اثرات منابع مختلف چربی جیره بر شاخصهای رشد، پاسخ به تنش شوری و پارامترهای خونی در بچه ماهیان کلمه (Rutilus rutilus caspicus Jakowlew, 1870)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه زابل، دانشکده منابع طبیعی، گروه شیلات

2 سراوان، دانشگاه سراوان، دانشکده منابع طبیعی، گروه شیلات

3 تهران، دانشگاه پیام نور، گروه شیلات

2721

چکیده

این آزمایش به­منظور تعیین اثر جایگزینی روغن ماهی با دو روغن گیاهی آفتابگردان و سویا، در جیره بچه ماهیان کلمه بر شاخصهای رشد، پاسخ به تنش شوری و پارامترهای خونی در طول مدت هشت هفته انجام شد. پنج جیره غذایی به ترتیب با صفر درصد روغن ماهی (گروه شاهد)، 8 درصد روغن آفتابگردان، 8 درصد روغن سویا، 4 درصد روغن ماهی، ­4 درصد روغن آفتابگردان و 4 درصد روغن ماهی+ 4 درصد روغن سویا آماده سازی شدند. برای هر جیره سه تکرار از بچه ماهیان کلمه (24 عدد در هر تانک با میانگین وزنی 52/5 گرم) در نظر گرفته شد. در پایان آزمایش فاکتورهای رشد محاسبه و از 75 ماهی نمونه خون گرفته شد. پارامترهای خونی بر اساس روش­های استاندارد اندازه­گیری شدند. در پایان آزمایش به ماهیان تنش شوری (12 گرم در لیتر) داده شد. نتایج نشان داد که بهترین نتیجه در مورد شاخصهای رشد در تیمار شاهد بود ولی این مقادیر با سایر تیمارها اختلاف آماری معنی­دار نداشتند (05/0P>). غلظت گلوکز وکلسترول خون در ماهیان تغذیه شده با روغن­های گیاهی به طور معنی­داری بیشتر از تیمار شاهد بود (05/0P<). همچنین میزان هماتوکریت، هموگلوبین و گلبولهای قرمز در جیره حاوی روغن سویا و روغن آفتابگردان بیشتر از سایر تیمارها بود. اختلاف آماری معنی­دار بین میزان بازماندگی ماهیان تیمارهای مختلف پس از تنش شوری مشاهده نشد (05/0P>). نتایج نشان داد که روغن ماهی می­تواند بدون هیچ گونه اثر منفی بر شاخصهای رشد و سلامتی با روغنهای گیاهی آفتابگردان و سویا در جیره ماهی کلمه جایگزین گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effects of different dietary lipid sources on growth performance, salinity tolerance, haematological and biochemical parameters of Caspian Roach (Rutilus rutilus caspicus) juvenile

نویسندگان [English]

  • ehsan ahmadi far 1
  • mahdiyeh fadaee 2
  • tayebeh enayat 3

چکیده [English]

This study investigates the effects of replacement of fish oil by two vegetable oils (Sunflower oil and Soybean oil) on growth performance, salinity tolerance, hematological and serum biochemical profile of Rutilus rutilus caspicus over 56 days. Five diets were supplemented with 8% of either fish oil (FO) (control), sunflower oil (SFO), and soybean oil (SO) or a combination of 4% FO with 4% SFO and 4% FO with 4% SO, respectively. Triplicate groups of fish (24 fish per tank with an average body weight, of 5.52 g) were assigned to each diet. Blood samples were taken from the caudal vein of 75 apparently healthy fish at the end of trial. Hematological values of the blood samples were determined using standard techniques. At the end of experiment fish were exposed to salinity stress. The results showed that the best growth performance was in fish fed control diet, but this results were similar to B, C and D groups (P>0.05). Serum cholesterol and glucose concentrations were significantly higher in fish fed diet containing vegetable oils (P<0.05). Also the count of red blood cells (RBC), hematocrit (Ht) and hemoglobin (Hb) in groups fed diet containing SFO and SO were higher than other groups (P<0.05). There was no significant difference in survival index after 48 hours salinity stress (P>0.05).  These results indicate that fish oil can be replaced completely with alternative vegetable lipids without any serious negative growth performance and health impacts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dietary lipid sources
  • growth performance
  • Hematological parameters
  • Rutilus rutilus

اثرات منابع مختلف چربی جیره بر شاخصهای رشد، پاسخ به تنش شوری و پارامترهای خونی در بچه ماهیان کلمه (Rutilus rutilus caspicus Jakowlew, 1870) 

