مجله پژوهشهای جانوری (مجله زیست شناسی ایران)(علمی)

مطالعه اثرات تحت کشندگی آفت کش دیازینون بر برخی پارامترهای بیوشیمیایی سرم خون بچه ماهی سیم دریای خزر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته بیولوژی دریا گرایش آلودگی دریا دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر

2 استاد دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر

3 کارشناس پژوهشکده آبزی پروری کشور آب های داخلی کشور بندر انزلی

4 کارشناس انستیتو تحقیقات ماهیان خاویاری ایران

چکیده

بسیاری از آفت کش ها پس از استفاده در کشاورزی به اکوسیستم های آبی راه پیدا می کنند و از آن به بعد، به عنوان آلاینده های زیست محیطی ایفای نقش می کنند. پارامتر های بیوشیمیایی خون ماهی از متداول ترین عواملی هستند که در صورت بروز آلودکی تحت تاثیر قرار میگیرند. در این تحقیق ماهی سیم به مدت 14 روز در معرض غلظت های 04/0، 36/0، 73/0 و 46/1 میلی گرم بر لیتر آفت کش دیازینون قرار داده شد و تاثیر آن بر میزان پروتئین، اسمولاریته و گلوکزخون مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل از بررسی های بیوشیمیایی نشان داد که پس از 7 و 14 روز در معرض قرار گیری ماهی سیم با آفت کش دیازینون مقادیر پروتئین کل و اسمولاریته خون ماهی بطور معنی داری کاهش می یابند، حال آنکه در میزان گلوکز خون افزایش معنی داری حاصل می شود (05/0> P). با توجه به تاثیر دیازینون بر پارامترهای بیوشیمیایی خون ، غلظت این سم در آب های شمال کشور و همچنین محل زیست ماهیان در محدوده دریای خزر به نظر می رسد مصرف این آفت کش و راهیابی متعاقب آن به آبهای جاری شمال کشور قادر باشد بقای ماهی سیم را تحت تأثیر قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sub-lethal effects of pesticide diazinon on some serum biochemical parameters of Caspian Sea common bream (Abramis brama) fingerlings

نویسندگان [English]

  • yaqub jaddi 1
  • abdolali movahedinia 2
  • alireza safahieh 2
  • sohrab dajandian 3
  • ali hallajian 4

1 resercher

2

3

4

چکیده [English]

Many pesticides may appear as environmental contaminants once they enter aquatic ecosystem after being used in agriculture. Fish biochemichal parameters are the most common factors which are influenced when aquatic pollution happens. In the present investigation the common caspian bream fish were exposed to sublethal concentrations of diazinon (0.04, 0.36, 0.73 and 1.46 mg/l) in 14 days and its effects on total protein, serum osmolarity and glucose concentration in the blood serum were studied. Results showed that after 7 and 14 days exposure of the fish to sublethal concentrations of diazinon the total serum protein and the serum osmolarity decreased significantly, while the concentration of glucose in fish serum significantly increased (P<0.05). Based on the toxicity of diazinon on serum biochemical parameters of sea bream, its concentration in aquatic environment in Gilan and fish habitat in this environment it is suggested that the pesticide diazinon can adversely affect the growth and survival of fish

کلیدواژه‌ها [English]

  • Toxicity
  • Diazinon
  • Abramis brama

مطالعه اثرات تحت کشندگی آفت­کش دیازینون بر برخی پارامترهای بیوشیمیایی سرم خون بچه ماهی سیم دریای خزر 

