بازنگری وضعیت تاکسونومی دلفین گوژپشت خلیج فارس (Cetacea:Delphinidae) Sousa plumbea با استفاده از ژن میتوکندریایی D-LOOP

مرضیه انصاری نژاد^۱، عدنان شهدادی^۱، مژده رام² و  محمدشریف رنجبر^۱*

¹ ایران، بندرعباس، دانشگاه هرمزگان، دانشکده علوم و فنون دریایی، گروه زیست شناسی دریا

² ایران، بندرعباس، اداره کل حفاظت محیط زیست هرمزگان، بانک ژن

تاریخ دریافت: 07/01/1400          تاریخ پذیرش: 12/07/1401

چکیده

در این مطالعه به بررسی تبارزادی دلفین­ گوژپشت آب­های جنوبی ایران (خلیج فارس و دریای عمان) با استفاده از ژن میتوکندریایی D-LOOP پرداخته شد. تعداد چهار توالی D-LOOP  از چهار نمونه­ دلفین گوژپشت آب­های ایران بدست آمد و نتایج با توالی­های قبلا منتشر شده در بانک ژن مقایسه شد. آنالیزهای تبارزادی با ترسیم درخت­های حداکثر احتمال (ML) و استنباط بیزین (BI) و همچنین شبکه هاپلوتایپی صورت گرفت. نتایج مطالعه حاضر نشان داد همه نمونه­های ایرانی در یک کلاد حفاظت شده با توالی­های هند با ارزش بوت استرپ 98 در درختML  و احتمال پسین 1 در درخت BI قرار گرفتند. این کلاد شامل نمونه­های ایران و هند به همراه نمونه های گونه Sousa plumbea از غرب آفریقا در یک خوشه حفاظت شده قرار گرفتند. این یافته­ها نشان می­دهد که دلفین­های گوژپشت ایرانی بر خلاف آنچه تاکنون گزارش می­شده متعلق به گونه S. chinensis نیست و به همراه نمونه­های هندی و آفریقای جنوبی متعلق به گونه S. plumbea می باشد. به هر حال اما جهت ارزیابی دقیق­تر تبارزادی و وضعیت طبقه بندی نمونه­های ایران، بررسی­های دقیق­تر ریخت­سنجی و استفاده از سایر نشانگرهای میتوکندریایی و همچنین هسته­ای پیشنهاد می­گردد.

واژه های کلیدی:  منطقه هند و اقیانوس آرام، Sousa plumbea ، ایران، قشم، جاسک

* نویسنده مسئول، تلفن:  07633711025  ،  پست الکترونیکی:  sharif.ranjbar@hormozgan.ac.ir

مقدمه

دلفین­های گوژپشت جنسSousa  از زیر خانواده دلفین­ها (Delphininae) پراکنش جغرافیایی وسیعی در آب­های اقیانوس اطلس­شرقی (غرب آفریقا)، اقیانوس هند و اقیانوس آرام غربی دارند (15). اما وضعیت طبقه­بندی و سیستماتیک جنس Sousa همچنان حل نشده و ابهام آمیز باقی مانده است و تعداد گونه­های این جنس هنوز به درستی مشخص نیست.

