نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار دانشگاه خوارزمی تهران
2 کارشناس ارشد مرکز درمان ناباروری (IVF) بیمارستان الزهرا رشت
3 دانشیار دانشگاه علوم پزشکی گیلان
چکیده
اانتخاب جنین ها براساس ارزیابی معیارهای مورفولوژیکی در مرحله پیش هسته ای می تواند خطر حاملگی چندقلویی را کاهش دهد. این مطالعه اثر نوع اسپرم انسان استفاده شده برای تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) بر مورفولوژی زیگوت های پیش هسته ای را بررسی می کند. اسپرم ها بعد از آماده سازی به روش گرادیانت آماده سازی شد و ارزیابی و به الیگواسپرمی، نرموزواسپرمی، آستنوزواسپرمی و الیگوآستنوتراتوزواسپرمی تقسیم شدند. الگوی دو پیش هسته های حاصل ثبت و مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که در گروه تخمک های تزریق شده با اسپرم های طبیعی (نرموزواسپرمی) افزایش معنی داری در میزان دو پیش هسته ها با درجات Z1 و Z2 مشاهده شد (P≤0.01). تزریق های انجام شده با اسپرم های از نوع الیگوزواسپرمی، آستنوزواسپرمی و الیگوآستنوتراتوزواسپرمی نیز افزایش معنی داری را در شکل گیری دوپیش هسته های حاصل به ترتیب با درجه Z1 و Z2، درجه Z2 و درجهZ3 نشان دادند (P≤0.05). نتایج این تحقیق نشان می دهد که نوع اسپرم استفاده شده در ICSI می تواند بر مورفولوژی و درجه زیگوت های دوپیش هسته ای تاثیر داشته باشد. نوع دو پیش هسته تشکیل شده می تواند با کیفیت جنین های حاصله مرتبط باشد. بنابراین در مواردی که کیفیت اسپرم پایین باشد باید در انتخاب اسپرم با مورفولوژی بهتر دقت بیشتری اعمال شود.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
The correlation between sperm type and pronucleate zygote morphology in intracytoplasmic sperm injection cycles
نویسندگان [English]
چکیده [English]
Embryo selection based on morphological criteria assay in pronucleus stage can decrease multiple pregnancy risk. This study evaluates the effect of human sperm type used for intracytoplasmic sperm injection (ICSI) on pronucleate zygote morphology. Sperms were processed via gradient method and evaluated and divided as oligozoospermia, normozoospermia, asthenozoospermia and oligoasthenoteratozoospermia. The pattern of resulted pronucleus were recorded and studied. The results indicated that oocytes injected with normal sperms (normozoospermia) showed significantly increase in rate of Z1 and Z2 two pronuclear grades (P≤0.01). In the injections with oligospermia, asthenospermia, and oligoasthenoteratospermia were shown significantly increase in pronuclear grades of Z1 and Z2, Z2, and Z3 respectively (P≤ 0.05). This study's results indicate that the sperm type used for ICSI can influence morphology and grade of pronucleate zygote. The formed two pronucleus type may correlate resulted embryo quality. Therefore, if the quality of sperm be low, the selection of better morphology sperms should care more.
