوازیم تک نواری (Scolopsis spp.)، Apogon spp. و Neopomacentrus sindensis  به وفور در میان و اطراف چراگاه­ها مشاهده می‌شوند. تعداد (58 درصد) و فراوانی (49 درصد) گونه‌های اقتصادی در منطقه سازه مخلوط نسبت به سازه‌های دیگر بیشتر است، و بطور کلی در منطقه یک روند افزایشی داشته اما اختلاف معنی­داری دیده نمی­شود (P>0.05). درصد تعداد گونه­ها نیز در ایستگاه­ها و فصول مختلف اختلاف معنی­داری را نشان نمی­دهند (P>0.05)، اما درصد فراوانی گونه­ها در فصول مختلف با هم اختلاف معنی­داری را نشان می­دهد (P<0.05).

واژه­های کلیدی: چراگاه‌های مصنوعی، ماهیان اقتصادی، بحرکان و استان خوزستان

* نویسنده مسئول، تلفن: 09106004643، پست الکترونیکی:  g_eskandary@yahoo.com

مقدمه

 

چراگاه‌های مصنوعی ساختاری است که به طور طبیعی در دریاها وجود ندارد وتوسط بشر ساخته شده و به صورت عمدی یا غیرعمدی در زیر آب قرار داده می­شوند، و برای افزایش رشد و تولید در اکوسیستم آبی مفید می‌باشند. با توجه به بهره­برداری از چراگاه­های مصنوعی در مقاصد مختلف استفاده از آنها افزایش یافته است. چراگاه­های مصنوعی در مدیریت شیلاتی معمولاً به منظور موارد مختلف از قبیل، فراهم کردن چراگاه­های جدید برای افزایش تعداد و وزن توده زنده منابع شیلاتی آسیب‌ دیده، احیا زیستگاه‌های طبیعی، ممانعت از ترال­کشی به واسطه ایجاد چراگاه­های مصنوعی در مناطق معین، کاهش فشار صیادی، کند کردن تخریب زیستگاه‌ها، افزایش تنوع، تشویق جهانگردی و بهبود کیفیت آب مورد استفاده قرار می­گیرد. در کشورهایی که ذخایر آنها در اثر فشار صیادی آسیب زیادی دیده است، ایجاد چراگاه­های مصنوعی می تواند به بازسازی این ذخایر کمک کند (2). اغلب اطلاعات قابل دسترسی در خصوص چراگاه­های مصنوعی در 15 سال اخیر منتشر شده است (9). در تایلند اثر چراگاه­های مصنوعی ایجاد شده بر اقتصاد صیادان خرد و تنوع مورد مطالعه قرار گرفته است وهنوز این سوال مطرح است که آیا سازه­ها موجب افزایش تولید یا تجمع ماهیان شده است (2). Sherman و همکاران در سال 1999 با قرار دادن چراگاه­های مصنوعی کروی در دو عمق مختلف 7 و 12 متر اثرات عمق را بر تجمع ماهیان مورد بررسی قرار دادند Nagy و همکاران در سال 1999 پراکنش ماهیان پلاژیک در سیستم‌های چراگاه­های مصنوعی را در خلیج مکزیک مورد مطالعه قرار داد. در ژاپن به منظور جلوگیری از فشار صیادی و در آمریکا و کانادا به منظور ایجاد یک محیط تفریحی، ساخت و رهاسازی چراگاه­های مصنوعی در دریا توسعه یافته است. در کشور یونان 24 واحد زیستگاه مصنوعی از سه نوع سیمانی، سرامیک و لاستیک در سال 1998 در آب‌های ساحلی در عمق 7 تا 22 متر  استقرار داده شد (9). همچنین تغییرات فون ماهیان چراگاه­های مصنوعی در جنوب شرقی دریای مدیترانه در یک دهه گذشته مورد بررسی قرار گرفته است (10). در برزیل انتخاب محیط توسط ماهیان در چراگاه­های مصنوعی سفالی مورد مطالعه قرار گرفته است (3). در برزیل با قرار دادن سازه‌های سیمانی و لاستیک و انتخاب محیط شاهد اثر محیط‌های مصنوعی بر تجمع ماهیان و تاثیر آن بر روند تولید ماهیگیری در سواحل ریودوژانیرو را مورد مطالعه قرار گرفت (11).  تولید ماهی نیز در چراگاه های مصنوعی معتدله در منطقه کالیفرنیا بر اساس تراکم Embiotocids مورد مطالعه قرار گرفته است (6). در فلوریدای آمریکا در سال 2000 چهار سایت از بست‌های سیمانی راه آهن در دریا ایجاد شد و طی سالهای 2003-2001 مورد مطالعه قرار گرفتند (7). در کشور کویت نیز جهت بازسازی جزایر مرجانی سازه­های سیمانی بتنی در اشکال مختلف در 20 منطقه با هدف ایجاد کردن محیطی برای چسبیدن مرجان­ها، ایجاد مناطق جدید مرجانی­، جلوگیری از صید در مناطق مرجانی، کمک به کاهش تخریب مناطق مرجانی و افزایش محیط­های مناسب غواصی قرار داده شد (1).

