بررسی تاثیر فلز سنگین کروم بر پارامترهای حرکتی اسپرم تاس ماهی ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

28110

چکیده

هدف از این مطالعه بررسی تاثیر فلز سنگین کروم بر پارامترهای حرکتی اسپرم تاس ماهی ایرانی (Acipenser persicus) در شرایط آزمایشگاهی بود. بدین منظور مایع منی 10 تاس¬ماهی ایرانی جمع¬آوری و در مجاورت یخ به آزمایشگاه منتقل شد. نمونه-های اسپرم به مدت 2،0، 4، 24، 48 و 72 ساعت در معرض غلظت¬های 1/0 و 5 میلی¬گرم بر لیتر کروم قرار گرفتند سپس درصد اسپرم¬های متحرک و مدت زمان تحرک اسپرم اندازه¬گیری شد. نتایج نشان داد که غلظت کروم 5 میلی¬گرم بر لیتر بعد از 2 ساعت انکوباسیون، منجر به توقف کامل حرکت اسپرماتوزوئیدها شد در حالی که غلظت کروم 1/0 میلی¬گرم بر لیتر بعد از 48 و 72 ساعت، مدت زمان تحرک اسپرم را به¬طور معنی¬داری کاهش داد (05/0>P ). هر دو غلظت کروم درصد اسپرم¬های متحرک را نیز تحت تاثیر قرار داد. بنابراین با توجه به اهمیت تحرک اسپرم در تولید مثل، قرارگیری اسپرماتوزوئیدها در معرض کروم می¬تواند موفقیت تولید مثل را کاهش دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A study on effect of Chromium on sperm motility of Persian Sturgeon (Acipenserpersicus)

نویسندگان [English]

  • shaida goli
  • Mohammad Imanpoor
  • Goli noori

Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources

چکیده [English]

This study was conducted to determine the effects heavy metal of Chromium on the motility parameters of Acipenser persicus sperm in vitro. For this evaluation semen samples were collected from 10 adult male broodstocks and were transported to the Central laboratory In the vicinity of ice. Then Sturgeon sperm were exposed for 0, 2, 4, 24, 48 and 72h to Chromium at0.1 and 5 mg L− 1 concentrations. After this times percentage off motile spermatozoa and Duration of motility measurement . The results revealed that 5 mg L− 1 concentration of Chromium stay of motility after 2 h Incubation whiles The consentration of 0.1 mg L− 1 Chromium significantly decreased sperm motility (p<0.05) in 48 and 72 h. Percentage of sperm motility significantly reduced in initial incubation and not significant at another time. In conclusion, changes of sperm motility influence the reproduction efficiency and can reduce the reproductive success in this fish.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Acipenser persicus
  • Chromium
  • Percentage of sperm motility
  • sperm motility

بررسی تاثیر فلز سنگین کروم بر پارامترهای حرکتی اسپرم تاس­ماهی ایرانی
(
Acipenser persicus)

شیدا گلی*، محمد رضا ایمانپور و گلی نوری

گرگان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دانشکده شیلات، گروه شیلات 

تاریخ دریافت: 3/10/90               تاریخ پذیرش: 7/8/91

چکیده

هدف از این مطالعه بررسی تاثیر فلز سنگین کروم بر پارامترهای حرکتی اسپرم تاس­ماهی ایرانی (Acipenser persicus) در شرایط آزمایشگاهی بود. بدین منظور مایع منی 10 تاس­ماهی ایرانی جمع­آوری ودر مجاورت یخ به آزمایشگاه منتقل شد. نمونه های اسپرم به مدت 0،2، 4، 24، 48 و 72 ساعت در معرض غلظت­های 1/0 و 5 میلی­گرم بر لیتر کروم قرار گرفتند سپس درصد اسپرم­های متحرک و مدت زمان تحرک اسپرم اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد که غلظت کروم 5 میلی­گرم بر لیتر بعد از 2 ساعت انکوباسیون، منجر به توقف کامل حرکت اسپرماتوزوئیدها شد در حالی که غلظت کروم 1/0 میلی­گرم بر لیتر بعد از 48 و 72 ساعت، مدت زمان تحرک اسپرم را به­طور معنی­داری کاهش داد (05/0>P ). هر دو غلظت کروم درصد اسپرم­های متحرک را نیز تحت تاثیر قرار داد. بنابراین با توجه به اهمیت تحرک اسپرم در تولید مثل، قرارگیری اسپرماتوزوئیدها در معرض کروم می تواند موفقیت تولید مثل را کاهش دهد.

