تاثیر جیره غذایی بر غلظت برخی متابولیتها، آنزیم ها و الکترولیتهای خون جوجه شترمرغها در دو سن متفاوت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اراک

28109

چکیده

مطالعات محدودی درباره تغذیه شترمرغ و نقش آن در وضعیت سوخت و ساز بدن وجود دارد. هدف این مطالعه بررسی اثر سه نسبت متفاوت کنسانتره به علوفه خشک یونجه روی غلظت برخی از متابولیتهای پروتئین و انرژی، الکترولیتها و فعالیت برخی آنزیمهای خون جوجه شترمرغهای اهلی آفریقایی در دو سن 8 و 10 ماهگی بود. سه تیمار آزمایشی عبارت بودند از: 700 گرم کنسانتره بعلاوه 300 گرم یونجه (تیمار 1)، 650 گرم کنسانتره بعلاوه 350 گرم یونجه (تیمار 2) و یا600 گرم کنسانتره بهمراه 400 گرم یونجه (تیمار 3) به ازای هر گیلوگرم جیره. در مجموع 18 جوجه شترمرغ با میانگین وزنی 15/3 ± 63 کیلوگرم در این آزمایش مورد استفاده قرار گرفت (6 پرنده برای هر تیمار). تیمار اول نسبت به تیمار سوم به طور معنی داری میزان گلوکز خون بالاتری و اسید اوریک پایینتر داشتند (05/0>‌P). همچنین تیمار سوم کمترین فعالیت آنزیم آسپارتات ترانس آمیناز و کاهش غلظت کلسترول و LDL-C را در مقابل تیمار اول نشان داد (05/0>‌P). با افزایش سن جوجه ‌ها غلظت گلوکز خون کاهش ولی غلظت اوره افزایش یافت (05/0>‌P). تأثیر معنی‌‌داری از تیمارهای آزمایش و سن جوجه‌ها روی میزان پروتئین تام، آلبومین، گلوبولین، کلسیم، فسفر، آلکالین فسفاتاز، آلانین آمینوترانسفراز، گاما گلوتامیل ترانسفراز ، تری گایسرید، HDL-C و VLDL-C مشاهده نشد (05/0P>). از نتایج این آزمایش می‌توان نتیجه گرفت که استفاده از جیره های حاوی الیاف بالاتر و انرژی پایینتر در جیره شترمرغها جهت بهبود پروفایل متابولیکی بویژه ترکیب لیپید پلاسمای خون موثرتر از جیره های حاوی الیاف کمتر و انرژی بالاتر بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Effects of diet on concentrations of some blood metabolite, enzymes and electrolytes of ostrich chickens at two different ages

نویسنده [English]

  • Hossein Ali Ghasemi

Department of Animal Science, Faculty of Agriculture and natural resources, Arak University, Arak, 38156-8-8349, Iran

چکیده [English]

There are limited studies about nutrition of ostriches, and its role in the body’s metabolic status. The aim of this study was to investigate the effects of different concentrate: alfalfa hay ratio on concentrations of blood protein and energy metabolites, electrolytes and activity of some enzymes of African domestic ostrich chickens at 8 and 10 month of age. Three treatments were as follows: 700g of concentrate plus 300g alfalfa hay (treatment 1), 650g of concentrate plus 350g alfalfa hay (treatment 2) or 600g of concentrate with 400g of alfalfa hay (treatment 3) per kg of diet. A total of 18 ostrich chickens, with average weight of 63 ± 3.15 kg, were used in this experiment (6 birds per treatment). The treatment 1 had significantly higher blood glucose and lower uric acid levels compared with treatment 3 (P

کلیدواژه‌ها [English]

  • concentrate
  • alfalfa hay
  • metabolic profile
  • ostrich chickens
  • Age

تاثیر جیره غذایی بر غلظت برخی متابولیتها، آنزیم­ها و الکترولیتهای خون جوجه شترمرغها در دو سن متفاوت 

حسینعلی قاسمی

اراک، دانشگاه اراک، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه علوم دامی

تاریخ دریافت: 7/4/93                 تاریخ پذیرش: 7/10/93 

چکیده  

مطالعات محدودی درباره تغذیه شترمرغ و نقش آن در وضعیت سوخت و ساز بدن وجود دارد. هدف این مطالعه بررسی اثر سه نسبت متفاوت کنسانتره به علوفه خشک یونجه روی غلظت برخی از فراسنجه­های سوخت و ساز پروتئین و انرژی، الکترولیتها و فعالیت برخی آنزیمهای خون جوجه شترمرغهای اهلی آفریقایی  در دو سن 8 و 10 ماهگی بود. سه تیمار آزمایشی عبارت از: 700 گرم کنسانتره بعلاوه 300 گرم یونجه (تیمار 1)، 650 گرم کنسانتره بعلاوه 350 گرم یونجه (تیمار 2) و یا600 گرم کنسانتره  بهمراه 400 گرم یونجه (تیمار 3) به ازای هر کیلوگرم جیره. در مجموع 18 جوجه شترمرغ با میانگین وزنی 15/3 ± 63 کیلوگرم در این آزمایش مورد استفاده قرار گرفت (6 پرنده برای هر تیمار). تیمار اول نسبت به تیمار سوم به طور معنی­داری میزان گلوکز خون بالاتری و اسید اوریک پایین تر داشت (05/0>‌P). همچنین تیمار سوم کمترین فعالیت آنزیم آسپارتات ترانس آمیناز و کاهش غلظت کلسترول  و LDL-C را در مقابل تیمار اول نشان داد (05/0>‌P). با افزایش سن جوجه­­ها غلظت گلوکز خون کاهش ولی غلظت اوره افزایش یافت (05/0>‌P). تأثیر معنی­­داری از تیمارهای آزمایش و سن جوجه­ها روی میزان پروتئین تام، آلبومین، گلوبولین، کلسیم، فسفر، آلکالین فسفاتاز، آلانین آمینوترانسفراز، گاما گلوتامیل ترانسفراز ، تری گایسرید، HDL-C و VLDL-C مشاهده نشد (05/0P>). از نتایج این آزمایش می­توان نتیجه گرفت که استفاده از جیره­های حاوی الیاف بالاتر و انرژی پایینتر در جیره شترمرغها جهت بهبود فراسنجه­های سوخت و ساز بویژه ترکیب لیپید پلاسمای خون موثرتر از جیره­های حاوی الیاف کمتر و انرژی بالاتر بود.

