مقایسه عصاره آبی بذر و برگ شویدAnethum graveolens L.) ) برتغییرات هیستومورفومتریک رحم و تخمدان موش صحرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی بخش زیست شناسی دانشکده علوم دانشگاه شیراز

2 دانشیار بخش زیست شناسی دانشکده علوم دانشگاه شیراز

چکیده

تحقیقات قبلی موید اثرعصاره آبی بذر گیاه شوید بر هورمون های جنسی است. در تحقیق حاضر تغییرات بافتی رحم و تخمدان در موش های صحرایی تیمار شده با عصاره ابی بذر شوید با عصاره‌ی آبی برگ شوید که استفاده غذایی فراوانی دارد، مقایسه می‌ گردد. 21 سر موش صحرایی ماده به سه گروه 7 تایی شامل گروه کنترل، گروه‌های آزمایشی تیمار با عصاره‌ها‌ی آبی بذر و برگ شوید تقسیم شدند. گروه‌های آزمایشی روزانه ml1 عصاره ( g/Kg/day5/0) را به مدت 25 روز دریافت کردند. در پایان آزمایش از آئورت پشتی خونگیری شد ومیزان هورمون‌های استروژن، پروژسترون،LH و FSH اندازه گیری گردید. رحم و تخمدان ها برداشته شده و مقاطع بافتی تهیه شده با هماتوکسیلین و ائوزین رنگ آمیزی شدند. تغییرات هیستومورفومتریک رحم و تخمدان توسط میکرومتر مدرج چشمی اندازه گیری شدند. میزان پروژسترون، ارتفاع اپیتلیوم رحم، قطر کل و قطر لومن غدد رحمی، تعداد انشعابات غدد رحم و ضخامت میومتر تنها در موش های تیمار شده با عصاره آبی بذر شوید در مقایسه با گروه کنترل افزایش نشان دادند. قطر سلول‌های گرانولوزای جسم زرد تخمدان و قطر هسته این سلول‌ها در هر دو گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل افزایش یافت. افزایش اندازه سلول‌های گرانولوزای جسم زرد بیانگرافزایش فعالیت ترشحی تخمدان و تولید هورمون‌های استروئیدی می‌باشد. عصاره آبی بذر گیاه شوید سبب رشد بخش های مختلف رحم شده است ولی عصاره آبی برگ شوید فاقد این اثرات می باشد. بذر گیاه شوید بر سیستم تولید مثلی موش های ماده تاثیر گذار بوده ولی برگ گیاه شوید اثر چندانی ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The comparison of dill seed and leaf aqueous extracts (Anethum graveolens L.) on histomorphometrical changes of rat uterus and ovaries

نویسندگان [English]

  • Zahra Abpeikar 1
  • Parvin Lohrasbi 1
  • Malihezaman Monsefi 2

2 Associated Prof. of Biology Dept., College of Sciences, Shiraz University

چکیده [English]

Our previous research confirmed the effects of dill seed aqueous extract on sex hormones therefore at the present study, histological changes of uterus and ovaries are compared in rats treated with dill seed and leaf aqueous extracts that use widely as food. 21 female Wistar rats were divided into three groups of control, dill seed and leaf aqueous extracts treated groups (n=7). Experimental groups were received 1ml of 0.5g/kg of extract for 25 days. At the end of experiment, blood sample were taken from dorsal aorta and estrogen, progesterone, LH and FSH concentrations were measured. Uterus and ovaries were removed and their tissue sections were stained with haematoxylin and eosin. Histomorphometrical changes in uterus and ovary were measured by ocular micrometer. Progesterone level, uterine epithelium, the total diameter and uterine glands lumen, the number of uterine glands and myometrial thickness increased only in rats treated with dill seed aqueous extract compared to the control group. Corpus luteum granulosa cells diameters and their nuclear diameter increased significantly in both experimental groups compared to the control group. Granulosa cells elongation represented their higher production of steroid hormones. Vice versa to the dill leaf aqueous extract, dill seed aqueous extract caused uterine growth. Therefore, dill seed affected reproductive system of female rats but dill leaf had less effects.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Uterus
  • ovary
  • Histomorphometry
  • Dill
  • Sexual hormones

مقایسه عصاره آبی بذر و برگ شوید (Anethum graveolens L.) برتغییرات هیستومورفومتریک (ریخت سنجی بافتی) رحم و تخمدان موش صحرایی