یعقوب جادی1، عبدالعلی موحدی نیا1، علیرضا صفاهیه1*، سهراب دژندیان2 و علی حلاجیان3

1 خرمشهر، دانشگاه علوم و فنون دریایی، گروه زیست شناسی دریا 

2 بندر انزلی، پژوهشکده آبزی پروری آب های داخلی کشور

3 رشت، انستیتو تحقیقات بین المللی ماهیان خاویاری دکتر دادمان

تاریخ دریافت: 25/4/91                تاریخ پذیرش: 28/3/92 

چکیده

بسیاری از آفت­کش­ها پس از استفاده در کشاورزی به اکوسیستم­های آبی راه پیدا می­کنند و از آن به بعد، به عنوان آلاینده های زیست­محیطی ایفای نقش می­کنند. پارامترهای بیوشیمیایی خون ماهی از متداول­ترین عواملی هستند که در صورت بروز آلودگی تحت تاثیر قرار می­گیرند. در این تحقیق ماهی سیم به مدت 14 روز در معرض غلظت­های­04/0، 36/0، 73/0 و 46/1 میلی­گرم بر لیتر آفت­کش دیازینون قرار داده شد و تاثیر آن بر میزان پروتئین، اسمولاریته و گلوکز خون مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل از بررسی­های بیوشیمیایی نشان داد که  پس از 7 و 14 روز در معرض قرار­گیری ماهی سیم با آفت­کش دیازینون مقادیر پروتئین کل و اسمولاریته خون  ماهی بطور معنی­داری کاهش می­یابند، حال آنکه در میزان گلوکز خون افزایش معنی­داری حاصل می­شود (05/0> P). با توجه به تاثیر دیازینون بر پارامترهای بیوشیمیایی خون، غلظت این سم در آب­های شمال کشور و همچنین محل زیست ماهیان در محدوده دریای خزر به نظر می­رسد مصرف این آفت­کش و راهیابی متعاقب آن به آبهای جاری شمال کشور قادر باشد بقای ماهی سیم را تحت تأثیر قرار دهد.

واژه­های کلیدی: سمیت، دیازینون، ماهی سیم

* نویسنده مسئول، تلفن: 09168331821 ، پست الکترونیکی: a.safahieh@kmsu.ac.ir

مقدمه 

 

توسعه کشاورزی در سرتاسر جهان منجر به استفاده روز افزون از آفت­کش­ها و به دنبال آن آلودگی بیش از پیش اکوسیستم های آبی می­گردد. آلودگی آب توسط آفت­کش­ها معمولاً پس از چند هفته مصرف همراه با رواناب­های سطحی و زهکشی زیر سطحی رخ می­دهد (19). بروز مرگ و میر ماهی­ها در اثر آفت­کش­ها در سال­های اخیراً گزارش شده است (9 و 22)، لذا تاثیر این سموم بر ماهی­ها از نگرانی­های مهم زیست محیطی است. دیازینون حشره­کشی از گروه آفت­کش­های ارگانو فسفره و دارای فرمول مولکولی، C12H21N2O3PS می­باشد که دارای اثرات تماسی، گوارشی و تنفسی بر آبزیان می­باشد (16). این سم به میزان زیادی توسط کشاورزان استان­های شمالی کشور برای مبارزه با آفت کرم ساقه خوار برنج مورد استفاده قرار می­گیرد. دیازینون استفاده شده در مزارع کشاورزی می­تواند به هنگام بارش باران همراه رواناب­ها وارد آب های جاری، رودخانه­ها و نهایتاً دریا گردد (10). تحقیقات مختلف نشان داده است که دیازینون می­تواند منجر به اثرات زیان بار بر پارامترهای بیوشیمیایی خون ماهی­ها شود و ویژگی­های بیوشیمیایی خون به عنوان یکی از مهمترین شاخص های وضعیت فیزیولوژیک ماهی قلمداد می­شود (11). اداره کل شیلات استان گیلان به منظور حفظ و بازسازی ذخایر آبزیان این استان هر ساله اقدام به تکثیر مصنوعی و رها سازی انواعی انواعی از ماهیان شیلاتی به رودخانه­ها و مصب تالاب انزلی به دریای خزر می­نماید. بازسازی ذخایر شامل صید بخشی از افراد جمعیت، تکثیر آنها در اسارت و رهاسازی نتایج آنها در طبیعت می­باشد (5). ماهی سیم Abramis brama یکی از گونه­های با ارزش از لحاظ بوم شناسی و اقتصادی دریای خزر است که هر ساله بیش از 15 میلیون قطعه بچه ماهی از این گونه توسط شیلات در مصب تالاب انزلی ورودی به دریای خزر رها سازی می­گردد (2). با توجه به اثرات سوء سم دیازینون بر آبزیان احتمال می­رود به دلیل همزمانی رها سازی ماهیان و استفاده سم دیازینون در مزارع برنج در فصل تابستان، و ورود بیش از حد این سم به داخل اکوسیستم­های آبی استان منجر به تلفات شدید بچه ماهیان رها سازی شده گردد. شاخص های خونی در فیزیولوژی ماهی بسیار تاثیر گذار می باشد لذا با شناخت صحیح از وضعیت خونی ماهی سیم می توان راندمان حفظ، بازسازی، تکثیر و پرورش این گونه را افزایش داد (6). از آنجایی که تاکنون مطالعه­ای در زمینه اثرات آفت­کش دیازینون بر پارامترهای بیوشیمیایی خون ماهی سیم انجام نشده است هدف از انجام این مطالعه، تعیین اثرات احتمالی این سم بر میزان پروتئین کل، گلوکز خون و میزان اسمولاریته سرم خون و مکان­های مناسبی جهت رهاسازی این گونه مشخص شود.