احسان احمدی فر1،*، مهدیه فدایی2 و طیبه عنایت غلامپور3

1 زابل، دانشگاه زابل، دانشکده منابع طبیعی، گروه شیلات

2 سراوان، دانشگاه سراوان، دانشکده منابع طبیعی، گروه شیلات

3 تهران، دانشگاه پیام نور، گروه شیلات

تاریخ دریافت: 8/9/89                 تاریخ پذیرش: 11/2/91

چکیده

این آزمایش به­منظور تعیین اثر جایگزینی روغن ماهی با دو روغن گیاهی آفتابگردان و سویا، در جیره بچه ماهیان کلمه بر شاخصهای رشد، پاسخ به تنش شوری و پارامترهای خونی در طول مدت هشت هفته انجام شد. پنج جیره غذایی به ترتیب با صفر درصد روغن ماهی (گروه شاهد)، 8 درصد روغن آفتابگردان، 8 درصد روغن سویا، 4 درصد روغن ماهی، ­4 درصد روغن آفتابگردان و 4 درصد روغن ماهی+ 4 درصد روغن سویا آماده سازی شدند. برای هر جیره سه تکرار از بچه ماهیان کلمه (24 عدد در هر تانک با میانگین وزنی 52/5 گرم) در نظر گرفته شد. در پایان آزمایش فاکتورهای رشد محاسبه و از 75 ماهی نمونه خون گرفته شد. پارامترهای خونی بر اساس روش­های استاندارد اندازه­گیری شدند. در پایان آزمایش به ماهیان تنش شوری (12 گرم در لیتر) داده شد. نتایج نشان داد که بهترین نتیجه در مورد شاخصهای رشد در تیمار شاهد بود ولی این مقادیر با سایر تیمارها اختلاف آماری معنی­دار نداشتند (05/0P>). غلظت گلوکز وکلسترول خون در ماهیان تغذیه شده با روغن­های گیاهی به طور معنی­داری بیشتر از تیمار شاهد بود (05/0P<). همچنین میزان هماتوکریت، هموگلوبین و گلبولهای قرمز در جیره حاوی روغن سویا و روغن آفتابگردان بیشتر از سایر تیمارها بود. اختلاف آماری معنی­دار بین میزان بازماندگی ماهیان تیمارهای مختلف پس از تنش شوری مشاهده نشد (05/0P>). نتایج نشان داد که روغن ماهی می­تواند بدون هیچ گونه اثر منفی بر شاخصهای رشد و سلامتی با روغنهای گیاهی آفتابگردان و سویا در جیره ماهی کلمه جایگزین گردد.

واژه­های کلیدی: پارامترهای خونی، شاخصهای رشد، ماهی کلمه، منابع چربی جیره

* نویسنده مسئول، تلفن: 09119784796 ، پست الکترونیکی: ehsan.Ahmadifar@gmail.com

مقدمه

 

روغن ماهیان آب شور برای تامین انرژی و اسیدهای چرب ضروری در جیره ماهیان پرورشی مورد استفاده قرار می­گیرد. روغن ماهی از ماهیان کوچک سطح­زی اقیانوسی بدست می آید که یک منبع ماهی­گیری محدود می­باشد (27). این روغن­ها در سطح جهانی مورد نیاز بوده  در نتیجه به دلیل منابع محدود، قیمت آنها رو به افزایش است. بنابراین ارزیابی جایگزین­های بالقوه برای روغن ماهی (یک جزء مهم در فرمول غذایی آبزیان) لازم می­باشد. از اینرو استفاده از چربی حیوانات زمینی و روغن­های گیاهی که قیمت پایین­تری دارند و به مقدار زیاد قابل تهیه می باشند، شاید جایگزین خوبی برای روغن ماهی باشند. جایگزینی روغن­های جیره با روغن گیاهان یا حیوانات زمینی در جیره ماهی آزاد آتلانتیک (13، 30، 6 و 7)، ماهی آزاد چینوک (13، 17)، قزل آلای رنگین کمان (16) و ماهی آزاد کوهو (12) مورد بررسی قرار گرفته است، هرچند منابع چربی در اسیدهای چرب خود با روغن ماهی اختلاف زیادی دارند. روغن­های گیاهی معمولاً در اسیدهای چرب غیر اشباع غنی بوده اما فاقد هوفا (n-3) که مشخصه روغن ماهی می­باشد، هستند (28). ماهی کلمه دریای خزر به عنوان یکی از گونه­های اقتصادی بسیار مهم این دریا مورد توجه می­باشد (22). در سالهای اخیر به دلیل صید زیاد و تخریب بسترهای تخم­ریزی، این ماهی در لیست گونه­های در معرض تهدید می­باشد (23). هدف از مطالعه حاضر تعیین اثرات جایگزینی روغن ماهی با دو روغن گیاهی آفتابگردان و سویا، در جیره بر شاخصهای رشد بچه ماهیان کلمه می باشد. از این سو به منظور بررسی تاثیر شوری ا بر میزان بازماندگی بچه ماهیان کلمه ماهیان تمامی تیمارهای ازمایشی تحت استرس شوری قرار گرفتد.