زهرا آب پیکر، پروین لهراسبی و ملیحه الزمان منصفی*

شیراز، دانشگاه شیراز، دانشکده علوم، گروه زیست­شناسی، بخش سلولی تکوینی جانوری 

تاریخ دریافت: 7/2/93                 تاریخ پذیرش: 10/12/93 

چکیده

تحقیقات قبلی ما مؤید اثر عصاره آبی بذر گیاه شوید بر هورمون‌های جنسی است، لذا در تحقیق حاضر تغییرات بافتی رحم و تخمدان در موش‌های صحرایی تیمار شده با عصاره آبی بذر شوید و همچنین با عصاره­ی آبی برگ شوید که استفاده غذایی فراوانی دارد، مقایسه می‌گردد. 21 سر موش صحرایی ماده به سه گروه 7 تایی شامل گروه کنترل، گروه­های آزمایشی تیمار با عصاره­ها­ی آبی بذر و برگ شوید تقسیم شدند. گروه­های آزمایشی روزانه 1 میلی لیتر عصاره (5/0 گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن) را به مدت 25 روز دریافت کردند. در پایان آزمایش از آئورت پشتی خونگیری شد و میزان هورمون­های استروژن، پروژسترون، لوتئیی کننده (LH) و محرکه فولیکول ها (FSH) اندازه‌گیری گردید. رحم و تخمدان‌ها برداشته شده و مقاطع بافتی تهیه شده با هماتوکسیلین و ائوزین رنگ‌آمیزی شدند. تغییرات هیستومورفومتریک رحم و تخمدان توسط میکرومتر مدرج چشمی اندازه‌گیری شدند. میزان پروژسترون، ارتفاع اپیتلیوم رحم، قطر کل و قطر لومن غدد رحمی، تعداد انشعابات غدد رحم و ضخامت میومتر تنها  در موش‌های تیمار شده با عصاره آبی بذر شوید در مقایسه با گروه کنترل افزایش نشان دادند. قطر سلول­های گرانولوزای جسم زرد تخمدان و قطر هسته این سلول­ها در هر دو گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل افزایش یافت. افزایش اندازه سلول­های گرانولوزای جسم زرد بیانگرافزایش فعالیت ترشحی تخمدان و تولید هورمون­های استروئیدی می­باشد. عصاره آبی بذر گیاه شوید سبب رشد بخش‌های مختلف رحم شده است ولی عصاره آبی برگ شوید فاقد این اثرات می‌باشد. بذر گیاه شوید بر سیستم تولیدمثلی موش‌های ماده تأثیرگذار بوده ولی برگ گیاه شوید اثر چندانی ندارد.

واژه­های کلیدی: رحم، تخمدان، هیستومورفومتری، شوید، هورمون­های جنسی.

* نویسنده مسئول، تلفن: :36137357-071، پست الکترونیکی: monsefi@susc.ac.ir

مقدمه

 

گیاه شوید با نام علمی Anethum graveolens L.  carl Linnaeus) یا کارل لینه ، 1753) از خانواده چتریان، گیاهی است یکساله یا دوساله و علفی که در تمام فصول قابل‌کشت می­باشد. میوه، برگ و گل­های شوید خواص دارویی دارند و همچنین در صنایع غذایی استفاده می­شوند. گیاه شوید یکی از هزاران گیاهی است که در طب سنتی از آن به عنوان قاعده آور و تنظیم کننده دوره (سیکل) جنسی استفاده می­شود. میوه آن قاعده آور و مؤثر بر هورمون­های جنسی است. از برگ شوید به عنوان چاشنی و معطر ساختن غذا استفاده می­شود (8 و 5). خواص شفا بخش و منحصر به فرد این گیاه از دو نوع ترکیب موجود در آن ناشی می­شود، ترکیبات مونوترپنی از جمله لیمونن، انتوفوران، کاروون و نیز ترکیبات فلاونوئیدی ازجمله کامپفرول و ویسنین (13). برخی از ترکیبات موجود در این گیاه مانند لیمونن و کامپفرول خاصیت فیتواستروژنی دارند و می­توانند فعالیت استروژنی را در بدن تحت تأثیر قرار دهند (9). فیتواستروژن­ها ترکیبات غیراستروئیدی هستند که در گیاهان وجود دارند. این ترکیبات از لحاظ ساختمانی شبیه به استروژن­های طبیعی مثل 17 بتا استرادیول هستند و به گیرنده­های استروژنی آلفا و بتا متصل شده و باعث القای اثرات زیستی می‌شوند. فیتواستروژن­ها می­توانند اثرات استرادیول (E2) را تقلید کنند، اما اثرات آنها لزوماً همانند نیست زیرا فیتواستروژن­ها می­توانند اثرات استروژنی (آگونیستی) و آنتی استروژنی (آنتاگونیستی) داشته باشند (12). اثرات آگونیستی فیتواستروژن­ها زمانی بروز می­کند که میزان استروژن در بدن کم است، در این حالت مکان­های خالی گیرنده­های استروژنی می­توانند با ترکیبات فیتواستروژنی پر شوند و فعالیت کلی استروژنیک بدن را افزایش دهند. اثرات آنتاگونیستی فیتواستروژن­ها زمانی است که میزان استروژن­ در بدن زیاد است، در این صورت فیتواستروژن­ها با استروژن­های بدن برای چسبیدن به گیرنده­ها رقابت می­کنند و در صورت پیروزی فیتواستروژن­ها به دلیل کمتر بودن خاصیت استروژنی این ترکیبات نسبت به استروژن درون‌زا، فعالیت کلی استروژنیک در بدن کاهش پیدا می­کند (15). ریخت سنجی بافتی به اندازه‌گیری بافت‏ها و اجزاء مختلف موجود در آن پرداخته و در حقیقت محاسبه کمی تغییرات بافت‏ها و اجزاء تشکیل‏دهنده آنها را با استفاده از تصاویر دو بعدی ممکن می‌سازد. ریخت سنجی بافتی توسط عکسبرداری از اسلایدهای میکروسکوپی (با دوربین متصل به کامپیوتر) و نرم‌افزار مخصوص و یا به روش دستی انجام می‏شود (1). از آنجایی که ریخت سنجی روشی حساس، دقیق و قابل تکرار است پس برای بررسی تغییرات بافتی تکنیک بسیار مفیدی می­باشد.

