اثرات حفاظتی عصاره میوه گیاه تمشک (Rubus fruticosus L.) بر عملکرد آنتی اکسیدانی در موش های صحرایی نر دیابتیک القا شده با استرپتوزوتوسین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زیست شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان، دامغان

2 گروه زیست شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان، دامغان، ایران

3 گروه زیست شناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

4 گروه بیوشیمی بالینی، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران

چکیده

زمینه و هدف: هدف از این مطالعه، به ارزیابی اثرات حفاظتی عصاره میوه گیاه تمشک بر میزان فعالیت آنزیم های سوپراکسیددیسموتاز (SOD) و گلوتاتیون پراکسیداز (GPx) و تغییرات سطح سرمی مالون دی آلدئید (MDA) و ظرفیت آنتی اکسیدانی تام (TAC) در موش های صحرایی دیابتی شده با استرپتوزوتوسین می پردازد.
روش بررسی: در این مطالعه آزمایشگاهی، موش ها بوسیله تزریق داخل صفاقی STZ دیابتی شدند. میوه تمشک با روش معمول، عصاره گیری شد. موش ها به پنج گروه سالم (کنترل)، دیابتی (DM) و DM + دوزهای 50،100،200 میلی گرم بر کیلوگرم تقسیم شدند. پس از تزریق عصاره به صورت IP به مدت 4 هفته، میزان فعالیت آنزیم های سوپراکسیددیسموتاز و گلوتاتیون پراکسیداز و سطح سرمی مالون دی آلدئید و ظرفیت آنتی اکسیدانی تام تعیین شد و داده ها با استفاده از آزمون آنالیز واریانس یک طرفه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافته ها: فعالیت SOD و GPx و سطح سرمی TAC در گروه DM دچار کاهش معنا دار نسبت به دیگر گروه ها شد (P

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Study of protective effects of raspberry fruit extract (Rubus fruticosus L.) on the antioxidant function in male diabetic rats induced with STZ

نویسندگان [English]

  • Nooshin Amini 1
  • Abdolhossein Shiravi 2
  • Naser Mirazi 3
  • Vida Hojati 2
  • Roghayeh Abbasalipourkabir 4

1 Department of Biology, Damghan Branch, Islamic Azad University, Damghan, Iran

2 Department of Biology, Damghan Branch, Islamic Azad University, Damghan, Iran

3 Department of Biology, Faculty of Basic Sciences, Bu- Ali Sina University, Hamedan, Iran

4 Department of Clinical Biochemistry, School of Medicine, Hamedan University of Medical Sciences, Hamedan, Iran

چکیده [English]

Background and Aim: The aim of this study was to Evaluation of protective effects of raspberry fruit extract (Rubus fruticosus L.) on the activity of superoxide dismutase (SOD) and glutathione peroxidase (GPx) enzymes and serum level of malondialdehyde (MDA) and Total antioxidant capacity (TAC) in male diabetic rats induced with streptozotocin.
Methods: In this laboratory experimental study Diabetic rats were induced by diabetes induction by intra-peritoneal injection of STZ. Raspberry fruit was extracted with the usual method. Rats were randomly divided into five healthy (control), diabetic (DM) and DM + doses (50, 100, 200) mg / kg. After intraperitoneal injection of raspberry fruit extract for 4 weeks, the activity of superoxide dismutase enzymes (SOD) and glutathione peroxidase (GPx) and serum level of malondialdehyde (MDA) and Total antioxidant capacity (TAC) was determined and the data were statically analyzed using ANOVA.
Results: SOD and GPx activity and Serum levels of TAC was significantly decreased in DM group compared to other groups (P

کلیدواژه‌ها [English]

  • Raspberry extract
  • Antioxidant
  • Diabetes mellitus
  • Rat

اثرات حفاظتی عصاره میوه گیاه تمشک (Rubus fruticosusL.) بر عملکرد آنتی اکسیدانیدر موش های صحرایی نر دیابتیک القا شده با استرپتوزوتوسین

نوشین امینی1، عبدالحسین شیروی1، ناصر میرازی2*، ویدا حجتی1 و رقیه عباسعلی پورکبیرره3

1 ایران، دامغان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان، گروه زیست شناسی