مواد و روشها 

در مطالعه­ای توسط جادی و همکاران در سال 1390، میزان سمیت حاد (LC50 96h) دیازینون بر بچه ماهی سیم، 316/7 میلی­گرم بر لیتر به دست آمده است. برای مطالعات سمیت تحت کشنده 150 عدد بچه ماهی سیم در 5 تیمار که سه تیمار بر اساس درصد­های مختلف LC50 96h (5، 10 و20 درصد LC50 96h)، یک تیمار بر اساس غلظت آفت­کش دیازینون در تالاب انزلی که به مقدارμg/l  4/0 در تابستان 1390 توسط اداره کل محیط زیست گیلان اندازه گیری شده و یک تیمار شاهد به مدت 14 روز در معرض آفت کش دیازینون قرار داده شدند.

10عدد بچه­ماهی سیم به طور تصادفی با وزن متوسط 1/0±01/6 گرم درون آکواریوم­های 60 لیتری توزیع شدند. آزمایشات بر اساس روش استاندارد O.E.C.D (21) و به صورت نیمه استاتیک (Semi-Static)(تعویض روزانه 20 درصد آب) بر روی ماهی سیم انجام شد. روزانه یک ساعت قبل از تعویض آب غذا دهی (به ازای 02/0 وزن بدن) صورت گرفت. پس از روز هفتم و چهاردهم از قرار دادن ماهی­ها در معرض دیازینون، ناحیه زیرباله دمی نمونه­های مورد مطالعه (5 عدد در هر مرحله) قطع گردید و نمونه خونی توسط لوله موئینه آغشته به هپارین از کمان خونی واقع در قسمت زیرین ستون مهره گرفته شد. نمونه خون بلافاصله به داخل تیوب­های (اپندورف) ضدعفونی شده حاوی هپارین به عنوان ماده ضد انعقاد ریخته و فوراً به آزمایشگاه منتقل شد و سرم تهیه گردید (11 و 14). اندازه­گیری پارامترهای بیوشیمیایی در بخش فیزیولوژی و بیوشیمی انستیتو تحقیقات بین المللی ماهیان خاویاری رشت انجام شد. برای تعیین میزان پروتئین کل پلاسما، یک قطره از پلاسما روی صفحه مخصوص رفراکتومتر قرار داده شد و پس از گذاشتن در پوش مخصوص آن روی قطره پلاسما، دستگاه در جهت یک منبع نوری (مانند نور فضای باز) قرار داده شد و از طرف عدسی دستگاه به درون آن نگریسته شد. منطقه درجه­بندی دستگاه، میزان کل پروتئین پلاسمای خون را بر اساس گرم در دسی­لیتر نشان داد. (7). برای اندازه­گیری اسمولاریته سرم خون از دستگاه اتوماتیک اسمومتر استفاده شد بدین صورت که با استفاده از میکروسمپلر میزان100 میکرولیتر از سرم خون ماهی به لوله­های اپندورف 5/1 سی­سی انتقال یافت. سپس ویال اپندورف حاوی100 میکرولیتر سرم خون آماده شده در قسمت سنسور دستگاه قرار داده شد و دستگاه پس از چند لحظه فشار اسمزی سرم خون را بر حسب میلی اسمول در لیتر نمایش داد (7). اندازه­گیری گلوکز سرم خون با روش آنزیماتیک و با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر با طول موج 546 نانومتر انجام گرفت (7). داده­های حاصل از انجام آزمایش از نظر نرمال بودن با تست نرمالیتی آزمایش شدند. برای تعیین اختلاف معنی­دار در مورد پارامترهای بیوشیمیایی خون که نرمال بودند، از آنالیز واریانس یک طرفه (Anova) استفاده شد و در مورد داده­هایی که غیر نرمال بودند توسط آزمون کروسکال-والیس (Kruskal-Wallis) میزان معنی­داری محاسبه شد (8).

