نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه شیلات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر
2 گروه شیلات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه خلیج فارس
3 مرکز مطالعات و پژوهش های دانشگاه خلیج فارس
چکیده
به منظور مطالعه زیست شناسی تولیدمثل سیاه ماهی (Capoeta capoeta intermedia) رودخانه شاپور (استان بوشهر) تعداد 330 قطعه سیاه ماهی به صورت ماهیانه طی آذر ماه 1391 تا آذر ماه 1392 از این رودخانه صید و مورد بررسی قرار گرفت. نسبت جنسی نمونه های صید شده 6/1:1 (ماده به نر) و طول کل ماده ها از 15 تا 29 سانتیمتر (میانگین 3/2±83/19)، گستره وزنی آن ها از 36 تا 250 گرم (میانگین 38±4/93 (و طول کل نرها از 5/15 تا 26 سانتیمتر (میانگین 2±85/19) و وزن آنها از 36 تا 27/183 گرم (میانگین 9/25±24/87 (به دست آمد. رابطه طول- وزن برای ماهیان ماده W=0.018L2.83، ماهیان نر W=0.075L2.34 و برای کل ماهیان W=0.029L2.67 برآورد گردید. ضریب چاقی برای ماهیان از 82/0 تا 53/1 متغیر بود و میانگین همآوری مطلق و نسبی به ترتیب 63/2252 و 08/22 عدد تخمک محاسبه گردید. نتایج این بررسی نشان داد هماوری مطلق همبستگی مثبتی با وزن سیاه ماهی دارد. با توجه به نتایج شاخص رسیدگی جنسی (GSI) می توان گفت دوره تولید مثلی این ماهی از اسفند تا تیره ماه می باشد.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Reproductive biology of Capoeta capoeta intermedia (Cyprinidae, Teleostei) in Shapour River (Bushehr province), Iran
نویسندگان [English]
چکیده [English]
Reproductive biology of Siah mahi, Capoeta capoeta intermedia was studied by examining 330 individuals collected between November 2012 to October 2013, by regular monthly collections in the Shapour River, Iran. Overall female-male (F-M) sex ratio was 1:1.66 and their total length (TL) was 15 to 29 cm (19.83 ± 2.3) and 15.5 to 26 (19.85 ± 2) cm for females and males, respectively. The minimum and maximum weight of female and male calculated 36 to 250 g (93.4 ± 38) and 36 to 183.27 gr (87.24 ± 25.9), respectively. Reproductive period for this species is from February to June when GSI is considerably higher than the rest months. The absolute fecundity (AF) of siah mahi ranged from 105 to 8134 eggs per fish, with mean AF value of 2252.6±310 eggs per fish, varying considerably at given length and weight and there was a positive linear correlation between AF with total weight (p<0.05). According to gonadosomatic index (GSI), the reproductive period for this species in this river was from February to June when GSI was considerably higher than the rest months.
کلیدواژهها [English]
زیستشناسی تولیدمثل سیاهماهی(Capoeta capoeta intermedia)در رودخانه شاپور (استان بوشهر)
1 بوشهر، دانشگاه خلیجفارس، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه شیلات
2 بوشهر، دانشگاه خلیجفارس،پژوهشکده خلیجفارس
تاریخ دریافت: 18/8/94 تاریخ پذیرش: 8/3/95
چکیده
بهمنظور مطالعه زیستشناسی تولیدمثل سیاه ماهی (Capoeta capoeta intermedia) رودخانه شاپور (استان بوشهر) تعداد 330 قطعه سیاه ماهی بهصورت ماهیانه طی آذرماه 1391 تا آذرماه 1392 از این رودخانه صید و موردبررسی قرار گرفت. نسبت جنسی نمونههای صیدشده 6/1:1 (ماده به نر) و طول کل مادهها از 15 تا 29 سانتیمتر (میانگین 3/2±83/19)، گستره وزنی آنها از 36 تا 250 گرم (میانگین 38±4/93 (و طول کل نرها از 5/15 تا 26 سانتیمتر (میانگین 2±85/19) و وزن آنها از 36 تا 27/183 گرم (میانگین 9/25±24/87 (به دست آمد. رابطه طول- وزن برای ماهیان ماده W=0.018L2.83، ماهیان نر W=0.075L2.34و برای کل ماهیان W=0.029L2.67 برآورد گردید. ضریب چاقی برای ماهیان از 82/0 تا 53/1 متغیر بود و میانگین همآوری مطلق و نسبی به ترتیب 63/2252 و 08/22 عدد تخمک محاسبه گردید. نتایج این بررسی نشان داد همآوری مطلق همبستگی مثبتی با وزن سیاه ماهی دارد. با توجه به نتایج شاخص رسیدگی جنسی (GSI) میتوان گفت که دوره تولیدمثلی این ماهی از اسفند تا تیره ماه میباشد.