2 ایران، همدان، دانشگاه بوعلی­سینا،  گروه زیست شناسی

3 ایران، همدان، دانشگاه علوم پزشکی همدان، گروه بیوشیمی بالینی

تاریخ دریافت: 13/4/98                تاریخ پذیرش: 4/8/98

چکیده

هدف از این مطالعه، به ارزیابی اثرات حفاظتی عصاره میوه گیاه تمشک بر میزان فعالیت آنزیم­های سوپراکسیددیسموتاز (SOD) و گلوتاتیون پراکسیداز (GPx) و تغییرات سطح سرمی مالون دی آلدئید (MDA) و ظرفیت آنتی اکسیدانی تام (TAC) در موش های صحرایی دیابتی شده با استرپتوزوتوسین می پردازد. در این مطالعه آزمایشگاهی، موش­ها بوسیله تزریق داخل صفاقی STZ دیابتی شدند. میوه تمشک با روش معمول، عصاره­گیری شد. موش­ها به پنج گروه سالم (کنترل)، دیابتی (DM) و DM + دوزهای 50،100،200 میلی­گرم بر کیلوگرم تقسیم شدند. پس از تزریق عصاره به صورت IP به مدت 4 هفته، میزان فعالیت آنزیم­های سوپراکسیددیسموتاز و گلوتاتیون پراکسیداز و سطح سرمی مالون دی آلدئید و ظرفیت آنتی­اکسیدانی تام تعیین شد و داده­ها با استفاده از آزمون آنالیز واریانس یک طرفه مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفتند. فعالیت SOD و GPx و سطح سرمی TAC در گروه DM دچار کاهش معنادار نسبت به دیگر گروه­ها شد (05/0P <) پس از درمان، فعالیت آنزیم هایSOD  و GPx و سطح سرمی TAC به شکل معناداری افزایش پیدا کرد (05/0P <). سطح سرمی MDA در گروه DM افزایش چشمگیری یافت (05/0P <). و پس از درمان با عصاره کاهش معنی داری پیدا کرد (05/0P <). عصاره میوه تمشک با افزایش فعالیت و ظرفیت آنتی اکسیدانی و مهار تولید MDA در سطح سرم موش های صحرایی مبتلا به دیابت با STZ، منجر به بهبود عملکرد فعالیت آنتی اکسیدانی می­شود.

واژه­های کلیدی: عصاره تمشک، آنتی اکسیدان، دیابت، موش صحرایی

* نویسنده مسئول، تلفن: 08138381058 ، پست الکترونیکی: mirazi@basu.ac.ir

مقدمه

 

بیماری قند یا دیابت ملیتوس (DM) یک اختلال متابولیک است که با سطح بالای قند خون همراه است و به علت نقص ترشح و یا نقص در عملکرد انسولین و یا هر دوی آنها ایجاد می شود (16). اثرات زیان آور تنش اکسیداتیو، حاصل از تولید و افزایش گونه­های اکسیژن واکنشی، یا کاهش ظرفیت آنتی­اکسیدانی سلول­های طبیعی یک ارگان (22) می­باشد. افزایش استرس اکسیداتیو در افراد مبتلا به دیابت منجر به بروز طیف گسترده­ای از بیماری­ها مانند رتینوپاتی، نفروپاتی، نوروپاتی، بیماری های قلبی- عروقی و  اختلالات جنسی و هورمونی می شود (33).

خانواده سیستم جذب اکسیژن از آنزیم­های سوپراکسید دیسموتاز، کاتالاز و گلوتاتیون پراکسیداز تشکیل شده است (31). آنزیم سوپراکسید دیسموتاز با سرعت بخشیدن به واکنش تبدیل دو رادیکال آنیون سوپراکسید به پراکسید هیدروژن و اکسیژن مولکولی، باعث جمع­آوری رادیکال­های مضر مذکور می­شود (5). آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز در طی روند خنثی کردن رادیکال­های آزاد اکسیژن منجر به تبدیل پراکسیدهیدروژن به آب و اکسیژن می­شوند (30). تقویت این سیستم باعث بهبود عملکرد اعصاب محیطی، تصحیح عملکرد آندوتلیال در افراد دیابتی و اثرات مفیدی بر تجمع پلاکتی می­گردد (6). مالون دی­آلدئید(MDA)، یک گروه کربونیل تولید شده در طی پراکسیداسیون لیپید است (37). شدت آسیب پراکسیداتیو را می­توان با تخمین محصولات آلدئیدی پایدار انتهایی پراکسیداسیون لیپید از قبیل مالون دی­آلدئید سنجید (35).