نتایج 

در طی انجام آزمایش فاکتورهای فیزیکوشیمیایی آب (pH، دما و اکسیژن محلول) آکواریوم­ها به طور روزانه سنجیده و ثبت گردید (جدول 1).

پروتئین کل سرم خون: پروتئین کل سرم خون ماهی سیم در غلظت­های مختلف در روز هفتم و چهاردهم در جدول 2 آمده است که مقایسه بین تیمارها نشان داد که پروتئین کل سرم خون ماهی سیم پس از مدت زمان 7 و 14 روز از در معرض قرار گیری با دیازینون، کاهش معنی­داری را در همه تیمارها از خود نشان داد (05/0> P).

جدول 1- مقادیر پارامترهای فیزیکوشیمیایی آب مورد استفاده طی انجام آزمایش ها

پارامتر

مقدار

دما ( °C)

45/0± 73/23

pH

14/0± 33/7

اکسیژن محلول (mg/l)

29/0± 87/6



با توجه به نمودار رگرسیون و ضریب همبستگی بالا در شکل 1 می توان اظهار نمود که با افزایش غلظت سم در تیمارهای مختلف کاهش در میزان پروتئین کل سرم خون دیده می شود و این امر نشان دهنده یک رابطه معکوس بین میزان پروتئین کل سرم خون و افزایش غلظت دیازینون می­باشد.

 

 

جدول 2- میزان پروتئین کل خون ماهی سیم  (انحراف معیار± میانگین) پس از 7 و 14 روز قرار گیری در معرض دیازینون

غلظت درروز هفتم 

غلظت درروز هفتم

تیمارها 

فاکتور خونی

20/4a ±20/0

23/4a ±20/0

شاهد

 

93/3ab  ±10/0

00/4ab ±10/0

محیطی (μg/l 4/0)

پروتئین کل

73/3abc ±15/0

86/3abc ±15/0

 mg/l36/0

(gr/dl)

56/3bc ±20/0

66/3bc ±15/0

 mg/l73/0

 

30/3c  ±20/0

43/3c ±20/0

 mg/l46/1

 

      توجه: تیمارهای مشخص شده با حروف مختلف، اختلاف معنی داری با یکدیگر دارند (05/0> P)


اسمولاریته سرم خون: اسمولاریته سرم خون ماهی سیم در غلظت­های مختلف در روز هفتم و چهاردهم در جدول 3 آمده است که مقایسه بین میانگین اسمولاریته سرم خون در تیمارهای مختلف نشان داد که پس از مدت زمان 7 و 14 روز از در معرض قرارگیری با دیازینون، کاهش معنی­داری در اسمولاریته سرم خون در همه تیمارها مشاهده شد (05/0> P). با توجه به نمودار رگرسیون و ضریب همبستگی بالا در نمودارهای شکل 2 می­توان اظهار نمود که با افزایش غلظت سم در تیمارهای مختلف کاهش در میزان اسمولاریته سرم خون دیده می­شود و این امر نشان دهنده یک رابطه معکوس بین میزان اسمولاریته سرم خون و افزایش غلظت دیازینون می­باشد.

