نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 معاونت تحقیقاتی پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور
2 پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور
3 رئیس بخش بوم شناسی پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور
چکیده
این مطالعه بر روی چراگاههای مصنوعی بتنی که در منطقه بحرکان در سواحل استان خوزستان رهاسازی گردیده بود طی سال های 83 تا 85 انجام شد. ماهیان در چهار ایستگاه چراگاه مصنوعی و یک منطقه شاهد به روش مشاهده و شمارش در زیر آب مورد بررسی قرار گرفته است. بطور کلی در منطقه چراگاه مصنوعی 15 خانواده ماهی مشاهده، که از میان آنها خانواده شانک ماهیان دارای بیشترین گونه (سه گونه) بوده است. خانواده هامور بیشترین حضور (85 درصد) را در کل منطقه چراگاه ها و در تمامی فصول به خود اختصاص داد. ماهیان هامور (Epinephelus coioides)، شانک تک خال (Diplodus sargus)، گوازیم تک نواری (Scolopsis spp.)، Apogon spp. و Neopomacentrus sindensis به وفور در میان و اطراف چراگاه ها مشاهده میشوند. تعداد (58 درصد) و فراوانی (49 درصد) گونههای اقتصادی در منطقه سازه مخلوط نسبت به سازههای دیگر بیشتر است و بطور کلی در منطقه یک روند افزایشی داشته اما اختلاف معنی داری دیده نمی شود (p>0.05). درصد تعداد گونه ها نیز در ایستگاه ها و فصول مختلف اختلاف معنی داری را نشان نمی دهند (p>0.05). اما درصد فراوانی گونه ها در فصول مختلف با هم اختلاف معنی داری را نشان می دهد .(p<0.05)
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Fish population of artificial reef in Khuzestan coastal waters, Northwest of Persian Gulf
نویسندگان [English]
چکیده [English]
This study was done on artificial reefs in Khuzestan coastal waters in Bahrakan region from 2004 to 2006.Visual stationary census of fishes was done from four reef areas and also one area as control site. In general 15 families of fishes were observed. Sparidae with 3 species were the most diverse family. Serranidae (85%) was the most abundant family during the study period. Some species such as Epinephelus coioides, Neopomacentrue Sindensis, Scolopsis sp. and Diplodus sargus were frequently observed around the artificial reefs. The number of species (58%) and frequency (49%) of economic fishes in the mixed structure sites were more than other reef structure and showed increasing trend but no significant difference were observed (p>0.05). The percentage of species number between stations and season had no significant difference (p>0.05) but the relative frequency of species had significant difference between season (p>0.05).
کلیدواژهها [English]
بررسی تجمع زیستی ماهیان در محل استقرار چراگاه های مصنوعی در شمال غربی خلیج فارس (آبهای استان خوزستان)
غلامرضا اسکندری*، عماد کوچکنژاد و سیمین دهقان مدیسه
اهواز، پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور
تاریخ دریافت: 25/3/90 تاریخ پذیرش: 30/8/90
چکیده
این مطالعه بر روی چراگاههای مصنوعی بتنی که در منطقه بحرکان در سواحل استان خوزستان رهاسازی گردیده بود طی سال های 83 تا 85 انجام شد. ماهیان در چهار ایستگاه چراگاه مصنوعی و یک منطقه شاهد به روش مشاهده و شمارش در زیر آب مورد بررسی قرار گرفته است. بطور کلی در منطقه چراگاه مصنوعی 15 خانواده ماهی مشاهده، که از میان آنها خانواده شانک ماهیان دارای بیشترین گونه (سه گونه) بوده است. خانواده هامور بیشترین حضور (85درصد) را در کل منطقه چراگاهها و در تمامی فصول به خود اختصاص داد. ماهیان هامور (Epinephelus coioides)، شانک تک خال (Diplodus sargus)، گوازیم تک نواری (Scolopsis spp.)، Apogon spp. و Neopomacentrus sindensis به وفور در میان و اطراف چراگاهها مشاهده میشوند. تعداد (58 درصد) و فراوانی (49 درصد) گونههای اقتصادی در منطقه سازه مخلوط نسبت به سازههای دیگر بیشتر است، و بطور کلی در منطقه یک روند افزایشی داشته اما اختلاف معنیداری دیده نمیشود (P>0.05). درصد تعداد گونهها نیز در ایستگاهها و فصول مختلف اختلاف معنیداری را نشان نمیدهند (P>0.05)، اما درصد فراوانی گونهها در فصول مختلف با هم اختلاف معنیداری را نشان میدهد (P<0.05).