واژه­های کلیدی: تاس­ماهی ایرانی، کروم، درصد اسپرم­های متحرک، تحرک اسپرم

* نویسنده مسئول، تلفن: 09181708278 ،  پست الکترونیکی: golisheyda@gmail.com

مقدمه

 

تاس­ماهیان به عنوان ماهیان در معرض خطر انقراض دسته بندی شده­اند. جمعیت این ماهی­ها اخیرا به دلیل صید بی رویه، تخریب زیستگاه­های طبیعی به علاوه افزایش آلودگی­ها در حال کاهش است. بالا بودن سن بلوغ جنسی این ماهی­ها زمینه را برای تجمع فلزات سنگین در اندام­ها، به­ویژه اندام­های تولید مثلی فراهم می­سازد. در سال­های اخیر استفاده از اسپرم در شرایط آزمایشگاهی جهت بررسی اثرات این نوع آلودگی­ها افزایش یافته است. متاسفانه اطلاعات در مورد تاثیر فلزات سنگین بر سیستم تولید مثلی تاس­ماهیان محدود می­باشد(18).

امروزه فلزات سنگین منبع مهم آلودگی برای موجودات آبزی هستند (6). در این میان کروم یکی از شایع­ترین آلودگی­های زیست محیطی است که به صورت نا­محلول در صخره­ها، گیاهان و خاک وجود دارد. افزایش صنایع و دیگر فعالیت­های مربوط به تکامل بشر منجر به انحلال پذیری کروم شده است که به آسانی از خاک به آب­های زیرزمینی و آبهای سطحی شسته می­شود. فرم شش ظرفیتی کروم به عنوان شکل سمی آن مطرح است، از این نظر که می­تواند به آسانی از غشای سلول عبور کند، وارد سلول­شود و به فرم سه ظرفیتی تبدیل می­گردد. کروم در این فرم به مولکول­های داخل سلولی متصل شده و در نهایت موجب ایجاد جهش و تغییرات ژنتیکی می­گردد (11). سیستم تولید مثلی جنس نر ماهی نسبت به اثرات مضر فلزات سنگین حساس­تر از جنس ماده می­باشد) 19). کیفیت اسپرم معمولاً توسط شدت تحرک، درصد اسپرم­های متحرک و مدت زمان حرکت رو به جلوی اسپرم ارزیابی می­گردد (5). تماس ماهی­ها با فلزات سنگین موجب کاهش شدید پارامترهای حرکتی اسپرم شده و در غلظت­های بالا در کمتر از یک دقیقه به طور کامل حرکات اسپرم را متوقف می­سازد ( 22). توانایی لقاح در ماهی به قابلیت اسپرم در حرکت سریع و مناسب برای پیدا کردن تخم بعد از رها سازی در آب بستگی دارد (12). بنابراین آلودگی به فلزات­سنگین به دلیل ایجاد تغییر در سرعت حرکت اسپرم ممکن است کاهش معنی­داری در موفقیت لقاح ایجاد کند (18). به دلیل اینکه سلول­های جنسی بیشتر ماهیان وارد آب می­شود و می­تواند به صورت مستقیم قبل از باروری در معرض آلودگی قرار گیرد، بنابراین ارزیابی اثرات مضر آلودگی فلزات سنگین روی ماهی­ها به نظر مهم می­آید (12). اگر چه مطالعاتی در مورد تاثیر آلاینده­ها بر تخمک ماهیان انجام شده (13و14)، اما تخمک ماهیان نمی­تواند شاخص زیستی مناسبی محسوب شود، زیرا بررسی کیفیت آن متضمن گذشت زمان و بدست آوردن داده­های حاصل از آزمایش لقاح­پذیری است (5). کیفیت اسپرم فاکتوری کلیدی در تولید مثل و لقاح موفق محسوب می­شود (16). بنابراین اولین قدم در ارزیابی میزان بازدهی تولید مثل ماهیان در مواجهه با آلاینده­ها، بررسی وضعیت تحرک اسپرماتوزوآ­ی آن­ها می باشد (21). اسپرم ماهیان در بیضه و لوله­های اسپرم­بر بی­حرکت بوده و پس از ورود به محیط آبی با جذب آب و تنظیم اسمولاریته، قابلیت حرکت را به دست می­آورد، اما در کمتر از سه دقیقه حرکات خود را از دست می­دهد (7 و20). این قابلیت اسپرم ماهیان، شرایط مناسبی را جهت انجام آزمایشاتی که نیاز به انکوبه کردن اسپرم با مواد مختلف و در زمان­های مختلف دارد، فراهم می­سازد. می توان اسپرم آنها را بدون تغییر در فاکتور­های حرکتی برای مدتی همراه با فلزات سنگین در خارج از بدن انکوبه کرد و سپس با فعال نمودن اسپرم­ها توسط مواد فعال کننده در زیر میکروسکوپ دوربین­دار نسبت به ضبط حرکات و آنالیز آنها اقدام نمود (20).