واژه­های کلیدی: کنسانتره، علوفه خشک یونجه، فراسنجه­های خونی، جوجه شترمرغ، سن

نویسنده مسئول، تلفن: 32222314-086، پست الکترونیکی: h-ghasemi@araku.ac.ir

مقدمه

 

از سال 1377 شترمرغ بطور رسمی و به منظور تحقیق و بررسی روی گونه­های مختلف آن و امکان سازگاری با مناطق بومی ایران وارد کشور گردید تا براساس مطالعه روی اقلیم های مختلف داخلی و شرایط آب و هوایی موجود امکان رشد و نگهداری آن برای پرورش دهندگان فراهم گردد (18). تنها در دهه اخیر و به خصوص در 5 سال گذشته اطلاعاتی به دست آمده تا بتوان فرمولاسیون علمی را برای جیره­های غذایی شترمرغ­ها که در برگیرنده­ی نیازهای غذایی پرنده است تهیه کرد (11). مانند تمام حیوانات پرورشی، هزینه خوراک بیشترین هزینه­ی جاری تولید را به خود اختصاص داده و این فاکتور نقش اصلی در اقتصاد و انتخاب نوع سیستم پرورش و تولید شترمرغ خواهد داشت (9). ترکیب مواد غذایی جیره به ​​میزان مصرف غذا وابسته خواهد بود که مصرف خوراک نیز به نوبه خود وابستگی بالایی به میزان انرژی خوراک مصرفی دارد (10). مطالعات انجام شده روى شترمرغ‌ها نشان مى‌دهد که آنها قادر هستند الیاف خام را بهتر از سایر انواع طیور هضم نمایند. در شترمرغ‌هاى در حال رشد در خلال ۱۰ هفته اول این توانائى هضم فیبر خوراک به‌ صورت خطى تا میزان ۵۱ درصد افزایش یافته و در مورد شترمرغ‌هاى کاملاً رشد کرده، بالغ بر ۶۰ درصد مى‌گردد. شترمرغ‌هاى در حال رشد مى‌توانند تا ۷۶ درصد از انرژى قابل سوخت وساز مورد نیاز خود را از شکستن سلولز به ‌دست آورند. البته باید توجه داشت که افزایش میزان الیاف خام در جیره ممکن است سبب کاهش جذب سایر ترکیبات سهل‌الهضم جیره شود (23). اگرچه شتر مرغ نیاز ضروری به علوفه در جیره ندارد، اما وجود علوفه با کیفیت مناسب (عمدتاً علوفه یونجه) عامل کلیدی برای حفظ میکروفلور سالم دستگاه گوارش (روده)، سرعت عبور بهینه و کارایی هضم مواد مغذی می­باشد (3). در یک آزمایش به منظور بررسی وضعیت سوخت و ساز شترمرغ­ها در رابطه با جیره غذایی، تأثیر دو نوع منبع الیاف جیره شامل سیلوی ذرت و علوفه خشک یونجه روی فراسنجه­های بیوشیمی خون مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که استفاده از علوفه خشک یونجه نسبت به سیلوی ذرت در جیره غذایی، سبب افزایش معنی­دار سطوح اسید­اوریک، بیلی­روبین، کراتینین کلسیم، منیزیم، پتاسیم و فعالیت آنزیمهای آلفا گلوتاریل ترانسفراز و آسپارتات آمینو ترانسفراز در سرم خون گردید (8).

اگرچه پروفایل بیوشیمی خون در ابتدا برای شناسایی اختلالات تحت بالینی ناشی از تغذیه نادرست استفاده می­شد، اکنون به طور گسترده­ای برای ارزیابی اثرات تیمارهای مختلف روی شرایط سوخت و ساز، تغذیه و سلامتی بدن حیوانات کاربرد دارد (6). در گذشته، حیواناتی مثل گاو به طور گسترده مورد مطالعه قرارگرفت اما در حال حاضر، برای بررسی وضعیت سوخت و ساز مواد مغذی در بدن، فراسنجه­های خونی در تمام گونه­های دامی مورد مطالعه قرار می­گیرد. کمبودهای غذایی در گونه­های پرورشی غالباً به دلیل خطاهای موجود در فرمولاسیون خوراک، مخلوط کردن خوراک و شرایط پرورش ایجاد می­شود. شیمی خون اغلب تنها روشی است که توسط آن مشکلات سوخت و ساز و تغذیه­ای بدن می­تواند با اطمینان تشخیص داده شود، و نیز در مدیریت سلامت شترمرغ سیار حائز اهمیت می­باشند (34). در مورد شترمرغ، مطالعات کمی در مورد ارزیابی فراسنجه­های شیمی خون (Blood chemical values) (3 و 12) و یا محدوده طبیعی فراسنجه­های بیوشیمی خون (7، 24 و 30) مورد بررسی قرارگرفته است. به طور کلی آزمایشات انجام شده جهت بررسی سطوح مختلف فیبرخام بر روی تغذیه نشخوارکنندگان و حتی جوجه­های گوشتی گسترده­تر بوده و در بخش تغذیه شترمرغ نیاز به انجام آزمایشاتی برای تعیین اثرات سطوح مختلف فیبرخام روی وضعیت سوخت و ساز بدن می­باشد. با توجه به مطالعات اندکی که در این مورد بر روی شترمرغ انجام شده است، هدف از اجرای این طرح، بررسی تأثیر سطوح مختلف فیبرخام با استفاده از سطوح مختلف کنسانتره به علوفه خشک یونجه بر غلظت پروتئین، برخی از فراسنجه­های سوخت و ساز پروتئین و انرژی، الکترولیتها و فعالیت برخی آنزیمهای پلاسمای خون در شترمرغ نژاد گردن سیاه افریقایی در دو سن 8 و 10 ماهگی بود.