مواد و روشها

جیره­های آزمایشی: ترکیب مواد غذایی تشکیل دهنده پنج جیره مورد استفاده و آنالیز تقریبی آنها در جدول 1 آورده شده است. جهت ساخت جیره­های آزمایشی، مواد خشک کاملاً با هم مخلوط و سپس به میزان حدود 15 تا 20 درصد وزن جیره به آن آب مقطر اضافه شد تا حالت سفتی به خود بگیرد. سپس غذا با استفاده از دستگاه چرخ گوشت به شکل پلت­هایی با قطر 2 میلی متر درآمد. غذا بعد از ساخته شدن تا زمان مصرف در دمای یخچال (4 درجه سانتی­گراد) نگهداری شد. در تمامی تیمارها غذادهی در طول دوره آزمایش 4% وزن بدن بچه ماهیان شد. بچه ماهیان هر دو هفته یکبار جهت تعیین میزان غذا و محاسبه فاکتورهای رشد، طول و وزن آنها محاسبه  شد.

 

 

جدول 1- ترکیب مواد غذایی تشکیل دهنده و آنالیز تقریبی جیره­های مورد استفاده

مواد تشکیل دهنده

تیمار اول(شاهد)

تیمار دوم

تیمار سوم

تیمار چهارم

تیمار پنجم

پودر ماهی کیلکا (%)

7/61

7/61

7/61

7/61

7/61

دکسترین (%)

2

2

2

2

2

روغن ماهی کیلکا (%)

8

0

0

4

4

روغن آفتابگردان (%)

0

8

0

4

0

روغن سویا (%)

0

0

8

0

4

مکمل ویتامین و مواد معدنی (%)

5

5

5

5

5

سلولز (%)

3

3

3

3

3

مواد چسباننده (%)

2

2

2

2

2

ضد قارچ (%)

25/0

25/0

25/0

25/0

25/0

ضد اکسیداسیون (%)

05/0

05/0

05/0

05/0

05/0

آنالیز تقریبی جیره (درصد ماده خشک)

ماده خشک (%)

22/96

48/97

87/96

07/97

65/97

پروتئین خام (%)

76/39

33/39

94/38

52/38

04/39

چربی خام (%)

21/18

03/18

26/17

57/17

93/17

خاکستر (%)

57/9

64/9

14/10

92/8

17/9

کربوهیدرات (%)

46/32

11/33

66/33

99/34

86/33

انرژی ناخالص(کیلو ژول بر گرم)

03/22

95/21

67/21

92/21

99/21

 


بچه­ماهیان و شرایط آزمایش: بچه ماهیان کلمه از مرکز تکثیر و پرورش ماهیان استخوانی سیجوال استان گلستان تهیه شدند. تعداد 360 عدد بچه ماهی (میانگین وزن: 56/0± 72/4 گرم) به مدت 10 روز تحت شرایط طبیعی (5/13 ساعت روشنایی و 5/10 ساعت تاریکی، دمای 2±2/19 درجه سانتی­گراد و اسیدیته 9/7) در مخازن فایبرگلاس به حجم 500 لیتر نگهداری شدند، ماهیان مورد استفاده در این آزمایش در شرایط کنترل شده قرار داشتند و جهت کاهش تنش قبل از دستکاری به ­وسیله محلول پودر گل میخک (225 میلی­گرم در لیتر) بی­هوش شدند.  در طول این مدت بچه­ماهیان در سه وعده غذایی و در حد سیری با غذای شاهد (جدول 1) تغذیه شدند. در پایان ده روز بچه ماهیان توزین شده و با تراکم 24عدد در هر مخزن ذخیره­سازی شدند. برای انجام آزمایش سه مخزن 120 لیتری برای هر تیمار در نظر گرفته شد. به­منظور تامین کیفیت آب روزانه میزان 75% از حجم تانک­ها با آب تمیز کلرزدایی شده جایگزین ­گشت. همچنین به­منظور تامین اکسیژن مورد نیاز تمامی تانک­ها به­طور مداوم هوادهی شد. در طول دوره آزمایش فاکتورهای فیزیکوشیمیایی آب از قبیل دما، اکسیژن محلول، اسیدیته و شوری به­طور روزانه و با استفاده از دستگاه واترچکر   (HORIBA U-10, Japan) اندازه­گیری و ثبت گردید (جدول 2). این شرایط محیطی در تمامی تیمارها یکسان بود و اختلاف آماری معنی­داری نداشت (05/0 P>). روزانه ماهیان تلف شده (درصورت وجود) از تانک­ها حذف و روزی دو نوبت تانک­ها به­منظور رفع مدفوع ماهیان و غذای خورده نشده سیفون ­شد. 