در ایران، افزایش روز افزون جمعیت و تعداد صیادان و شناورهای صیادی همراه با آلودگی­های متداول، موجب کاهش ذخایر در دریا شده است. لذا تلاش برای یافتن راههای کمک به بازسازی ذخایر اهمیت زیادی یافته است. جهت بازسازی ذخایر در سواحل خوزستان، شیلات طی سال های 1382 و 1383 ایستگاهی بعنوان چراگاه مصنوعی در دریا ایجاد نموده است. بررسی تغییرات در جوامع زیستی ایجاد شده ناشی از استقرار این سازه می‌تواند مشخص کننده اثرات این چراگاه­ها در بازسازی مستقیم و غیرمستقیم ذخایر آبزیان سواحل استان باشد. زیرا احداث چراگاه­های مصنوعی نقش مهمی در تقویت و بالا بردن تولید در مناطق کم تولید و شرایط مساعدی را برای رشد و نمو لارو ماهیان مختلف اکثر ماهیان ساحلی منطقه را فراهم می­نماید. به همین منظور این مطالعه با هدف شناسایی و بررسی فراوانی و میزان حضور گونه­های اقتصادی ماهیان در منطقه چراگاه مصنوعی و مقایسه آن با منطقه شاهد انجام شد.

مواد و روشها

مطالعه چراگاه­های مصنوعی از مهر سال 83 شروع و 5 ایستگاه جهت مطالعه در نظر گرفته شد. سه ایستگاه واقع بر چراگاه­های سال 1383 (زیستگاه‌های جدیدتر) که شامل B,A و C می باشند و یک ایستگاه در چراگاه­های سال 1382 (زیستگاه‌های قدیمی­تر) و یک ایستگاه به عنوان شاهد در منطقه 3 الی 4 مایلی چراگاه­های مصنوعی با بستری شنی و صخره‌ای انتخاب گردید. مشخصات و مختصات ایستگاه‌ها در جدول 1 و موقعیت چراگاه­ها در شکل 1 آورده شده است. با توجه به شرایط در سالهای 1383 تا 1385 در فصل­های زمستان 83 و بهار و زمستان 1384 و بهار و تابستان 1385 نمونه­گیری در زیر آب انجام گرفت و در فصول دیگر به دلیل بدی آب و هوا شمارش ماهیان و فیلمبرداری امکان پذیر نبود.

شمارش و بررسی ماهیان در منطقه چراگاه­های مصنوعی و شاهد به صورت فصلی و به روش مشاهده و شمارش در زیر آب انجام شد. در هر ایستگاه یک منطقه 50 × 5 متر در نظر گرفته شد و تعداد و نوع آبزیان در این منطقه ثبت شد. پس از شمارش بر اساس تعداد، ماهیان در یکی از دسته‌های خیلی کم (4-1)، کم (20-5)، متوسط (100-21)، فراوان (500-101)، خیلی فراوان (بیش از 501) قرار گرفته شد. همچنین جهت شناسایی دقیق تر گونه‌ها در هر منطقه فیلمبرداری نیز صورت گرفت. تصاویر ضبط شده برای شناسایی گونه‌های حاضر در منطقه در آزمایشگاه مورد بررسی و فراوانی مشاهده گونه­ها، تعداد و درصد فراوانی گونه­های اقتصادی و غیراقتصادی محاسبه شد.