واژههای کلیدی: چراگاههای مصنوعی، ماهیان اقتصادی، بحرکان و استان خوزستان
* نویسنده مسئول، تلفن: 09106004643، پست الکترونیکی: g_eskandary@yahoo.com
مقدمه
چراگاههای مصنوعی ساختاری است که به طور طبیعی در دریاها وجود ندارد وتوسط بشر ساخته شده و به صورت عمدی یا غیرعمدی در زیر آب قرار داده میشوند، و برای افزایش رشد و تولید در اکوسیستم آبی مفید میباشند. با توجه به بهرهبرداری از چراگاههای مصنوعی در مقاصد مختلف استفاده از آنها افزایش یافته است. چراگاههای مصنوعی در مدیریت شیلاتی معمولاً به منظور موارد مختلف از قبیل، فراهم کردن چراگاههای جدید برای افزایش تعداد و وزن توده زنده منابع شیلاتی آسیب دیده، احیا زیستگاههای طبیعی، ممانعت از ترالکشی به واسطه ایجاد چراگاههای مصنوعی در مناطق معین، کاهش فشار صیادی، کند کردن تخریب زیستگاهها، افزایش تنوع، تشویق جهانگردی و بهبود کیفیت آب مورد استفاده قرار میگیرد. در کشورهایی که ذخایر آنها در اثر فشار صیادی آسیب زیادی دیده است، ایجاد چراگاههای مصنوعی می تواند به بازسازی این ذخایر کمک کند (2). اغلب اطلاعات قابل دسترسی در خصوص چراگاههای مصنوعی در 15 سال اخیر منتشر شده است (9). در تایلند اثر چراگاههای مصنوعی ایجاد شده بر اقتصاد صیادان خرد و تنوع مورد مطالعه قرار گرفته است وهنوز این سوال مطرح است که آیا سازهها موجب افزایش تولید یا تجمع ماهیان شده است (2). Sherman و همکاران در سال 1999 با قرار دادن چراگاههای مصنوعی کروی در دو عمق مختلف 7 و 12 متر اثرات عمق را بر تجمع ماهیان مورد بررسی قرار دادند Nagy و همکاران در سال 1999 پراکنش ماهیان پلاژیک در سیستمهای چراگاههای مصنوعی را در خلیج مکزیک مورد مطالعه قرار داد. در ژاپن به منظور جلوگیری از فشار صیادی و در آمریکا و کانادا به منظور ایجاد یک محیط تفریحی، ساخت و رهاسازی چراگاههای مصنوعی در دریا توسعه یافته است. در کشور یونان 24 واحد زیستگاه مصنوعی از سه نوع سیمانی، سرامیک و لاستیک در سال 1998 در آبهای ساحلی در عمق 7 تا 22 متر استقرار داده شد (9). همچنین تغییرات فون ماهیان چراگاههای مصنوعی در جنوب شرقی دریای مدیترانه در یک دهه گذشته مورد بررسی قرار گرفته است (10). در برزیل انتخاب محیط توسط ماهیان در چراگاههای مصنوعی سفالی مورد مطالعه قرار گرفته است (3). در برزیل با قرار دادن سازههای سیمانی و لاستیک و انتخاب محیط شاهد اثر محیطهای مصنوعی بر تجمع ماهیان و تاثیر آن بر روند تولید ماهیگیری در سواحل ریودوژانیرو را مورد مطالعه قرار گرفت (11). تولید ماهی نیز در چراگاه های مصنوعی معتدله در منطقه کالیفرنیا بر اساس تراکم Embiotocids مورد مطالعه قرار گرفته است (6). در فلوریدای آمریکا در سال 2000 چهار سایت از بستهای سیمانی راه آهن در دریا ایجاد شد و طی سالهای 2003-2001 مورد مطالعه قرار گرفتند (7). در کشور کویت نیز جهت بازسازی جزایر مرجانی سازههای سیمانی بتنی در اشکال مختلف در 20 منطقه با هدف ایجاد کردن محیطی برای چسبیدن مرجانها، ایجاد مناطق جدید مرجانی، جلوگیری از صید در مناطق مرجانی، کمک به کاهش تخریب مناطق مرجانی و افزایش محیطهای مناسب غواصی قرار داده شد (1).