آنالیز شاخصهای رشد و فاکتورهای خونی: در پایان هفته هشتم آزمایش تقریباً 18 ساعت پس از آخرین غذادهی، تمامی ماهیان به صورت انفرادی وزن شده و شاخصهای رشد بچه ماهیان کلمه شامل درصد افزایش وزن (WG)، ضریب رشد ویژه (SGR)، ضریب تبدیل غذایی (FCR)، کارایی پروتئین (PER)، عملکرد تبدیل غذا (FE)، و درصد بقاء (SR) با استفاده از روابط زیر محاسبه گردید:

WG (weight gain, %) = 100 × (Wf -Wi)/Wi (10)

SGR (specific growth rate, % day-1) =100 × (ln (Wf)-ln (Wi))/T (10)

FCR (feed conversion rate) = g feed intake/ (Wf -Wi) (21)

PER (protein efficiency ratio) = g gain/g protein feed (21)

FE = 100× (Wf −Wi)/DM intake(21)

SR = n2/n1×100

در این روابط:

= Wi   وزن ابتدایی (گرم)    = Wf         وزن نهایی (گرم)   T = طول دوره (روز)     n1 = تعداداولیه     n2 = تعداد نهایی

به منظور ارزیابی فاکتورهای خونی تعداد 15 ماهی از هر تیمار برداشته شده و خون گیری از آن ها با استفاده از سرنگ های هپارینه انجام شد. تعداد گلبولهای قرمز و سفید با استفاده از لام نئوبار و ملانژور های قرمز و سفید و پس از رقیق شدن نمونه خون با محلول دایس شمارش شدند (8). میزان هماتوکریت (درصد) با استفاده از روش میکروهماتوکریت (34) اندازه­گیری شد. مقدار هموگلوبین (گرم بر دسی لیتر) بر اساس روش سیان مت هموگلوبین (8) و با استفاده از کیت هموگلوبین (شرکت زیست آزما) سنجیده شد. شاخصهای خونی حجم متوسط گلبولی (MCV)، وزن هموگلوبین داخل گلبولی (MCH) و درصد غلظت هموگلوبین داخل گلبولی (MCHC) طبق روش سیورد (32) محاسبه شدند. جهت شمارش افتراقی گلبولهای سفید گسترش­های خونی بلافاصله پس از خون گیری تهیه شدند و در هوای آزاد خشک و با استفاده از متانول 95 % گسترش­ها ثابت شدند و رنگ آمیزی آنها با رنگ گیمسا انجام شد (25). سلولهای خونی بر پایه اشکال آنها که در مطالعات پیشین گزارش شده بودند شناسایی شدند (31، 3). به­­منظور جداسازی سرم خون ، نمونه­هابا استفاده از لوله­های موئینه سانتریفوژ شدند (5000 دور به مدت 12 دقیقه). از نمونه­های سرم خون میزان غلظت کلسترول کل با استفاده از روش کلسترول اکسیداز پی- آمینوفنازون و میزان غلظت گلوکز با استفاده از روش گلوکز اکسیداز پی- آمینوفنازون بدست آمد. در پایان آزمایش تعداد 30 قطعه ماهی از هر تیمار به طور کاملاً تصادفی برداشته و به مدت 48 ساعت در تانک­های جداگانه با هوادهی کامل در معرض تنش شوری (12 گرم در لیتر) قرار گرفتند. دمای آب تانک­ها در زمان انجام آزمایش تنش شوری 4/28 درجه سانتی گراد و شوری آب 05/0 گرم در لیتر بود. مرگ و میر ماهیان در فواصل زمانی 8 ساعت شمارش و ثبت شد تا درصد تلفات در اثر تنش شوری محاسبه شود.

تجزیه و تحلیل داده­ها:  تجزیه و تحلیل داده­ها با استفاده از روش آنالیز واریانس یکطرفه (One-Way ANOVA) و آزمون دانکن با کمک نرم افزار(SPSS, version 11) انجام گرفت. نتایج به صورت میانگین ± انحراف معیار ارائه شده اند و تفاوت آماری در سطح اطمینان 95 % مقایسه شدند.

 

 

جدول2- میانگین و انحراف معیار مقادیر اندازه گیری شده اکسیزن محلول، درجه حرارت، اسیدیته و شوری در وانهای پرورشی

(pptشوری (

اسیدیته

درجه حرارت آب (درجه سانتیگراد)

(mg/lit) اکسیزن محلول

04/0 ±2/1

81/7±15/0

24 /25  ±      53/2

71/6 ± 33/0 

 

 

جدول  3- شاخصهای رشد و بازماندگی در تیمارهای مختلف

شاخصهای رشد

     تیمار اول (شاهد)

              تیمار دوم

            تیمار سوم

         تیمار چهارم

        تیمار پنجم

وزن ابتدایی (گرم)

56/50±28/0

50/5±18/0 a

56/5±0/40

51/5  ±0/29

49/5   ±0/24

وزن نهایی (گرم)

74/11±047/

75/10±10/0ab

04/11±17/0ab

17/10±30/0b

83/10± 820/0ab

درصد افزایش وزن بدن

18/106±64/0a

76/95±61/0ab

92/98±34/0ab

09/85±57/0b

06/97±64/0ab

ضریب رشد ویژه

29/1±02/0a

19/1±07/0ab

22/1±10/0ab

09/1±14/0b

21/1±03/0ab

ضریب تبدیل غذایی

82/2±05/0b

07/3±21/0ab

00/3±28/0ab

33/3±10/0a

03/3±18/0ab

کارایی پروتئین

89/0±17/0a

82/0±05/0a

85/0±07/0a

76/0±12/0a

84/0±05/0a

عملکرد تبدیل غذا

40/35±68/0a

62/32±30/2a

45/33±03/0a

61/29±86/4a

97/32±03/2a

بقازمان

77/77±67/8a

33/83±17/4a

38/76±80/4a

77/77±36/6a

16/79±16/4a

اعدادی که در هر ردیف با حروف غیرمشابه نشان داده شده اند  اختلاف معنی داری دارند.