واژههای کلیدی: سیاه ماهی، زیستشناسی تولیدمثل، رسیدگی جنسی، همآوری، رودخانه شاپور
* نویسنده مسئول، تلفن: 09173740528 ، پست الکترونیکی: e.sotoudeh@pgu.ac.ir
مقدمه
با رشد روزافزون جمعیت و لزوم بهرهبرداری اقتصادی از انواع گونههای ماهی، بکارگیری اصول علمی و شیوههای منطقی، همچنین استفاده از ابزارهای مناسب و کسب اطلاعات دقیق از خصوصیات زیستی گونهها اهمیت زیادی دارد. امروزه دانش فیزیولوژی و زیستشناسی تولیدمثل ماهیها بهعنوان یکی از ابزارهای مؤثر در تصمیمگیری و مدیریت منابع شیلاتی محسوب میشود (9). در ایران حدود 140 گونه ماهی در آبهای داخلی وجود دارد که اغلب متعلق به سه خانواده کپورماهیان (Cyprinidae) و دو خانواده سگماهیان جویباری (Balitoridae و Cobitidae) میباشند. بسیاری از آنها دارای ارزش صید اقتصادی، ورزشی، زیباییشناسی، مبارزه بیولوژیک و حفاظتی میباشند (9).
سیاه ماهی بانام علمیCapoeta capoeta intermedia از رده ماهیان استخوانی حقیقی (Teleostei)، راسته کپور ماهی شکلان (Cypriniformes) و خانواده کپور ماهیان میباشد. جنس Capoetaدارای10 گونه متفاوت است که در شرق اروپا و جنوب غرب آسیا پراکنش دارند (16). در ایران تاکنون 7 گونه از این جنس شناساییشده است (18). این گونهها از حشرات آبزی مثل شیرونومیدهها و جلبکها ازجمله دیاتومهها تغذیه میکنند (7). زیرگونه اینترمدیا در قسمتهای میانی رودخانهها با بستر قلوهسنگی و ماسهای زیست میکند (3). اینگونه ازجمله ماهیانی است که علاوه بر ارزش غذایی بالا و مقادیر زیاد مواد پروتئینی، مواد معدنی، ویتامینها و اسیدهای چرب امگا-3 که در سلامت جسمی و روانی تأثیر مثبت زیادی دارد، دارای ارزش اقتصادی و صید ورزشی نیز میباشد (12). تاکنون مطالعات فراوانی درزمینه ساختار جمعیتی (3، 27)، تنوع زیستی (11)، الگوی رشد و رابطه طول و وزن (27، 17) و زیستشناسی تولیدمثلی گونههای سیاه ماهی (26، 10، 5، 8) انجامشده است. در استان بوشهر زیرگونه اینترمدیا در رودخانه مند، دالکی، شاپور و سایر رودخانههای منطقه وجود دارد. بسیاری از گونههای این جنس دارای ارزش اقتصادی میباشند که سیاه ماهی اینترمدیا جز ماهیان باارزش آن محسوب میشود (1). رودخانه شاپور از دامنههای شمالی رشتهکوههای واقع در شمال دریاچه پریشان و خود شهر کازرون در استان فارس سرچشمه میگیرد و در ابتدای مسیر خود به نام سفیدرود نامیده میشود. این رودخانه پس از گذر از دشت کازرون وارد درهای تنگ میشود. محدوده شاپور در بین طولهای جغرافیایی 51 درجه و 4 دقیقه و 19 ثانیه تا 51 درجه و 9 دقیقه و 28 ثانیه شرقی و عرضهای جغرافیایی 29 درجه و 8 دقیقه و 49 ثانیه تا 29 درجه و 37 دقیقه و 53 ثانیه شمالی و در شهرستان دشتستان واقع است. با توجه به ارزش زیستمحیطی و اقتصادی سیاهماهی و همچنین دستیابی به اطلاعات لازم درزمینه وضعیت ذخایر این زیرگونه، مطالعه حاضر باهدف بررسی زیستشناسی تولیدمثلی این ماهی در رودخانه شاپور به مدت یکسال انجام شد.