گیاه شوید از جمله گیاهانی است که در کشور ما به وفور مصرف می­شود. اثر عصاره آبی بذر شوید بر سطح هورمون­های استروئیدی و تغییرات فراساختاری سلول‌های گرانولوزای جسم زرد گزارش شده است (7و8). بنابراین در تحقیق حاضر برآن شدیم تا تأثیر این گیاه بر تغییرات بافتی رحم و تخمدان که تحت تأثیر هورمون­های استروئیدی هستند را مورد ارزیابی قرار دهیم. علاوه ­بر­ این با توجه به استفاده روزمره غذایی برگ شوید، تأثیر عصاره آبی برگ شوید با عصاره آبی بذر مقایسه­ گردید.

مواد و روشها

تهیه عصاره آبی بذر و برگ شوید: بطور معمول در طب سنتی از عصاره آبی گیاهان دارویی به صورت دم­کرده استفاده می­شود لذا در تحقیق حاضر از عصاره آبی گیاه شوید استفاده شد. بذر یا برگ گیاه شوید بعد از جدا کردن اجسام مجهول از آن­ها آسیاب گردید. 50 گرم پودر بذر و برگ شوید به صورت جداگانه در ارلن ریخته شد و با 150 میلی‌لیتر آب مقطر به مدت زمان 24 ساعت خیسانده شد. عصاره­ صاف شده و جهت گرفته شدن حلال اضافی به دستگاه گردنده (روتاری) منتقل گردید و درنهایت باقیمانده حلال اضافی بوسیله دیسیکاتور گرفته شد (2). با استفاده از تحقیقات پیشین (11و10و8) دوز مصرفی مؤثر بر سیستم تناسلی از عصاره‌ آبی بذر و برگ شوید، 5/0 گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن در نظر گرفته شد که روزانه و در ساعت معینی به حیوان خورانده می­شد.

گروه‌بندی حیوانات: 21 سر موش صحرایی ماده­ی بالغ و باکره از نژاد ویستار با میانگین وزنی 150-130­ گرم از بخش حیوانات مؤسسه­ی واکسن و سرم‌سازی رازی شیراز تهیه گردید. حیوانات به مدت دو هفته در شرایط کنترل‌شده از نظر نور (12ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی)، دما (25-22 درجه‌ی سانتی­گراد) و تغذیه­ی کافی در اتاق حیوانات بخش زیست‌شناسی دانشکده­ی علوم دانشگاه شیراز نگهداری شدند تا با محیط جدید کاملا­ً سازگار شوند و این شرایط تا پایان آزمایش حفظ گردید. موش­های صحرایی از روز خریداری شده هفته­ای یکبار به وسیله­ی ترازوی دیجیتال توزین شدند. این کار در طول مدت سازگاری با محیط (دو هفته اول) و سپس تا پایان مدت آزمایش ادامه پیدا کرد.  از حیوانات به صورت روزانه گسترش واژنی تهیه گردید. حیوانات به طور تصادفی به سه گروه 7 تایی شامل گروه کنترل، گروه تیمار با عصاره آبی بذر شوید (5/0 گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن) و گروه تیمار با عصاره آبی برگ شوید (5/0 گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن) تقسیم شدند. دوزهای مذکور به مدت 25 روز معادل 5 دوره جنسی  به موش‌های صحرایی که در فاز استروس از دوره جنسی قرار داشتند خورانیده شد.