یک بررسی جامع و گسترده در بازنگری جنسSousa ، از جمله بررسی ساختار ریخت­سنجی اسکلتی، ریخت­سنجی خارجی، رنگ، ژنتیک مولکولی و جغرافیای زیستی شواهد محکمی مبنی بر وجود چهار گونه­ را در اختیار قرار می­دهد (1و 15). این چهار گونه شامل: 1- S. teuszii (دلفین گوژپشت اقیانوس اطلس) که با رنگ یکنواخت و یک کوهان اصلی در پشت خود دارد و در اقیانوس اطلس شرقی در امتداد ساحل غربی آفریقا یافت می­شود. 2- گونه­ی  S. plumbea (دلفین گوژپشت اقیانوس هند) شباهت ظاهری زیادی به S. teuszii دارد با این تفاوت که باله­های تیزتری دارد. این گونه در غرب اقیانوس هند، از آفریقای جنوبی تا میانمار زندگی می­کند. 3- گونه­ی S. chinensis (دلفین گوژپشت اقیانوس هند - آرام) گونه­­ای که باله­های تیزتری دارند، فاقد کوهان و رنگ نمونه بالغ سفید است. دلفین گوژپشت اقیانوس هند - آرام، در اقیانوس آرام غربی و احتمالا تا شرق اقیانوس هند تا میانه­های چین و جنوب شرقی آسیا گسترش می­یابد. 4- S. sahulensis (دلفین گوژپشت استرالیا) که ظاهرا محدود به آب­های استرالیا وگینه نو است. این گونه باله­ی پشتی کوتا­ه­تر­ و رنگ تیره­تری دارد و دارای دماغه­ی پشتی می­باشد (15، 20و 24). مطالعات (1و16) اخیرا، شواهدی مبنی بر وجود گونه پنجم نیز از خلیج بنگال ارائه داده است.  به طور کلی مقالات مروری که در دهه  1900 ارائه شده­اند، وجود این گونه­ها را تایید نکردند و فقط سه گونه S. teuszii، S. chinensis و S. plumbea معتبر شناخته شدند (16). در تحقیقات بعدی Frere و همکاران در سالهای 2008 و 2011 که با استفاده از DNA میتوکندریایی و نشانگر­های هسته­ای انجام شد، تعداد کلاد­های بدست آمده برای گونه­های جنس Sousa، نمایان­گر وجود واحدهای ژنتیکی متعدد در سطح گونه­ بود و نشان داد که بازبینی رده­بندی این گونه­ها ضروری است (8و 9). Fraser (1966) تاکید کرد که باید جنس Sousa بازبینی شود، اما گونه­های مورد نیاز برای این کار در دسترس نبودند (15). اهمیت بازبینی در تاکسونومی و طبقه بندی گونه­های جنس  Sousa تا سال 2013 ادامه داشت.Mendez  و همکاران در مطالعه­ای که با تجزیه و تحلیل ترکیبی از داده­های ژنتیکی میتوکندریایی و هسته­ای و ریخت سنجی انجام دادند، الگوهای جغرافیایی جالب توجهی را یافتند. نتایج نشان دهنده اختلاف بین الگوهای ریخت­سنجی شناخته شده و داده­های مولکولی بودند و شواهد متقاعد کننده­ای برای طبقه­بندی دلفین ­های گوژپشت با حداقل چهارگونه را برای اولین بار ارائه دادند (20). آنها همچنین با اطمینان از نظریه­ی تفاوت دلفین­های استرالیایی با گونه­های معتبر آن زمان Sousa، حمایت کردند، که بعداً تحت عنوان S. sahulensis در مطالعه (15) توصیف شده­اند.

طبقه بندی جنس Sousa به چهار گونه، که برای اولین بار توسطMendez  و همکاران در سال 2013 پیشنهاد شده است، به سرعت مورد استقبال و تصویب کمیته شناسایی پستان­داران­دریایی  (Marine Mammology’s Ad Hoc Committee on Taxonomy2014) قرار گرفت و امروزه مورد توجه بسیاری مسئولان جهانی در زمینه طبقه بندی پستان­داران دریایی می­باشد (1، 15و 20).

دلفین­های گوژ­پشت در آب­های کم عمق ساحلی و به­طور کلی در نزدیکی ورودی­های آب شیرین به صورت دسته­جمعی دیده می­شوند. با توجه به این که در مناطق ساحلی حضور دارند، از بین رفتن زیستگاه­ها، برخورد با شناورها و آلودگی­های مختلف از منابع مهم آسیب به این گونه است. دو گونه  S. chinensisو S. plumbea مطابق معیارهای فهرست قرمز IUCN به عنوان گونه­های آسیب­پذیر شناخته می شوند (1، 3و 17).