مواد و روشها
تهیه و آمادهسازی نمونهها: از آذرماه 1391 تا آذرماه 1392 به مدت 13 ماه بافاصله زمانی یک ماه، 330 قطعه سیاه ماهی از رودخانه شاپور (در قسمت بالادست سد انحرافی شبانکاره در بخش سعدآباد استان بوشهر) تهیه و به آزمایشگاه بیولوژی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه خلیجفارس منتقل گردید. صید ماهیان با استفاده از تورهای گوشگیر با چشمههای مختلف و سالیک انجام شد. در آزمایشگاه شاخصهای زیستسنجی مورداندازهگیری قرارگرفت. قبل از کالبدگشایی، طول کل، طول استاندارد، طول چنگالی و ارتفاع بدن (در محل باله پشتی) با خطکش (با دقت 1 میلیمتر) اندازهگیری و وزن گنادها بهوسیله ترازوی دیجیتال (با دقت 001/0 گرم) اندازهگیری شد.
برای محاسبه رابطه طول- وزن، شاخص ضریب چاقی و شاخص رسیدگی جنسی از معادلات زیر استفاده شد (22):
W =a×Lb (رابطه طول- وزن)
W/L3×100 K= (ضریب چاقی)
100×وزن بدن/وزن گنادها= GSI (شاخص رسیدگی جنسی)
برای جداسازی تخمها، تعیین همآوری و شمارش تخمها از محلول گیلسون استفاده شد. بدینصورت که ابتدا تخمهای جداشده را چندین بار با آب شسته تا بافت پیوندی از بین رفته و پوستههای اضافی و خالی خارج شوند. سپس تخمها را در یک الک 800 میکرونی ریخته و با آب شسته شدند. تخمهای باقیمانده در هوای اتاق خشک و وزن شد. سپس از تخمهای هر تخمدان سه زیر نمونه تهیه و پس از شمارش در زیر استریومیکروسکوپ بهکل تخمدان تعمیم داده شد. برای محاسبه همآوری نسبی (Relative fecundity) نیز از تقسیم همآوری مطلق به وزن کل بدن استفاده شد. رابطه بین طول کل و همآوری مطلق رابطهای بـراساس فرمول F =a.Lb محاسبه گردید (20). که در آن F همآوری مطلق، a عرض از مبدأ خط (عدد ثابت)، b شیبخط (ضریب نمایی) و L طول کل برحسب سانتیمتر میباشد. همچنین ارتباط بین همآوری مطلق و وزن بدن ماهیها با استفاده از رابطه a.Wb=F اندازهگیری شد که در آن W وزن کل بدن برحسب گرم، a عدد ثابت، b ضریب خطای رگرسیون و F همآوری مطلق میباشد.
آنالیز آماری نتایج: از نرمافزار آماری SPSS (نسخه 16) برای تجزیهوتحلیل آماری نتایج استفاده شد. پس از حصول اطمینان از نرمال بودن دادهها از روش آنالیز یکطرفه (One-way ANOVA) و در صورت معنیداری از آزمون توکی استفاده شد. آزمون آماری مربع کای
(chi-square) جهت بررسی نسبت جنسی ماهیها بکار گرفته شد. ارتباط بین هماوری مطلق و وزن کل و وزن تخمدان ماهیهای ماده با رگرسیون غیرخطی موردبررسی شد. ترسیم نمودارها با استفاده از نرمافزار Excel 2010 انجام گرفت. وجود یا عدم وجود اختلاف معنیدار در سطح 5 درصد (خطا) تعیین گردید.