در ایران، افزایش روز افزون جمعیت و تعداد صیادان و شناورهای صیادی همراه با آلودگیهای متداول، موجب کاهش ذخایر در دریا شده است. لذا تلاش برای یافتن راههای کمک به بازسازی ذخایر اهمیت زیادی یافته است. جهت بازسازی ذخایر در سواحل خوزستان، شیلات طی سال های 1382 و 1383 ایستگاهی بعنوان چراگاه مصنوعی در دریا ایجاد نموده است. بررسی تغییرات در جوامع زیستی ایجاد شده ناشی از استقرار این سازه میتواند مشخص کننده اثرات این چراگاهها در بازسازی مستقیم و غیرمستقیم ذخایر آبزیان سواحل استان باشد. زیرا احداث چراگاههای مصنوعی نقش مهمی در تقویت و بالا بردن تولید در مناطق کم تولید و شرایط مساعدی را برای رشد و نمو لارو ماهیان مختلف اکثر ماهیان ساحلی منطقه را فراهم مینماید. به همین منظور این مطالعه با هدف شناسایی و بررسی فراوانی و میزان حضور گونههای اقتصادی ماهیان در منطقه چراگاه مصنوعی و مقایسه آن با منطقه شاهد انجام شد.
مواد و روشها
مطالعه چراگاههای مصنوعی از مهر سال 83 شروع و 5 ایستگاه جهت مطالعه در نظر گرفته شد. سه ایستگاه واقع بر چراگاههای سال 1383 (زیستگاههای جدیدتر) که شامل B,A و C می باشند و یک ایستگاه در چراگاههای سال 1382 (زیستگاههای قدیمیتر) و یک ایستگاه به عنوان شاهد در منطقه 3 الی 4 مایلی چراگاههای مصنوعی با بستری شنی و صخرهای انتخاب گردید. مشخصات و مختصات ایستگاهها در جدول 1 و موقعیت چراگاهها در شکل 1 آورده شده است. با توجه به شرایط در سالهای 1383 تا 1385 در فصلهای زمستان 83 و بهار و زمستان 1384 و بهار و تابستان 1385 نمونهگیری در زیر آب انجام گرفت و در فصول دیگر به دلیل بدی آب و هوا شمارش ماهیان و فیلمبرداری امکان پذیر نبود.
شمارش و بررسی ماهیان در منطقه چراگاههای مصنوعی و شاهد به صورت فصلی و به روش مشاهده و شمارش در زیر آب انجام شد. در هر ایستگاه یک منطقه 50 × 5 متر در نظر گرفته شد و تعداد و نوع آبزیان در این منطقه ثبت شد. پس از شمارش بر اساس تعداد، ماهیان در یکی از دستههای خیلی کم (4-1)، کم (20-5)، متوسط (100-21)، فراوان (500-101)، خیلی فراوان (بیش از 501) قرار گرفته شد. همچنین جهت شناسایی دقیق تر گونهها در هر منطقه فیلمبرداری نیز صورت گرفت. تصاویر ضبط شده برای شناسایی گونههای حاضر در منطقه در آزمایشگاه مورد بررسی و فراوانی مشاهده گونهها، تعداد و درصد فراوانی گونههای اقتصادی و غیراقتصادی محاسبه شد.