گلوکز خون: گلوکز خون ماهی سیم در غلظت­های مختلف در روز هفتم و چهاردهم در جدول4 آمده است که مقایسه بین میانگین گلوکز خون ماهی سیم در تیمارهای مختلف نشان داد که پس از مدت زمان7 و14روز از در معرض قرارگیری با دیازینون، افزایش معنی­داری در گلوکز خون در همه تیمارها مشاهده شد (05/0> P). در نمودارهای 3 بین میزان گلوکز خون و غلظت­های مختلف دیازینون در روز هفتم و چهاردهم همبستگی ایجاد شده است. با توجه به نمودار رگرسیون و ضریب همبستگی بالا می­توان اظهار نمود که با افزایش غلظت سم در تیمارهای مختلف افزایش در میزان گلوکز خون دیده می­شود و این امر نشان دهنده یک رابطه مستقیم بین میزان گلوکز خون و افزایش غلظت دیازینون می­باشد.

 

 

الف

ب 
          

شکل 1- همبستگی بین غلظت دیازینون و پروتئین کل سرم خون الف) پس از 7 روز ب) پس از 14 روز

جدول 3- میزان اسمولاریته سرم خون ماهی سیم  (انحراف معیار± میانگین) پس از قرار گیری در معرض دیازینون

میزان در روز چهاردهم

میزان در روزهفتم

تیمارها

فاکتور خونی

66/282a ±21/3

00/281a  ±60/3

شاهد

اسمولاریته

(میلی اسمول در لیتر)

00/270b ±00/1

30/273ab  ±51/3

محیطی (μg/l 4/0)

00/265bc ±00/2

30/267bc ±05/3

 mg/l36/0

00/258c ±60/3

00/262cd ± 60/3

 mg/l73/0

00/243d ±04/4

00/255d ±00/4

 mg/l46/1

توجه: تیمارهای مشخص شده با حروف مختلف، اختلاف معنی داری با یکدیگر دارند (05/0> P)

 

الف

ب
           

شکل2- همبستگی بین غلظت دیازینون و اسمولاریته سرم خون الف) پس از 7 روز ب) پس از 14 روز

جدول 4- میزان گلوکز خون ماهی سیم (انحراف معیار± میانگین) پس از 7 و 14 روز قرار گیری در معرض دیازینون

غلظت در روز چهاردهم

غلظت درروز هفتم

تیمارها

فاکتور خونی

50/23a ±20/0

56/23a  ±40/0

شاهد

گلوکز

(gr/dl)

30/24a ±36/0

86/23a  ±15/0

محیطی (μg/l 4/0)

83/25b ±15/0

30/25b ±26/0

mg/l36/0

30/27c ±30/0

30/26c ± 40/0

mg/l73/0

20/28d  ±43/0

36/27d ±40/0

mg/l46 /1

توجه: تیمارهای مشخص شده با حروف مختلف، اختلاف معنی داری با یکدیگر دارند (05/0> P)

 

الف

ب

شکل3- همبستگی بین غلظت دیازینون و گلوکز خون الف) پس از 7 روز ب) پس از 14 روز

 


بحث و نتیجه گیری 

تغییرات پارامترهای بیوشیمیایی سرم خون می­تواند به عنوان یک فاکتور مناسب برای تشخیص اثرات سمیت تحت کشنده در اندام­های هدف و تعیین وضعیت فیزیولوژیکی ماهی در معرض آفت کش دیازینون در نظر گرفته شود (9).