با این وجود، استفاده از غذاهای غنی از ترکیبات شیمیایی طبیعی گیاهی (phytochemicals) و دارای خاصیت آنتی اکسیدانی می تواند اثرات مضر ناشی از آسیب اکسیداتیو در چندین بافت از جمله کبد، روده و کلیه را کاهش دهد (22). گیاه Rubus fruticosus L. یا تمشک حاوی ترکیبات متعددی است که شامل ویتامین­هایی مانند A، C، E و اسید فولیک (39)، کلرید معدنی و Zn، Cu، Al، Mn، Co، Fe می باشد (38). همچنین انواع استرول­ها و کاروتنوئیدها از میوه و روغن دانه R. fruticosus استخراج شده است (44و 43). تمشک سیاه یک منبع غنی از آنتی­اکسیدان های طبیعی است زیرا حاوی مقادیر زیاد فنل­ها، فلاونول­ها و آنتوسیانین­ها است و به همین علت مهار کننده های رادیکال های آزاد هستند. مهمترین اثرات تمشک سیاه، خاصیت ضدمیکروبی، آنتی اکسیدانی، ضد­التهابی و ضد­سرطانی است (43). باتوجه به اینکه در حال حاضر مطالعات کافی در مورد اثرات کاهشی میوه تمشک بر عوارض دیابت در عملکرد آنتی اکسیدانی انجام نشده است، هدف از این مطالعه بررسی اثرات حفاظتی عصاره میوه گیاه تمشک بر عملکرد آنتی اکسیدانی در موش های صحرایی نر دیابتیک القا شده با استرپتوزوتوسین می­باشد.

مواد و روشها

دراین پژوهش تجربی 50 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار با وزن 250-200 گرم از مؤسسه انسیتو پاستور ایران خریداری شدند. این موش­ها در قفس­های ویژه­ای نگاهداری شده و دمای اتاق حیوانات حدود 222 درجه سانتی گراد بود. برنامه نوری مورد استفاده 12 ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی با شروع روشنایی صبحگاهی در ساعت 8 تعیین و حیوانات آزادانه به آب تازه و غذا به صورت نامحدود دسترسی داشتند. غذای موش­ها از کارخانه خوراک دام پارس تهیه شد. علاوه براین، بررسی­های بالینی نیز به منظور یافتن علائم عام آسیب­شناسی، به طور متناوب انجام می­گرفت. در برنامه مطالعاتی، در ابتدا وزن­گیری انجام شد و طبق وزن­های به دست آمده، موش­ها در قفس­ها قرار گرفتند. با این عمل میانگین وزن هر قفس در یک رنج قرارگرفت و عامل وزن حذف شد.

جهت تهیه عصاره، در ابتدا میوه تمشک از باغات شمال ایران تهیه و توسط مرکز تحقیقات کشاورزی مورد شناسایی قرارگرفت. سپس میوه گیاه در شرایط مناسب در سایه خشک، نگهداری و توسط دستگاه میکسر به صورت پودر درآمد. سپس مقدار 500 گرم پودر خشک میوه گیاه به نسبت 80 درصد الکل اتیلیک و 20 درصد آب مقطر مخلوط شد و به مدت 72 ساعت در بن ماری 50 تا 55 درجه سانتی­گراد نگهداری شد تا عصاره­ هیدروالکلی گیاه تهیه گردد. پس از صاف کردن مایع رویی توسط کاغذ صافی، محلول صاف شده با روش تبخیر در خلاء توسط دستگاه روتاری عصاره­گیری شد. عصاره بدست آمده بعد از مراحل عصاره­گیری در زیر هود به مدت 24 ساعت تغلیظ شد و در نهایت باتوجه به دوزهای مورد نظر، عصاره تهیه شده را با حل کردن در آب مقطر (دو بار تقطیر) (10)، آماده تزریق شد (24).

داروی مورد استفاده برای القاء دیابت، استرپتوزوتوسین (STZ) خریداری شده از شرکت سیگما-آلدریچ آمریکا (Sigma-Aldrich, USA) بود که با دوز 55 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن (1)، پس از حل کردن در بافر سیترات به صورت داخل صفاقی (IP) به موش­ها تزریق شد. بعد از گذشت 72 ساعت از تزریق STZ، غلظت گلوکز خون با خونگیری از سیاهرگ دمی و با استفاده از دستگاه گلوکومتر اندازه­گیری و قند خون بالاتر از 250 میلی­گرم بر دسی لیتر به عنوان ارزیابی ایجاد بیماری در نظر گرفته شد (11و 8). حیوانات به 5 گروه 10 تایی تقسیم شدند و هر گروه نیز تحت آزمایشات خاص به شرح زیر قرارگرفتند: گروه کنترل (هیچ گونه دارویی دریافت نکردند) (2و 3)، گروه دیابتی دریافت کننده­ داروی STZ (mg/kg 55)، گروه دریافت کننده­ STZ + دوز پایین عصاره­ میوه­ تمشک (mg/kg50). گروه دریافت کننده­ STZ + دوز متوسط عصاره­ میوه­ تمشک (mg/kg100) و گروه دریافت کننده­ STZ + دوز بالای عصاره­ میوه­ تمشک (mg/kg200) (13).