دلفین گوژپشت آب­های ایران عمدتاً به رنگ خاکستری و با باله پشتی می­باشد که از نظر ریخت­سنجی با توصیفات S. plumbea در مطالعه (26) مطابقت بیشتری دارد. این گونه در ایران با نام علمی S. chinensis گزارش شده است (2).  مطالعاتی که تا­­کنون برروی دلفین گوژپشت ایران انجام شده، بیشتر بر اساس شواهد ریخت­سنجی بوده است. در تحقیقاتی (2و 23) که با استناد به مطالعات تاکسونومیک (14و 26) و مبنی بر خصوصیات ریخت­سنجی و مشاهدات ثبت شده از این گونه در آب­های ایران صورت گرفته، بیان شد و با توجه به روشن نشدن وضعیت رده بندی جنس Sousa و تا زمان مشخص شدن وضعیت طبقه بندی گونه S. plumbea، دلفین گوژپشت ایران به عنوانS. chinensis   معرفی می شود. با این اوصاف به جز مشاهدات و شواهد میدانی، هیچ شواهد قانع کننده­ای مبنی بر وجود S. chinensis در آب­های ایران وجود ندارد، از این رو روشن شدن وضعیت طبقه بندی و تبارزادی دلفین گوژپشت آب­های ایران بسیار مهم است.

به منظور بر طرف شدن شکاف موجود در طبقه بندی گونه دلفین گوژپشت آب­های ایران، جایگاه رده بندی و بررسی روابط تبارزادی با سایر گونه­های جنس Sousa از مناطق مختلف جهان، در این مطالعه از توالی ژن میتوکندریائی  D-LOOP استفاده شد. پژوهش حاضر اولین مطالعه در زمینه تبارزادی مولکولی دلفین گوژپشت آب­های ایران است.

مواد و روشها

در مجموع 3 نمونه از دلفین گوژپشت در سواحل جزیره قشم و 1 نمونه از دلفین گوژپشت در ساحل جاسک که به گل نشسته و تلف شده بودند بررسی شد. بافت­های جمع آوری شده از نمونه­ها در الکل 96 درصد قرار داده شد و پس از انتقال در فریزر 20- درجه سانتیگراد در آزمایشگاه بانک ژن اداره کل حفاظت محیط زیست هرمزگان نگه­داری شدند.

بعد از انتقال نمونه­ها به آزمایشگاه جهت بررسی ژنتیکی، DNA به روش استاندارد فنل – کلروفرم استخراج گردید (27). کیفیت باند DNA استخراجی هر نمونه با استفاده از الکتروفورز افقی روی ژل آگارز 1 درصد در بافر TBE و رنگ آمیزی شده با Gel Red  مورد بررسی قرار گرفت.

 در این پژوهش از ژن میتوکندریایی  D-LOOP استفاده شد که جهت تکثیر قطعاتی با اندازه تقریبا 435 باز آلی برای ژن­ D-LOOP از پرایمرهای ارائه شده در جدول 1 استفاده شد.

جدول 1- نام و توالی پرایمرهای مورد استفاده

برای تکثیر (PCR) ژن D-LOOP به وسیله دستگاه ترموسایکلر پس از بهینه سازی شرایط واکنش و انتخاب دمای مناسب، چرخه حرارتی متشکل از واسرشته شدن اولیهInitial Denaturation) ) به مدت 5 دقیقه در دمای 95 درجه سانتی­گراد و به دنبال آن 35 چرخه شامل، واسرشت سازی   (Denaturation) با دمای 95 درجه  سانتی­گراد به مدت 1 دقیقه، جهت اتصال آغازگر به DNA   (Annealing) دمای 55 درجه سانتی­گراد به مدت 1 دقیقه، و به منظور بـسط (Extension) دمـای 72 درجـه سانتیگراد به مدت2 دقیقه و در نهایت 10 دقیقه در دمای 72 درجه سانتی­گراد برای بسط نهایی قطعات هدف انجام پذیرفت.

کیفیت محصول  PCRبا استفاده از الکتروفورز  ژل  آگارز 1

درصد ارزیابی گردید. تعیین توالی توسط شرکت Bioneer (کشور کره جنوبی)  انجام شد.

جهت مقایسه و بررسی تبارزادی، سایر توالی­های ثبت شده در بانک ژن NCBI مربوط به ژن D-LOOP از گونه­های جنس Sousa دریافت و به داده­ها اضافه شد (شماره­ها در درخت­های تبارشناسی قابل مشاهده است).

کروماتوگرام­های حاصل از تعیین توالی با نرم­افزار Chromas  (v.2.1.1)  ویرایش شدند. مناطق اولیه پرایمرها از کروماتوگرام­ها حذف شدند.