تشریح حیوانات جهت خونگیری و جداسازی بافت­های رحم و تخمدان: بعد از 25 روز خورانیدن عصاره هنگامی که حیوان به فاز استروس دوره جنسی رسید، بعد از بیهوش کردن حیوان با اتر و قرار دادن در تشتک تشریح، با کمک تیغ جراحی و قیچی پوست ناحیه شکم باز شد و با کنار زدن بخش­هایی از دستگاه گوارش، از آئورت پشتی خونگیری به عمل آمد. نمونه­ی خون به مدت 1- 5/0 ساعت به ‌منظور لخته شدن در یخچال نگهداری و سپس به مدت 20 دقیقه به سانتریفوژ (ECCO، ساخت آلمان) با دور 2000 دور در دقیقه منتقل شد تا سرم آن جدا گردد. سرم به لوله­های اپندرف منتقل و بعد از نوشتن مشخصات نمونه در فریزر قرار داده شد. در انتهای آزمایش نمونه­ها جهت اندازه­گیری غلظت هورمون­های­ استروژن، پروژسترون، لوتئیی کننده (LH) و محرکه فولیکولی به بخش هورمون شناسی مرکز تحقیقات بیمارستان نمازی منتقل شدند. غلظت استروژن با روش رادیو ایمنو اسی (Radio-Immuno Assay) و هورمون های پروژسترون،  FSH و LH با استفاده از روش ایمنورادیومتریک­اسی (Immmuono Radiometric Assay) در سه گروه اندازه‌گیری گردید.

تهیه مقاطع بافتی: رحم و تخمدان­های حیوان جدا و بعد از خارج کردن چربی­های اطراف آن­ها با نرمال سالین شستشو داده شدند و به‌منظور تهیه مقاطع بافتی در محلول بافر فسفات فرمالین 10% پایدار گردیدند. بافتها پس از آبگیری با الکل اتیلیک با درجات مختلف و شفاف‌سازی در زیلول با استفاده از پارافین قالب‌گیری شده و مقاطع بافتی تخمدان و رحم باضخامت 5 میکرومتر به وسیله میکروتوم دوار (diapath، ساخت ایتالیا) تهیه شد. نمونه­ها توسط رنگ­های هماتوکسیلین و ائوزین رنگ­آمیزی شدند.

مطالعات بافت­شناسی: لام­های تهیه شده از تخمدان و رحم توسط میکروسکوپ نوری ( Ziessساخت آلمان) و با بزرگنمایی­های مختلف بررسی و با استفاده از میکروسکوپ دوربین‌دار (H5501 ساخت ژاپن) از آن­ها تصاویر میکروسکوپی تهیه گردید. مطالعه ریخت سنجی بافتی تخمدان شامل قطر سلول­های گرانولوزای جسم زرد و قطر هسته­ی سلول­های گرانولوزا و مطالعه مقاطع رحم شامل ارتفاع اپیتلیوم غدد، قطر غدد رحمی و لومن آن­ها، تعداد انشعابات غدد، ضخامت اندومتر و ضخامت میومتر به کمک میکرومتر مدرج چشمی ( Ziess ساخت آلمان) و قابل نصب بر روی میکروسکوپ انجام شد. برای این منظور از گروه­های مختلف آزمایش و کنترل تعداد 10 لام و در هر لام 10 میدان دید انتخاب و پارامتر­های مذکور اندازه‌گیری گردیدند.

آنالیز داده­ها: داده­ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS  نسخه 16 و آزمون آماری One-way ANOVA در سطح معنی‌داری (05/0P<) آنالیز و میانگین و انحراف معیار مربوط به گروه­های آزمایشی و کنترل به‌وسیله‌ی آزمون­های تقریبی Scheff،Tukey  و LSD (حداقل اختلاف آماری، Least Significant Difference) مقایسه گردیدند.

نتایج

تغییرات وزن بدن: نتایج حاصل از اندازه­گیری وزن بدن حیوانات طی 5 سیکل جنسی نشان می­دهد که وزن بدن گروه­های آزمایشی همانند گروه کنترل دارای افزایش معمول و فاقد اختلاف معنی­دار می‌باشند (جدول 1).