نتایج

نتایج شاخصهای رشد و بازماندگی در جدول 3 ارائه شده است. اختلاف آماری معنی­داری بین شاخصهای رشد و بازماندگی بین تیمار شاهد و دیگر تیمارها مشاهده نشد. بهترین نتایج شاخصهای رشد در ماهیان تغذیه شده با جیره شاهد بود اما این نتایج در تمام تیمارها مشابه بود. میزان بازماندگی بچه ماهیان در طول دوره آزمایش تحت تاثیر نوع چربی جیره قرار نداشت و این میزان اختلاف آماری معنی داری در بین تیمارها نداشت (05/0< P).

سطوح کلسترول سرم خون ماهیان تیمارهای دوم، سوم، چهارم و پنجم به ترتیب 16/5 ±00/55، 91/4±68/53، 57/5±33/49 و 71/5±13/50 میلی­گرم بر دسی­لیتر، در حالی که در تیمار شاهد 6±40/47 میلی­گرم بر دسی­لیتر بود (شکل1).

همچنین غلظت گلوکز سرم خون در ماهیان تیمار شاهد به طور معنی­داری (05/0P<). کمتر از سایر تیمارها بود (شکل2).

 

 

 

شکل 1- سطوح کلسترول سرم خون در تیمارهای مختلف

 

 

شکل 2- سطوح غلظت گلوکز سرم خون در تیمارهای مختلف

 

 

میزان بازماندگی بچه ماهیان پس از گذشت 48 ساعت از تنش شوری اختلاف آماری معنی­داری (05/0 P>). نداشت (شکل3).

تاثیرات چربی جیره بر فاکتورهای خونی بچه ماهیان کلمه در جدول 4 نشان داده شده است. تعداد گلبول­های قرمز، هماتوکریت و هموگلوبین در ماهیان تیمار شاهد به­طور معنی­داری کمتر از سایر تیمارها بود (05/0P<). سایر فاکتورهای خونی در تیمارهای مختلف اختلاف آماری معنی داری نداشتند (05/0P>)

بحث

مصرف مقادیر زیادی روغن ماهی آنچنان که معروف شده است اثرات سودمندی را در بر ندارد (1). نتایج آزمایش حاضر نشان داد که تغذیه بچه­ماهیان کلمه با منابع چربی مختلف اثرات منفی بر شاخصهای رشد، بازماندگی و همچنین در پاسخ به تنش شوری نشان نداد، که این نتایج با مطالعات گذشته بر روی گونه­های آب شیرین همخوانی دارد: گلدفیش (36، 29)، کپور معمولی (35)، سالمون آتلانتیک (13، 19)، کوهوی سالمون (12)، سالمون چینوک (14) و قزل آلای رنگین کمان (9) که در این مطالعات چربی­های گیاهی یا حیوانی جیره بر فاکتورهای رشد این گونه­ها اختلافی با روغن ماهی نداشتند.

 

 

 

شکل3- میزان بازماندگی بچه ماهیان پس از تنش شوری

 

جدول 4- فاکتورهای خونی بچه ماهیان کلمه در تیمارهای مختلف

                فاکتورهای خونی

گروه اول

گروه دوم

گروه سوم

گروه چهارم

گروه پنجم

 گلبولهای قرمز(تعداد 106/میلی متر مکعب)

09/0±30/1b

0±44/1/06a

0±40/1/06a

0±37/1/10ab

0±31/1/12a

هموگلوبین)گرم/دسی لیتر)

0±02/6/24b

0±58/6/34a

0±38/6/36a

0±04/6/20b

0±06/6/15b

هماتوکریت(درصد)

±26/21 1/86c

1±93/23/43a

1±00/23/92a

1±46/21/72c

1±13/22/72bc

MCV(فمتولیتر)

±64/163  16/15ab

1±34/1661/10ab

15±91/163/95ab

8±67/156/28b

21±37/169/25a

MCH(پیکوگرم)

±38/46 3/70a

2±75/45/52a

2±47/45/93a

4±30/44/21a

4±35/46/51a

MCHC(درصد)

2±50/28/75a

1±58/27/78a

3±00/28/47a

2±33/28/80a

2±53/27/24a

گلبولهای سفید(تعداد 103/میلی متر مکعب)

4±78/40/70a

3±53/39/56a

5±37/37/13a

4±62/39/35a

4±46/37/26a

لنفوسیت(درصد)

7±06/73/19a

5±06/75/58a

5±46/75/15a

5±13/71/47a

4±33/74/73a

نوتروفیل(درصد)

1±73/15/43a

1±13/15/06a

0±86/14/91a

1±40/15/40a

1±33/15/49a

مونوسیت(درصد)

5±66/8/86a

5±60/8/56a

6±08/9/17a

5±20/12/77a

5±40/9/09a

ائوزینوفیل(درصد)

0±20/1/67a

0±13/1/74a

0±06/1/70a

0±26/1/70a

0±93/0/79a

اعدادی که در هر ردیف با حروف غیرمشابه نشان داده شده اند اختلاف معنی­داری دارند.