کلیدواژهها [English]
ارتباط بین نوع اسپرم و مورفولوژی زیگوتهای پیشهستهای در چرخههای تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم
مهناز آذرنیا1، فاطمه قاسمیان1،2،*، محمدهادی بهادری3
1 تهران، دانشگاه خوارزمی، دانشکده علوم زیستی، گروه بیولوژی
2 رشت، مرکز آموزشی درمانی الزهرا، مرکز درمان ناباروری
3 رشت، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، دانشکده پزشکی، مرکز تحقیقات سلولی و مولکولی
تاریخ دریافت: 16/5/91 تاریخ پذیرش: 12/9/92
چکیده
انتخاب جنینها براساس ارزیابی معیارهای مورفولوژیکی در مرحله پیش هستهای میتواند خطر حاملگی چند قلویی را کاهش دهد. این مطالعه اثر نوع اسپرم انسان استفاده شده برای تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) بر مورفولوژی زیگوتهای پیش هستهای را بررسی میکند. اسپرمها بعد از آمادهسازی به روش گرادیانت آمادهسازی شد و ارزیابی و به الیگواسپرمی، نرموزواسپرمی، آستنوزواسپرمی و الیگوآستنوتراتوزواسپرمی تقسیم شدند. الگوی دو پیش هستههای حاصل ثبت و مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که در گروه تخمکهای تزریق شده با اسپرمهای طبیعی (نرموزواسپرمی) افزایش معنیداری در میزان دو پیش هستهها با درجات Z1 و Z2 مشاهده شد (P≤0.01). تزریقهای انجام شده با اسپرمهای از نوع الیگوزواسپرمی، آستنوزواسپرمی و الیگوآستنوتراتوزواسپرمی نیز افزایش معنیداری را در شکلگیری دو پیش هستههای حاصل به ترتیب با درجه Z1 ، Z2، درجه Z2 و درجهZ3 نشان دادند (P≤0.05). نتایج این تحقیق نشان میدهد که نوع اسپرم استفاده شده در ICSI می تواند بر مورفولوژی و درجه زیگوتهای دو پیش هستهای تاثیر داشته باشد. نوع دو پیش هسته تشکیل شده میتواند با کیفیت جنینهای حاصله مرتبط باشد. بنابراین در مواردی که کیفیت اسپرم پایین باشد باید در انتخاب اسپرم با مورفولوژی بهتر دقت بیشتری اعمال شود.
واژه های کلیدی: مورفولوژی اسپرم، دو پیش هسته، ICSI، باروری
* نویسنده مسئول، تلفن: 01333328724، پست الکترونیکی: ghasemian.21@gmail.com
مقدمه
میزان لانه گزینی به دنبال استفاده از روشهای کمک باروری (ART) (Assisted Reproductive Technique) در طی سالهای گذشته افزایش یافته است. علیرغم این موفقیت، هنوز بیش از یک جنین به طور همزمان انتقال داده میشود که این امر خطر حاملگی چند قلویی را افزایش میدهد. اگرچه هنوز در بسیاری از کشورها قوانینی در راستای انتقال یک جنین اجرا میشود، و بدین منظور تمایل به انتخاب بهترین جنین دارند که این امر منجر به توسعه چندین روش ارزیابی در جهت افزایش انتخاب بهترین جنینها و بهبود میزان حاملگی و لانهگزینی شده است. معمولاً انتخاب جنینها براساس معیارهای مورفولوژیکی است که بعد از لقاح ارزیابی میشود و شامل ارزیابی جنین در هر دو مرحله پیش هستهای و کلیواژ است. از این رو مطالعات زیادی در رابطه با حوادث مرتبط با میزان تکوین، من جمله رفتار پیشهستهای و هستهای، فراگمنتاسیون بلاستومر، و چند هستهای بودن بلاستومرها صورت گرفته است.
تصاویر مرتبط با حرکات پیش هستهای و هستهای اولین بار توسط Wright و همکاران و Van Blerkom توصیف شده است. مورفولوژی پیش هستهای به عنوان یک سیستم نمرهبندی برتر پیش هستهای در نظر گرفته میشود که میتواند در جهت انتخاب جنینهای مناسب استفاده شود. نمرات موجود در این سیستم با تکوین مطلوب جنینها همانند میزان بالای حاملگی و لانهگزینی مرتبط میشود.
چندین سیستم مختلف نمرهبندی پیش هستهای توسط آزمایشگاههای ART مختلف پیشنهاد شده است، و به منظور انتخاب جنینهایی با کیفیت بسیار بالا استفاده میشود. با این وجود هیچگونه سیستم درجهبندی استانداردی برای درجهبندی زیگوتها به طور رایج وجود ندارد. میزان موفقیت قابل ملاحظهای ما بین آزمایشگاهها وجود دارد در حالیکه کنترل کردن کیفیت جنینها با چالش مواجه است. یک سیستم نمرهبندی ثابت، مانند سیستم نمرهبندی پیش هستهای در ترکیب با دیگر مارکرهای تکوینی جنین و وضعیت بیمار میتواند در تعیین تعداد مطلوب جنین برای انتقال مفید باشد. این موضوع میتواند منجر به افزایشی در میزان حاملگی و لانهگزینی شود، و در عین حال میزان بالای حاملگیهای چندقلویی را کاهش میدهد (5 و6).