تزریق عصاره در همه گروه­ها به صورت درون صفاقی روزی یک بار طبق زمان بندی مشخص بین ساعت 12 الی 13 ظهر به مدت 4 هفته انجام شد .پس از گذشت زمان ذکر شده تزریق عصاره­ میوه­ گیاه تمشک، به منظور انجام سنجش فاکتورهای مورد نظر اقدام به انجام خونگیری کردیم، خونگیری‌ از حیوانات‌ در ساعت‌ 9 صبح‌ الی 3 بعدازظهر به عمل‌ ‌آمد. روش خونگیری از قلب باز به صورت مستقیم انجام گرفت. برای بیهوش کردن، ابتدا حیوان‌ مورد نظر را در درون‌ بشر حاوی‌ پنبه‌ آغشته‌ به‌ اتر جای‌ داده‌ و بدین وسیله‌ حیوان تحت‌ بیهوشی‌ خفیف‌ قرارگرفت.30 دقیقه پس از خونگیری، نمونه­ها را به مدت 10 دقیقه درون دستگاه سانتریفوژ با دور 3000 قرار داده و سرم خون تهیه و برای سنجش فاکتورها بکار گرفته شد. نمونه­های جمع­آوری شده جهت انجام فعالیت­های آنزیمی به آزمایشگاه ارسال گردیدند. بررسی­های به عمل آمده در خصوص فعالیت آنزیم­های SOD و GPx و سطوح سرمی MDA و TAC توسط کیت­های سنجش آنزیمی و سنجش غلظت ZellBio GmbH (Germany) آلمان صورت گرفت. تمامی مراحل آزمایشات طبق قوانین کمیته بین المللی اخلاق کار با حیوانات آزمایشگاهی و براساس پروتکل اخلاقی کار با حیوانات آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی دامغان صورت پذیرفت.

به منظور تجزیه و تحلیل آماری، پس از حصول اطمینان از توزیع طبیعی داده­های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS21 و آزمون­های آماری کولموگروف - اسمیرنوف و آنالیز واریانس یک طرفه تجزیه و تحلیل شد. سپس از آزمون تعقیبی Tukey جهت بررسی اختلافات بین گروه­ها استفاده گردید.

نتایج

باتوجه به نتایج مندرج در جدول 1، قند خون در تمام موش­های دریافت کننده­ استرپتوزوتوسین بعد از گذشت 72 ساعت، بالاتر از 250 میلی گرم بر دسی لیتر شد و از ایجاد بیماری دیابت اطمینان حاصل شد.

باتوجه به نتایج مندرج در جدول 2، فعالیت آنزیم های SOD و GPx سطح سرمی TAC در گروه دیابتی دچار کاهش معناداری نسبت به گروه کنترل شد (001/0P <). در بررسی فعالیت آنزیم SOD و GPx در گروه های دریافت کننده­ STZ + دوزهای 50 ، 100 و 200 میلی­گرم بر کیلوگرم عصاره­ میوه­ تمشک افزایش معناداری مشاهده شد (001/0P <). این افزایش معنادار در سطح سرمی TAC در گروه­های دریافت کننده STZ + دوزهای 100 و 200 میلی­گرم بر کیلوگرم عصاره­ میوه­ تمشک نسبت به گروه دیابتی نیز، مشاهده شد (001/0P <). در حالیکه فعالیت آنزیم SOD، در گروه های دریافت کننده­ STZ + دوزهای 50 ، 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره­ میوه­ گیاه تمشک نسبت به گروه کنترل دچار کاهش معناداری شد (001/0P < ،01/0P < ،05/0P <)، که این کاهش معنادار در فعالیت آنزیم GPx  (001/0P < ،05/0P <) و همچنین سطح سرمی TAC (001/0P < ،01/0P <) نیز مشاهده شد. از طرفی در بررسی سطح سرمی MDA، دریافت STZ در گروه دیابتی منجر به افزایش معناداری نسبت به گروه کنترل شد (001/0P <). سطح سرمی MDA در گروه­های دریافت کننده­ی STZ + دوزهای 50 ، 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره میوه تمشک نسبت به گروه دیابتی دچار کاهش معناداری شد (05/0P < ،001/0P <). همچنین در سطح سرمی MDA در گروه­های دریافت کننده STZ + دوزهای 50 ، 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره میوه تمشک نیز افزایش معناداری نسبت به گروه کنترل مشاهده شد (001/0P < ،05/0P <).