تغییرات سطح هورمون­های جنسی: غلظت هورمون های استروژن، لوتئیی کننده و محرکه فولیکولی در گروه­های آزمایشی نسبت به گروه کنترل فاقد اختلاف معنادار بود اما پروژسترون در گروه تیمار با عصاره بذر نسبت به گروه­های کنترل (P= 0.02) و تیمار با عصاره­ برگ (P= 0.03) افزایش معنا­دار داشت (جدول 2).

 

جدول 1- تغییرات وزن بدن (بر حسب گرم) طی 5 سیکل جنسی در موش­های صحرایی ماده تحت تأثیر عصاره آبی بذر و برگ گیاه شوید. داده­ها بر اساس میانگین ± انحراف معیار (Mean±SD) می­باشند.

حداقل اختلاف وزن  

حداکثر اختلاف وزن

اختلاف وزن

در 5 سیکل 

میانگین وزن در روز آخر 

میانگین وزن در روز اول 

حداکثر و حداقل وزن

       متغیر 

گروه            

00/0

30/29

20/8 ± 23/19

74/9 ± 77/181

03/13 ± 13/163

50/200 - 50/150

           کنترل  

00/7

50/28

86/6 ± 68/16

76/13 ± 66/175

68/14 ± 56/158

60/196 - 40/131

تیمار با عصاره بذر 

10/12

50/34

76/7 ± 03/22

30/16 ± 16/185

89/17 ± 06/164

30/216 – 00/132

تیمار با عصاره برگ 

 

GC.D. : 9.60 µm

N.D. : 3.93 µm

GC.D. : 12.37 µm

N.D. : 5.79 µm

GC.D. : 11.30 µm

N.D. : 5.12 µm

A

B

C

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1- سلول­های گرانولوزای جسم زرد تخمدان و در موش­های صحرایی، گروه کنترل (A)، گروه تیمار با عصاره بذر شوید (B)، گروه تیمار با عصاره برگ شوید (C). رنگ آمیزی هماتوکسلین و ائوزین (H&E) و اندازه مقیاس µm 10 می باشد.

Nuclear Diameter, GC.D. : Granulosa Cell Diameter).        (N.D.:

 

جدول 2- غلظت هورمون­های استروژن، پروژسترون، FSH و LH در موش­های صحرایی ماده تحت تاثیر عصاره­ آبی بذر و برگ گیاه شوید. داده­ها بر اساس میانگین ± انحراف معیار (Mean±SD) می­باشند.

 

متغیر 

گروه 

 

کنترل 

تیمار با عصاره بذر شوید

تیمار با عصاره برگ شوید

استروژن (pg/ml)

50/6 ± 72/50

23/3 ± 60/66

40/8 ± 32/60

پروژسترون (ng/ml)

09/0 ± 78/0

32/0 ± 70/1 *

20/0 ± 83/0

FSH (IU/L)

23/0 ± 51/1

40/0 ± 29/2

24/0 ± 44/2

LH (IU/L)

21/0 ± 63/2

23/0 ± 54/3

46/0 ± 54/3

        * اختلاف معنی­دار با گروه کنترل،  اختلاف معنی­دار با گروه تیمار با عصاره بذر شوید


نتایج حاصل از بررسی مقاطع بافتی رحم و تخمدان: نتایج به دست آمده از ریخت سنجی سلول­های لوتئینی گرانولوزای جسم زرد تخمدان و هسته­ی آن­ها بیانگر افزایش معنادار این پارامترها (001/0 (P< در گروه­های آزمایشی در مقایسه با گروه کنترل است ولی میزان این افزایش در گروه تیمار با عصاره­ بذر نسبت به گروه تیمار با عصاره برگ بیشتر است (جدول 3). همچنین با مشاهده­ مقاطع مشخص شد که سلول­های گرانولوزا در گروه­های آزمایشی از سیتوپلاسم روشن­تری برخوردار هستند (شکل 1).

ارتفاع اپیتلیوم غدد رحم در گروه تیمار با عصاره­ بذر در مقایسه با گروه کنترل افزایش معنادار داشت (001/0 (P<. این پارامتر در گروه تیمار با عصاره برگ در مقایسه با گروه تیمار با عصاره بذر کاهش معنادار نشان داد (001/0 (P< ولی در مقایسه با گروه کنترل اختلاف معناداری نداشت (جدول 3). قطر غدد و قطر لومن غدد رحم در گروه تیمار با عصاره بذر در مقایسه با گروه کنترل افزایش معنادار نشان داد (001/0 (P<. این متغیرها در گروه تیمار با عصاره برگ شوید در مقایسه با گروه تیمار با عصاره بذر کاهش معنادار (001/0 (P< ولی در مقایسه با گروه کنترل افزایش غیرمعناداری در سطح (05/0 (P< نشان دادند (جدول 3).