در سالهای اخیر، تحقیقات زیادی در جهت ارزیابی مورفولوژی پیش هستهای به منظور انتخاب جنینهای تقریباً زنده و مناسب گرایش یافته است. چرا که ارزیابی مورفولوژی پیش هستهای با میزان لانهگزینی و حاملگی مرتبط است. به طوریکه سیاستهای عمومی انتقال جنینهای حاصل از IVF (In-vitro Fertilization) به رحم در روز بعد از برداشت تخمک (مرحله دو پیش هستهای)، در بسیاری از مراکز پذیرفته شده است و میزان حاملگی قابل مقایسهای را اثبات نمودهاند (1). مطالعات نشان داده است که تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرمهای انتخاب شده با مورفولوژی طبیعی منجر به افزایش کیفیت زیگوت و جنین میشود (10). در مطالعهای که توسط Demirel و همکارانش صورت گرفت اثر منبع اسپرم استفاده شده برای تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (اسپرمهای انزال شده و بیضهای) بر تصاویر مورفولوژیکی زیگوتهای پیشهستهای، که اساس سیستم نمرهبندی پیش هستهای برای انتخاب جنینهای بهتر جهت انتقال است، مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه مشاهده شد که منبع اسپرم تاثیری بر تصاویر مورفولوژیکی زیگوتهای پیش هستهای ندارد، اما نمرهبندی پیش هستهای در هر دو گروه با نمره کیفیت جنین در روز 2 مرتبط است (1). همچنین اطلاعات جهت نشان دادن ارتباط بین مورفولوژی جنینهای پیش هستهای و میزان حاملگی و زایمان تلفیق یافته است. با توجه به این، زیگوتهای پیش هستهای انسان حاصل از IVF براساس آرایش پیش هستهها، قطبیت هستک ها، هتروژنسیته سیتوپلاسمی و حفرههای مرکزی و حول پیش هستهای، در امتداد با وجود اولین تقسیم کلیواژی نمره بندی شده است (7). این سیستم نمرهبندی با میزان لانهگزینی و زایمان در انتقالات مرحله پیش هستهای ارتباط مستقیمی دارد. بنابراین به نظر میرسد که انتخاب جنینهای زنده و شایسته در مرحلهای چون تکوین پیش هستهای، زمانیکه ژنومهای پدری و مادری هنوز به طور فیزیکی مجزا هستند امکانپذیر باشد (1).
در این مطالعه سعی شده است که بررسی شود آیا نوع اسپرم استفاده شده برای تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) (Intracytoplasmic Sperm Injection) بر مورفولوژی زیگوتهای پیش هستهای در جهت انتخاب جنینهای بهتر برای انتقال تاثیر میگذارد؟
مواد و روشها
این مطالعه شامل 1021 تخمک متافاز II (MII، تخمک بالغ) بدست آمده از 130 چرخه ICSI (بیمار) است. تعداد تخمکها در گروههای نرموزواسپرمی، 200 تخمک (26 بیمار)، الیگوزواسپرمی، 274 تخمک (32 بیمار)، آستنوزواسپرمی، 241 تخمک (31 بیمار) و الگوآستنوزواسپرمی، 306 تخمک (41 بیمار) بوده است. دوره جمعآوری اطلاعات از آذر 1390 تا خرداد 1391 میباشد. این تحقیق براساس قوانین کمیته اخلاقی دانشگاه علوم پزشکی گیلان و در بخش درمان ناباروری مرکز آموزش درمانی الزهرا (س) رشت انجام شد و فرم رضایت نامه توسط بیماران تکمیل شد. میانگین سن مردان 3±36 سال و سن زنان 2±33 سال بود.
آماده سازی اسپرم: منی انزال شده به مدت 30 دقیقه در دمای 37 درجه سانتیگراد به منظور مایع شدن انکوبه شد. برای جداسازی اسپرم از سیمن و سلولهای مرده، مایع سمینال به روش گرادیانت دو لایهای شستشو داده میشود. به این ترتیب که: 1.5 میلیلیتر از اسپرم گرید90% در پایین لوله و 1.5 میلیلیتر از اسپرم گرید 45% رقیق شده در محیطGIVFPLUS حاوی 10% سرم آلبومین انسانی (Vitrolife، سوئد) در بالای لوله به آرامی قرار داده میشود. سپس حدود یک میلی لیتر از سیمن به آرامی روی دو لایه قرار داده شده و در g600-300 به مدت 15 دقیقه سانتریفوژ میشود. پلیت و بخشی از محیط لایه پایینی به آرامی برداشته شده و در لولهای دیگر ریخته میشود و دوبار با محیطGIVFPLUS (g 300، 5 دقیقه) شستشو داده شد، و پلیت نهایی در محیط به وسیله پیپتاژ کردن به صورت سوسپانسیون آماده میشود.