جدول1- مختصات ایستگاههای مورد مطالعه
مختصات |
تعداد |
نوع سازه |
ایستگاه |
29°-52-682 N , 49°-20-165E |
128 |
Fish haven |
A |
29°-52-330 N , 49°-15-559E |
128 |
Reef ball |
B |
29°-52-433 N , 49°-19-791E |
64+64 |
Reef ball & Fish haven |
C |
29°-52-360 N , 49°-18-678E |
|
RB & FH & etc |
(Old) قدیم |
29°-53-978 N , 49°-17-690E |
|
بستر شنی و صخره ای |
شاهد |
29°-54 N , 49°-17E - 29° -54 , 49° -20 |
|
|
مختصات کل منطقه مورد مطالعه |
29°-51 N , 49°-17E - 29° -51 , 49° -20 |
|
|
|
شکل 1- منطقه مورد مطالعه در سواحل استان خوزستان
جدول 2- انوع ماهیهای شناسایی شده در ایستگاههای مختلف
خانواده |
نام انگلیسی |
نام گونه |
نام ماهی |
Carangidae |
Jacks |
--- |
گیش |
Chaetodontidae |
Butterfly fishes |
Heniochus acuminatus |
پروانه ماهی سه نواری |
Ephipidae |
Spade fishes |
Platax teira |
شنگ |
Haemulidae |
Grunts |
Diagramma pictum |
خنو |
Nemipteridae |
Threadfin breams |
Scolopsis sp. |
گوازیم تک نواری |
Pinguipedidae |
Sand perches |
Parapercis robinsoni |
|
Pomacanthidae |
Angel fishes |
Pomacanthus maculosus |
هاماد |
Pomacentridae |
Damsel fishes |
Neopomacentrue Sindensis |
--- |
Serranidae |
Grupers |
Epinephelus coioides |
هامور معمولی |
Sparidae |
Progies |
Acanthopagrus bifasciatus |
شانک دو نواری |
Acanthopagrus latus |
شانک باله زرد |
||
Diplodus sargus |
شانک تک خال |
||
Peseudochromidae |
Dottybacks |
Pseudochromis sp. |
|
Lutjanidae |
Snappers |
Lutjanus sp. |
سرخو |
Labridae |
Wrasses |
Leptojulis sp. |
|
Sphyrinidae |
Barracuda |
Sphraena sp. |
باراکودا |
Apogonidae |
Cardinal fishes |
Apogon sp. |
|
جهت آنالیز اختلاف میان سازهها وفصلهای متفاوت از آزمون آنالیز واریانس یکطرفه در سطح (P < 0.05) در نرم افزارهای Minitab وExcel استفاده گردید.
نتایج
همانطور که در جدول 2 مشاهده میشود در کل منطقه چراگاه مصنوعی ایجاد شده 15 خانواده ماهی شناسایی شده است. که از میان آنها خانواده شانک ماهیان دارای بیشترین گونه (سه گونه) را به خود اختصاص میدهد.
بر اساس رفتار ماهیان مشاهده شده در منطقه چراگاههای مصنوعی استقرار یافته در سواحل خوزستان میتوان آنها را به گروههای مختلف ، ماهیان پلاژیک که در بالا و دور تا دور سازهها حضور دارند مانند خانواده گیش ماهیان، ماهیان کفزی که در اطراف سازهها حضور دارند مانند خانواده گمگام، سرخو، سنگسر خاکستری، Pomacentridae، Peseudochromidae ، Labridae، هاماد و شانک، ماهیان کفزی که در بستر اطراف سازهها زیست میکنند مانند Pinguipedidae و ماهیان کفزی که در داخل سازهها ساکن میشوند مانند هامور ماهیان، برخی از شانک ماهیان تقسیم کرد.
بیشترین حضور را در میان گونهها، ماهی هامور و بیشترین فراوانی را آپوگون به خود اختصاص میدهند که در اکثر ایستگاهها و فصول دیده میشوند. بعد از ماهی هامور، گوازیم تک نواری، شانک تک خال و Neopomacentrue Sindensis بیشترین حضور و فراوانی را به خود اختصاص میدهند (جدول 3 ). ماهیان بزرگ هامور با وزنی بیش از 20 کیلوگرم در سال 1384- 1383 به خوبی در میان چراگاهها مشاهده شدهاند اما در سال 1385 ماهیانی با وزنهای تقریبی زیر 2 کیلوگرم مشاهده میشود و ماهیان درشت مشاهده نشدند.
شکل 3- درصد تعداد و افرادگونههای اقتصادی مشاهده شده در زیستگاههای مصنوعی (A: Fish haven، B: Reef ball، C: مخلوط و OLD: سازههای قدیمی) مختلف در سال 85-83
شکل 4- درصد فراوانی گونههای اقتصادی مشاهده شده در فصول مختلف در منطقه زیستگاههای مصنوعی (A: Fish haven، B: Reef ball، C: مخلوط و OLD: سازههای قدیمی)
شکل 5- درصد تعداد گونههای اقتصادی مشاهده شده در فصول مختلف در منطقه زیستگاههای مصنوعی(A: Fish haven، B: Reef ball، C: مخلوط و OLD: سازههای قدیمی)
با توجه به جدول 3 میتوان گفت که برخی از گونهها مانند هامور(85 %)، آپوگون (70%)، شانک تک خال (50%)، Neopomacentrue Sindensis (50%)، گوازیم تک نواری(60%)، سرخو (40%) و Pseudochromis sp. (45%) ساکن در منطقه چراگاهها میباشند و گونههایی مانند شانک دو نواری (15%)، شانک باله زرد (5%)، خنو خاکستری (20%)، بارکودا (5%) از گونههای غیر ساکن (زودگذر) میباشند (شکل 2). لازم به ذکر است که در طول عملیات غواصی در منطقه شاهد فقط در بهار 1385 تعداد 4 قطعه ماهی هامور با وزن حدودی زیر 2 کیلوگرم مشاهده شد و در بقیه فصول هیچگونه ماهی مشاهده نگردیده است.درصد تعداد و فراوانی گونههای اقتصادی در چراگاه C (مخلوط) نسبت به چراگاههای قدیمیتر (OLD) و B (reef ball) بیشتر است اما در ایستگاه های مختلف اختلاف معنیداری با هم ندارند (P>0.05) (شکل 3).