 تعداد انشعابات غدد رحم در گروه تیمار با عصاره­ بذر در مقایسه با گروه کنترل افزایش معنادار داشت (001/0 (P<، گروه تیمار با عصاره­ برگ در مقایسه با گروه کنترل افزایش غیرمعنادار و در مقایسه با گروه تیمار با عصاره­ بذر کاهش غیرمعنادار در سطح (05/0 (P< نشان داد (جدول 3) (شکل 2).

 ضخامت اندومتر در گروه تیمار با عصاره­ی بذروبرگ در مقایسه با گروه کنترل به ترتیب افزایش و کاهش غیر معناداری را در سطح (05/0 (P< نشان داد (جدول 3) (شکل 3).

 

 

جدول 3- نتایج مورفومتری متغیرهای مختلف در تخمدان و رحم موش­های صحرایی تحت تأثیر عصاره­ آبی بذر و برگ گیاه شوید. داده­ها بر اساس میانگین ± انحراف معیار (Mean±SD) می­باشند. 

بافت

پارامتر اندازه گیری شده

کنترل

تیمار با عصاره بذر شوید

تیمار با عصاره برگ شوید 

 

تخمدان

قطر سلول­های گرانولوزای جسم زرد(µm)

14/1 ± 60/9

15/1 ± 37/12 *

16/1 ± 30/11 *

قطر هسته سلول­های گرانولوزای جسم زرد(µm)

82/0 ± 93/3

82/0 ± 79/5 *

95/0 ± 12/5 *

 

 

 

 

  رحم

ارتفاع اپیتلیوم غدد (µm)

74/2 ± 24/7

17/3 ± 07/11 *

88/2 ± 22/7

قطر غدد (µm)

16/17 ± 23/50

89/17 ± 63/67 *

01/14 ± 46/57

قطر لومن غدد (µm)

62/16 ± 75/35

05/17 ± 51/45 *

57/14 ± 10/40

تعداد انشعابات غدد 

80/0 ±51/0

10/0 ± 02/1 *

91/0 ± 73/0

ضخامت اندومتر (µm)

98/194 ± 25/483

60/179 ± 52/491

25/152 ± 88/461

ضخامت میومتر (µm)  

37/42 ± 25/115

25/36 ± 88/134 *

20/35 ± 79/124

          * اختلاف معنی­دار با گروه کنترل،   •اختلاف معنی­دار با گروه تیمار با عصاره بذر شوید،µm  : میکرومتر

 

 

ضخامت میومتر در گروه تیمار با عصاره بذر در مقایسه با گروه کنترل افزایش معناداری نشان داد (001/0 (P<، این پارامتر در گروه تیمار با عصاره برگ در مقایسه با گروه­های کنترل و تیمار با عصاره بذر به ترتیب افزایش و کاهش نشان داد ولی این تغییرات در سطح (P< 0.05) معنادار نبودند (جدول 3) (شکل 3).

 

 

 

ED: 7.24 µm

LD: 35.75 µm

A

GD: 50.23 µm

LD: 40.10 µm

ED: 7.22 µm

C

GD: 57.46 µm

ED: 11.06 µm

LD: 45.51 µm

B

GD: 67.63 µm

 

 

 

 

 

 

شکل 2- غدد موجود در رحم موش­های صحرایی، گروه کنترل (A)، گروه تیمار با عصاره­ی بذر شوید (B)، گروه تیمار با عصاره برگ شوید (C)، رنگ­آمیزی H&E و مقیاس µm 10 می­باشد. (GD: Gland Diameter, LD: Lumen Diameter, ED: Epithelium Diameter)

 

 


بحث

نتایج بدست آمده از اندازه‌گیری وزن بدن موش­های صحرایی طی 5 دوره جنسی نشان می­دهد که وزن بدن گروه‌های تحت تأثیر عصاره­ آبی بذروبرگ شوید همانند گروه کنترل دارای ازافزایش نرمالی برخوردار بوده و دارای اختلاف معنی­داری نمی­باشند. مطالعات گذشته در مورد تأثیر عصاره آبی و الکلی بذر شوید بر روی وزن بدن موش­های صحرایی ماده (7 و8) و نر (10) با تحقیق حاضر مطابقت دارند. بنابراین طبق نتایج بدست آمده از این تحقیق، تجویز عصاره­ آبی بذروبرگ گیاه شوید اثر سوئی در رشد بدن نداشته است.