مواد و روشها 

حیوانات و تیمارهای آزمایشی: این مطالعه در ایستگاه دامپروری گروه علوم دامی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه اراک انجام گردید. برای انجام این آزمایش از 18 قطعه جوجه شترمرغ نژاد گردن سیاه آفریقایی 7 ماهه با وزن متوسط 15/3 ± 63 کیلوگرم در قالب طرح کاملاً تصادفی با شش تکرار استفاده گردید. جوجه­ها به سه گروه مجزا (بر اساس 3 تیمار آزمایشی) تقسیم شده و هر گروه در یک منطقه محصور شده در محیط باز (22 مترمربع به ازای هر پرنده) نگهداری شدند. شروع آزمایش در فصل بهار بود و یک قسمت از هر جایگاه گروهی از سایه­­بان جهت محافظت از پرنده در ساعات گرم روز در نظر گرفته شد. آب بصورت آزاد در دسترس شترمرغها بود. قبل از شروع آزمایش، 2 هفته به منظور زمان عادت دهی به جیره آزمایشی در نظر گرفته شد. جیره­­های آزمایشی به صورت آزاد در اختیار پرنده­ها قرار داده شدند. نیم ساعت قبل از مصرف خوراک صبح، پس مانده خوراک روز قبل جمع­آوری شده و سپس خوراک جدید در اختیار حیوان قرار داده می­شد. جایگاه شترمرغ ها در طول آزمایش مرتباً تمیز شده و همچنین آهک پاشی در گوشه­های بستر جایگاه شترمرغ انجام ­شد. جیره رشد شترمرغ­ها متناسب با سن آنها براساس روش کار برند و الیور (2011) تنظیم گردید (9). تجزیه شیمیایی علوفه خشک خرد شده یونجه شامل 88% ماده خشک، 4/15% پروتئین خام، 5/2% چربی­خام، 2/28% الیاف­خام، 3/46% الیاف نامحلول در شوینده خنثی (NDF)، 6/9% خاکستر، 43/1% کلسیم، 25/0% فسفر و 2/26% کربوهیدرات غیر نشاسته­ای بود. کنسانتره استفاده شده شامل ذرت (39/38%)، کنجاله سویا (33/27%)، جو (44/19%)، سبوس گندم (8%)، روغن سویا (5/1%)، دی کلسیم فسفات (15/3%)، سنگ آهک (11/1%)، نمک طعام (43/0%)، مکمل ویتامینی (25/0%)، مکمل معدنی (25/0%) و مکمل دی-ال متیونین (15/0%) بود. سه تیمار آزمایشی استفاده شده در این آزمایش عبارت بودند از: تیمار اول شامل 700 گرم کنسانتره بعلاوه 300 گرم علوفه خشک یونجه، تیمار دوم شامل 650 گرم کنسانتره بعلاوه 350 گرم علوفه خشک یونجه و تیمار سوم شامل 600 گرم کنسانتره بهمراه 400 گرم علوفه خشک یونجه به ازای هر کیلوگرم جیره. اجزاء مواد خوراکی و ترکیب شیمیایی 3 جیره آزمایشی نیز در جدول 1 نشان داده شده است. بعد از خشک کردن نمونه­های مواد خوراکی و خوراک مخلوط توسط آسیاب با توری یک میلی­متری آسیاب شدند. در نمونه­های به دست آمده، پروتئین خام، چربی خام، خاکستر، ماده آلی، کلسیم و فسفر براساس روشAOAC  (4) اندازه­گیری شد.

 

 

جدول 1-  اجزاء مواد خوراکی و ترکیب شیمیایی جیره­های آزمایشی شترمرغ نژاد گردن سیاه آفریقایی

 

جیره 1

جیره 2

جیره 3

اجزاء مواد خوراکی (گرم/کیلوگرم جیره)

 

 

 

کنسانتره

700

650

600

علوفه خشک یونجه

300

350

400

انرژی قابل سوخت و ساز محاسبه شده (کیلوکالری/کیلوگرم جیره)

2395

2353

2310

ترکیب شیمیایی1 (گرم/کیلوگرم ماده خشک جیره)

 

 

 

CP

179

177

176

EE

9/38

3/33

6/32

CF

6/117

3/129

1/141

NDF

8/231

4/248

9/264

Ash

8/77

1/79

4/80

Ca

7/12

8/12

9/12

AP

7/5

4/5

2/5

NSC2

5/472

2/462

1/446

1DM: ماده خشک، CP: پروتئین خام، EE: چربی خام، CF: الیاف خام، NDF: الیاف نامحلول در شوینده خنثی، Ash: خاکستر، Ca: کلسیم و AP: فسفر قابل دسترس.

2محاسبه NSC یا کربوهیدرات غیر نشاسته­ای  NSC= 100 - %CP – %ASH – %EE – %NDF  


نمونه­گیری: در پایان ماه هشتم و دهم در ابتدای صبح پس از 12 ساعت محدودیت خوراک خون از سیاهرگ زیر بال 6 پرنده در هر تیمار توسط سرنگ­های 10 میلی­لیتری جمع­آوری و بلافاصله به لوله­های حاوی هپارین منتقل شد. برای مهار شترمرغ از یک جایگاه انفرادی متحرک جهت کنترل و مهار شترمرغ استفاده شد. پلاسمای نمونه­های خون گرفته شده بعد از حدود نیم ساعت نگهداری در یخ توسط دستگاه سانتریفیوژ با دور 3000 و به مدت 12 دقیقه جدا شده و به قسمت های یک میلی­لیتر تقسیم شده و در در دمای 20- درجه سانتیگراد تا زمان انجام آنالیزهای آزمایشگاهی نگهداری شد.

آنالیز پلاسمای خون: فراسنجه­های خونی شامل پروتئین تام، آلبومین، گلوبولین، فراسنجه­های سوخت و ساز پروتئین (اوره، اسید اوریک)، فراسنجه­های سوخت و ساز انرژی (گلوکز، تری­گلیسرید، کلسترول تام، کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL-C)، کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بسیار پایین (VLDL-C) و کلسترول لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL-C))، کلسیم و فسفر، آنزیمهای آلکالین فسفاتاز (ALP)، آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)، آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT) بود. تجزیه و تحلیل همه فراسنجه­های بجز گلوبولین، VLDL-C و LDL-C، با استفاده از کیت­های تجاری (پارس آزمون، ایران) و به وسیله دستگاه اسپکتروفتومتری 617- CLima ساخت کشور اسپانیا انجام شد. پروتئین تام به روش بیوره، آلبومین به روش اتصال به رنگ با استفاده از رنگ برم کرزول گرین (Bromcresol green)، اوره به روش آنزیمی اوره­آز، اسید اوریک به روش آنزیمی اوریکاز، گلوکز به روش آنزیمی گلوکز اکسیداز، تری گلیسیرید به روش آنزیمی گلیسروفسفات دهیدروژناز، کلسترول تام و HDL-C به روش آنزیمی کلسترول اکسیداز، کلسیم به روش اورتو-کرسول فتالئین(Ortho-cresolphthalein)، فسفر به روش مولیبدات آلومینیوم و آنزیمهای خون به روش کالریمتریک اندازه­گیری شدند. مقدار گلوبولین پلاسما با کم کردن سطح آلبومین از کل سطح پروتئین محاسبه شد. غلظت VLDL-C در پلاسما با تقسیم­تری­گلیسیرید خون بر 5 محاسبه شد (16). مقدار LDL-C با استفاده از این فرمول محاسبه شد (16).

LDL-C= کلسترول تام – (HDL-C + VLDL-C)

تجزیه و تحلیل آماری: طرح استفاده شده در این آزمایش طرح کاملاً تصادفی متعادل با شش تکرار بود. مدل زیر برای فراسنجه­های بیوشیمی پلاسما که دارای تکرار در واحد زمان بودند در نظر گرفته شد و با استفاده از رویه آمیخته (Proc Mixed)  در نرم افزار SAS (32) تجزیه گردید:

Yijk = μ+ Ti + Zj + ZTij + Єijk  

در این مدل Yijk متغیر وابسته، μ میانگین کل، Ti اثر جیره i، Zj اثر زمان نمونه گیری j،  ZTijاثر متقابل بین زمان j و جیره i، و Єijk  اثر باقی مانده در نظر گرفته شد (28). سطح معنی­داری در 05/0> P در نظر گرفته شد و همچنین سطوح P جهت تعیین روند صفات در جدولها ذکر گردیده است.