پنج میکرولیتر از این سوسپانسیون برداشته شد و غلظت، مورفولوژی و تحرک مطابق معیارهای سازمان جهانی سلامت (World Health Organization:WHO) مورد ارزیابی قرارگرفت (16). نمونهها به الیگواسپرمی (sperms/ml 106 × 20 >)، نرموزواسپرمی (sperms/ml 106 × 20<)، آستنوزواسپرمی (با تحرک کم) و الیگوآستنوتراتوزواسپرمی ( با تعداد و تحرک کم و مورفولوژی ضعیف) تقسیم شدند.
یک سلول اسپرم از نظر مورفولوزیکی طبیعی در نظر گرفته میشد. چنانچه سرطبیعی باشد (شکل طبیعی، اندازه طبیعی، دارا بودن یک آکروزوم، و فقدان نقایص دم یا قطعه میانی).
سایر ارزیابیهای اسپرم شامل ارزیابی تحرک یا پیچش کم دم، نقایص عمدهای که در اسپرم غیرطبیعی از نظر مورفولوژی ثبت شده بود مانند (سر طویل یا باریک در مقایسه با حالت طبیعی حداقل دو برابر در عرض کوچکتر هستند)، سر بی شکل (انحراف مورفولوژی سر از حالت طبیعی)، گردن شکسته (محور طولی سر حداقل 30 درجه از محور قطعه میانی با یک نقطه شکسته بین سر و قطعه میانی منحرف شده است) و وجود قطرات سیتوپلاسمی (بدون توجه به اندازه قطره نسبت به اندازه سر) اجرا شد. سپس لوله حاوی نمونه اسپرم در CO2 5%، رطوبت بالای 95%< و دمای 37 درجه سانتیگراد تا زمان ICSI انکوبه شد.
تحریک تخمدان و جمع آوری تخمک
تنها چرخههای تحریک شده با رژیم طولانی آنالوگ هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) همراه با هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) و با گنادوتروپین منوپوزال انسانی (HMG) در این مطالعه ارزیابی شد. هورمون گنادوتورپین جفتی انسان (hCG) به صورت یک دوز منفرد IU 1000 زمانیکه قطر متوسط فولیکول ها به 20 میلی متر می رسد و در حضور حداقل دو فولیکول با قطر بزرگتر از 18 میلیمتر تزریق شد. 36 ساعت بعد از تزریق hCG برداشت تخمک با استفاده از برداشت تخمک هدایت شده با اولتراسونوگرافی واژنی صورت گرفت. برداشت سلول های تاجی شعاعی و کومولوس احاطه کننده تخمک با استفاده از یک مرحله آنزیمی هیالورونیداز و به دنبال برهنه کردن مکانیکی از طریق پیپتاژ کردن انجام شد.
همه تخمکهایی که برای ICSI استفاده شدند در لحظه تزریق بالغ بودند و مورفولوژی طبیعی داشتند و ICSI مطابق روش توصیف شده انجام شد (15).
در این روش مقدار کمی از اسپرم در قطره PVP ریخته شده تا حرکت اسپرم کند شود. سپس با استفاده از سوزن تزریق اسپرم غیرمتحرک و به داخل سوزن منتقل میشود. با استفاده از سوزن نگهدارنده تخمک نگه داشته میشود. به طوریکه جسم قطبی در موقعیت ساعت 12 یا 6 قرارگیرد. بدنبال آن اسپرم با استفاده از سوزن تزریق به آرامی به داخل تخمک تزریق میشود.