با توجه به طولانی بودن دوره تولید مثلی تاس­ماهیان، بررسی اثرات آلودگی بر کیفیت گامت­ها مشکل و پر هزینه می­باشد، بنابراین در مطالعه­ی حاضر تلاش شده است که اثرات فلز سنگین کروم بر پارامتر­های حرکتی اسپرم قره برون در شرایط آزمایشگاهی بررسی شود.

مواد و روشها

مولدین تاس­ماهی ایرانی در فروردین و اردیبهشت سال 1390، بعد از صید در سواحل جنوب شرقی دریای خزر به مرکز تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری شهید مرجانی منتقل گردیدند، سپس 10 عدد تاس­ماهی ایرانی نر با طول متوسط 7±150 سانتی­متر و وزن 3/1± 13 کیلوگرم انتخاب شد و مایع منی آن­ها 24 ساعت بعد از تزریق با عصاره هیپوفیز و حصول اطمینان از فعال بودن آن­ها با استفاده از سرنگ­های استریل 5 میلی­لیتری جمع­آوری گردید. از آنجا که اسپرم تاس­ماهی ایرانی به محض تماس با آب شیرین فعال می­گردد (9) قبل از جمع­آوری مایع منی، جهت جلوگیری از آلوده مایع منی با خون و ادرار، بدن و سوراخ تناسلی ماهیان با دستمال خشک گردید. سپس با فشار آرام به ناحیه شکمی، مایع منی جمع آوری گردید.

نمونه­های تهیه شده به صورت جداگانه در دمای 4 درجه سانتی­گراد نگهداری شد و در مدت کمتر از 3 ساعت جهت انجام آزمایشات مربوطه به آزمایشگاه منتقل گردیدند.

مایع منی همه ماهیان را با هم مخلوط کرده و سپس با میکروسمپلر مقادیر 1 میلی­لیتری از آن را در میکروتیوب­های 5/1 میلی­لیتری ریخته و به مدت 3 دقیقه در دمای 4 درجه و با دور 2000 دور در دقیقه سانتریفوژ گردید. سپس مایع رویی حاصله (سوپرنتنت) جمع­آوری و به نسبت 1:1، محلول نگهدارنده (20 میلی­مول تریس، 10 میلی­مول کلرید پتاسیم، 8= PH) به آن اضافه شد. میکروتیوب­های حاوی اسپرم و محلول نگهدارنده تا زمان در معرض­گذاری با فلز کروم در یخچال نگهداری شدند.