 از تغییرات عمده فاکتورهای بیوشیمیایی خون بچه ماهی سیم به دنبال در معرض قرار­گیری با دیازینون می­توان به کاهش معنی­دار در میزان پروتئین کل سرم خون اشاره کرد. غلظت کل پروتئین پلاسما نسبت به محدوده پایه­ای به عنوان یک شاخص بالینی در سنجش میزان سلامتی، استرس و وضعیت بدنی ارگانیسم­های آبزی به کار برده می­شود (8). تغییر در سنتز پروتئین یکی از متداولترین پاسخ­ها به آسیب سلولی می­باشد، لذا با سنجش میزان پروتئین می­توان به میزان آسیب سلولی پی برد (12). با توجه به اینکه اکثر پروتئین­ها در کبد سنتز می­شوند کاهش پروتئین در پلاسمای خون ممکن است به نقص کبد ماهیانی که در مجاورت آفت­کش­ها قرار می­گیرند ارتباط داد. آزمایش­های مشابهی که قبلاً با استفاده از آفت کش­های ارگانوفسفره بر روی دیگر ماهیان انجام گرفته این تغییرات را تأیید می­نماید. خوشباور رستمی و سلطانی در سال 1384 کاهش معنی­دار (05/0> P) در میزان پروتئین کل خون ماهی ازون برون Acipenser stellatus در مقایسه با گروه شاهد بیان کردند.Padash  و همکاران در سال 2010 اثرات غلظت­های تحت کشنده دیازینون را بر میزان پروتئین کل سرم خون بچه تاسماهی ایرانی Acipenser persicus مورد مطالعه قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که با افزایش دوز سم کاهش معنی­داری در مقدار پروتئین کل در زمان­های 24 ساعت و 96 ساعت از در معرض قرارگیری با آفت­کش دیازینون در مقایسه با شاهد وجود دارد (05/0> P).   Banaee و همکاران در سال 2011 اثرات تحت کشنده آفت کش دیازینون را برخی پارامترهای بیوشیمیایی ماهی قزل آلای رنگین کمان بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که میزان پروتئین کل پلاسما به طور معنی­داری پایین­تر از گروه کنترل می­باشد که علت آن را بیماری­های مزمن کبد دانسته­اند. کاهش در میزان پروتئین کل پلاسما ممکن است اثراتی را بر فعالیت فیزیولوژیکی ماهی سیم داشته باشد و باعث سرکوب سیستم ایمنی گردد که خود ممکن است اثرات منفی بر روی زندگی این ماهی بگذارد (15). از پارامترهای دیگر در این تحقیق میزان اسمولاریته سرم خون بود که کاهش معنی­داری در گروه کنترل با تیمارهای مورد آزمایش مشاهده شد. تنظیم فشار اسمزی مایعات بدن از جمله خون، یکی از فعالیت­های فیزیولوژیک بسیار مهم در جانوران آبزی می­باشد. در مطالعاتی که توسط محققان انجام گرفت این نتیجه به دست آمد که عوامل استرس­زا باعث کاهش غلظت یون­های سدیم و کلرید پلاسما می شوند و یون­های کلسیم و فسفر، تحریک پذیری نرمال ماهیچه­ها و اعصاب و همچنین نفوذپذیری انتخابی غشاهای سلول ها را کنترل می­نمایند (18). از محققانی که در این زمینه مطالعاتی انجام داده­اند می­توان به Padash و همکاران در سال 2010 اشاره کرد که اثرات غلظت­های تحت کشنده دیازینون را بر میزان اسمولاریته سرم خون بچه تاسماهی ایرانی Acipenser persicus مورد مطالعه قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که با افزایش دوز سم کاهش معنی­داری در میزان اسمولاریته سرم خون در زمان­های 24 ساعت و 96 ساعت از در معرض قرارگیری با آفت­کش دیازینون در مقایسه با شاهد وجود دارد (05/0> P). کاهش اسمولاریته باعث رقیق شدن خون می­گردد و اگر انتشار آب به داخل بدن کنترل و یا جبران نشود، انجام وظایف فیزیولوژیک بافت خون میسر نمی­باشد.

در این مطالعه سطوح گلوکز خون به عنوان نشانگر استرس ایجاد شده توسط دیازینون سنجیده شد و افزایش معنی­داری در گروه کنترل با تیمارهای مورد آزمایش مشاهده شد. به دلیل شکستن گلیکوژن مقادیر گلوکز در طول اولین فاز استرس اغلب افزایش می­یابد (19). گلوکز کربوهیدراتی است که نقش مهمی در فرایند بیوانرژتیک دارد، چون می­تواند به انرژی شیمیایی (ATP) تبدیل شود (17). در مطالعه حاضر با افزایش غلظت دیازینون، مقادیر گلوکز افزایش یافت. افزایشی مشابه تحقیق حاضر توسط خوشباور رستمی و سلطانی در سال 1384 در میزان پروتئین کل خون ماهی ازون برون Acipenser stellatus در مقایسه با گروه شاهد دیده شد (4). همچنین افزایش معنی­دار مقدار گلوکز خون در مار ماهی اروپایی که در معرض غلظت­های تحت کشنده دیازینون قرار گرفته بود گزارش گردیده است (13). Banaee و همکاران در سال 2011 ماهی قزل آلای رنگین کمان را در معرض غلظت­های تحت کشنده دیازینون قرار دادند و افزایش معنی­دار گلوکز خون را گزارش کردند.