تخمکهای تزریق شده در محیطG1PLUS کشت داده شدند. تلقیح تخمکهای تزریق شده حدود 16 تا 18 ساعت بعد از ICSI مورد بررسی قرار گرفت (دو پیش هستهها در این زمان شکل میگیرند). وجود دو پیش هسته (2PN) نشان دهنده لقاح تخمکها بود. مورفولوژی دو پیش هسته بر اساس سیستم نمرهبندی توسعه یافته توسط اسکات و همکاران درجه بندی شد (8) (جدول 1). چنانچه جنینهایی با کیفیت رضایت بخش از نظر مورفولوژیکی در دسترس بود، 2 یا 3 جنین حدود 48 ساعت بعد از تزریق درون حفره رحمی جایگزین شد. تامین فاز لوتئال با تزریق پروژسترون ایجاد شد. جنینهای اضافی با کیفیت خوب مورفولوژیکی در مرحله کلیواژ در روز 2 یا 3 منجمد شد.
آنالیز آماری: در تمام موارد از نرم افزار SPSS نسخه 16و آزمون کای دو به عنوان آزمون آماری استفاده شد و سطح معنیدار بودن، P<0.05 در نظر گرفته شد.
جدول 1- سیستم نمرهبندی پیش هستهای توسعه یافته توسط Scott و همکاران.
درجه Z |
شرح مورفولوژیکی |
Z1
|
PN یکسان تعداد و اندازه هستکهای برابر (طیفی بین 3 و 7) همهی هستکها در ناحیه اتصال پیش هستهها در هر دو پیش هسته آرایش یافتهاند |
Z2 |
PN یکسان تعداد و اندازه برابر هستکها (طیفی بین 3 و 7) هستکها در هر دو PN آرایش نیافتهاند. |
Z3 |
PN یکسان تعداد برابر و اندازه یکسان و/یا غیر یکسان هستکها (طیفی از 3 و 7) هستکها در ناحیه اتصال پیش هستهای در یک PN آرایش یافته و در PN دیگر آرایش نیافته است. |
Z4 |
تعداد نابرابر هستکها یا هستکهای پراکنده شده یا PN قرار گرفته به طور غیر مرکزی |
نتایج
در این مطالعه تخمکهای بالغ با استفاده از انواع اسپرمها (نرموزواسپرمی، الیگوزواسپرمی، آستنوزواسپرمی، الیگوآستنوتراتوزواسپرمی) مورد تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم قرار گرفتند. 16-18 ساعت بعد، الگوی دو پیش هسته در هر گروه مشاهده و ثبت شد (جدول 2). نتایج نشان داد که در گروه تخمکهای تزریق شده با اسپرمهای طبیعی، تشکیل دو پیش هسته با گریدهای Z1، Z2، Z3 و Z4 به ترتیب 33.33%، 36.84%، 21.05% و 8.77% بود که تفاوت معنیداری بین دو پیش هستهها با درجات Z1 و Z2 مشاهده نشد (P>0.05). اما نسبت به درجات Z3 و Z4 افزایش معنیداری داشتند (P≤0.01). در گروه تزریق شده با اسپرمهای از نوع الیگواسپرمی نیز افزایش معنی داری در دو پیش هستههای حاصل با درجه Z1 و Z2 (به ترتیب 31.46% و 30.76%) نسبت به درجات Z3 و Z4 (به ترتیب 24.07% و 13.76%) مشاهده شد (P≤0.05).
همانطور که در نمودار 1 نیز مشاهده میشود دو پیش هستههای با درجه Z2 در گروه تخمکهای تزریق شده با آستنواسپرمی افزایش معنیداری نسبت به سایر درجات Z1، Z3 و Z4 داشت (63.68%، P≤0.05). همچنین در گروه تخمکهای تزریق شده با اسپرمهایی از نوع الیگوآستنوتراتوزواسپرمی درجه دو پیش هستهای با گرید Z3 افزایش معنیداری نسبت به سایر درجات دو پیش هستهای داشت (68.75%، P≤0.01).
نمودار 1- ارتباط بین نوع اسپرم و میزان لقاح و کیفیت زیگوت های حاصل. *P≤ 0.05, ** P≤ 0.01
جدول 2- تاثیر نوع اسپرم استفاده شده در ICSI بر میزان لقاح و کیفیت زیگوت های حاصل
نوع اسپرم |
درصد لقاح |
Z1% |
Z2% |
Z3% |
Z4% |
نرموزواسپرمی |
90.12 |
33.33* |
36.84* |
21.05 |
8.77 |
الیگوزواسپرمی |
87.9 |
31.46* |
30.76* |
24.07 |
13.76 |
آستنوزواسپرمی |
89.4 |
15.78 |
63.6** |
10.52 |
10.08 |
الیگوآستنوتراتوزواسپرمی |
81.87 |
10.5 |
6.25 |
68.75** |
14.5 |
*P≤ 0.05, ** P≤ 0.01
در بین گروهها تفاوتی در سن متوسط زنان و مردان، تعداد تخمکهای برداشت شده، مدت ناباروری، تعداد آمپول های گنادوتروپین تزریق شده و مدت تحریک تخمدانی وجود نداشت.