 

جدول1- مختصات ایستگاه‌های مورد مطالعه

مختصات

تعداد

نوع سازه

ایستگاه

29°-52-682 N , 49°-20-165E

128

Fish haven

A

29°-52-330 N , 49°-15-559E

128

Reef ball

B

29°-52-433 N , 49°-19-791E

64+64

Reef ball & Fish haven

C

29°-52-360 N , 49°-18-678E

 

RB & FH & etc

(Old) قدیم

29°-53-978 N , 49°-17-690E

 

بستر شنی و صخره ای

شاهد

29°-54 N , 49°-17E  - 29° -54 , 49° -20

 

 

مختصات کل منطقه مورد مطالعه

29°-51 N , 49°-17E  - 29° -51 , 49° -20

 

 

 

 

شکل 1- منطقه مورد مطالعه در سواحل استان خوزستان

جدول 2- انوع ماهی‌های شناسایی شده در ایستگاه‌های مختلف

خانواده 

نام انگلیسی 

نام گونه 

نام ماهی 

Carangidae

Jacks

---

گیش

Chaetodontidae

Butterfly fishes

Heniochus acuminatus

پروانه ماهی سه نواری

Ephipidae

Spade fishes

Platax teira

شنگ

Haemulidae

Grunts

Diagramma pictum

خنو

Nemipteridae

Threadfin breams

Scolopsis sp.

گوازیم تک نواری

Pinguipedidae

Sand perches

Parapercis robinsoni

 

Pomacanthidae

Angel fishes

Pomacanthus maculosus

هاماد

Pomacentridae

Damsel fishes

Neopomacentrue Sindensis

---

Serranidae

Grupers

Epinephelus coioides

هامور معمولی

Sparidae

Progies

Acanthopagrus bifasciatus

شانک دو نواری

Acanthopagrus latus

شانک باله زرد

Diplodus sargus

شانک تک خال

Peseudochromidae

Dottybacks

Pseudochromis sp.

 

Lutjanidae

Snappers

Lutjanus sp.

سرخو

Labridae

Wrasses

Leptojulis sp.

 

Sphyrinidae

Barracuda

Sphraena sp.

باراکودا

Apogonidae

Cardinal fishes

Apogon sp.

 

 

جهت آنالیز اختلاف میان سازه­ها وفصل­های متفاوت از آزمون آنالیز واریانس یکطرفه در سطح (P < 0.05) در نرم افزارهای Minitab وExcel استفاده گردید.

نتایج

همانطور که در جدول 2 مشاهده می‌شود در کل منطقه چراگاه مصنوعی ایجاد شده 15 خانواده ماهی شناسایی شده است. که از میان آنها خانواده شانک ماهیان دارای بیشترین گونه (سه گونه) را به خود اختصاص می‌دهد.

بر اساس رفتار ماهیان مشاهده شده در منطقه چراگاه­های مصنوعی استقرار یافته در سواحل خوزستان می‌توان آنها را به گروه‌های مختلف ، ماهیان پلاژیک که در بالا و دور تا دور سازه‌ها حضور دارند مانند خانواده گیش ماهیان، ماهیان کفزی که در اطراف سازه‌ها حضور دارند مانند خانواده گمگام، سرخو، سنگسر خاکستری، Pomacentridae، Peseudochromidae ، Labridae، هاماد و شانک، ماهیان کفزی که در بستر اطراف سازه­ها زیست می­کنند مانند Pinguipedidae و ماهیان کفزی که در داخل سازه­ها ساکن می­شوند مانند هامور ماهیان­، برخی از شانک ماهیان تقسیم کرد.

بیشترین حضور را در میان گونه‌ها، ماهی هامور و بیشترین فراوانی را آپوگون به خود اختصاص می­دهند که در اکثر ایستگاه­ها و فصول دیده می­شوند. بعد از ماهی هامور، گوازیم تک نواری، شانک تک خال و Neopomacentrue Sindensis بیشترین حضور و فراوانی را به خود اختصاص می­دهند (جدول 3 ).  ماهیان بزرگ هامور با وزنی بیش از 20 کیلوگرم در سال 1384- 1383 به خوبی در میان چراگاه­ها مشاهده شده­اند اما در سال 1385 ماهیانی با وزن‌های تقریبی زیر 2 کیلوگرم مشاهده می‌شود و ماهیان درشت مشاهده نشدند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 3- درصد تعداد و افرادگونه‌های اقتصادی مشاهده شده در زیستگاه‌های مصنوعی (A: Fish haven، B: Reef ball، C: مخلوط و OLD: سازه‌های قدیمی)  مختلف در سال 85-83