 

جدول 1- میانگین و خطای استاندارد میانگین میزان قند خون در موش های صحرایی نر سالم و دریافت کننده استرپتوزوتوسین قبل و بعد از گذشت 72 ساعت

گروه/ فاکتور

قند خون قبل از دریافت استرپتوزوتوسین (میلیگرم بر دسی لیتر)

قند خون 72 ساعت بعد از از دریافت استرپتوزوتوسین (میلی گرم بر دسی لیتر)

موش های سالم (کنترل)

96±02/13

101±49/11

موش های دریافت کننده استرپتوزوتوسین

106±14/14

422±48/45

 

جدول 2- مقایسه میانگین و خطای استاندارد میانگین فاکتورهای SOD، GPx، TAC و MDA در گروه های کنترل و دریافت کننده STZ و STZ + دوزهای مختلف عصاره میوه گیاه تمشک

گروه/ فاکتور

سوپراکسیددیسموتاز

(واحد بین المللی بر میلی لیتر)

گلوتاتیون­پراکسیداز

(واحد بین المللی بر میلی لیتر)

ظرفیت آنتی­اکسیدانی تام

(میلی مول)

مالون­دی­آلدئید

(میکرومول)

کنترل

73/29±483/0

45/491±40/1

38/1±069/0

18/6±850/0

دیابتی

67/18±363/0

***

48/239±48/1

***

31/0±063/0

***

43/27±872/1

***

دیابتی+عصاره تمشک 50 میلی گرم بر کیلوگرم

75/22±355/0

*** ###

63/448±89/0

*** ###

47/0±060/0

***

97/20±833/0

*** #

دیابتی+عصاره تمشک 100 میلی گرم بر کیلوگرم

22/23±620/0

*** ###

53/423±79/1

*** ###

68/0±043/0

*** ###

39/18±209/1

*** ###

دیابتی+عصاره تمشک 200 میلی گرم بر کیلوگرم

55/26±236/0

*** ###

32/482±17/3

* ###

01/1±032/0

** ###

04/13±374/1

* ###

* اختلاف معنی دار با گروه کنترل و # اختلاف معنی دار با گروه دیابتی. (05/0>P)

 

بحث

در مطالعه حاضر اثرات حفاظتی عصاره میوه گیاه تمشک (Rubus fruticosus L.) بر عملکرد آنتی اکسیدانی در موش های صحرایی نر دیابتیک القا شده با استرپتوزوتوسین مورد بررسی قرارگرفت و نتایج این مطالعه نشان داد که در طول انجام پژوهش فوق، تزریق STZ باعث کاهش میزان فعالیت آنزیم­های SOD و GPx و سطح سرمی TAC شده و افزایش سطح سرمی MDA را به دنبال داشته است و این نتیجه با نتایج مطالعات گذشته مبنی بر اینکه دیابت منجر به کاهش معنی­داری در میزان آنتی اکسیدان­های سرم (TAC، SOD و GPx) و افزایش معنی­داری در MDA شده است (28) همخوانی دارد. همچنین مطالعات متعددی نشان می دهند که تجویز STZ موجب افزایش تولید پراکسیداسیون لیپیدی (MDA) و کاهش فعالیت آنزیم­های آنتی اکسیدانی از جمله SOD و GPx در موش­های آزمایشگاهی می­ شود (9). در همین راستا در مطالعه ای دیگر، در مدل حیوانی دیابتی ناشی از استرپتوزوتوسین، کاهش شدید فعالیت­های SOD و GPx در کبد موش­های صحرایی دیابتی مشاهده شد (14).

باتوجه به نتایج به دست آمده از پژوهش­های پیشین و مطالعه حاضر، در بررسی تغییرات فعالیت آنتی­اکسیدانی در رت های دیابتی، احتمالاً هایپرگلیسمی سبب افزایش از دست دهی یون Cu+2 می شود. در واقع گلیکوزیلاسیونCu/Zn SOD، نهایتاً منجر به غیرفعال شدن این آنزیم خواهد شد (25). احتمال می­رود که فعالیت پایین GPx در موش­های دیابتی به طور مستقیم می­تواند با محتوای کم GSH موجود در بیماران مبتلا به دیابت نیز ارتباط داشته باشد (29). از آنجا که GSH یک سوبسترای GPx است، غیرفعال کردن این آنزیم می­تواند فعالیت GPx را کم کند (32). از طرفی می توان احتمال داد که ابتلا به دیابت باعث افزایش هموسیستئین می شود (26و 27) و از آنجایی که هموسیستئین تام ارتباط معنی­داری با MDA و ظرفیت آنتی اکسیدانی تام دارد، افزایش هموسیستئین منجر به اکسیداسیون LDL و تولید گونه­های فعال اکسیژن شده و نهایتاً فعالیت آنتی اکسیدانی تام بدن را مهار می­کند و منجر به افزایش در تولید MDA می شود (36 و 41).