هم ردیف سازی توالی­ها­ با استفاده از الگوریتم ClustalW  (33) در نرم افزار BioEdit versio 7.0.5  (11)  انجام گرفت. ترازها توسط برنامهFaBox  (34) آماده و جهت استفاده برای رسم درخت تبارشناسی و شبکه هاپلوتایپی به فرمت Nexus تبدیل شدند.

آنالیزهای تبارزادی با استفاده از روشهای حداکثر احتمال  (Maximum Likelihood) (ML) با نرم افزار   raxmlGUL version 1.3 (28) و آنالیز   Bayesian Inference (BI)با نرم افزار MrBayes versio 3.2  (12) انجام شد. درخت تبارزادی ML با تکرار بوت استرپ 2000 و مدل GTR+G و درخت BI با استفاده از مدل GTR+G و 1000000 نسل اجرا شد. برای تعیین مدل تکاملی متناسب با داده از نرم افزار JModelTest v. 2.1.4 (6) استفاده و از طریق آنالیز Akaike information criterion   (25) انتخاب گردید.

فاصله ژنتیکی اصلاح شده ( (Kimura 2-Parameter, K2P بین گونه­ها برای توالی ژن D-LOOP با نرم افزار  MEGA version 5.2.2  (31) محاسبه شد.

شبکه هاپلوتایپی برای توالی­های موجود ژن D-LOOP برای گونه­های جنس Sousa از جمله توالی­های ایرانی با استفاده از برنامه PopART vers. 1.7 (19) ترسیم شد.

در مجموع در این پژوهش، 25 توالی ثبت شده در بانک ژن NCBI از نقاط مختلف جهان و 4 توالی مربوط به مطالعه حاضر برای ژن D-LOOP استفاده شد. گونه دلفین معمولی Delphinus delphis به عنوانOut Group انتخاب شد. اطلاعات تکمیلی نمونه ها در جدول شماره 2 نشان داده شده است.

جدول 2- توالی­های مورد استفاده در آنالیز تبارزادی

نتایج

نتایج درخت­های تبارزادی: درخت­های تبارزادی ML و BI، با استفاده از 30 توالی ژن D-LOOP از گونه­های جنس دلفین گوژپشت  Sousa ترسیم شد. دو درخت بدست آمده الگوی توپولوژی یکسانی را نشان دادند و بنابراین در اینجا درخت ML به اعداد حمایتی  bootstrapوposterior probability  از هر دو آنالیز نشان داده شده است (شکل 1). کلادهای به دست آمده در این آنالیزها نشان می­دهد دلفین­های گوژپشت به شش گروه دلفین­های هندی - ایرانی، آفریقای جنوبی، استرالیایی، بنگالی و غرب افریقا تقسیم شده­اند. دلفین­هایی که از آفریقای جنوبی، هند، غرب افریقا و چین بودند، یک کلاد تک­نیا تشکیل داده، که رابطه خواهری با دلفین­های استرالیایی دارند. نمونه­های خلیج بنگال نیز در قاعده درخت قرار گرفته­اند. موقعیت و جایگاه در درخت­های تبارزادی رسم شده از توالی­های مطالعه حاضر و توالی­های گزارش شده پیشین نشان داد که نمونه­های دلفین گوژپشت آبهای ایران از جنسSousa  با نمونه­های هند با حمایت بالا در هر دو آنالیز هم­گروه شده است. این کلاد هندی – ایرانی با دلفین­های آفریقای جنوبی یک خوشه تک­نیا تشکیل دادند.

شکل 1- درخت تبارزادی حداکثراحتمال  (ML) با استفاده از نرم افزار  raxmlGULبراساس ژن D-LOOP . ضرایب اطمینان ML (bootstrap value) در بالا و BI (posterior probability) در پایین گره­ها نشان داده شده است. گونه Delphinus.delphis به عنوان Outgroup انتخاب شده است.

محاسبه فاصله ژنتیکی: فاصله ژنتیکی (K2P) بین کلادها (جدول 3) بر اساس توالی ژن D-LOOP با نرم افزارMEGA version  5.2.2  (31) محاسبه شد. براساس این آنالیز، کمترین فاصله ژنتیکی بین نمونه­های کلاد ایرانی – هندی با نمونه­های کلاد افریقای جنوبی به مقدار  2.7 درصد بدست آمد (جدول 3).