 

 

 

 

شکل 4- درصد فراوانی گونه‌های اقتصادی مشاهده شده در فصول مختلف در منطقه زیستگاه‌های مصنوعی (A: Fish haven، B: Reef ball، C: مخلوط و OLD: سازه‌های قدیمی)

 

شکل 5- درصد تعداد گونه‌های اقتصادی مشاهده شده در فصول مختلف  در منطقه زیستگاه‌های مصنوعی(A: Fish haven، B: Reef ball، C: مخلوط و OLD: سازه‌های قدیمی)

 

با توجه به جدول 3 می­توان گفت که برخی از گونه‌ها مانند هامور(85 %)، آپوگون (70%)، شانک تک خال (50%)،  Neopomacentrue Sindensis (50%)، گوازیم تک نواری(60%)، سرخو (40%) و Pseudochromis sp. (45%) ساکن در منطقه چراگاه­ها می­باشند و گونه‌هایی مانند شانک دو نواری (15%)، شانک باله زرد (5%)، خنو خاکستری (20%)، بارکودا (5%) از گونه‌های غیر ساکن (زودگذر) می‌باشند (شکل 2). لازم به ذکر است که در طول عملیات غواصی در منطقه شاهد فقط در بهار 1385 تعداد 4 قطعه ماهی هامور با وزن حدودی زیر 2 کیلوگرم مشاهده شد و در بقیه فصول هیچگونه ماهی مشاهده نگردیده است.درصد تعداد و فراوانی  گونه‌های اقتصادی در چراگاه C (مخلوط) نسبت به چراگاه­های قدیمی‌تر (OLD) و B (reef ball) بیشتر است اما در ایستگاه های مختلف اختلاف معنی­داری با هم ندارند (P>0.05) (شکل 3).

همانطوری که در شکل 4 مشاهده می­شود نوسانات درصد فراوانی گونه‌های اقتصادی در چراگاه­های جدیدتر نسبت به قدیم از یک روند مشابهی تبعیت می­کند و در کل منطقه چراگاه­های مصنوعی در بهار 1385 درصد فراوانی به بیشترین میزان خود می‌رسد (7/76%) و در تابستان همان سال به شدت کاهش می‌یابد (2/8%). درصد فراوانی گونه‌های اقتصادی در فصول مختلف با هم اختلاف معنی­داری را نشان می‌دهد (P<0.05).

درصد تعداد گونه‌های اقتصادی در چراگاه­ها تقریباً از نوسانات یکسانی برخوردار است. در زمستان 1383 در تمام ایستگاه­ها بالا بوده و در فصول بعد کاهش می‌یابد و در زمستان 1384 مجددا افزایش می‌یابد (شکل 5). اما بطور کلی تعداد افراد در منطقه از یک روند افزایشی برخوردار است و در فصل تابستان 1385 یک روند نزولی در تعداد گونه قابل مشاهده است. درصد تعداد گونه‌های اقتصادی در فصول مختلف، اختلاف معنی‌داری را نشان نمی‌دهد (P>0.05). بطور کلی درصد فراوانی گونه­های اقتصادی در ابتدا در منطقه افزایش یافته و در تابستان 85 به شدت کاهش یافته است در صورتی که تعداد گونه­ها تقریباً زیاد تغییر نکرده است.

بحث و نتیجه گیری

اکثر ماهیان شناسایی شده در منطقه چراگاه­های مصنوعی مختص مناطقی با بستر‌های شنی، صخره‌ای و مرجانی می ‌باشند. مقایسه گونه‌های شناسایی شده در چراگاه­های مصنوعی با مناطق مرجانی کویت (4) نشان می‌دهد، که تقریباً تمامی گونه‌های موجود در چراگاه­ها با مناطق مرجانی مشترک هستند. گونه‌های مشاهده شده دارای رژیم تغذیه‌ای مختلفی می‌باشند. برای مثال ماهی کیش در مناطق مرجانی و چراگاه­های مصنوعی به صورت اتفاقی حضور می‌یابد و از سخت پوستان و سرپایان تغذیه می‌کند. ماهی Pseudochromis sp. از بی مهرگان کوچک بنتوزی پلانکتونی و Parapercis robinsoni و سرخو از ماهیان ریز و بی مهرگان تغذیه می­کنند. ماهی سنگسر خاکستری از سخت پوستان بنتوزی، پروانه ماهی از بی­مهرگان روی بستر و فرشته ماهی از اسفنج­ها تغذیه می‌کنند (10).