یافته دیگر این مطالعه نشان می دهد که تزریق دوزهای مختلف عصاره میوه تمشک به موش­های دیابتی باعث افزایش فعالیت آنتی اکسیدانی آنزیم­های SOD و GPx و سطح سرمی TAC نسبت به گروه دیابتی شد و کاهش قابل توجهی در سطح سرمی MDA نسبت به موش­های دیابتی گردید. در راستای نتایج مطالعه حاضر، یافته­های پژوهش دیگری نشان داد که عصاره ریشه گیاه C. borviliviumum توانست سطح استرس اکسیداتیو اسپرم، میزان تولید پراکسیداسیون لیپید، MDA و رادیکال­های آزاد اکسید نیتروژن را کاهش و مقدار ظرفیت آنتی­اکسیدانی تام (TAC) و سطوح آنزیم های آنتی­اکسیدان اندوژن (SOD و GPx) موش­های دیابتی را افزایش دهد (23). مطالعات انجام شده بر روی اثر عصاره دانه گیاه Securigera Securidaca بر روی موش­های دیابتی شده با STZ نشان داد که عصاره دانه این گیاه غنی از فلاوونوئیدها است که باعث افزایش دفاع آنتی اکسیدانی می شود (6). در پژوهشی که بر روی تأثیرات آنتی اکسیدان های گیاهی انجام شد، محقق برای تیمار رت­های دیابتی شده با STZ، روزانه 75 میلی گرم بر کیلوگرم دارچین و 100 میلی­گرم بر کیلوگرم زنجبیل استفاده کرد و در نهایت مشاهده شد که سطح سرمی آنتی اکسیدان­ها شامل TAC و SOD افزایش و همچنین سطح MDA پس از درمان با زنجبیل و دارچین کاهش یافت (28). گیاه خربزه­ی تلخ نیز سرشار از فلاونوئیدها و ترکیبات فنولیک است که تجویز طولانی مدت عصاره میوه نارس آن در موش­های دیابتی، میزان مالون دی آلدئید سرم را در رت­های دیابتی کاهش داد (7). همچنین عصاره آبی هسته انگور سیاه دارای نقش محافظتی بر ضد آسیب اکسیداتیو در رت­های دیابتی شده توسط استرپتوزوتوسین است، که منجر به افزایش ظرفیت آنتی­اکسیدان توتال می شود (4). باتوجه به نتایج به دست آمده از مطالعات پیشین و پژوهش حاضر، می توان احتمال داد که فلاونوئیدهای موجود در میوه گیاه تمشک (34)، سطح گلوتاتیون را در سلول افزایش می دهد (19و 40). از آنجایی که گلوتاتیون برای فعالیت GPx ضروری است، افزایش گلوتاتیون سلولی، منجر به افزایش فعالیت GPx می شود (18). همچنین باتوجه به ترکیبات پلی فنولیک موجود در میوه گیاه تمشک (44)، احتمالاً با افزایش دادن ترشح آدیپونکتین (42)، باعث القای تولید سایتوکین ضدالتهابی اینترلوکین 10 و فعالیت TNF-α می گردد (21). بنابراین IL-10 به طور مستقیم موجب افزایش سطح SOD و فعالیت TNF-α منجر به افزایش مقاومت انسولین و در نهایت افزایش در سطح آنتی­اکسیدانی تام بدن می­شود (20، 12و 15). از طرفی احتمال دارد که گیاه تمشک با اثر هایپوگلایسمیک (28)، از طریق کاهش دادن سطح محصولات گلیکوزیلاسیون (AGE) منجر به کاهش استرس اکسیداتیو شده و در نهایت محصولات آن را از جمله مالون دی آلدئید، کاهش دهد (17). همچنین ترکیبات فنولی موجود در میوه­ی تمشک (24) می توانند یک اتم هیدروژن را از گروه OH آروماتیک به رادیکال آزاد داده و آن را خنثی کنند (10). با این روش کاهش محصولات استرس اکسیداتیو از جمله مالون دی آلدئید را به دنبال خواهد داشت. از آنجایی که در انجام این پژوهش محدودیت­های اعتباری و زمانی وجود داشت، مانع گردید تا به صورت جامع و کامل به بررسی برخی دیگر از پارامترهای موثر در بیماری دیابت پرداخته شود. همچنین به دلیل پاره­ای مشکلات از جمله عدم در دسترس قرارگرفتن به موقع کیت­های تشخیصی و افزایش هزینه های مربوطه، سنجش تعدادی از سایتوکین­های موثر در روند فعالیت های آنزیمی و بهبود بافتی صورت نپذیرفت. در آینده امیدواریم که با برطرف شدن مشکلات بتوان به بررسی موارد دیگری از اهداف این پژوهش دست یابیم.

نتیجه­گیری

ترکیبات موجود در عصاره میوه تمشک منجر به بهبود فعالیت آنتی­اکسیدانی بدن می­شود و عوارض استرس اکسیداتیو ناشی از بیماری دیابت را کاهش می­دهد. کنترل عوارض دیابت در پی استفاده از این میوه مورد انتظار می­باشد.

تقدیر و تشکر

این پژوهش، حاصل پایان نامه مقطع دکترای تخصصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان بود و با حمایت های معنوی و مالی حوزه معاونت محترم پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان به انجام رسیده است. بدین وسیله از کمک و مساعدت این عزیزان تقدیر و تشکر به عمل می‍آید.