نمونه­های اسپرم در شرایط دمایی 4 درجه سانتی­گراد به مدت 0،2،4، 24، 48 و 72 ساعت در معرض غلظت­های 1/0 و 5 میلی­گرم بر لیتر کروم قرار گرفتند. در این مدت، تحرک اسپرم­ها توسط ماده نگهدارنده حفظ می­شد.

به منظور فعال نمودن حرکت اسپرم­ها برای اندازه گیری طول دوره تحرک و درصد اسپرم­های متحرک از محلول فعال کننده (10 میلی مول تریس، 20 میلی مول نمک، 2 میلی مول کلسیم کلرید،5/8PH=) با نسبت رقیق سازی 1 به 2000 در دمای اتاق (22درجه سانتی گراد) استفاده شد. حرکت اسپرم با تاخیر زمانی کمتر از 7 ثانیه بعد از شروع فعالیت، با میکروسکوپ فازکنتراست و با عدسی چشمی 40 ثبت گردید (23). اندازه­گیری میزان حرکت برای هر تیمار و در هر زمان، در سه تکرار انجام شد. برای اندازه­گیری درصد اسپرم­های متحرک پس از ثبت توسط دوربین، با فاصله زمانی 20 صدم ثانیه توسط نرم افزار آدوب پریمر (Adobe Premiere) عکس برداری شد و درصد اسپرم­های متحرک اندازه­گیری شد.

تجزیه و تحلیل داده­ها: بررسی نتایج از طریق آزمون آنالیز واریانس یکطرفه و مقایسه میانگین تیمارها با استفاده از آزمون دانکن در سطح اطمینان 5 درصد صورت گرفت. رسم نمودارها نیز با استفاده از نرم­افزار EXCEL انجام شد.

نتایج

نتایج حاصل از جدول آنالیز واریانس نشان داد که اثر زمان، غلظت کروم و اثر متقابل آنها بر تحرک اسپرم معنی دار بود (جدول 1).

 

جدول 1- آنالیز واریانس طول دوره تحرک اسپرم

 

جدول 2- طول دوره تحرک اسپرم ماهی قره­برون تحت تاثیر غلظت کروم در زمان­های مختلف اندازه­گیری 

72

48

24

4

2

0

زمان (ساعت)  

تیمار

6/10±7/29ef

57±7de

7/157±6/28bc

3/175±5/17 bc

3/201±2/36ab

a 2/55 ±224

شاهد

74/8±7/42ef

7/49±5/12e

154±6/37c

3/159±1/10bc

7/168±9/42bc

3/161±3/11bc   

کروم1/0

0±0f

0±0f

0±0f

0±0f

3/30±8/17ef

7/91±22d

کروم5

مقادیر به صورت میانگین± انحراف معیار بیان شده­اند. حروف مشابه نشان­دهنده عدم اختلاف معنی‌دار می­باشد (05/0= α).

 

طبق نتایج حاصل از آزمون دانکن، در لحظه اول تماس اسپرم با غلظت های 1/0 و 5 میلی­گرم بر لیتر کروم، طول دوره تحرک اسپرم در هر دو گروه نسبت به گروه شاهد کاهش معنی­داری را نشان داد (05/0p< ). در حالی که با افزایش زمان در معرض­گذاری، طول دوره تحرک اسپرم تنها در تیمار 5میلی­گرم بر لیتر نسبت به گروه شاهد کاهش معنی­داری را نشان داد (05/0p< ). بطوری که بعد از 2 ساعت، طول دوره تحرک اسپرم در این تیمار به صفر رسید (جدول 2).