جدول 3 - میانگین فاصله ژنتیکی بین کلادها جنس Sousa در نقاط مختلف جهان

بررسی شبکه هاپلوتایپی: شبکه هاپلوتیپ بدست آمده از توالی ژن D-LOOP برای دلفین­های گوژپشت نشان داد که هر چهار نمونه ایرانی یک هاپلوتایپ مشترک دارند. شش گروه هاپلوتایپی مجزا قابل تشخیص است که هر یک مربوط به یک منطقه جغرافیایی متفاوت است (شکل3). دلفین­های ایران کمترین فاصله را با دلفین­های هند با دو و چهار جهش و بیشترین فاصله را با دلفین­های بنگالی دارد.

شکل 3 - شبکه هاپلوتایپ ترسیم شده براساس داده­های ژن D-LOOP برای دلفین گوژپشت، اندازه هر دایره متناسب با تعداد دلفین­هایی است که هاپلوتیپ مربوطه را نشان می­دهند. هر خط هاشور معادل یک جهش می باشد.

بحث و نتیجه گیری

هرچند تاکسونومی دلفین­های گوژپشت به طور کامل روشن نیست و نیاز به بازبینی دقیق­تر دارد و همچنین تعداد گونه­های آنها مورد توافق همگانی نیست (15)، اما در اکثر منابع، چهار گونه که در مقدمه نیز ذکر شد را به رسمیت می­شناسند (15، 20و 24). نمونه­های شمال­ غرب اقیانوس هند (دریای عرب و خلیج فارس) تاکنون به عنوان S. chinensis (Osbeck, 1765) شناسایی و معرفی شده­اند (14و 26). براساس مطالعات ریخت­سنجی در سالهای گذشته (14و 26) که محققان تنها دو گونه را برای جنس Sousa به رسمیت شناخته بودنند، و طبق شواهدی که در آن زمان وجود داشت، دلفین گوژپشت آب­های ایران با نام علمی S. chinensis معرفی شده است (2). حال با توجه به مطالعاتی که در زمینه بازبینی طبقه بندی جنس Sousa  انجام شده و 4 گونه را برای آن به رسمیت شناخته و معرفی می­کنند (20) و با توجه به نتایج بدست آمده در این تحقیق به نظر می رسد، تجدید نظر در خصوص وضعیت رده بندی دلفین گوژپشت آب­های ایران ضروری باشد.

در این مطالعه از 4 نمونه دلفین گوژپشت، سه نمونه از قشم و یک نمونه از جاسک، که پس از بررسی ریخت­سنجی اولیه S. chinesis  شناسایی شده بود، نمونه برداری بافتی انجام شد و مورد بررسی مولکولی قرار گرفت. هر چهار توالی بدست آمده برای ژن  D-LOOPدر مطالعه حاضر دارای هاپلوتایپ یکسان بودند  (شکل 3). طبق بررسی مولکولی انجام شده در این تحقیق مشخص شد که نمونه­های دلفین گوژپشت موجود در آب­های جنوبی ایران دارای هاپلوتیپ مشترک هستند و از نظر توالی ژنتیکی به نمونه­های دلفین گوژپشت گونه S. plumbea از هند (دریای عرب) نزدیک­تر است و با آن­ها در یک کلاد قرار می­گیرند. همچنین نمونه­های دلفین گوژپشت ایرانی و هندی با گونه S. plumbea از افریقایی جنوبی هم گروه شده و با آن یک رابطه خواهری با تشکیل کلاد با حمایت بالا ایجاد می­کند. نتایج حاصل از شبکه هاپلوتایب ترسیم شده نیز نشان از این دارد که دلفین­های گوژپشت ایران کمترین فاصله را با دلفین­های گوژپشت هندی دارند. در درخت تبارزادی ترسیم شده (شکل 1) نمونه­های ایرانی در کلادی جداگانه از سایر گونه­های جنس Sousa از نقاط مختلف جهان قرار گرفتند. روابط به­دست آمده از شبکه هاپلوتیپ که با توالی ژن D-LOOP تخمین زده شد، نیز خوشه­های مجزایی را نشان می­دهد که با مناطق مختلف جغرافیایی مطابقت دارد.