نتایج

پروتئین و فراسنجه­های سوخت و ساز آن: تاثیر تیمارهای آزمایشی، سن و اثرات متقابل تیمار × سن روی غلظت پروتئین تام، آلبومین، گلوبولین، اوره و اسید اوریک در پلاسمای خون جوجه شترمرغها در جدول 2 نشان داده شده است. غلظت اسیداوریک پلاسمای خون پرنده­های تیمار سوم نسبت به تیمار اول افزایش معنی­داری یافته بود (012/0P=). اما غلظت پروتئین تام، آلبومین، گلوبولین و اوره تحت تأثیر تیمارهای آزمایش قرارنگرفت (05/0<P). اثر سن روی غلظت اوره پلاسما معنی­دار بود، بطوریکه غلظت آن در سن 10 ماهگی نسبت به 8 ماهگی افزایش معنی­داری داشت (002/0P=). اما سن تأثیر معنی­داری روی غلظت سایر فراسنجه­های سوخت و ساز پروتئین نداشت (05/0<P). همچنین هیچ اثر متقابلی بین تیمار آزمایشی و سن روی فراسنجه­های نامبرده مشاهده نشد (05/0<P).

 

 

جدول 2- تأثیر تیمارهای آزمایشی مختلف روی غلظت پروتئین و فراسنجه­های سوخت و ساز آن در پلاسمای خون شترمرغهای آفریقایی گردن سیاه (Struthio camelus) در سن 8 و 10 ماهگی

اسید اوریک

اوره

گلوبولین

آلبومین

پروتئین تام

 

 

 

 

میلی­گرم/دسی­لیتر

میلی­گرم/دسی­لیتر

گرم/دسی­لیتر

گرم/دسی­لیتر

گرم/دسی­لیتر

 

 

 

تیمارهای آزمایشی

30/8 b

72/3

91/1

67/1

69/3

 

تیمار 1

تیمار 2

تیمار 3

تیمار1

83/8 ab

07/3

03/2

86/1

65/3

 

83/10 a

63/3

10/2

95/1

79/3

 

548/0

314/0

082/0

094/0

112/0

 

SEM

 

 

 

 

 

 

 

 

 

78/8

80/2 b

02/2

82/1

77/3

 

سن 1

سن 2

سن2

87/9

15/4 a

01/2

82/1

65/3

 

446/0

257/0

049/0

057/0

091/0

 

SEM

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

66/7

99/2

90/1

67/1

78/3

 

سن 1

تیمار 1

تیمار × سن

93/8

44/4

93/1

67/1

61/3

 

سن 2

تیمار 1

95/7

33/2

05/2

85/1

70/3

 

سن 1

تیمار 2

72/9

80/3

01/2

85/1

61/3

 

سن 2

تیمار 2

72/10

08/3

10/2

94/1

85/3

 

سن 1

تیمار 3

95/10

19/4

10/2

95/1

74/3

 

سن 2

تیمار 3

773/0

444/0

085/0

099/0

158/0

 

SEM

 

 

 

 

 

 

 

 

 

012/0

310/0

311/0

144/0

670/0

 

تیمار

سن

P value

104/0

002/0

837/0

976/0

353/0

 

607/0

906/0

527/0

996/0

968/0

 

تیمار × سن

1 تیمار یک شامل 700 گرم کنسانتره  بعلاوه 300 گرم علوفه خشک یونجه، تیمار دوم شامل 650 گرم کنسانتره بعلاوه 350 گرم علوفه خشک یونجه و تیمار سوم شامل 600 گرم کنسانتره  بهمراه 400 گرم علوفه خشک یونجه به ازای هر کیلوگرم جیره

2 سن 1 معادل 8 ماهگی و سن 2 معادل 10 ماهگی است

- حروف انگلیسی متفاوت در هر ستون نشان دهنده تفاوت معنی دار میانگین ها در سطح 05/0


فراسنجه­های سوخت و ساز انرژی خون: میزان غلظت گلوکز، تری گلیسیرید، کلسترول، HDL-C، VLDL-C و LDL-C در جدول 3 آمده است. تیمار اول نسبت به تیمار سوم به طور معنی­داری میزان گلوکز خون بالاتری داشتند (036/0P=). همچنین تیمار 3 سبب کاهش معنی­دار (05/0P<) غلظت کلسترول و LDL-C نسبت به تیمار اول گردید (47/60 در مقابل 99/72 میلی­گرم در دسی­لیتر برای غلظت کلسترول و 82/17 در مقابل 53/29 میلی­گرم در دسی­لیتر برای LDL-C پلاسما). اگرچه میزان تری­گلیسیرید پلاسما با افزایش سطوح الیاف جیره از نظر عددی کاهش یافته بود (95/67، 68/60 و 88/56 میلی­گرم در دسی­لیتر به ترتیب برای تیمارهای 1، 2 و 3)، اما اختلاف بین آنها از نظری آماری معنی­دار نبود (05/0<P). بهرحال، هیچ تفاوت معنی­داری روی میزان غلظت HDL-C و VLDL-C در بین تیمارهای آزمایشی مشاهده نشد (05/0<P). در مورد تأثیر سن، میزان غلظت گلوکز در شترمرغها در سن ده ماهگی نسبت به سن هشت ماهگی افزایش یافته بود (014/0P=). یک تمایل(078/0P=) در جهت افزایش غلظت تری­گلیسیرید و VLDL-C با افزایش سن پرنده مشاهده شد. هیچ اثر متقابلی بین تیمار آزمایشی و سن روی فراسنجه­های سوخت و ساز انرژی مشاهده نشد (05/0<P).