بررسی روند تغییر دوره تحرک اسپرم در تیمار، با غلظت کروم 1/0 میلی­گرم بر لیتر نشان داد میزان تحرک اسپرم در زمان­های صفر، 2 ساعت، 4 ساعت و 24 ساعت بعد از در معرض­گذاری اختلاف معنی­داری نداشتند (05/0P >). اما بعد از 48 ساعت کاهش معنی­داری در مدت زمان تحرک اسپرم مشاهده شد (05/0p< ) و تا پایان دوره آزمایش تغییر معنی­داری را نشان نداد (05/0P >) (شکل 1).

 

 

شکل1- نمودار طول دوره تحرک اسپرم درتیمار با غلظت 1/0 میلی­گرم بر لیتر کروم در طی زمان­های مختلف.

 

بررسی روند تغییر دوره تحرک اسپرم در تیمار با غلظت کروم 5 میلی­گرم بر لیترنشان داد این غلظت تاثیر نسبتاً شدیدتری روی تحرک اسپرم داشت و اسپرم­ها فقط در زمان­های صفر و 2 ساعت قابلیت تحرک داشتند و بعد از آن به صورت کامل متوقف شدند (شکل 2).

 

 

شکل 2- نمودار دوره تحرک اسپرم در تیمار با غلظت 5 میلی­گرم بر لیتر کروم در زمان­های مختلف.

 

درصد اسپرم­های متحرک در هر دو تیمار با غلظت 1/0 و 5 میلی­گرم بر­لیتر کروم در لحظات اولیه در معرض­گذاری نسبت به گروه شاهد بطور معنی­داری کاهش یافت که این کاهش در تیمار با غلظت 5 میلی­گرم بر­لیتر کروم نسبت به غلظت 1/0 میلی­گرم بر­لیتر بطور معنی­داری بالاتر بود. اما بعد از گذشت 2 ساعت تا پایان دوره آزمایش، درصد اسپرم­های متحرک تنها در تیمار با غلظت 5 میلی­گرم بر­لیتر کروم نسبت به گروه شاهد کاهش را نشان داد بطوری که بعد از گذشت 2 ساعت این میزان به صفر رسید. در حالی که تیمار با غلظت 1/0 میلی­گرم برلیتر کروم اختلاف معنی­داری را با گروه شاهد نشان نداد (05/0P >). طبق نتایج حاصله حساسیت اسپرماتوزوئید­ها در مواجه با کروم در دقایق اولیه انکوباسیون قابل­توجه بوده و با افزایش غلظت کروم، درصد اسپرم­های متحرک کاهش معنی­داری را نسبت به گروه شاهد نشان داد. برای کروم 5 میلی­گرم بر لیتر بعداز 2 ساعت انکوباسیون هیچ اسپرمی قابلیت حرکت نداشت. اما در کروم 1/0 میلی­گرم بر لیتر فقط در ساعات اولیه انکوباسیون حساسیت بالا بود و با شاهد اختلاف معنی­دار داشت، بطوریکه در زمان­های بعدی انکوباسیون تفاوت معنی­داری را با شاهد نشان نداد (شکل 3).

 

 

شکل 3- نمودار تغییر درصد اسپرم­های متحرک در غلظت­های مختلف کروم. 


بحث و نتیجه­گیری

فلزات سنگین به طرق مختلف می­توانند سلول­های جنسی آبزیان را تحت تاثیر قرار دهند. شدت این اثرات و حساسیت اسپرم­ها در گونه­های مختلف و نسبت به انواع فلزات سنگین می­تواند متغییر باشد (17). در قزل­آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss) که اسپرم و تخمک آنها در معرض غلظت 5 میکرو­گرم در لیتر کروم قرار گرفته بود کاهش معنی­داری در درصد لقاح مشاهده شد (8). این در حالی بود که غلظت­های 0 تا 266 میکروگرم در لیتر کروم تفاوت معنی­داری در درصد لقاح ماهیان چینوک (Oncorhynchus tshawytscha) ایجاد نکرده بود (11). همچنین تحقیقات انجام شده در پستانداران از جمله موش­ها نشان داده است که، تغذیه­ی موش­ها با اکسید کروم 10 میلی­گرم بر کیلوگرم وزن بدن باعث کاهش معنی­دار در تعداد اسپرم­های موجود در اپیدیدیم و افزایش تعداد اسپرم­های غیر طبیعی و ناقص شده بود )19).