بحث
در سال 1998، ارتباط بین مورفولوژی زیگوت پیش هستهای و میزان لانه گزینی ارزیابی شد (7). در این مطالعه دیده شد که نوع اسپرم استفاده شده در ICSI میتواند بر مورفولوژی و درجه زیگوتهای مرحله 2PN تاثیر داشته باشد. به طوریکه اسپرمهای طبیعی درجات بالایی از زیگوت های Z1 و Z2 را نشان میدادند. این در حالی بود که درجات زیگوت حاصل از الیگوآستنوتراتوزواسپرمی بسیار ضعیف بود.
تلاشهایی جهت مشخص نمودن فاکتورهای بالقوهای که ممکن است سیستم نمرهبندی پیش هستهای را تحت تاثیر قرار دهد، صورت گرفته است. مشخص شده که مادرهای جوانتر درجه پیش هستهای بالاتری در مقایسه با والدین مسنتر دارند (7).
در این مطالعه اثر نوع اسپرم (نرموزواسپرمی، الیگوزواسپرمی، آستنوزواسپرمی و الیگوآستنوزواسپرمی) بر مورفولوژی پیش هستهای بررسی شد. چرا که مطالعات نشان داده است، تفاوت در نوع اسپرم در بستهبندی DNA هستهای ممکن است زمانبندی فرایند لقاح را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین، تفاوت فرضی در غلظت فاکتورهای اسپرم فعال کنندهی تخمک میتواند منتج به تفاوت در زمانبندی فعالسازی تخمک شود (11).
همچنین حرکت پیش هستهای به وسیله میکروتوبول های آستر اسپرم تنظیم میشود. عدم قرارگیری پیش هستهها در مجاورت هم ممکن است به واسطه سانتروزوم ناقص اسپرم، نقص کیفی یا کمی، باشد که اثر مستقیمی بر فرایند لقاح دارد. گزارش شده است که زیگوتهای پیش هستهای با نمره پایین با توقف تکوینی در 24-26 ساعت بعد از تزریق اسپرم مواجه میشوند (13).
ارزیابی پتانسیل تکوین و لانهگزینی جنینها از اهمیت بالایی برای انتخاب جنینها جهت انتقال برخوردار است، به طوریکه میزان حاملگی بالایی در ارتباط با تعداد کم حاملگیهای چند قلویی حاصل میشود. از این رو درجهبندی زیگوت ها و جنین های مرحله کلیواژ جهت شناسایی و انتخاب جنینها برای انتقال پیشنهاد شده است (3). یکی از مهمترین پارامترهای ارزیابی شده در مورفولوژی زیگوت وجود اجسام پیش ساز هستکی (NPB) (Nucleolar Precursor Bodies) در جریان تشکیل پیش هسته است. مطالعات قبلی اثر این پارامترها را بر جنین در حال تکوین نشان داده است (9). یکی از جنبهها: تعداد برابر NPB ما بین هستهها یک حادثه ضروری در هر سلول میتوزی است. تعداد نامساوی NPB منتج به چرخه های غیرطبیعی سلول میشود که ممکن است اساس سلولهای سرطانی شود (5). عدم هماهنگی در تعداد و الگوی NPB ما بین هستهها نیز منجر به فقدان قطبیت میشود (14). پیوستگی و بازسازی هستکهای عملکردی بر توانایی سلولها جهت رشد و عملکرد نیز اثر دارد (4و2).
جنینهایی با تعداد برابر NPB، Z1 و Z2، تکوین و مورفولوژی طبیعی دارند. فقدان قطبیت در NPB در جنینهای Z3 و Z4 یک معیار مورفولوژیکی از فقدان قطبیت کروماتین است که منجر به تکوین غیرطبیعی، آهستهتر و بسیار ضعیف میشود.