 

 

جدول 3- تأثیر تیمارهای آزمایشی مختلف روی فراسنجه­های سوخت و ساز انرژی (میلی­گرم در دسی­لیتر) پلاسمای خون شترمرغهای آفریقایی گردن سیاه (Struthio camelus) در سن 8 و 10 ماهگی

LDL-C

VLDL-C

HDL-C

کلسترول

تری گلیسیرید

گلوکز

 

تیمارهای آزمایشی

53/29 a

59/13

88/29

99/72 a

95/67

84/ 199 a

 

تیمار 1

تیمار 2

تیمار 3

SEM

تیمار1

07/22 ab

14/12

18/34

38/68 ab

68/60

02/187 ab

 

82/17 b

38/11

28/31

47/60 b

88/56

88/163 b

 

30/2

693/0

32/2

14/3

47/3

90/8

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

35/22

78/11

64/31

78/65

94/58

03/195 a

 

سن 1

سن 2

SEM

سن2

92/23

95/12

93/31

79/68

74/64

13/172 b

 

51/1

504/0

70/1

28/2

52/2

58/6

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

85/27

45/12

98/29

28/70

26/62

39/207

 

سن 1

تیمار 1

تیمار × سن

21/31

73/14

78/29

71/75

65/73

30/192

 

سن 2

تیمار 1

65/21

05/12

91/31

60/65

23/60

40/203

 

سن 1

تیمار 2

49/22

23/12

46/36

17/71

14/61

64/170

 

سن 2

تیمار 2

56/17

87/10

02/33

45/61

34/54

29/174

 

سن 1

تیمار 3

07/18

89/11

54/29

50/59

43/59

47/153

 

سن 2

تیمار 3

61/2

873/0

94/2

95/3

37/4

39/11

 

SEM

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

009/0

105/0

429/0

039/0

105/0

036/0

 

تیمار

سن

تیمار × سن

P value

293/0

078/0

892/0

291/0

078/0

014/0

 

685/0

394/0

317/0

463/0

396/0

677/0

 

1 تیمار یک شامل 700 گرم کنسانتره  بعلاوه 300 گرم علوفه خشک یونجه، تیمار دوم شامل 650 گرم کنسانتره بعلاوه 350 گرم علوفه خشک یونجه و تیمار سوم شامل 600 گرم کنسانتره  بهمراه 400 گرم علوفه خشک یونجه به ازای هر کیلوگرم جیره

2 سن 1 معادل 8 ماهگی و سن 2 معادل 10 ماهگی است

- حروف انگلیسی متفاوت در هر ستون نشان دهنده تفاوت معنی دار میانگین­ها در سطح 05/0


الکترولیتها و آنزیمهای خون: در جدول 4 تأثیر تیمارهای آزمایشی، سن و اثرات متقابل تیمار × سن روی غلظت کلسیم و فسفر و فعالیت آنزیمهای ALP، AST، ALT و GGT در پلاسمای خون شترمرغها نشان داده شده است. تنها فعالیت آنزیم AST به طور معنی­دار تحت تأثیر جیره­های آزمایشی قرارگرفت (027/0P=) بطوریکه تیمار سوم کمترین فعالیت این آنزیم (5/355 واحد در لیتر) را در مقابل تیمارهای اول (95/476 واحد در لیتر) و دوم (04/392 واحد در لیتر ( نشان داد. میزان غلظت کلسیم در تیمار سوم 32/10 دسی­لیتر/ میلی­گرم، در تیمار دوم 84/9 دسی­لیتر/ میلی­گرم و در تیمار اول 01/9 دسی­لیتر/ میلی­گرم بود که اختلاف آنها از نظر آماری تمایل به معنی­دار شدن داشت (063/0P=). همچنین یک تمایل در جهت کاهش فعالیت آنزیم ALT در تیمار سوم (85/9 واحد در لیتر) نسبت به تیمارهای دوم (27/10 واحد در لیتر) و سوم (16/12 واحد در لیتر) مشاهده شد (074/0P=). غلظت فسفر خون و فعالیت آنزیمهای ALP و GGT تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت (05/0<P). هیچ تأثیر معنی­داری از سن و اثرات متقابل تیمار × سن روی غلظت کلسیم و فسفر و فعالیت آنزیمهای اندازه گیری شده مشاهده نشد (05/0<P).

 

جدول 4- تأثیر تیمارهای آزمایشی مختلف روی کلسیم، فسفر (میلی­گرم در دسی­لیتر) و فعالیت برخی آنزیمها (واحد بین المللی در لیتر) در پلاسمای خون شترمرغهای آفریقایی گردن سیاه (Struthio camelus) در سن 8 و 10 ماهگی

GGT

ALT

AST

ALP

فسفر غیرآلی

کلسیم

 

 

 

تیمارهای آزمایشی

39/8

16/12

95/476 a

43/535

76/5

01/9

 

تیمار 1

تیمار 2

تیمار 3

SEM

تیمار

76/8

27/10

04/392 ab

89/530

56/5

84/9

 

38/9

85/9

50/333 b

73/486

17/5

31/10

 

671/0

696/0

52/33

25/22

261/0

360/0

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

57/8

64/10

52/419

25/519

44/5

78/9

 

سن 1

سن 2

SEM

سن

12/9

88/10

15/382

12/516

54/5

66/9

 

535/0

564/0

27/27

25/17

204/0

294/0

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

23/8

18/12

11/507

15/530

72/5

08/9

 

سن 1

تیمار 1

تیمار × سن

55/8

14/12

79/446

71/540

80/5

94/8

 

سن 2

تیمار 1

95/7

53/10

76/397

14/528

32/5

91/9

 

سن 1

تیمار 2

57/9

00/10

32/386

64/533

80/5

76/9

 

سن 2

تیمار 2

52/9

20/9

68/353

45/499

29/5

35/10

 

سن 1

تیمار 3

24/9

51/10

33/313

00/474

04/5

27/10

 

سن 2

تیمار 3

927/0

977/0

23/47

87/29

353/0

509/0

 

SEM

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

584/0

074/0

027/0

263/0

290/0

063/0

 

تیمار

سن

Pvalue

466/0

759/0

346/0

894/0

720/0

771/0

 

571/0

631/0

874/0

790/0

576/0

997/0

 

تیمار × سن

 

1 تیمار یک شامل 700 گرم کنسانتره  بعلاوه 300 گرم علوفه خشک یونجه، تیمار دوم شامل 650 گرم کنسانتره بعلاوه 350 گرم علوفه خشک یونجه و تیمار سوم شامل 600 گرم کنسانتره  بهمراه 400 گرم علوفه خشک یونجه به ازای هر کیلوگرم جیره

2 سن 1 معادل 8 ماهگی و سن 2 معادل 10 ماهگی است

- حروف انگلیسی متفاوت در هر ستون نشان دهنده تفاوت معنی­دار میانگین­ها در سطح 05/0


بحث

اطلاعات در مورد فراسنجه­های بیوشیمی خون برای بررسی شرایط سوخت و ساز، تغذیه­ای و سلامتی در حیوانات حائز اهمیت است (1 و 2). در آزمایش حاضر، تأثیر جیره غذایی روی چندین فراسنجه بیوشیمی خون شترمرغ مورد ارزیابی قرار گرفت. میزان مشابه غلظت پروتئین پلاسما در بین تیمارهای آزمایش مطابق انتظار بود (جدول 2)، زیرا مشخص شده که قابلیت دسترسی پروتئین جیره تأثیری روی میزان پروتئین خون ندارد (6). با توجه به اینکه گونه­های طیور ارئوکولیتیک (Ureocolitic) هستند و 60 تا 80 درصد نیتروژن را به شکل اسید اوریک دفع می­کنند، بنابراین انتظار می­رود که تغییر سطوح پروتئین جیره روی میزان غلظت اسید اوریک خون تأثیر داشته باشد. همچنین مشخص شد که میزان اسیداوریک خون رابطه مستقیمی با میزان خوراک مصرفی، میزان هضم و جذب مواد مغذی، سطح پروتئین و قابلیت دسترسی اسیدهای آمینه دارد (15). در آزمایش حاضر میزان اسید اوریک دفعی پرنده­های گروه سوم که نسبت پروتئین به انرژی بالاتری داشتند نسبت به سایر گروههای آزمایشی بالاتر باشد.