نتایج
نتایج 13 ماه نمونهبرداری از رودخانه شاپور نشان داد دامنه طولی (TL) سیاه ماهیهای نمونهبرداری شده از 15 تا 29 سانتیمتر (3/2±83/19) برای مادهها و 5/15 تا 26 سانتیمتر (2±85/19) برای نرها میباشد. وزن مادهها از 36 تا 250 گرم (میانگین 38±4/93 (و نرها از 36 تا 27/183 گرم (میانگین 9/25±24/87 (متغیر بود. نمودار 1 تعداد ماهیان نر و ماده سیاهماهی نمونهبرداری و جدول 1 نسبت جنسی ماهیان صیدشده در ماههای مختلف سال را نشان میدهد. آنالیز آماری نسبت جنسی با استفاده از آزمون مربع کای نشان داد که نسبت جنسی ماهیان در ماههای مختلف نمونهبرداری و کل دوره معنیدار است
(0.05 .(P<
جدول 1- نسبت جنسی ماهیان صیدشده در ماههای مختلف برحسب جنس نر و ماده. 1
نسبت جنسی |
نر |
ماده |
تعداد |
ماه |
16/2 |
13 |
6 |
19 |
آذر 91 |
56/0 |
9 |
16 |
25 |
دی |
25/0 |
3 |
12 |
15 |
بهمن |
8/3 |
19 |
5 |
24 |
اسفند |
58/1 |
19 |
12 |
31 |
فروردین |
57/0 |
11 |
19 |
30 |
اردیبهشت |
66/0 |
12 |
18 |
30 |
خرداد |
15/0 |
4 |
26 |
30 |
تیر |
46/0 |
7 |
15 |
22 |
مرداد |
2 |
16 |
8 |
24 |
شهریور |
38/0 |
7 |
18 |
25 |
مهر |
23/0 |
5 |
21 |
26 |
آبان |
36/0 |
8 |
22 |
30 |
آذر92 |
67/0 |
133 |
197 |
330 |
جمع |
نمودار 1- تعداد سیاه ماهیهای نمونهبرداری شده از رودخانه شاپور در ماههای آذر 1391 تا آذر 1392.
رابطه طول- وزن کل ماهیان 67/2L0297/0=wبه دست آمد. براساس مقدار شیبخط رگرسیون (b) بهدستآمده از رابطه طول– وزن در ماهیهای نر (34/2=b)، ماده (83/2=b) و با استفاده از رابطه پائولی الگوی رشد در جنس نر آلومتریک منفی و ماده ایزومتریک محاسبه شد (نمودارهای 2 و 3).
نمودار 2- رابطه طول کل و وزن کل سیاه ماهیان ماده نمونهبرداری شده از رودخانه شاپور.
نمودار 3- رابطه طول کل و وزن کل سیاه ماهیان نر نمونهبرداری شده از رودخانه شاپور.
ضریب چاقی: ضریب چاقی در ماههای موردبررسی به تفکیک ماهیان نر و ماده در نمودار 4 آمده است. میانگین ضریب چاقی کل دوره برای نرها 1/1 و برای مادهها 15/1 محاسبه شد. همانطور که در نمودار 4 دیده میشود این شاخص در هر دو جنس نر و ماده در اردیبهشتماه و مهرماه حداکثر و در تیر و آذرماه به حداقل خود رسید.
نمودار 4- تغییرات ضریب چاقی در ماهیان نر و ماده سیاه ماهی نمونهبرداری شده از رودخانه شاپور طی آذر 1391 تا آذر 1392.
تغییرات شاخص گنادی ((GSI در طول دوره نمونهبرداری برای سیاهماهی در نمودار 5 نشان دادهشده است. GSI ماهیان ماده از دی تا اسفند یکروند صعودی را پشت سر میگذارد و در اسفند (زمان تخمریزی اصلی) به حداکثر اندازه خود میرسد. در فروردین، اردیبهشت و خرداد کمی کاهش داشته و روند یکسانی را طی میکند.
نمودار 5- تغییرات شاخص رسیدگی جنسی (GSI) ماهیان نر و ماده سیاه ماهی نمونهبرداری شده در رودخانه شاپور از آذر 1391 تا آذر 1392.
فراوانی مراحل مختلف رسیدگی جنسی سیاهماهیهای نمونهبرداری شده در نمودار 6 نشان دادهشده است.