 

 

 

EL: 483.25 µm

ML: 115.25 µm

A

EL: 461.88 µm

ML: 124.79 µm

C

ML: 134.88 µm

EL: 491.52 µm

B

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


شکل 3- لایه­های اندومتر و میومتر رحم در موش­های صحرایی: گروه کنترل (A)، گروه تیمار با عصاره­ی آبی بذر شوید (B)، گروه تیمار با عصاره­ی آبی برگ شوید. (C) رنگ آمیزی H&E و مقیاس  µm 100 می­باشد

(ML: Myometrial Length, EL: Endometrial Length)

 

طبق نتایج بدست آمده از مطالعات ریخت سنجی بافتی، تجویز عصاره­ آبی بذروبرگ شوید سبب تغییرات بافتی و آسیب شناسی نگردیده ولی سبب تغییر در اندازه و میزان رشد بافت‌ها شده است. بنابراین می­توان نتیجه­گیری کرد که عصاره­ آبی بذر و برگ شوید ایمن بوده و مصرف آن سبب ایجاد تغییرات آسیب‌شناسی در بدن نمی­شود. تجویز عصاره­­های آبی بذر و برگ شوید موجب افزایش معنادار قطر سلول­های گرانولوزای لوتئینی جسم زرد تخمدان و قطر هسته­های آن­ها و نیز روشن­تر شدن این سلول­ها شده است. این تغییرات نشان‌دهنده‌ی فعالیت بیشتر این سلول­ها و ترشح بیشتر هورمون‌های استروئیدی است. البته این تغییرات در گروه تیمار با عصاره­ی بذر در مقایسه با گروه تیمار با عصاره­ برگ از افزایش بیشتری برخوردار بود که احتمالاً به دلیل تفاوت در ترکیبات موجود در بذروبرگ شوید است. افزایش سطح هورمون پروژسترون در گروه تیمار با عصاره آبی بذر شوید نیز مؤید تغییرات مذکور می‌باشد. اثر عصاره­ آبی و الکلی بذر شوید بر هورمون­های استروئیدی و بررسی فراساختاری ارگانل­های سلول­های گرانولوزای جسم زرد در مطالعات گذشته (8 و7) با نتایج بدست آمده از تحقیق حاضر مطابقت دارد.

ریخت سنجی قطر، ارتفاع اپیتلیوم، تعداد انشعابات غدد رحم و ضخامت میومتر رحم نشان‌دهنده‌ی افزایش معنی­دار این پارامترها (به ترتیب 35/1، 53/1، 2 و 17/1 برابر) در گروه تیمار با عصاره بذر شوید در مقایسه با گروه کنترل است. قطر غدد و ارتفاع اپیتلیوم غدد در گروه تیمار با عصاره­ی برگ تفاوت معناداری را با گروه کنترل نشان ندادند ولی نسبت به گروه تیمار با عصاره­ی بذر از کاهش معناداری (به ترتیب 56/2، 65/0 برابر) برخوردار بودند. استروژن در رحم سبب تکثیر بیشتر سلول­ها و پروژسترون  باعث رشد و تکامل ترشحی اندومتر، افزایش پیچ‌وخم غده­ها، تجمع مواد ترشحی به مقدار زیاد در سلول­های اپیتلیال غده‌ای و افزایش ضخامت اندومتر و در تخمدان منجر به لوتئینی شدن سلول­های گرانولوزای جسم زرد می­گردد (3). نتایج بدست آمده مؤید افزایش سطح پروژسترون سرم می‌باشد . ممکن است ترکیبات موجود در عصاره­های برگ و بویژه بذر این گیاه با اشغال کردن گیرنده­های پروژسترونی در رحم سبب القا اثر این هورمون و در نتیجه بروز تغییرات ترشحی در رحم شده­اند. کامپفرول یک لیگاند گیرنده‌های پروژسترون (PR) است و می‌تواند بااتصال به این گیرنده‌ها، فعالیت پروژسترونی و ژن‌های تنظیم‌کننده پروژسترون (P4) را در سلول‌های اپی­تلیالی پستان و سلولهای اندومتریال رحم القا کند. فعالیت کامپفرول در اندومتر رحم بیشتر از سلولهای اپیتلیالی پستان است. به علاوه فیتوپروژستین­ها قادر به فعال کردن مسیر سیگنالینگ P4 هستند (14). مورفومتری قطر رحم، ضخامت دیواره رحم و ارتفاع سلول‌های اپیتلیالی غدد رحمی تحت اثر هورمون‌های استروئیدی بر رحم و تخمدان نتایج مشابهی را نشان داده است (6). بررسی اثر فراکسیون‌های مختلف عصاره آبی و الکلی شوید بخصوص فراکسیون آبی و فراکسیون­اتری نتایج متفاوتی را نسبت به اثر عصاره تام بیان می‌کند (4) و این مؤید اثرات مختلف ترکیبات متفاوت شوید می‌باشد.