در این آزمایش میزان اوره پلاسمای خون از 80/2 دسی لیتر/ میلی­گرم در سن 8 ماهگی آزمایش به 15/4 دسی­لیتر/ میلی گرم در سن 10 ماهگی افزایش پیدا کرده بود (جدول 2). همچنین با افزایش سن میزان اسیداوریک از 78/8 دسی­لیتر/ میلی­گرم به 87/9 دسی­لیتر/ میلی­گرم افزایش پیدا کرده بود که البته این اختلاف معنی­دار نبود. به طور مشابه گزارش شد که با افزایش سن میزان اوره افزایش پیدا می­کند که غلظت آن از 03/0 لیتر/ میلی­مول در ماه اول تا 21/0 لیتر/ میلی­مول در ماه دوازدهم متغیر بود (30). به نظر می­رسد افزایش مصرف پروتئین جیره در نتیجه افزایش مصرف خوراک دلیل این امر باشد، زیرا افزایش مصرف پروتئین منجر به افزایش سوخت و ساز آن در بدن و در نتیجه افزایش تولید فراسنجه­های نهایی سوخت و ساز پروتئین یعنی اوره و اسیداوریک می­شود. به طور تضاد با نتایج ما، کاهش غلظت اوره و اسید اوریک با افزایش سن در شترمرغهای بالغ مشاهده شد (21).

برخلاف نتایج این آزمایش (جدول 3)، هیچ تفاوت معنی­داری در گلوکز سرم خون 2 گروه شترمرغ تغذیه شده با غلظتهای متفاوت الیاف جیره (5/20 در مقابل 1/17 درصد) مشاهده نشد (8). در آزمایش ما میزان بالای کربوهیدراتهای غیرنشاسته­ای (NSC) در تیمار 1 می­تواند افزایش گلوکز پلاسمای خون را توجیه کند. میزان NSP در تیمارهای 1، 2 و 3 بترتیب 25/47، 22/46 و 61/44 بود. به طور کلی در اثر تخمیر فیبر محلول در روده بزرگ تک معده­ایها اسیدهای چرب فرار زنجیر کوتاه (SCFAs) ساخته می­شود. این اسیدهای چرب فرار می­توانند بعنوان منبع مواد مغذی قابل سوخت و ساز برای شترمرغ به حساب می­آیند. میزان و نسبت تولید SCFA و میزان دسترسی آنها برای کبد میزان غلظت گلوکز خون را مشخص می­کند (20).

در آزمایش حاضر جیره 1 میزان اسید پروپیونیک بیشتری در اثر تخمیر باکتریایی در سکوم شترمرغ در مقایسه با سایر جیره­ها تولید می­کند، که این اسید چرب گلوکوژنیک بوده و پس از جذب از روده در کبد تولید گلوکز می­کند. به طور مشابه با نتایج ما در یک مطالعه روی موش صحرایی غلظت گلوکز سرم با کاهش NSC و بعبارتی افزایش الیاف خام جیره، کاهش پیدا کرده بود (13). همچنین بیان شد که افزایش الیاف جیره سبب افزایش جذب آب و ویسکوزیته دستگاه گوارش در طول هضم خوراک، کاهش تخلیه معده و حمل و نقل از روده، محافظ کربوهیدرات­ها از دسترسی آنزیم­ها و در نتیجه به تأخیر انداختن جذب گلوکز می­باشد که منجر به کاهش گلوکز خون می­گردد (17). میزان گلوکز خون نیز با افزایش سن کاهش یافته بود که شاید مرتبط با افزایش مصرف خوراک شترمرغ های در حال رشد باشد که در نتیجه میزان الیاف بیشتری مصرف کردند که همانطور که بیشتر ذکر شد سبب کاهش در میزان گلوکز خون گردید.

برخلاف نتایج این آزمایش (جدول 3)، گزارش شد که استفاده از علوفه خشک یونجه در مقایسه با سیلاژ ذرت (حتی با وجود میزان الیاف خام بالاتر) تأثیر معنی­داری روی غلظت کلسترول و تری گلیسیرید سرم خون شترمرغهای 11 ماهه نداشت (8). اما در یک آزمایش 30 روزه با استفاده از دانه­های گیاه کهور که میزان NDF آن حدود40% بود، سطوح HDL-C خون شترمرغ­های نر گردن آبی (Struthio Camelus) به طور معنی­داری افزایش در صورتیکه LDL-C کاهش یافته بود (25). گزارش شد که پلی ساکاریدهای غیرقابل هضم می­توانند به طور مستقیم سبب افزایش دفع اسیدهای صفراوی گردند (22). البته ساز و کار دقیقی که در آن افزایش الیاف جیره سبب کاهش لیپید خون می­شود هنوز خوب شناخته شده نیست. احتمالاً افزایش سطح سلولز در جیره غذایی از طریق ایجاد ترکیب فیبر با نمک­های صفراوی است که باعث افزایش دفع اسیدهای صفراوی در مدفوع می­شود. کبد برای تولید اسیدهای صفراوی از دست رفته بناچار از کلسترول استفاده می­کند که این امر منجر به کاهش جذب کلسترول از کبد به خون گردیده و بدین­ طریق کلسترول خون کاهش می­یابد (31). با توجه به اینکه مشخص شد که میزان کلسترول و تری گلیسیرید در خون همبستگی مثبت بالایی با غلظت آنها در لاشه دارد (33)، بنابراین می­توان انتظار داشت که با کاهش این فراسنجه­ها در خون، غلظت آنها در لاشه نیز کاهش یابد که از دیدگاه سلامتی سبب ارتقاء کیفیت گوشت برای مصرف کننده می­شود.  