نمودار 6- توزیع فراوانی مراحل مختلف توسعه غدد جنسی سیاه ماهی ماده (A) و نر (B) رودخانه شاپور از آذر 91 تا آذر 92.1
در فصل زمستان و بهار اغلب ماهیهای ماده اینگونه دارای تخمدانهای با مراحل بالای رسیدگی جنسی بودند. فراوانی ماهیان نر در مراحل بالای رسیدگی نیز تقریباً همانند ماهیان ماده بود.
همآوری مطلق و نسبی در 10 قطعه ماهی ماده بالغ که تخمدان آنها در مرحله 5 رسیدگی جنسی قرارداشتند مورد بررسی قرارگرفت. حداقل همآوری مطلق 105 و حداکثر آن 8134 و حداقل همآوری نسبی 36/1 و حداکثر آن 94/46 به دست آمد. نتایج بیانگر وجود همبستگی مثبت بین همآوری مطلق و وزن بدن و وزن تخمدان سیاهماهی بود. میانگین همآوری مطلق و نسبی به ترتیب 31/46±63/2252 و 71/14±08/22 عدد تخمک به ازای هر گرم وزن بـدن محاسبه گـردید. رابطـه همآوری مطلق با وزن کل ماهیان موردبررسی F=25.27W 0.192و همآوری مطلق با وزن تخمدان F=0.32W 0.407بدست آمد. آنالیز آماری همبستگی معنیداری بین همآوری مطلق و وزن بدن و وزن تخمدان سیاهماهی نشان نداد (0.05< P) (نمودار 7 و 8).
نمودار 7- رابطه وزن کل (گرم) با همآوری مطلق سیاه ماهی نمونهبرداری شده از رودخانه شاپور.
نمودار 8- رابطه وزن تخمدان (گرم) با همآوری مطلق در نمونههای سیاه ماهی نمونهبرداری شده از رودخانه شاپور.
بحث
در این تحقیق طی سیزده ماه نمونهبرداری دامنه طول کل سیاه ماهیهای رودخانه شاپور 150-290 میلیمتر بود. مطالعات انجامشده بر روی اینگونه در رودخانه دالکی دامنه طولی این ماهی را 67/75-215 میلیمتر (27) و 74-236 میلیمتر (5) گزارش کردهاند. همچنین در سال 1390 پذیرا و همکاران (3) در بررسی سیاه ماهی موجود در رودخانههای استان بوشهر (دالکی، شاپور، حله و مند)، حداکثر طول این ماهی را 250 میلیمتر اعلام کردند. خیراندیش و همکاران (1392) نیز دامنه طولی سیاه ماهی رودخانه دالکی رابین 72 تا 224 میلیمتر گزارش کردند (4). مقایسه میانگین طول کل سیاهماهی در این تحقیق با یافتههای سایر محققین نشان میدهد این شاخص با نتایج گزارششده تقریباً نزدیک است.
اغلب رابطه طول با وزن در جمعیتهای مختلف میتواند نشاندهنده استراتژی مصرف انرژی بوسیله ماهی باشد. هرچقدر شرایط اکولوژی برای ماهی مناسبتر باشد )در دسترس بودن غذا، شدتجریان مناسب و کاهش استرس) ماهی برای تطابق با محیط انرژی کمتری مصرف کرده و این انرژی در بدن ذخیرهشده و باعث رشد بدن بخصوص بهصورت وزنی میشود b)بزرگتر(. رابطه طول و وزن تحت تأثیر فاکتورهای مختلفی مثل فصل، زیستگاه، مراحل بلوغ جنسی، رژیم غذایی و پر بودن معده قرار دارد (15). در این تحقیق با بررسی رابطه طول- وزن به تفکیک جنس نر، ماده و کل ماهیان شیب منحنی به ترتیب 34/2، 83/2 و 67/2 به دست آمد. آنالیز آماری این نتایج نشان داد در ماهیان ماده مقدار b با عدد 3 اختلاف معنیداری ندارد (05/0>P). درنتیجه میتوان گفت رشد در جنس ماده این ماهی ایزومتریک و در ماهیان نر آلومتریک منفی است. پذیرا و همکاران (3) در مطالعه خود بر روی سیاه ماهی گزارش کردند رابطه بین طول و وزن و مقدار b (81/2) این ماهی از یک رشد ایزومتریک برخوردار است. همچنین رضایی و همکاران (8) الگوی رشد سیاهماهی نهر مادر سو پارک ملی گلستان در هر دو جنس ایزومتریک و صداقت و همکاران (7) الگوی رشد را در هر دو جنس نر و ماده ایزومتریک گزارش کردند.