نتیجه گیری نهایی

نتایج حاصل از این پژوهش مبین آنست که مواجهه ماهی سیم با غلظت­های زیر کشنده آفت کش دیازینون موجب کاهش پروتئین و اسمولاریته خون می­گردد. تغییرات اخیراً به نوبه خود قادرند سیستم ایمنی ماهی را متاثر سازند. این مواجهه از سوی دیگر منجر به کاهش میزان گلوکز پلاسما شده که مجموعا با ایجاد اختلال در متابولیسم ماهی میتوانند موجب کاهش رشد و بقای ماهی گردند. کاهش دادن این اثرات مضر مستلزم مدیریت کارآمد جهت استفاده بهینه از این سم می­باشد. از آنجایی که ماهی سیم یکی از ماهیان با ارزش دریای خزر است و رودخانه­های دریای خزر و تالاب انزلی از محیط­های تخم­ریزی این ماهی محسوب می­شوند، به نظر می­رسد با توجه به آلودگی مناطق مذکور به آفت­کش­ها در آینده­ای نزدیک تکثیر و بقا این ماهی با تهدید جدی مواجه شود. لذا استفاده از روش­های نوین کشاورزی در جهت توسعه پایدار و کاهش مصرف آفت­کش­هایی نظیر دیازینون عملاً ضریب بازگشت ماهیان به مصب­ها و رودخانه­ها جهت تخم­ریزی را افزایش داده، موجب می­شود این مکان­ها به محیطی سالم و امن جهت رهاسازی بچه ماهیان مبدل گردند و بدین ترتیب درسطح کلان ذخایر آبزیان نیز کنترل و حفاظت می­گردد. 

1. جادی، ی.، صفاهیه، ع.، موحدی­نیا، ع.، حلاجیان، علی.، و دژندیان، س.، 1390. مطالعه سمیت حاد آفت­کش ارگانوفسفره دیازینون بر بچه­ماهی سیم دریای خزر. مجموعه مقالات اولین همایش ملی علوم زیستی، 10 تا 11 اسفند، فلاورجان اصفهان.  
2. خارا، ح.، کیوان، ا.، پور کاظمی، م.، وثوقی، غ.، رضوانی، س.، نظامی، ش.، قاسمی، س.، حسن زاده، م.، احمد نژاد، م.، و قناعت پرست، ا.، 1386. تنوع ژنتیکی ماهی سیم (Abramis brama orientalis, Berg 1905) در سواحل جنوب غربی دریای خزر (سواحل جمهوری آذربایجان) و دریاچه ارس (شمال غربی ایران) با استفاده از روش مولکولیPCR-RFLP  مجله علوم زیستی واحد لاهیجان، 1: 33-23.
3. خوشباور رستمی، ح.، و سلطانی، م.، 1384. بررسی تاثیر سمیت حاد دیازینون بر روی شاخص­های خونی ماهی شیب (Acipenser nudiventris) و تعیین میزان 96h LC50 . مجله علمی شیلات ایران، 3 (4): 59-49.
4. خوشباور رستمی، ح.، سلطانی، م.، و یلقی، س.، 1384. اثر سم دیازینون روی شاخص­های خونی ماهی خاویاری ازون برون (Acipenser stellatus) و تعیین 96h LC50. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 5 (12): 107-100.
5. رضایی، م.، شعبانی، ع.، شعبانپور، ب.، و کشیری، ح.، 1391. تنوع ریز ماهواره­ای و ساختار ژنتیک جمعیت ماهی سفید Rutilus frisii kutum در سواحل استان مازندران. مجله زیست شناسی ایران، 4 (25): 558-548.
6. غلامپور، ط.، ایمانپور، م.، حسینی، س.، و شعبانپور، ب.، 1390. تاثیر سطوح مختلف شوری بر شاخص­های رشد، میزان بازماندگی، غذاگیری و پارامترهای خونی در بچه ماهیان سفید (Rutilus frisii kutum kamensky, 1901). مجله زیست شناسی ایران،  4(24): 549-539. 
7. کاظمی، ر.، پور دهقانی، م.، یوسفی جوردهی، ا.، یار محمدی، م.، و نصری تجن، م.، 1389. فیزیولوژی دستگاه گردش خون آبزیان و فنون کاربردی خون­شناسی ماهیان. انتشارات بازرگان رشت. 194 صفحه.
 