1. پاک دشت، ز.، نوروزی، پ.، حجتی، و.، و کلالیان مقدم، ح.، 1395. اثر پالماتین هیدروکلراید بر استرس اکسیداتیو در موش های صحرایی دیابتی شده با استرپتوزوتوسین، مجله پیشرفت در تحقیقات پزشکی و زیست پزشکی، دوره 24، شماره 107، صفحات 119-129.
2. حاجی نژاد، م.، شاپری، ع.، حاجیان شهری، ش.، سارانی، ف.، و صالحی مقدم، م.، 1394. اثر عصاره هیدروالکلی ریشه زرشک وحشی بر سطح سرمی گلوکز، هموگلوبین گلیکوزیله و مالون دی آلدئید در موش صحرایی دیابتی، مجله دانشکده علوم پزشکی نیشابور، دوره 3، شماره 3، صفحات 21-28.
3. حسنوند، و.، یوسف وند، ن.، و حاتمی، ک.، 1395. اثر پیشگیرانه ترکیب سولفات روی و عصاره هیدروالکلی گل سیر بر دیابت القاشده با استرپتوزوتوسین (STZ) بر موش سفید صحرایی نر، مجله پژوهش­های جانوری (مجله زیست شناسی ایران)، دوره 30، شماره1، صفحات 33-41.
4. حیدری، س.، شیروی، ع.، و حجتی، و.، 1396. اثر عصاره آبی هسته انگور (Vitis vinifera) بر آسیب بیضه­ای در موش­های صحرایی نر دیابتی شده با استرپتوزوتوسین، مجله پژوهش های جانوری (مجله زیست­شناسی ایران)، جلد 30، شماره 3، صفحات 271-278.
5. دهباشی بهبهانی، گ.، حاج­حسینی، ر.، حقوقی­راد، ل.، و هدایتی، م.، 1389. روش حساس کمی لومینسانس برای سنجش فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز، مجله پزشکی کوثر، دوره 15، شماره 3، صفحات 129-133.
6. روستازاده، ا.، فیروزرأی، م.، و شعبانی، م.، 1386. اثر عصاره آبی دانهSecurigera Securidaca  بر فعالیت آنزیم کاتالاز گلبول­های قرمز در موش­های صحرایی دیابتی تیپ1 (عصاره Securigera Securidaca و فعالیت کاتالاز)، مجله دانشگاه علوم پزشکی قم، دوره 1، شماره 4، صفحات 9-14.
7. سپاهی، م.، حاجی نژاد، م.، میری، ح.، و جهانتیغ، م.، 1395. اثر پودر میوه نارس گیاه موموردیکا کارانتیا بر مالون دی آلدئید سرم در موش­های صحرایی تغذیه شده با جیره پرچرب، مجله طنین سلامت، دوره 4، شماره 3، صفحات 24-30.
8. سلیمان­زاده، ع.، ملکی فرد، ف.، و کبیریان، ع.، 1396. بررسی اثرات محافظتی عصاره هیدروالکلی سیر بر اختلالات اسپرماتوژنز در موش های C57BL/6 دیابتی شده با استرپتوزوتوسین، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان، دوره 22، شماره 4، صفحات 8-17.
9. شاه­محمدی، ش.، خسروی، م.، و حاجی­زاده مقدم، ا.، 1392. اثر عصاره هیدروالکلی گیاه مریم گلی (.Salvia officinalis L) بر فعالیت آنزیم­های کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز در مواجهه با استرس اکسیداتیو ناشی از تزریق درون بطنی مغزی استرپتوزوتوسین در موش­های صحرایی نر، فیزیولوژی و فارماکولوژی، دوره 17، شماره 2، صفحات 176-184.
10. شاه محمدی، ش.، خسروی، م.، و حاجی­زاده مقدم، ا.، 1392. اثر عصاره گیاه مریم گلی (Salviaofficinalis L.) بر غلظت مالون دی آلدئید در مواجهه با استرس اکسیداتیو ناشی از تزریق درون بطنی مغزی استرپتوزوتوسین در موش های صحرایی نر، مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، دوره 23، شماره 4، صفحات 225-229.
11. صیاد زمردی، م.، و شیروی، ع.، 1394. بررسی اثر عصاره تمشک (Rubus fruticosus) بر ترمیم زخم پوستی رت دیابتی نژاد ویستار، مجله دیابت و متابولیسم ایران، دوره 15، شماره1، صفحات 1-8.
12. کاندرا، آ.، مهدی، ع.، ریضوی، و.، سینق، ر.، احمد، س.، و میشرا، ل.، 1383. اثر عوامل گیاهی کاهنده قند خون بر آنزیم های آنتی اکسیدان و یون های فلزی در موش های دیابتی شده با استرپتوزوتوسین، مجله دیابت و لیپید ایران، دوره 4، شماره 1، صفحات 19-26.
13. محمدی مهدی آبادی حسنی، م.، مرادی، م.، خوشنام، س. ا.، و محمدی، ش.، 1396. بررسی عصاره هیدروالکلی میوه تمشک (Raspberry fruit) بر حافظه احترازی غیرفعال و درد ناشی از ایسکمی مغزی و خونرسانی مجدد به مغز در رت نژاد ویستار، فصلنامه گیاهان دارویی، سال 16، دوره 4، ویژه نامه شماره 11، صفحات 137-146.
 