افزایش کلسیم در خون شترمرغ های تغذیه شده با تیمار سوم (جدول 4) احتمالاً به خاطر افزایش نسبت کلسیم به فسفر در تیمار سوم (48/2) نسبت به تیمارهای دوم (37/2) و تیمار اول (23/2) بود که در نتیجه سبب افزایش جذب و غلظت کلسیم در خون گردید. در آزمایش حاضر میزان فسفر خون رابطه عکسی با میزان کلسیم خون داشته، بطوریکه غلظت آن بر حسب میلی­­گرم بر دسی­لیتر در تیمارهای 1، 2 و 3 بترتیب 76/5، 56/5 و 17/5 بود. البته این اختلافات معنی­دار نبود.  آزمایشات مختلفی افزایش غلظت کلسیم و کاهش غلظت فسفر را در نتیجه افزایش نسبت کلسیم به فسفر در جیره غذایی حیوانات تک معده­ای گزارش کردند (19 و 26). افزایش غلظت کلسیم جیره غذایی هیدرولیز فسفر فیتات از طریق تشکیل کمپلکس­های نامحلول کلسیم- فیتات کاهش می­­دهد. علاوه بر این نسبت بالای کلسیم جیره به فسفر غیر فیتاتی مانع جذب سایر مواد معدنی و اشکال قابل حل فسفر به دلیل افزایش ترکیب نامحلول کلسیم- فسفر می­گردد (19). قبلاً گزارش­هایی در خصوص رابطه معکوس فعالیت آلکالین فسفاتاز و سطح کلسیم جیره غذایی در طیور ارائه شده است. همچنین گزارش شد که  افزایش میزان کلسیم در جیره مرغان تخم­گذار، فعالیت آنزیم آلکالین فسفاتاز را به طور معنی داری کاهش داد (27). فعالیت پایین تر آلکالین فسفاتاز سرم در سطوح بالاتر کلسیم جیره غذایی در جوجه­های گوشتی نیز مشاهده شد (29). همچنین گزارش شد که در اثر افزایش نسبت کلسیم به فسفر در جیره غلظت فسفر خون و میزان فعالیت آنزیم آلکالین فسفاتاز خون در جوجه­های گوشتی کاهش می­یابد (35). در آزمایش حاضر نیز افزایش نسبت کلسیم به فسفر جیره سبب کاهش سطح آنزیم آلکالین فسفاتاز در خون جوجه شترمرغها گردید که البته معنی­دار نبود (43/535، 89/530 و 73/486 واحد در لیتر بترتیب در تیمارهای 1، 2 و 3).

فعالیت کمتر معنی­دار آنزیم AST و همچنین تمایل به کمتر بودن فعالیت ALT در شترمرغهای تغذیه شده با جیره حاوی فیبر بالاتر نسبت به سایر گروهها مشاهده شد (جدول4). در آزمایشی روی جوجه­های گوشتی افزایش انرژی قابل سوخت و ساز جیره منجر به افزایش فعالیت آنزیمهای AST و ALT در سرم خون گردید (5). همچنین گزارش شد که جوجه­های گوشتی تغذیه شده با جیره حاوی فیبر بالاتر میزان فعالیت آنزیمهای AST و ALP کمتری نسبت به جوجه های تغذیه شده با جیره حاوی فیبرکم و انرژی قابل سوخت و ساز بالا نشان دادند (14). فعالیت این آنزیمها معمولاً بعنوان شاخصهای مهمی در جهت ارزیابی سلامت کبد بحساب می­آیند. در زمان کارایی کبد میزان فعالیت این آنزیمها در سرم کاهش می­یابد.

بطور کلی از نتایج تحقیقات حاضر چنین نتیجه‌گیری می­شود که افزایش الیاف خام جیره سبب کاهش غلظتهای گلوکز، کل کلسترول، کلسترول LDL، فعالیت آنزیم AST و همچنین افزایش غلظت اسید اوریک در شترمرغ های در حال رشد می­گردد. با توجه به تأثیر جیره­های آزمایشی روی فراسنجه­های بیوشیمی خون در جوجه شترمرغهای در حال رشد، توصیه می­شود تأثیر جیره­های مختلف روی قابلیت هضم انرژی و مواد مغذی و همچنین روی غلظت کلسترول، تری گلیسیرید و در صورت امکان ترکیب اسیدهای چرب لاشه بررسی شود. 

سپاسگزاری

بدینوسیله مراتب سپاسگزاری خود را از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه اراک به جهت حمایت مالی از طرح پژوهشی با شماره قرارداد 11854-90 که منتج به تهیه این مقاله گردید، اعلام می­دارم.

  1. عبداللهی، م.، و ایمانپور، م. ر.، 1390. مطالعه پارامترهای بیوشیمی سرم خون در ماهی دهان گرد دریای خزر Caspiomyzon wagneri (Kessler, 1870)، مجله زیست شناسی ایران، (6) 24، صفحات 915-924.
  2. روغنی، م.، بلوچ نژاد مجرد، ت.، و عگبی، ک.، 1387. اثر مصرف خوراکی بخش هوایی گیاه والک بر میزان گلوکز و لیپیدهای خون در موش صحرایی دیابتی، مجله زیست شناسی ایران، (3) 21، صفحات 536-542.   
    1. Angel, C. R., 1996. Serum chemistries and vitamin D metabolites in ostriches, emus, rheas and cassowaries. PP: 122–124 in Proceeding of International Conference Improving Our Understanding of Ratites in a Farming Environment, Manchester, UK.
    2. AOAC, 2000. Official Methods of Analysis, 15th ed., Association of Official Analytical Chemist, Virginia, USA.
    3. Azadmanesh, V., and Jahanian, R., 2014. Effect of supplemental lipotropic factors on performance, immune responses, serum metabolites and liver health inbroiler chicks fed on high-energy diet. Animal Feed Science and Technology. 195, PP: 92–100.
    4. Bertoni, G., Piccioli Cappelli, F., Baldi, A., Borghese, A., Duranti, E., Falasachini, A., Formigoni, A., Grasso, F., Lacetera, N., Lupi, P., Meluzzi, A., Pinna, W., Rosi, F., Stefanon, B., Zicarelli, L., Bernabucci, U., Campanile, G., Moniello, G., and Trombetta, M. F., 2000. Interpretation of metabolic profiles in farming animals. Progress in Nutrition. 2, PP: 51–76.
    5. Bonadiman, S. F., Stratievsky, G. C., Machado, J. A., Albernaz, A. P., Rabelo, G. R., and DaMatta, R. A., 2009. Leukocyte ultrastructure, hematological and serum biochemical profiles of ostriches (Struthio camelus). Poultry Science. 88, PP: 2298–2306.
    6. Bovera, F., Moniello, G., De-Riu, N., Di-Meo, C., Pinna, W., and Nizza, A., 2007. Effect of diet on the metabolic profile of ostriches (Struthio camelus var. domesticus). Tropical Animal Health and Production. 39, PP: 265–270.
    7. Brand, T. and Olivier, A., 2011. Ostrich Nutrition and Welfare. In: P. C. Glatz, C. Lunam and I. Malecki (eds), The Welfare of farmed ratites, (Berlin, Heidelberg, Germany: Springer-Verlag), PP: 91–109

 

10.  Brand, T. S., Salih, M., and Brand, Z., 2000. Comparison of estimates of feed energy obtained from ostriches with estimates obtained from pig, poultry and ruminants. South African Journal of Animal Science. 30, PP: 13–14.