اسپرم آبزیان بعد از رهاسازی در آب فرصت زیادی برای زنده­مانی ندارند. بنابراین موفقیت لقاح آنها می­تواند تحت تاثیر فلزات سنگین موجود در محیط آبی قرار گیرد (11). در مطالعات متعددی بیان شده است که قدرت تحرک اسپرم­ها در صورت افزایش رادیکالهای آزاد و محصولات نهایی روند LPO (پراکسیداسیون چربی­ها Lipid Peroxidation, LPO) درمحیط بطور معنی­داری کاهش می­یابد (2). بدنبال تأثیر LPO اختلالات عملکردی زیادی در سلول­های اسپرم پدیدار می­گردد، که می­توان به کاهش قدرت تحرک اسپرم و اختلالات جدی در غشاء سلول، مهار فعالیت آنزیم­ها و ایجاد شکستگی در DNA سلول های اسپرم اشاره نمود (3). طبق مطالعه­ی صورت گرفته توسط زی و همکاران فلز سنگین کروم، با افزایش سطح LPO سلول اسپرم و کاهش فعالیت آنزیم­های آنتی اکسیدان باعث مهار قدرت حرکتی اسپرم می­شود. همچنین ورود این فلز به درون سلول اسپرم و اتصال آنها با رشته های پروتئین­های موثر در حرکت مناسب و متقارن اسپرم یا با آنزیم­های موثر در متابولیسم سلول اسپرم می تواند باعث کاهش یا توقف حرکت اسپرم و به دنبال آن کاهش درصد لقاح شوند (18).

در این مطالعه اثرات سمی کروم بر تحرک اسپرماتوزوئیدها کاملا مشهود بود، و نشان داده شد که کروم با غلظت 5 میلی­گرم بر لیتر نسبت به غلظت 1/0 تاثیر شدیدتری بر تحرک اسپرماتوزوئیدها داشته است. تحرک اسپرم­ها در 2 ساعت اول در معرض­گذاری به صورت معنی­داری کاهش یافته بودند که این نتایج با نتایج زی و همکاران (18) که تاثیر فلزات سنگین کروم و کادمیوم را بر تحرک اسپرم تاس­ماهی استرلیاد (Acipenser ruthenus) بررسی کرده بودند همخوانی دارد. حساسیت نسبتاً بالای اسپرماتوزوئید­ها نسبت به غلظت بالای کروم زمانی که درصد اسپرم­های متحرک کاهش یافته بود می­تواند به دلیل کاهش میزان ذخایر انرژی، تحلیل قدرت میتوکندریایی و ناهنجاری­های حرکت و اختلالات متابولیسمی باشد(24).

مطالعات صورت گرفته در دیگر فلز سنگین از جمله مس نشان میدهد که این فلز در غلظت­های بالای 100 میلی­گرم در لیتر قادر به تاثیر­گذاری بر میزان تحرک اسپرم در ماهی Dicentrarchus labrax  شده است. کادمیوم نیز در غلظت 1 میلی­گرم در لیتر باعث توقف تعدادی از پارامترهای حرکتی اسپرم گربه ماهی آفریقایی( Clarias gariepinus) شده بود (15) و در غلظت 100 میلی­گرم در لیتر توقف کامل را در اسپرم قزل­آلای رنگین کمان، استورژن و استرلیاد ایجاد کرده بود. بررسی­های صورت گرفته در مورد جیوه نیز نشان داده است که جیوه می­تواند باعث ایجاد اختلال در مکانیزم­های تنفسی اسپرم، قطع ارتباط سر اسپرم با قطعه­ی میانی و در نهایت مرگ سریع آنها شود (10). در بعضی از مطالعات افزایش اندازه­ی سر اسپرم در قزل­آلای رنگین کمان، کپور معمولی (Cyprinus carpio) و گربه ماهی آفریقایی در اثر تماس با فلزات سنگین گزارش شده است (1).