در مطالعه­ای که در تایلند انجام شد 5 تیپ از ماهیان شناسایی شد (2) که عبارتند از: گونه‌هایی که تماس فیزیکی با سازه­ها داشته یا شکافها را اشغال می­کنند. مانند هامور، گونه‌هایی که نزدیک به سازه­ها شنا می‌کنند مانند Box fish، گونه‌هایی که در میان سازه ها و نزدیک به بستر شنا می‌کنند مثل سرخو ماهیان، گونه‌هایی که نزدیک بستر را ترجیح می­دهند همچنین نزدیک قسمت پایه سازه­ها اما به مناطق شنی آزاد نیز رفت­وآمد می‌کنند و گونه‌هایی که پلاژیک هستند و در بالای سازه­ها قرار دارند. در برزیل در بررسی ماهیان مستقر در زیستگاه‌های مصنوعی از نوع سفال دو گروه ماهی تشخیص داده شد. آنهایی که وابستگی به بسترهای سخت دارند و تراکم آنها با افزایش ساختار و بزرگی زیستگاه‌ها افزایش می‌یابند و گروه دیگر که به زیستگاه‌ها وابستگی زیاد ندارند. در این مطالعه نیز از جمله گروه‌های غالب خانواده هامور ماهیان می­باشد (3). با توجه به حضور ماهیان بزرگ خصوصاً هامور در ابتدای قرار دادن سازه­ها در منطقه و عدم مشاهده آنها در سال بعد به نظر می‌آید که فشار صیادی منجر به کاهش آنها شده است. لذا برای جلوگیری از این امر، می­بایستی جهت حفاظت از چراگاه­ها تدابیری اندیشیده شود. زیرا ممکن است منجر به نابودی مولدین برخی از گونه‌های مناطق صخره‌ای شود. در آب‌های جنوب شرقی مدیترانه طی ده سال بررسی (1995-1985) مشاهده شد که فقط یک گونه ماهی و یک گونه بی‌مهره بزرگ در سال 1995 به گونه‌های شمارش شده قبلی اضافه شده است و جمعیت برخی از گونه‌ها مانند شانک و هامور کاهش یافته است. همچنین تعداد گونه‌ها و تراکم آنها در دریای سرخ طی ده سال افزایش و دریای مدیترانه کاهش یافته است (10). در این بررسی نیز می‌توان گفت برخی از گونه‌ها در هنگامی که دمای آب رو به گرمی می‌گذارد منطقه را ترک می‌کنند و یا این احتمال را داد که فشار صیادی بالایی بر منطقه وارد می‌شود و فراوانی آنها دچار نوسان می گردد.

Sherman و همکاران در سال 1999 با قرار دادن چراگاه­های مصنوعی کروی در دو عمق مختلف 7 و 12 متری در آب‌های جنوب شرقی فلوریدا در آمریکا اثرات عمق را بر تجمع ماهیان مورد بررسی قرار دادند. در چراگاه­های مورد نظر تنوع ماهیان نسبت به مناطق مرجانی با اعماق مشابه بیشتر بود و میزان توده زنده و ماهیان بزرگ در اعماق 12 متر بیشتر از 7 متر بود. همچنین گونه‌های ریز بیشتر در مناطق کم عمق حضور داشتند. در مطالعه حاضر نیز تعداد گونه‌های مشاهده شده ماهی در مناطق چراگاه­های مصنوعی بسیار بالاتر از منطقه شاهد می‌باشد. در خصوص عمق در این مطالعه هیچگونه مقایسه‌ای نمی­توان کرد زیرا سازه­ها تقریباً در یک منطقه کوچک و در عمق مشابهی ریخته شده‌اند اما با این حال با توجه به اینکه ماهیان جوان در مناطق کم عمق یافت می‌شوند می‌توان با ایجاد چراگاه­های مصنوعی در مناطق ساحلی از آنها در مقابل ماهیان شکارچی و تورهای ماهیگیری مخرب حفاظت کرد. در آب‌های یونان نیز بعد از استقرار سازه‌ها در اعماق 7 تا 22 متر ماهیان زیادی در منطقه حضور یافته و بطور مشخص افزایش قابل ملاحظه­ای در فراوانی و تنوع ماهیان دیده می­شود (9). در مطالعه‌ای دیگر Shenker  و همکاران در سال 2003 جمعیت ماهیان در منطقه چراگاه­های مصنوعی ایجاد شده را مورد مطالعه قرار داده‌اند. سازه‌ها از نوع بست‌های سیمانی راه­آهن و در بسترهای شنی استقرار یافته‌اند. در مشاهدات زیر آب تجمع سریع ماهیان در زیستگاه‌های مصنوعی به خوبی دیده می‌شود. و سه گروه ماهی شامل گونه‌های پلاژیک مجتمع، پلاژیک و کفزی در منطقه زیستگاه‌ها شناسایی گردید. در مطالعه حاضر نیز می­توان گونه‌ها را به سه گروه فوق تقسیم کرد.