 

فاکتورهای خونی ماهیان اهمیت زیادی در پرورش پیدا کرده­اند، زیرا وضعیت سلامتی ماهیان را نشان می­دهند (20). غلظت هموگلوبین و هماتوکریت خون ماهیان در اثر دستکاری و تنش کاهش نشان می­دهند (18). گلوکز یکی از مواد متابولیت حاصل از متابولیسم کربوهیدرات­ها می­باشد (4)، مقدار گلوکز در سرم خون ماهیان بسته به گونه ماهی در محدوده 25 تا 350 میلی­گرم بر دسی­لیتر قرار دارد (34). در مطالعه حاضر میزان گلوکز بین 30 تا 47 میلی­گرم بر دسی­لیتر بود. بیشترین میزان گلوکز در ماهیانی که با جیره حاوی روغن آفتابگردان تغذیه شده بودند مشاهده شد. نگ و همکاران (27) نشان دادند افزودن روغن ماهی منهادن، روغن ذرت، روغن سویا و چربی گاو به ترتیب در جیره غذایی گربه ماهیان روگاهی تعداد گلبول های قرمز در تمامی تیمارها مشابه اما در جیره حاوی روغن ماهی منهادن میزان هماتوکریت کمتر و تعداد گلبول های سفید بیشتری در این ماهی در مقایسه با سایر تیمارها گزارش شد. در مطالعه حاضر تعداد گلبولهای قرمز، هماتوکریت و هموگلوبین در ماهیان تغذیه شده با جیره حاوی روغن ماهی کمتر از ماهیان تغذیه شده با جیره­های حاوی روغن­های گیاهی بودند. در ماهیان همانند پستانداران گلبولهای سفید خون همواره به عنوان شاخص وضعیت سلامتی استفاده می­شود، در ماهیان گلبولهای سفید اجزای کلیدی و اصلی سیستم ایمنی هستند (5). اطلاعات به چاپ رسیده در مورد اثرات منابع مختلف چربی جیره و اسیدهای چرب ضروری روی پاسخ­های ایمنی و توانایی مقابله با بیماری­ها در ماهیان متناقض و اغلب ضد و نقیض می­باشد. مطالعه بر روی قزل آلا نشان داد که کاهش اسید چرب n-3 اثرات منفی بر تولید آنتی بادی و توانایی کشتن ماکروفاژها داشت (24)، در مقابل (15) گزارش شده که سالمون آتلانتیک تغذیه شده با سطوح بالای اسید چرب n-3 کاهش آنتی بادی پس از واکسینه شدن و کاهش بازماندگی پس از قرار گرفتن در معرض باکتری ویبریوسالمونیسیدا، نشان داد. شاخصهای خونی MCV، MCH و MCHC نقش مهمی در تشخیص کم خونی در اغلب حیوانات دارند (11)، در مطالعه حاضر اختلاف آماری معنی­دار بین شاخصهای خونی MCH و MCHC  در تیمارهای مختلف مشاهده نشد ولی شاخص MCV در ماهیانی که از جیره حاوی 4% روغن ماهی+4% روغن سویا تغذیه کرده بودند بیشتر از سایر تیمارها بود. همچنین از آنجایی که شوری یکی از مهمترین فاکتورهای موثر بر رشد و ماندگاری (درصد بقاء) بچه ماهیان می باشد که ازطریق فشار اسمزی، این عمل صورت می گیرد و با توجه به این که فشاراسمزی مایعات بدن با فشار اسمزی محیط درشوری پایین برابر است ماهی دراین محیطها برای تنظیم اسمزی انرژی کمتری مصرف می کند در نتیجه میزان انرژی بیشتری صرف رشد ماهی می شود و ماندگاری گونه های زیادی از ماهیان در شوری­های پایین بیشتر است (2) در نتیجه در این تحقیق با افزایش میزان شوری میزان بازماندگی کاهش یافت. نتایج نشان داد که روغن ماهی می­تواند بدون هیچ گونه اثر منفی بر شاخصهای رشد و سلامتی با روغنهای گیاهی آفتابگردان و سویا در جیره ماهی کلمه جایگزین گردد.   