در مطالعه حاضر نسبت جنسی کل نمونههای صیدشده براساس ماده به نر در کل زمان نمونهبرداری 1 : 67/0 بود. حداقل و حداکثر آن 1: 15/0 (تیر) و 1: 8/3 (اسفند) بود. همچنین تغییرات این نسبت در ماههای مختلف از الگوی یکنواختی پیروی نمیکند (جدول 1). پذیرا و همکاران (3) با بررسی این ماهی در رودخانههای استان بوشهر کمترین میزان نسبت ماهیان نر به ماده در رودخانه حله (97/0) و بیشترین آنها را در رودخانه دالکی (21/1) اعلام کردند. بررسیهای انجامشده درزمینه تعیین نسبت جنسی اینگونه در نقاط مختلف ایران نشان میدهد این شاخص در رودخانههای مختلف و در طول سال متغیر است (7، 10، 3، 6، 13). ترکمن و همکاران (28) گزارش کردند غالب شدن نرها در طی فصل تکثیر احتمالاً به دلیل نیاز به وجود اسپرم بالغ بهطور دائم در محل تکثیر است. در این مطالعه همزمان با افزایش تعداد ماهیان نر (اسفندماه)، فراوانی ماهیان در مراحل بالای رسیدگی و همچنین شاخص GSI افزایش یافت که میتواند نشاندهنده نقش ماهیان نر در تولیدمثل باشد (جدول 1 و نمودار 5). باقری و همکاران (1389) نیز در مطالعه خود بر ماهی شیربت رودخانه دالکی دریافتند تعداد ماهیان جنس نر در زمان بلوغ افزایش مییابد (2). علاوه بر این تفاوت در نسبت جنسی در ماههای مختلف و کل سال میتواند ناشی از توقف طولانیتر مادهها در منطقه تخمریزی نسبت به نرها باشد (24). علاوه بر این عوامل دیگری مثل تفاوت در زمان، ادوات صید و موقعیت نمونهبرداری (20) و تفاوت رشد (25). در بین جنسها نیز در تغییر نسبت جنسی مؤثرند.
مطالعه روند توسعه گنادها اطلاعات دقیق و کاملتری در مورد فیزیولوژی تولیدمثل ماهیان میدهد که میتواند به درک و پیشگویی تغییرات سالانه جمعیتی کمک شایانی کند. بررسیها نشان میدهد وضعیت تولیدمثلی و زمان تخمریزی ماهیان را میتوان با استفاده از شاخصهایی مانند گنادوسوماتیک (GSI) تعیین نمود (23). در این مطالعه شاخص GSI از بهمنماه افزایش یافت و در فاصله بین ماههای اسفند تا خردادماه حداکثر بود و سپس کاهش یافت. افزایش شاخص GSI نشاندهنده شروع فصل رسیدگی جنسی است و رسیدن به حداکثر و سپس کاهش آن نشاندهنده فصل تخمریزی ماهی است. افزایش GSI در بهمن و به حداکثر رسیدن آن در اسفندماه نشاندهنده اوج رسیدگی سیاه ماهی است. از طرفی کاهش این شاخص در خردادماه میتواند به دلیل تخمریزی این ماهی باشد. با توجه به نتایج شاخص رسیدگی جنسی میتوان گفت فصل بهار زمان تولیدمثل سیاه ماهی موجود در رودخانه شاپور است. عبدلی و کوهستان اسکندری (10) فصل تخمریزی C.c.gracilisرا ماههای فروردین، اردیبهشت و خرداد اعلام کردند. ظاهربین و همکاران (8) اوج رسیدگی جنسی سیاه ماهی C.c.gracilisدر رودخانه شیررود را اسفند و فروردین ذکر کردند. راستا و همکاران (5) نیز با محاسبه شاخص همآوری C.c.gracilis در رودخانه سفیدرود، بهار را فصل تولیدمثل این ماهی گزارش کردند. مقایسه نتایج فاکتور ضریب چاقی در این