بطور کلی در چراگاه­های مصنوعی احداث شده در سواحل خوزستان می­توان گفت که در سال­های متوالی حضور گونه­ها زیاد با هم تفاوت نداشته و اختلافات چه در فصول و چه در میان سازه­ها معنی­دار نبوده اما فراوانی گونه­ها در فصول مختلف دچار نوسان شده و اختلاف معنی­داری بین آنها دیده می­شود و در سازه­ها این اختلاف معنی­دار نمی باشد. 

  1. Alsaffar, A. H., and Al-Tamimi, H., 2006. Conservation of Coral Reefs in Kuwait, Arabian Gulf Marine Conservation Forum Abu Dhabi, United Arab Emirates.
  2. Bay of Bengal programme, 1994. The effect of artificial reef installation on the biosocioeconomics of small-scale fisheries in Ranong Province, Thailand, BOBP/WP/97, Published by the Bay of Bengal Programme, 91 St. Mary’s Road, Abhiramapuram, Madras 600 018, India. Designed and typeset for the BOBP by Pace Systems, Madras 600 028 and printed for the BOBP by Nagaraj & Co, Madras 600 041.
  3. Brotto, D. S., and Araujo, F. G., 2001. Habitat Selection by Fish in an Artificial Reef in Ilha Grande Bay, Brazil, Brazilian Archives of Biology And Technology, An international journal, 44(3):319 – 324
  4. Carpenter, K. E., Harrison, P. L., Hodgson, G., Alasaffar, A. H., and Alhazeem, S. H., 1997. The corals and coral reef fishes of Kuwait, Kuwait institute for scientific research. Environment public authority, 166P.
  5. Nagy, B. W., Mason, D. M., and Lindberg, W. L. J., 1999. Pelagic fish distributions on an artificial reef system in the Gulf of Mexico. From Southern division of the American fisheries society Midyear meeting held in Chattanooga, Tennessee.
  6. Pondella, D. J., Stephens, J. S., and Craig, M. T., 2002. Fish production of a temperate artificial reef based on the density of embiotocids (Teleostei: Perciformes). ICES Journal of Marine Science 59. doi:10.1006/jmsc.2002.1219, available online at http://www.idealibrary.com
  7. Shenker, J. M., Hoier, N., and Gorham, J., 2003. Fish population on artificial reefs off Sebastian Inlet, Florida. Annual report, Department of biological sciences Florida Institute of technology.
  8. Sherman, R. L., Gilliam, D. S., and Spieler, R. E., 1999. A preliminary examination of depth associated spatial variation in fish assemblages on small artificial reefs. Journal of applied ichthyology, 15 (3): 116.
  9. Sinis, A. I., Chintiroglou, C. C., and Stergiou, K. I., 2000. Preliminary results from the establishment of experimental artificial reefs in the N. Aegean Sea (Chalkidiki, Greece). Belg. J. Zool., 130 (supplment): 139-143

10. Spanier, E., 2000. Changes in the ichthyofouna of an artificial reef in the southeastern Mediterranean in one decade. SCI. MAR. 64 (3): 279-284.

11. Zalmon, I. R., Novelli, R., Marcelo, P., Gomes, M. P., Vicente, V., and Faria, V. V., 2002. Experimental results of an artificial reef programme on the Brazilian coast north of Rio de Janeiro. ICES Journal of Marine Science, 59: 83–87.

  • تاریخ دریافت: 25 خرداد 1390
  • تاریخ بازنگری: 03 آبان 1390
  • تاریخ پذیرش: 30 آبان 1390