  1. صابری کوچصفهانی، ح.، علی اکبر، ع.، عاشورنیا، م.، بررسی و اندازه گیری اسیدهای چرب وامگا6(DHA,EPA غیراشباع (در گوشت سه نوع ماهی پرورشی کپور، فیتوفاگ و قزل آلا1390. مجله زیست شناسی ایران، جلد 24، شماره 4. 
  2. عنایت غلامپور، ط.، ایمانپور، ر.، حسینی، ع.، و شعبانپور، ب.، تاثیر سطوح مختلف شوری برشاخصهای رشد، میزان بازماندگی، غذاگیری و پارامترهای خونی در بجه ماهیان سفید (1901Rutilus frisii kutum kamensky,). 1390. مجله زیست شناسی ایران، جلد 24، شماره 4. 
    1. Affonso, E. G., Polez, V. L. P., Correa, C. F., Mazoa, A. F, Araujo, M. R. R, and Moraes, G., 2002. Blood parameters and metabolites in teleost fish Colossoma macropomum exposed to sulfide or hypoxia. Comp. Biochem. Physiol C, 33: 375-382.
    2. Artacho, P., Soto-Gamboa, M., Verdugo, C., and Nespolo, R. F., 2007. Blood biochemistry reveals malnutrition in black-necked swans (Cygnus melanocoryphus) living in a conservation priority area. Comp Biochem Physiol A, 146: 283–290.
    3. Ballarin, L., Dalloro, M., Bertotto, D., Libertini, A., Francescon, A., and Barbaro, A., 2004. Haematological parameters in Umbriana cirrosa (Teleostei, Scianidae): a comparison between diploid and triploid specimen. Comp. Biochem. Physiol A, 183: 45-51.
    4. Bell, J. G., McEvoy, J., Tocher, D. R., McGhee, F., Campbell, P. J., and Sargent, J. R., 2001. Replacement of fish oil with rapeseed oil in diets of Atlantic salmon (Salmo salar) affects tissue lipid compositions and hepatocyte fatty acid metabolism. J. Nutr. 131: 1535–1543.
    5. Bell, J. G., HendersonR, J., Tocher, D. R., McGhee, F., Dick, J. R., Porter,  A., Smullen R. P., and Sargent, J. R., 2002. Substituting fish oil with crude palm oil in the diet of Atlantic salmon (Salmo salar) affects muscle fatty acid composition and hepatic fatty acid metabolism. J. Nutr. 132: 222–230.
    6. Blaxhall, P. C., and Daisley, K. W., 1973. Routine hematological methods for use with fish blood. Journal of Fish Biology,5: 771-781.
    7. Caballero, M. J., Obach, A., Rosenlund, G., Montero, D., Gisvold, M., and Izquierdo, M. S., 2002. Impact of different dietary lipid sources on growth, lipid digestibility, tissue fatty acid composition and histology of rainbow trout, Oncorhynchus mykiss. Aquaculture. 214: 253–271.
    8. De Silva, S. S., and Anderson, T. A., 1995. In: Fish Nutrition in Aquaculture. Chapman and Hall, Press London. P: 319.
    9.  Coles, E. H., 1986. Veterinary clinical pathology. Philadelphia. Saunders.
    10. Dosanjh, B. S., Higgs, D. A., Plotnikoff, M. D., McBride, J. R., Markert, J. R., and Buckley, J. T., 1984. Efficacy of canola oil, pork lard and marine oil singly and in combination as supplemental dietary lipid sources for juvenile coho salmon (Oncorhynchus kisutch). Aquaculture. 36: 333–345.
    11. Dosanjh, B. S., Higgs, D. A., Plotnikoff, M. D., Markert, J. R., and Buckley, J. T., 1988. Preliminary evaluation of canola oil, pork lard and marine lipid singly and in combination as supplemental dietary lipid sources for juvenile fall chinook salmon (Oncorhynchus tshawytscha). Aquaculture. 68: 325–343.
    12. Dosanjh, B. S., Higgs, D. A., McKenzie, D. J., Randall, D. J., Eales, J. G, Rowshandeli, N., Rowshandeli, M., and Deacon, G., 1998. Influence of dietary blends of menhaden oil and canola oil on growth, muscle lipid composition, and thyroidal status of Atlantic salmon (Salmo salar) in seawater. Fish Physiol. Biochem. 19: 123–134.
    13. Erdal, J. I., Evensen, O., Kaurstad, O. K., Lillehaug, A., Solbakken, R.,and Thorud, K., 1991. Relationship between diet and immune response in Atlantic salmon (Salmo salar L.) after feeding various levels of ascorbic acid and omega-3 fatty acids. Aquaculture. 98: 363-379.
    14. Geurden, I., Cuvier, A., Gondouin, E., Olsen, R. E., Ruohonen, K., Kaushik, S., and Boujard, T., 2005. Rainbow trout can discriminate between feeds with different oil sources. Physiol. Behav. 82: 107–114.
    15. Grant, A. A. M.,  2006. Growth, fatty acid composition and Na+/K+-ATPase isoform physiology of juvenile chinook salmon (Oncorhynchus tshawytscha) fed diets supplemented with anchovy or blends of anchovy and canola oil. MSc.thesis, University of British Columbia, Vancouver, Canada, pp. 35–61.