همانطوری که در شکل 4 مشاهده میشود نوسانات درصد فراوانی گونههای اقتصادی در چراگاههای جدیدتر نسبت به قدیم از یک روند مشابهی تبعیت میکند و در کل منطقه چراگاههای مصنوعی در بهار 1385 درصد فراوانی به بیشترین میزان خود میرسد (7/76%) و در تابستان همان سال به شدت کاهش مییابد (2/8%). درصد فراوانی گونههای اقتصادی در فصول مختلف با هم اختلاف معنیداری را نشان میدهد (P<0.05).
درصد تعداد گونههای اقتصادی در چراگاهها تقریباً از نوسانات یکسانی برخوردار است. در زمستان 1383 در تمام ایستگاهها بالا بوده و در فصول بعد کاهش مییابد و در زمستان 1384 مجددا افزایش مییابد (شکل 5). اما بطور کلی تعداد افراد در منطقه از یک روند افزایشی برخوردار است و در فصل تابستان 1385 یک روند نزولی در تعداد گونه قابل مشاهده است. درصد تعداد گونههای اقتصادی در فصول مختلف، اختلاف معنیداری را نشان نمیدهد (P>0.05). بطور کلی درصد فراوانی گونههای اقتصادی در ابتدا در منطقه افزایش یافته و در تابستان 85 به شدت کاهش یافته است در صورتی که تعداد گونهها تقریباً زیاد تغییر نکرده است.
بحث و نتیجه گیری
اکثر ماهیان شناسایی شده در منطقه چراگاههای مصنوعی مختص مناطقی با بسترهای شنی، صخرهای و مرجانی می باشند. مقایسه گونههای شناسایی شده در چراگاههای مصنوعی با مناطق مرجانی کویت (4) نشان میدهد، که تقریباً تمامی گونههای موجود در چراگاهها با مناطق مرجانی مشترک هستند. گونههای مشاهده شده دارای رژیم تغذیهای مختلفی میباشند. برای مثال ماهی کیش در مناطق مرجانی و چراگاههای مصنوعی به صورت اتفاقی حضور مییابد و از سخت پوستان و سرپایان تغذیه میکند. ماهی Pseudochromis sp. از بی مهرگان کوچک بنتوزی پلانکتونی و Parapercis robinsoni و سرخو از ماهیان ریز و بی مهرگان تغذیه میکنند. ماهی سنگسر خاکستری از سخت پوستان بنتوزی، پروانه ماهی از بیمهرگان روی بستر و فرشته ماهی از اسفنجها تغذیه میکنند (10).