11.  Brand, T. S., and Gous, R. M., 2006. Ostrich nutrition using simulation models to optimize ostrich feeding. Feed Technology. 7, PP: 12–14.

12.  Brown, C. S., and Jones, G. E., 1996. Some blood chemical, electrolyte and mineral values from young ostriches. Journal of South African Veterinary Association. 67, PP: 111–114.

13.  Carter, J. W., Hardman, W. E., Heitman, D. W., and Cameron, I. L., 1998. Type and amount of individual dietary fibers on: Serum lipid profiles, serum glucose concentration and energy intake in rats. Nutrition Research. 18, PP: 1743-1756.

14.  Corduk, M., Ceylan, N., and Ildiz, F., 2007. Effects of dietary energy density and L-carnitine supplementation on growth performance, carcass traits and blood parameters of broiler chickens. South African Journal of Animal Science. 37, PP: 65-73.

15.  Costa, N. D., McDonald, D. E., and Swan, R. A., 1993. Age-related changes in plasma biochemical values of farmed emus (Dromaius novaehollandiae). Australian Veterinary Journal. 70, PP: 341–344.

16.  Friedewald, W. T., Levy, R. I., and Fredrickson, D. S., 1972. Estimation of concentration of low-density lipoprotein cholesterol in plasma without use of the ultra-centrifuge. Clinical Chemistry. 18, PP: 449–502.

17.  Gropper, S. S., Smith, J. L., and Groff, J. L., 2008. Advanced nutrition and human metabolism (5th ed). Cengage Learning. PP: 114.

18.  Hajibabaei, A., Mosavi, S. M., and Vahedi, H., 2005. Ostrich breeding in Iran, Proceedings of the 3rd International Ratite Science Symposium of the World's Poultry Science Association (WPSA), Madrid, Spain, 14th-16th October, PP: 359–361

19.  Hurwitz, S., Plavink, I., Shapiro, A., Wax, E., Talpz, H., and Bar, A., 1995. Calcium metabolism and requirements of chickens are affected by growth. Journal of Nutrition. 125, PP: 2679-2686.

20.  Iji, P. A., Van Der Walt, J. G., Brand, T. S., Boomker, E. A., and Booyse, D., 2003. Development of the digestive tract in the ostrich (Struthio camelus). Archives of Animal Nutrition. 57, PP: 217-228.

21.  Khazraiinia, P., Saei, S., Mohri, M., Haddadzadeh, H. R., Darvisihha, H. R., and Khaki, Z., 2006. Serum biochemistry of ostrich (Striothio camelus) in Iran. Comparative Clinical Pathology.15, PP: 87–89.

22.  Mathlouthi, N., Lalles, J. P., Lepersq, P., Juste, C., and Larbier, M., 2002. Xylanase and β-glucanase supplementation improve conjugated bile acid fraction in intestinal contents and increase villus size of small intestine wall in broiler chickens fed ray-based diet. Journal of Animal Science. 80, PP: 2773–2779.

23.  Matsui, H., Ban-Tokuda, T., and Wakita, M., 2010. Detection of fiber-digesting bacteria in the ceca of ostrich using specific primer sets. Current microbiology. 60, PP: 112–116.

24.  Mohri, M., Narenji Sani, R., and Masoodi, R., 2009. Plasma biochemistry of ostrich (Struthio camelus): effects of anticoagulants and comparison with serum. Tropical Animal Health and Production. 41, PP: 845–849.

25.  Omidi, A., Ansari nik, H., and Ghazaghi, M., 2012. Prosopis farcta beans increase HDL cholesterol and decrease LDL cholesterol in ostriches (Struthio camelus). Tropical Animal Health and Production. 45, PP: 431-434.

26.  Rama-Rao, S. V., Raju, M. V. L. N., Reddy, M. R., and Pavani, P., 2006. Interaction between dietary calcium and non-phytate phosphorus levels on growth, bone mineralization and mineral excretion in commercial broilers. Animal Feed Science and Technology. 131, PP: 133-148.

27.  Rama-Rao, S. V., Ramasubba-Reddy, V., and Ravindra- Reddy, V., 1999. Non-phytate phosphorus requirements of commercial broilers and White Leghorn layers. Animal Feed Science and Technology. 80, PP: 1- 10.

28.  Reynal, S. M., Ipharraguerre, I. R., Lineiro, M., Brito, A. F., Broderick, G. A., and Clark, J. H., 2007. Omasal flow of soluble proteins, peptides, and free amino acids in dairy cows fed diets supplemented with proteins of varying ruminal degradability. Journal of Dairy Science. 90, PP: 1887–1903.

29.  Richman, K. C., and Conner, J. K., 1977. Influence of dietary calcium and phosphorus on metabolism and production in laying hens. British Poultry Science. 18, PP: 633-640.

30.  Samour, J., Naldo, J., Libanan, N., Rahman, H., and Sakkir, M., 2011. Age-related hematology and plasma chemistry changes in captive Masai ostriches (Struthio camelus massaicus). Comparative Clinical Pathology. 20, PP: 659–667.

31.  Sarikhan, M., Shahriyar, H. A., Nazer-Adl, K., Gholizadeh, B., and Beheshti, B., 2009. Effects of insoluble fiber on serum biochemical characteristics in broiler. International Journal of Agriculture and Biology. 11, PP: 73–76.

32.  SAS Institute. 2001. SAS User’s Guide: Statistics. Version 8.SAS Institute Inc., Cary, North Carolina.

33.  Shim, K. S., Park, G. H., Choi, C. J., and Na, C. S., 2004. Decreased triglyceride and cholesterol levels in serum, liver and breast muscle in broiler by the supplementation of dietary Codonopsis lanceolata root. Asian-Australian Journal of Animal Science. 17, PP: 511-513.

34.  Tully, T. N., and Shane, S. M., 1998. Ratites. The Veterinary Clinic of the North America: food animal practice. W. B. Saunders Company, Philadelphia.

35.  Viveros, A., Brenes, A., Arija, I., and Centeno, C., 2002. Effects of microbial phytase supplementation on mineral utilization and serum enzyme activities in broiler chicks fed different levels of phosphorus. Poultry Science. 81, PP: 1172-1183.

  • تاریخ دریافت: 07 تیر 1393
  • تاریخ بازنگری: 18 آبان 1393
  • تاریخ پذیرش: 07 دی 1393