مطالعه نشان داد این شاخص در ماهیهای نر و ماده در ماههای اردیبهشت و مهرماه حداکثر است و در تیرماه به حداقل خود میرسد (نمودار 4). ضریب چاقی ماهیان رسیده به دلیل مصرف انرژی در طی فصل تخمریزی کاهش مییابد (14). مقایسه نتایج توزیع فراوانی مراحل مختلف توسعه غدد جنسی و نتایج فاکتور وضعیت نشان میدهد، افزایش ضریب چاقی در اردیبهشتماه میتواند به دلیل بالاتر بودن مراحل رسیدگی جنسی در سیاه ماهیان نمونهبرداری شده در رودخانه میباشد. همچنین کاهش این شاخص در تیرماه میتواند به علت تخمریزی ماهیان و کاهش شاخص GSI باشد. افزایش شاخص ضریب چاقی در اوایل پاییز میتواند نشاندهنده تغییرات وضعیت تغذیه این ماهی باشد (نمودار 4). بررسیها نشان میدهد روند تغذیه تأثیر مستقیمی بر ضریب چاقی ماهی دارد (29).
در این بررسی همآوری مطلق سیاهماهی بهطور میانگین 18/24±63/2708 عدد تخمک و همآوری نسبی آن بهطور میانگین 71/14±08/22 عدد تخمک به ازای هر گرم وزن بدن به دست آمد. عبدلی و کوهستان اسکندری (10) میانگین همآوری مطلق سیاهماهی C.c.gracilis در پارک ملی گلستان را 3907 عدد و همآوری نسبی را براساس طول چنگالی بهطور میانگین (میلیمتر) 346/1±239/20 و براساس وزن بدن (گرم) 676/2±095/35 بیان کردند. راستا و همکاران (5) نیز با بررسی شاخصهای همآوری C.c.gracilis ماده در رودخانه سفیدرود میانگین همآوری مطلق را 38/759±60/1572 عدد تخمک و میانگین همآوری نسبی را 68/9±51/19 گزارش کردند. همچنین ظاهربین و همکاران (8) در حوالی مصب رودخانه شیررود تولیدمثل سیاه ماهی C.c.gracilis را موردبررسی قراردادند و میانگین همآوری مطلق را در این ماهی 81/1546±56/3562 تعیین کردند. وجود تفاوت در نتایج همآوری گزارششده در مناطق مختلف، میتواند به عواملی مانند تفاوتهای ژنتیکی زیرگونههای مختلف و فاکتورهای محیطی مانند وجود غذا، تراکم جمعیت و تغییرات درجه حرارت نسبت مرتبط باشد (30). در این تحقیق همبستگی مثبتی بین همآوری مطلق و وزن بدن و وزن تخمدان سیاه ماهی مشاهده شد (نمودار 7 و 8). بطور معمول بین طول و وزن ماهی و همآوری رابطه مثبت وجود دارد (21). همچنین Hernández-Portocarrero و همکاران (19) نیز در مطالعه خود گزارش کردند وزن ماهی Brycon guatemalensis همبستگی مثبتی با همآوری مطلق و وزن تخمدان دارد.
درمجموع میتوان گفت سیاهماهی موجود در رودخانه شاپور دارای همآوری نسبتاً پایینی بوده و صید بیرویه و همچنین تخریب زیستگاههای این ماهی میتواند باعث کاهش ذخایر و تهدید این ماهی در آینده شود. با توجه به نتایج تحقیق حاضر، فصل تکثیر این ماهی از اسفندماه میباشد و در صورت نیاز به تکثیر این ماهی میتوان از اسفندماه از این رودخانه مولدین با مرحله رسیدگی جنسی بالا را صید کرد. تحقیقات بیشتری در خصوص امکان تکثیر مصنوعی، پرورش، حفاظت، مدیریت و بازسازی ذخایر برای جلوگیری از خطر انقراض سیاه ماهی موجود در این رودخانه پیشنهاد میشود.