در مطالعهای که در تایلند انجام شد 5 تیپ از ماهیان شناسایی شد (2) که عبارتند از: گونههایی که تماس فیزیکی با سازهها داشته یا شکافها را اشغال میکنند. مانند هامور، گونههایی که نزدیک به سازهها شنا میکنند مانند Box fish، گونههایی که در میان سازه ها و نزدیک به بستر شنا میکنند مثل سرخو ماهیان، گونههایی که نزدیک بستر را ترجیح میدهند همچنین نزدیک قسمت پایه سازهها اما به مناطق شنی آزاد نیز رفتوآمد میکنند و گونههایی که پلاژیک هستند و در بالای سازهها قرار دارند. در برزیل در بررسی ماهیان مستقر در زیستگاههای مصنوعی از نوع سفال دو گروه ماهی تشخیص داده شد. آنهایی که وابستگی به بسترهای سخت دارند و تراکم آنها با افزایش ساختار و بزرگی زیستگاهها افزایش مییابند و گروه دیگر که به زیستگاهها وابستگی زیاد ندارند. در این مطالعه نیز از جمله گروههای غالب خانواده هامور ماهیان میباشد (3). با توجه به حضور ماهیان بزرگ خصوصاً هامور در ابتدای قرار دادن سازهها در منطقه و عدم مشاهده آنها در سال بعد به نظر میآید که فشار صیادی منجر به کاهش آنها شده است. لذا برای جلوگیری از این امر، میبایستی جهت حفاظت از چراگاهها تدابیری اندیشیده شود. زیرا ممکن است منجر به نابودی مولدین برخی از گونههای مناطق صخرهای شود. در آبهای جنوب شرقی مدیترانه طی ده سال بررسی (1995-1985) مشاهده شد که فقط یک گونه ماهی و یک گونه بیمهره بزرگ در سال 1995 به گونههای شمارش شده قبلی اضافه شده است و جمعیت برخی از گونهها مانند شانک و هامور کاهش یافته است. همچنین تعداد گونهها و تراکم آنها در دریای سرخ طی ده سال افزایش و دریای مدیترانه کاهش یافته است (10). در این بررسی نیز میتوان گفت برخی از گونهها در هنگامی که دمای آب رو به گرمی میگذارد منطقه را ترک میکنند و یا این احتمال را داد که فشار صیادی بالایی بر منطقه وارد میشود و فراوانی آنها دچار نوسان می گردد.
Sherman و همکاران در سال 1999 با قرار دادن چراگاههای مصنوعی کروی در دو عمق مختلف 7 و 12 متری در آبهای جنوب شرقی فلوریدا در آمریکا اثرات عمق را بر تجمع ماهیان مورد بررسی قرار دادند. در چراگاههای مورد نظر تنوع ماهیان نسبت به مناطق مرجانی با اعماق مشابه بیشتر بود و میزان توده زنده و ماهیان بزرگ در اعماق 12 متر بیشتر از 7 متر بود. همچنین گونههای ریز بیشتر در مناطق کم عمق حضور داشتند. در مطالعه حاضر نیز تعداد گونههای مشاهده شده ماهی در مناطق چراگاههای مصنوعی بسیار بالاتر از منطقه شاهد میباشد. در خصوص عمق در این مطالعه هیچگونه مقایسهای نمیتوان کرد زیرا سازهها تقریباً در یک منطقه کوچک و در عمق مشابهی ریخته شدهاند اما با این حال با توجه به اینکه ماهیان جوان در مناطق کم عمق یافت میشوند میتوان با ایجاد چراگاههای مصنوعی در مناطق ساحلی از آنها در مقابل ماهیان شکارچی و تورهای ماهیگیری مخرب حفاظت کرد. در آبهای یونان نیز بعد از استقرار سازهها در اعماق 7 تا 22 متر ماهیان زیادی در منطقه حضور یافته و بطور مشخص افزایش قابل ملاحظهای در فراوانی و تنوع ماهیان دیده میشود (9). در مطالعهای دیگر Shenker و همکاران در سال 2003 جمعیت ماهیان در منطقه چراگاههای مصنوعی ایجاد شده را مورد مطالعه قرار دادهاند. سازهها از نوع بستهای سیمانی راهآهن و در بسترهای شنی استقرار یافتهاند. در مشاهدات زیر آب تجمع سریع ماهیان در زیستگاههای مصنوعی به خوبی دیده میشود. و سه گروه ماهی شامل گونههای پلاژیک مجتمع، پلاژیک و کفزی در منطقه زیستگاهها شناسایی گردید. در مطالعه حاضر نیز میتوان گونهها را به سه گروه فوق تقسیم کرد.
بطور کلی در چراگاههای مصنوعی احداث شده در سواحل خوزستان میتوان گفت که در سالهای متوالی حضور گونهها زیاد با هم تفاوت نداشته و اختلافات چه در فصول و چه در میان سازهها معنیدار نبوده اما فراوانی گونهها در فصول مختلف دچار نوسان شده و اختلاف معنیداری بین آنها دیده میشود و در سازهها این اختلاف معنیدار نمی باشد.
10. Spanier, E., 2000. Changes in the ichthyofouna of an artificial reef in the southeastern Mediterranean in one decade. SCI. MAR. 64 (3): 279-284.
11. Zalmon, I. R., Novelli, R., Marcelo, P., Gomes, M. P., Vicente, V., and Faria, V. V., 2002. Experimental results of an artificial reef programme on the Brazilian coast north of Rio de Janeiro. ICES Journal of Marine Science, 59: 83–87.