طبقه­بندی این جنس طبق مطالعات صورت گرفته، بحث برانگیز بوده است، در جامع­ترین مطالعه ژنتیکی انجام شده تا به امروز، که شامل نمونه­هایی از طیف وسیعی از گونه­ها بود، میزان واگرایی بالایی را در هر دو نشانگر DNA میتوکندریایی و هسته­ای مشاهده شد که دلفین­ها را در سطح گونه­ها از آفریقای غربی  (S. teuszii)، جنوب شرقی آفریقا، عمان، دریای عربی و شبه قاره هند  (S. plumbea)، تایلند و چین  (S. chinensis) و استرالیا  (S. sahulensis) جدا می­کند (1و 20).

در هند Sutaria و همکاران در سال 2004 با استفاده از مطالعه ریخت­سنجی نشان دادند که جمعیت دلفین گوژپشت در سواحل شرق و غرب هند متفاوت هستند و انواع آن ممکن است در سواحل هند وجود داشته باشد. دلفین­های گوژپشت که در سواحل غربی هند (دریای عربی) مشاهده شده­اند، گوژ بزرگی دارند و به رنگ خاکستری تیره به نظر می رسند، بنابراین به S. plumbea شباهت دارند، در حالی­که آن­هایی که در طول ساحل شرقی هند مشاهده می­شوند، گوژ کاملاً مشخصی ندارند و دارای رنگ روشن­تری هستند. بنابراین این دلفین­ها به S. chinensis شباهت دارند (29). به نظر می­رسد که در اقیانوس هند هر دو به واحدهای مجزای تبارزادی تقسیم می­شوند که از شرق تا غرب متغیر است. به نظر می­رسدگونه S. plumbea در غرب اقیانوس هند توزیع شده­اند در حالی­که S. chinensis در شرق اقیانوس هند و بخش غربی اقیانوس آرام توزیع شده است (1). گونه S. plumbea از شمال غربی سواحل هند نیز به ثبت رسیده است (30). همچنین Mendez و همکاران در سال 2013 در مطالعه خود بیان می کنند که جمعیت دلفین گوژپشت از هند به همراه جمعیت­های از دریای عرب، عمان و تایلند یک گروه با هاپلوتایب مشخص تشکیل می­دهند (20).  Jayasankar و همکاران در سال 2008 دو نمونه از دلفین گوژپشت سواحل غرب هند (دریای عرب) را با استفاده از نشانگر ctyb ناحیه میتوکندریایی مورد ارزیابی قرار دادند و مشخص نمودند هر دو نمونه دارای هاپلوتایپ یکسانی هستند ولی با هاپلوتایپ­های جمعیت دلفین گوژپشت از آفریقای جنوبی و هنگ کنگ تفاوت دارد (13). بعد از آن Chen و همکاران در سال 2010  مطالعه­ای با تمرکز برالگوهای تنوع ژنتیکی و ساختار جمعیتی S. chinensis در آب­های چین انجام دادند (5). در این پژوهش، چند توالی از ناحیه D-LOOP دلفین­های گوژپشت موجود در چین و هند، با دنباله­هایی که قبلا منتشر شده بودند، ترکیب شدند تا آنالیز جامع­تری در مورد وضعیت تکامل نژادی S. chinensis در آب­های چین انجام­گیرد، در این مطالعه از دو نمونه دلفین گوژپشت هندی که در مطالعه (13) مورد ارزیابی قرار داده بودند، استفاده شد و هر دو نمونه در یک کلاد قرار گرفتند که Chen این کلاد را با نام S. plumbea مشخص نمود و با دلفین­های گوژپشت افریقای جنوبی که آنها نیز با کلاد S. plumbea مشخص شده بود، کلاد خواهری تشکیل دادند. تمامی نمونه­هایی که از نقاط مختلف چین گرفته شده بودند در یک کلاد  قرار گرفتند که با کلاد S. chinensis   مشخص شد و این مسئله حاکی از آن بود که تنها یک گونه­ از جنس   Sousaدر چین وجود دارد (5). همچنین یکی از معضلات اصلی در طبقه بندی جنس Sousa، جایگاه دلفین­های گوژپشت خلیج بنگال بوده است (شرق هند، بنگلادش و میانمار). در این منطقه دلفین­هایی وجود دارد که شباهت بسیاری با گونه­های S. chinensis و S. plumbea دارند. برای مثال نشانه­هایی از کوهان پشت، باله­های پشتی پهن، وجود نقطه بر روی پوست، و بخش­های بسیار بزرگ بدون رنگ در قسمت­ها پشتی و کناری (16، 22، 29و 30). بر طبق شواهدی که وجود داشت،  Jeffersonو همکاران در 2014 پیشنهاد کردند، که شاید بتوان دلفین­های خلیج بنگال را به عنوان حدواسطی بین  S. chinensisوS. plumbea در نظر گرفت (15). نتایج حاصل از پژوهش­های Amaral و همکاران براساس آنالیزهای ژنتیکی ناحیه D-LOOP و نتایج  فیلوژئوگرافی، نشان داد دلفین­های گوژپشت درسواحل بنگلادش در خلیج شمالی بنگال گروه تبارزادی جداگانه را تشکیل می­دهند و نمونه­های این منطقه بالاترین سطح تفاوت ژنتیکی با سایر مناطق جغرافیایی را نشان می­هند و شباهتی با هیچ یک از گونه­های S. chinensis و S. plumbea نداشتند. آنان دریافتند که دلفین­های بنگالی از نظر ژنتیکی با جمعیت­های همسایه متفاوت هستند (1). ما نیز که در مطالعه حاضر از توالی­های دلفین­ گوژپشت بنگالی بررسی شده در مطالعات Amaral و همکاران (1) استفاده کردیم، نتایج بدست آمده نشان داد، این جمعیت از دلفین­ها در کلادی جداگانه­ای از سایر گونه­های جنس Sousa قرار می­گیرند. پژوهش­های (1، 16و 20) ادعا می­کنند که دلفین­های خلیج بنگال گونه­های مجزای می­باشند و با توجه به برخی شباهت­ها در ریخت و رنگ این گونه­ها، امکان تطابق آن با گونه S. lentiginosa (Owen, 1866) وجود دارد. اما برای اثبات این موضوع تطابق نمونه­های S. lentiginosa با ساختارهای ژنتیکی جدید لازم است (30). با توجه به یافته­های فعلی، گونه خلیج بنگال موقتاً به­عنوان یک گروه بسیار متفاوت از دلفین­ها در گونه S. chinensis در نظر گرفته شد. می­توان گونه­ی پنجمی را در دسته­بندی Sousa Sp.، با توجه به ویژگی­ها و جایگاه خاص آن، برای این نمونه­ها در نظر گرفت (1).