8. Atamanalp, M., and Yanik, T., 2003. Alterations in hematological parameters of rainbow trout Oncorhynchus mykiss exposed to mancozeb. Turkish Journal of Veterinary Animal Science, 27(5): 1213-1217.
9. Bagheri, F., 2007. Study of pesticide residues (Diazinon, Azinphosmethyl) in the rivers of Golestan province (GorganRoud and Gharehsou). M.Sc. Thesis, Tehran University of Medical Science, Tehran, Iran, PP: 1–125.
10. Bagheri, H., Saraji, M., Chitsazan, M., Mousavi, S. R., and Naderi, M., 2000. Mixed-level orthogonal array design for the optimization of solid-phase extraction of some pesticide from surface water. Journal of Chromatology, 888: 197–208.
11. Banaee, M., Sureda, A., Mirvagefei, R., and Ahmadi. K.,  2011. Effect of diazinon on biochemical parameters of  blood in rainbow trout (oncorhynchus mykiss). Pesticide Biochemistry and Physiology, P: 99: 1-6.
12. Canli, M., 1996. Effects of mercury, chromium, and nickel on glycogen reserves and protein levels in tissues of Cyprinus carpio. Journal of Zoology, 20: 161-168.
13. Ceron, J., Sancho, J., and Fernando, E., 1997. Changes in carbohydrate metabolism in the Ell (Anguilla Anguilla) during short-term exposure to diazinon. Toxicological and Environmental chemistry. 60(4): 201-210.
14. Easall, C. C., 1999. A blood chemistry profile for lake trout. J. Aq. Animal Health, 11: 81-86.
15. Gbore, F. A., Oginni, O., Adewole, A. M., and Aladetan, J. O., 2006. The effect of transportation and handling stress on haematology and plasma biochemistry in fingerlings of Clarias gariepinus  and tilapia zillii. World Journal of Agricultural Science, 2: 208-212.
16. Koprucu, S. S., Koprucu, K., Ural, M. S., Ispir, U., and Pala, M., 2006. Acute toxicity of organophosphorous pesticide diazinon and its effects on behavior and some hematological parameters of fingerling European catfish (Silurus glanis L.). Pesticide Biochemistry and Physiology, 86(2): 99-105.
17. Lucas, A., 1996. Physical concepts of bioenergetics. In: Lucas, A. (ed). Bioenergetics of aquatic animals. English edition, Taylor & Francis, France.
18. Luskova, V., Svoboda, M., and Kolarova, J., 2002. The effect of Diazinon on blood plasma biochemistry in Carp Cyprinus carpio. Acta Veterinaria Brno, 71(1): 117-123.
19. Nouri, J., Arjmandi, R., and Bayat, H., 2000. Ecological investigation of application of pesticides in rice fields. Iran Journal Public Health 29 (4): 137–146.

20. Padash-Barmchi, Z., Safahieh, A.,  Bahmani, M.,  Savari, A., and Kazemi, R., 2010. Immune responses and behavior alterations of Persian sturgeon fingerlings Acipenser persicus exposed to sublethal concentrations of diazinon. Toxicological and Environmental Chemistry, 92(1) : 159-167.

21. TRC: O. E. C. D., 1984. Guideline for testing if chemical section 2 ,on biotic systemmms. 39 P.
22. Wendelaar-Bonga, S. E., 1997. The stress response in fish. Physiol. Rev. 77: 591-625.
مجله پژوهشهای جانوری (مجله زیست شناسی ایران)(علمی)
دوره 28، شماره 3 - شماره پیاپی 3
آذر 1394
صفحه 274-281
  • تاریخ دریافت: 25 تیر 1391
  • تاریخ بازنگری: 18 خرداد 1392
  • تاریخ پذیرش: 28 خرداد 1392