در سال 1998 ارتباط بین مورفولوژی جنین پیش هستهای و میزان لانه گزینی برای 114 سیکل مرسوم IVF که از سیاست انتقال جنین یک روزه برخوردار بودند ارزیابی شد (7). در این مطالعه تصاویر قابل توجه مورفولوژی پیش هسته برای لانه گزینی، در 18-16 ساعت بعد از لقاح، که پیش هستهها به طور نزدیکی قرار گرفته بودند، هستکها در سطح داخلی پیش هستهها و تراکم سیتوپلاسم حول هستهای وجود داشت مورد ارزیابی قرار گرفت. در گذشته نشان داده شد که این تصاویر پیش هستهای با میزان بهبود یافتهای از حاملگی مرتبط میباشد (17و13). یک سیستم نمرهبندی بر اساس ارزیابی این تصاویر مورفولوژیکی پیش هستهای در ارتباط با احتمال دستیابی به حاملگی پیدا شده بود (7).
بعد از لقاح، پیش هستهها یک حالت دینامیک درون سیتوپلاسم را نشان میدهد. در مطالعهای بر توالی حوادث در جریان لقاح بعد از ICSI، دیده شد که بعد از تشکیل پیش هسته مذکر در مرکز اووپلاسم، پیش هسته مونث به تدریج از نقطه تشکیلش نزدیک دومین جسم قطبی به سمت پیش هسته مذکر حرکت میکند تا اینکه هر دو به هم برسند.
در فازهای اولیه از تکوین پیش هستهای، هستکها کوچک، فراوان هستند و به طور تصادفی درون پیش هستهها توزیع شدهاند. با گذشت زمان تعدادشان کاهش مییابد، و هستکها بزرگتر شده و در امتداد سطح آرایش مییابند و تحت عنوان حالت قطبی شده نامیده میشود (12). در جریان رشد پیش هستهای اندامکها از قسمت قشری به سمت مرکز تخمک متراکم میشود و ناحیه قشری شفاف را به وجود میآورد.
ثبات کروماتین اسپرم به وسیله دفسفریله شدن پروتامین در انتهای اسپرماتوژنز و با تشکیل پلهای دی سولفید داخل و بین مولکولی ما بین پروتامینها در جریان عبور اپی دیدیمی فراهم میشود.
هماطور که در بالا ذکر شد حرکت پیش هستهای به وسیله میکروتوبولهای آستر اسپرم تنظیم میشود. مهاجرت و آرایش مجاور هم پیش هستهها تحت کنترل سانتروزوم تازه تشکیل شده زیگوت، ناحیه سازمان دهنده میکروتوبول تخمک است. بنابراین فقدان آرایش پیش هستهای ممکن است به واسطه سانتروزوم ناقص اسپرم، هر نقص کمی یا کیفی باشد که اثر مستقیمی بر فرایند لقاح دارد. عدم موفقیت در رشد پیش هستهای نیز یک پدیده عمومی در جریان لقاح با اسپرم های نابالغ است. عدم موفقیت در رشد و مهاجرت پیش هستهای مانع از تکوین طبیعی میشود. یک اختلاف مشهود اندازه ما بین دو پیش هسته یک عدم هماهنگی ما بین مراحل تکوینی این دو را پیشنهاد میکند (1).
مطالعهای که توسط Demirel و همکارانش (2001) صورت گرفت تفاوتی در درجه پیش هستههای زیگوت از هر دو نوع اسپرم استفاده شده برای ICSI (اسپرم انزال شده و بیضهای) مشاهده نشد. تصاویر پیش هستهای هر کدام یک توزیع مشابهی را در هر گروه از اسپرمها نشان دادند (1).
در مجموع، در این مطالعه تصاویر مورفولوژی جنینهای دو پیش هستهای حاصل به دنبال استفاده از انواع مختلف اسپرم متفاوت بوده که میتواند پتانسیل تکوینی متفاوتی داشته باشد که متعاقباً بر پتانسیل لانه گزینی نیز تاثیر داشته باشد. اسپرمهایی با پارامترهای متفاوت مورفولوژیکی و حرکتی ممکن است دارای نقایص کیفی و کمی متفاوتی باشد که متعاقباً بر کیفیت زیگوت و جنین تاثیر میگذارد.
تشکر و قدردانی
از زحمات تمامی همکاران محترم بخش IVF مرکز آموزشی درمانی الزهرا (س) رشت، دانشگاه علوم پزشکی گیلان کمال تشکر و قدردانی می گردد.