نتایج تبارزادی به دست آمده از مطالعه حاضر نیز حاکی از این است که گونه­های دلفین گوژپشت از ایران  S. chinensis نیست. نتایج حاصل از آنالیزهای تبارزادی با کمک DNA میتوکندریایی نمونه­های ایرانی در مطالعه حاضر نشان می­دهد که این دلفین­ها به گونه S. plumbea نزدیک­تر از سایر گونه­های جنس Sousa هستند و بنابراین می­توان آنها را متعلق به این گونه دانست. این نتایج همچنین یک تمایز نسبی را بین نمونه­های هندی-ایرانی و نمونه های گونه S. plumbea از غرب آفریقا نشان می­دهد. این جدایی نسبی بین نمونه های شمال غربی و جنوب غربی اقیانوس هند شاید نشان از وجود زیرگونه های مجزا در این مناطق باشد. بررسی­های دقیق­تر ریخت­سنجی و همچنین استفاده از نشانگرهای بیشتر میتوکندریایی و هسته­ای به هر حال برای نتیجه­گیری دقیق­تر ضروری به نظر می­رسد.

 سپاسگزاری

بدین وسیله از همکاری و مساعدت اداره کل حفاظت محیط زیست هرمزگان در جهت به انجام رساندن بهینه این پژوهش و  کلیه همکارانی که در مراحل نمونه برداری این تحقیق همکاری نموده­اند، تشکر و قدرانی می­گردد.