علاوه بر شاخص طول دوره تحرک اسپرماتوزوآی ماهیان- که یکی از خصوصیات مهم در لقاح موفقیت­آمیز عنوان شده است- توجه به شاخص تراکم اسپرم­ها و یا به عبارتی درصد اسپرم­های متحرک، نیز می­تواند نتایج قابل قبولی در ارزیابی کیفیت اسپرماتوزوآی ماهیان فراهم سازد(4). همان طور که نتایج نشان داد درصد اسپرم های متحرک نیز تحت تاثیر کروم قرار گرفت و در غلظت بالا (5 میلی­گرم بر لیتر) بعد از گذشت 2 ساعت انکوباسیون هیچ اسپرمی قابلیت حرکت نداشت.

اگرچه اثرات کوتاه مدت فلزات سنگین روی سیستم تولید مثلی تاس­ماهیان در محیط طبیعی بطور دقیق مشخص نیست، اما بر اساس مطالعات صورت گرفته، با استفاده از اسپرم در شرایط آزمایشگاهی نیز می­تواند اثرات احتمالی فلزات سنگین را روی پارامترهای حرکتی اسپرم پیش بینی کرد (18). با توجه به نتایج حاصل از این مطالعه، اهمیت جلوگیری از آلوده شدن زیستگاه­های طبیعی تاس­ماهیان نسبت به کروم و همچنین جلوگیری از بالا رفتن غلظت این ترکیبات در مکان­های تولید مثلی این ماهیان، لازم و ضروری به نظر می­رسد.

تشکر و قدردانی

بدین­وسیله از همکاری صمیمانه مسئولین مرکز تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری شهید مرجانی بخصوص جناب آقای مهندس شهریاری، هم­چنین از راهنمایی­های جناب آقای دکتر سید علی جوهری و سرکار خانم مهندس مرضیه ابوالفتحی تشکر می­گردد.

1-    ابراهیمی، م. بررسی تغییرات اولترامورفولوژیک فلزات سنگین کادمیوم، مس و جیوه بر اسپرم. 1382. مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی یزد. 4: 79-70.
2-    عربی، م. 1383. اثرات آنتی اکسیدانی منگنز بر اسپرم انسانی تیمار شده در شرایط مختلف : مقایسه با روی ، نیکل ، و ترولوکس. مجله زیست شناسی ایران. 4: 331-315.
3-    عربی، م. 1384. تأثیر غلظتهای مختلف از اسکوربات بر پارامترهای اسپرمی در گاو. مجله زیست شناسی ایران. 3: 200-191.
4-    فداکار ماسوله، ف.، مجازی امیری، ب.، میرواقفی، ع. و نعمت اللهی، م.ع. 1390. بررسی اثرات مس و کادمیوم بر پارامترهای حرکتی اسپرم ماهی سفید دریای خزر Rutilus  frisii kutum . مجله منابع طبیعی ایران. 64 :65-74 .
 