نتیجه‌گیری

عصاره آبی بذر گیاه شوید با دوز 5/0 گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن با افزایش تولید هورمون پروژسترون در سلول­های جسم زرد تخمدان سبب بروز تغییرات ریخت سنجی بافتی در رحم و تخمدان می­شود. و از این طریق مخاط رحم را در فاز ترشحی ابقا می­نماید.

تشکر و قدردانی

بدین وسیله نویسندگان مراتب تشکر و قدردانی خود را از معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز که با حمایت مالی خود ما را قادر به انجام این تحقیقات ساختند ابراز می­دارند.

1. سیفی، ص.، فیضی، ف.، خفری، ث.، فیضی، ف.، و آرام، م.، 1391. بررسی مقایسه‌ای هیستومورفومتریک عروق خونی و آرایش آنها در کیست فولیکولار، ادنتوژنیک کراتوسیست و آملوبلاستوما، مجله دانشکده دندان‌پزشکی مشهد، جلد 36، شماره 3، صفحات 202- 191.

2. صمصام شریعت، ه.، 1372. عصاره­گیری و روش­های استخراج مواد مؤثر در گیاهان دارویی و روش­های شناسایی، چاپ دوم، انتشارات مانی، صفحات19-3.
3. گایتون، آ.، هال، ج.، و نیاورانی، ا.، 1384. فیزیولوژی پزشکی گایتون، جلد دوم، چاپ چهارم، تهران: انتشارات سماط، صفحات1192-1191.
4. منصفی، م.، و گرامی­فر، ف.، 1391. تأثیر فراکسیون آبی عصاره شوید)  Anethum graveolens L.) بر باروری و تغییرات قندهای انتهایی موجود بر غشاءهای ساختارهای سیستم تناسلی موش صحرایی ماده، مجله علمی دانشگاه  علوم پزشکی بیرجند، جلد 19، شماره 4، صفحات 375- 362.  
 
5. Carla, C.C.R., Carvalho, D., manuela, R., and Fanseca, D., 2006. Carvone: Why and how should one bother to produce this terpene. Food Chem 95, PP: 413-422.
6. Mangathayaru, K., 2012. Pharmacognostic studies of Inula racemosa hook F and Erythrina variegata linn on experimental atherosclerosis. College of Pharmacy,PP: 150-181.
7. Monsefi, M., Ghasemi, M., and Bahaoddini, A., 2006a. The effect of Anethum graveolens L. on female reproductive system. Phytotherapy Research, 20, PP: 865-868.
8. Monsefi, M., Ghasemi, M., and Bahaoddini, A. 2006b. The effects of Anethum graveolens L. on female reproductive system of rats. DARU; 14(3): 131-135.
9. Monsefi, M., Masoudi, M., Hosseini, E., Gramifar, F., and Miri, R., 2012. Anti-fertility effects of different fractions of Anethum graveolens L. extracts on female rats. African Journal Traditional, Complementary, and Alternative Medicine, 9(3), PP:336-341.
10. Monsefi, M., and Pahlavan, S., 2007. Effect of aqueous extract of Anethum graveolens L. on male reproductive system of rats. Journal Biology Science, 7(5), PP: 815-818.
11. Monsefi, M., Zahmati, M., Masoudi, M., and Javidnia, K., 2011. Effects of Anethum graveolens L. on fertility in male rats. The European Journal of Contraception and Reproductive Health Care, 16, PP: 488-497.
12. Ososki, A.L., and Kennelly, E.J., 2003. Phytoestrogens: a review of the present state of research. Phytotherapy Research, 17, PP: 845-869.
13. Singh, G., Kapoor, I.P., Pandey, S.K., Singh, U.K., and Singh, R.K., 2002. Studies on essential oils:antibacterial activity of volatile oils of some species. Phytotherapy Research; 16(7), PP: 680-2.
14. Toh, M.F., Sohn, J., Chen, S.N., Yoa, P., Bolton, J.L., and Burdette, J.E., 2012. Biological characterization of non-steroidal progestins from botanicals used for woman's health. NIH public access,77(7), PP: 765-773.
15. Zhao, E., and Qing, M.U., 2010. Phytoestrogen Biological Actions on Mammalian Reproductive System and Cancer Growth. Scientia Pharmaceutica, 79(1), PP: 1-20.
  • تاریخ دریافت: 07 اردیبهشت 1393
  • تاریخ بازنگری: 09 اسفند 1393
  • تاریخ پذیرش: 10 اسفند 1393