    16. Hattingh, J., and Van Pletzen, A. J., 1974. The influence of capture and transportation on some blood parameter of freshwater fish. Comp. Brochem physcol. 49a: 607-609.
    17. Higgs, D. A., Balfry, S. K., Oakes, J., Rowshandeli, M., Skura, B. J., and Deacon, G., 2006. Efficacy of an equal blend of canola oil and poultry fat as an alternate dietary lipid source for Atlantic salmon (Salmo salar L.) in seawater. I: Effects on growth performance, and whole body and fillet proximate and lipid composition. Aquac. Res. 37: 180–191.
    18. Hrubec, T. C., Cardinale, J. L.,and Smith, S. A., 2000. Hematology and plasma chemistry reference intervals for cultured Tilapia (Oreochromis hybrid). Verter. Clin. Path. 29: 7-12
    19. Hevroy, E. M., Eape, M., Waagbo, R., Sandness, K., Rund, M., and Hemre, G. I., 2005. Nutrition utilization in Atlantic Salmon (Salmo salar L) fed increased level of fish protein hydrolysate during a period of fast growth, Aquaculture Nutrition, 11:301-313
    20. Keyvanshokooh, S., Ghasemi, A., Shahriari-Moghadam, M., Nazari, R. M, and Rahimpour M., 2007. Genetic analysis of Rutilus rutilus caspicus (Jakowlew 1870) populations in Iran by microsatellite markers. Aquaculture research. 38: 953-956.
    21. Kiabi, B. H., Abdoli, A., and Naderi, M.,1999. Status of the fish fauna in the South Caspian basin of Iran. Journal of Zoology in theMiddle East. 18: 57-65.
    22. Kiron, V., Fukuda, H., Takeuchi, T., and Watanabe, T., 1995. Essential fatty acid nutrition and the defense mechanism in rainbow trout, Oncorhynchus mykiss. Comparative Biochemistry and Physiology. 111A: 361-367.
    23. Klontz, G. W., 1994. Fish hematology. In: Stolen, J.S., T.C. Fletcher, A.F. Rowley, T.C. Kelikoff, S.L. Kaattari, S.A. Smith, (Eds.), Techniques in Fish Immunology, vol. 3. SOS Publications. 121–132.
    24. Klinger, R. C., Blazer, V. S., and Echevarria, C., 1996. Effects of dietary lipid on the haematology of channel catfish, Ictalurus punctatus. Aquaculture. 147: 335-233.
    25. Ng, W. K., Lim, P. K., and Boey, P. L., 2003. Dietary lipid and palm oil source affects growth, fatty acid composition and muscle a-tocopherol concentration of African catfish, Clarias gariepinus. Aquaculture. 215: 229 – 243.
    26. Opsahl-Ferstad, H. G., Rudi, H., Ruyter, B., and Refstie, S., 2003. Biotechnological approaches to modify rapeseed oil composition for applications in aquaculture. Plant Sci. 165: 349–357.
    27. Pozernick, M., and Wiegand, M. D., 1997. Use of canola oil in the feed of larval and juvenile gold fish, Carassius auratus L. Aquac. Res. 28: 75–83.
    28. Rosenlund, G., Obach, A., Sandberg, M. G, Standal, and Tveit, K., 2001. Effect of alternative lipid sources on long-term growth performance and quality of Atlantic salmon (Salmo salar L.). Aquac. Res. 32 (Suppl 1.): 323–328.
    29. Rowley, A. F., 1990. Collection, separation and identification of fish leukocytes. In: Techniques in Fish Immunology- I (Ed& W.B. van Muiswinkel), 113-136. SOS Publications, Fair Haven, NJ, USA.
    30. Seiverd, C. E., 1964. Hematology for medical technologist’s .Lea and febiger, Philadelphia
    31. Shakoori, A. R., Iqbal, M. J., and Mughal, A. L., 1996. Effect of sublethal doses of fenvalerate (a synthetic pyrethroid) administred continuousely for four weeks on the blood, liver and muscles of a freshwater fish (Ctenophayngodon idella). Bull. Environ. Contam. Toxical. 57: 487-494.
    32. Snieszko, S. F.,1960. Microhaematocrit as a tool in fisheries management. Special Scientific Report–Fisheries. No.314.U.S. Department of the Interior. Fish and Fisheries Wildlife (Washington, DC)
    33. Steffens, W., Wirth, M., and Rennert, B., 1995. Effects of adding various oils to the diet on growth, feed conversion and chemical composition of carp (Cyprinus carpio) Arch. Anim. Nutr. 47: 381–389.
    34. Wiegand, M. D.,1993. A study on the use of canola oil in the feed of larval goldfish, Carassius auratus L. Aquac. Fish. Manage. 24: 223–228.

  • تاریخ دریافت: 08 آذر 1389
  • تاریخ بازنگری: 23 فروردین 1391
  • تاریخ پذیرش: 11 اردیبهشت 1391