5-    Abascal, F.J., Cosson, J.and Fauvel, C. 2007. Characterizatio of sperm motility in sea bass: the effect of heavy metals and physicochemical variables on sperm motility. Fish Biology,70: 509-522
6-    Adeyemo, OK. 2001.  Histological alterations observed in the liver and brain of Clarias gariepinu exposed to chronic sublethal dose of lead. Bull.Eur. Ass. Fish Pathol, 28: 105-114.
7-    Badsha KS and Goldspink CR . 1982.  Preliminary observations on the heavy metal content of four species of freshwater fish in NW England. Journal of Fish Biology, 21:251-267.
8-    Billard, R. and Roubaud, P. 1985. The effects of metals and cyanide on fertilization in rainbow trout (Salmon gairdneri). Wat Res, 19:209–214.
9-    Billard, R., Cosson, J., Perchec, G., and Linhart, O. 1995. Biology of sperm and artificial reproduction in carp. Aquaculture, 124: 95-112.
10- Dietrich, G, J., Dietricha, M, Kowalskia, R, K., Doboszb, S, Karola, Demianowicza, W. and  Glogowskia, J. 2010. Exposure of rainbow trout milt to mercury and cadmium alters sperm motility parameters and reproductive success. Aquatic Toxicology, 4: 277-284.
11- Farag, A. M., May, T., Marty, G.D., Easton, M., Harper, D.D., Little, E.E. and Cleveland, L. 2005. The effect of chronic chromium exposure on the health of Chinook salmon (Oncorhynchus tshawytscha). Aquatic Toxicology, 76: 246-257.
12- Gage, M. J., Macfarlane, C.P., Yeates, S., Ward. R.G. and Searle, J. B. 2004. Sper mazepine on the quality parameters and oxidative stress in common carp (Cyprinus carpio L.). Spermatozoa Chemosphere, 80: 530–534.
13- Jezierska, B., Katarzyna, L.K. and Witeska, M. 2009. The effects of heavy metals on embryonic development of fish. Fish Physiology and Biochemistr, 35 :625-640.
14- Khan, A.T. and Weis, J.S. 1987. Toxic effects of mercuric chloride on sperm and egg viability of two populations of mummichog, Fundulus heteroclitus. Environmental Pollution, 48: 263-273.
15- Kime , D.E., Ebrahimi, M., Nysten, K., Roelants, I., Rurangwab, E., Moore, H. D. M. and Ollevier, F. 1996. Use of computer assisted sperm analysis (CASA) for monitoring the effects of pollution on sperm quality of fish; application to effects of heavy metals. Aquatic toxicology. Aquatic Toxicology, 36:223-237.
16- Kime, D.E. and Nash, J.P. 1999. Gamete viability as an indicator of reproductive endocrine disruption in fish, The Scientific of the Total Environment, 233: 123- 129. 
17- Lahnsteiner, F., Berger, B. and Weismann, T. 1999. Sperm metabolism of the teleost fishes Chalcalburnus chalcoides and Oncorhynchus mykiss and its relation to motility and viability. Exp. Zool, 284: 454–465. 
18- Li, Z. H., Li, P., Dzyuba, B. and Randak, T. 2010. Influence of environmental related concentrations of heavy metals on motility parameters and antioxidant responses in sturgeon sperm. Chemico-Biological Interactions, 188: 473-477.
19- Lif, H., Chenf, Q., Lif, S., Shu, X., Wangs, L., Ernst, E AND Chen, C. 2001. Effect of Cr(VI) Exposure on Sperm Quality: Human and Animal Studies. Ann. occup. Hyg, 45: 505-511.
20- Morisawa M., Suzuki, K., Shimizu, H., Morisawa, S. and Yasuda, k. 1983.  Effects of osmolality and potassium on motility of spermatozoa from freshwater cyprinid fishes, Journal of experimental zoology, 107:95-103.
21- Pratap, B.S., Vikash, S.V.S., Santosh, K.N. and Hement, K.S. 2008. Sperm motilit in the fishes of pesticide exposed and from polluted rivers of Gomti and Ganga of north India. Food and Chemical Toxicology, 46: 3764-3769.
22- Ronyai, A. and Varadi, L. 1995. The sturgeons. In Nash, C.E. and Novotny, A.J. (eds). Production of Aquatic Animals. Elsevier, Amsterdam, 95-108.
23- Turner, E., and Montgomerie, R. 2002. Ovarian fluids enhance sperm movement in Arctic charr. Journal of Fish Biology, 60: 1570-1579.
24- Van Look, K. J. W. and Kime, D.E. 2003. Automated sperm morphology analysis in fishes: the effect of mercury on goldfish sperm. Fish Biology, 63: 1020-1033.
  • تاریخ دریافت: 03 دی 1390
  • تاریخ بازنگری: 04 آبان 1391
  • تاریخ پذیرش: 07 آبان 1391