14. Adeyemi, D. O., Ukwenya, V. O., Obuotor, E. M., and Adewole, S. O., 2014. Anti-hepatotoxic activities of Hibiscus sabdariffa L. in animal model of streptozotocin diabetes-induced liver damage. BMC Complementary and Alternative Medicine; 14(277), PP: 2-11.
15. Astari, L. F., Cahyono, H. A., and Widjajanto, E., 2017. Correlation of interleukin-10, superoxide dismutase (SOD) and malondialdehyde (MDA) levels with HbA1c in pediatric type 1 diabetes mellitus. J Trop Life Science, 7(3), PP: 286-292.
16. Canivell, S., and Gomis, R., 2014. Diagnosis and classification of autoimmune diabetes mellitus. Autoimmun Rev, 13(4-5), PP: 403-7.
17. Cha, J. Y., Cho, Y. S., Kim, I., Anno, T., Rahman, S. M., and Yanagita, T., 2001. Effect of hesperetin, a citrus flavonoid, on the liver triacylglycerol content and phosphatidate phosphohydrolase activity in orotic acid-fed rats. Plant Foods Hum Nutr, 56(4), PP: 349-58.
18. Dunning, S., Ur Rehman, A., Tiebosch, M. H., Hannivoort, R. A., Haijer, F.W., Woudenberg, J., van den Heuvel, F. A., Buist-Homan, M., Faber, K. N., and Moshage, H., 2013. Glutathione and antioxidant enzymes serve complementary roles in protecting activated hepatic stellate cells against hydrogen peroxide-induced cell death. Biochimica et Biophysica Acta, 1832(12), PP: 2027-34.
19. Durgo, K., Vukovic, L., Rusak, G., Osmak, M., and Colic, J. F., 2007. Effect of flavonoids on glutathione level, lipid peroxidation and cytochrome P450 CYP1A1 expression in human laryngeal carcinoma cell lines, Food Technol, Biotechnol, 45(1), PP: 69–79.
20. Eizadi, M., Kohandel, M., kasbparast, J. R. M., and Sarshin, A., 2011. Serum interleukin-1 beta plays an important role in insulin secretion in type II diabetic, Int J Biosci, 1(3), PP: 93-9.
21. Fantuzzi, G., 2005. Adipose tissue, adipokines, and inflammation. J Allergy Clin Immunol, 115(5), PP: 911-9.
22. Fedail, J. S., Ahmed, A. A., Musa, H. H., Ismail, E., Sifaldin, A. Z., and Musa, T. H., 2016. Gum arabic improves semen quality and oxidative stress capacity in alloxan induced diabetes rats. Asian Pacific Journal of Reproduction, 5(5), PP: 434–441.
23. Giribabu, N., Kumar, K. E., Rekha, S. S., Muniandy, S., and Salleh, N., 2014. Chlorophytum borivilianum (Safed Musli) root extract prevents impairment in characteristics and elevation of oxidative stress in sperm of streptozotocin-induced adult male diabetic Wistar rats. BMC Complementary and Alternative Medicine, 14(291), PP: 2-16.
24. Gomar, A., Hosseini, A., Mirazi, N., and Gomar, M., 2015. Effect of hydroethanolic extract of Rubus fruticosus on neuropathic pain in Wistar diabetic rats. Caspian J Neurol Sci, 1(1), PP: 27-34.
25. Hamden, K. I., Carreau, S., Jamoussi, K., Miladi, S., Lajmi, S., Aloulou, D., Ayadi, F., and Elfeki, A., 2009. 1Alpha, 25 dihydroxyvitamin D3: therapeutic and preventive effects against oxidative stress, hepatic, pancreatic and renal injury in alloxan-induced diabetes in rats. J Nutr Sci Vitaminol, 55(3), PP: 215-22.
26. Hunter-Lauin, C., Hudson, P. R., Mukherjee, S., Davies, G. K., Williams, C. P., Harvey, J. N., Child, D. F., and Williams, J. H. H., 2004. Folate supplementation reduces serum Hsp70 level with type2 diabetes. Cell stress chaperones, 9(4), PP: 344-349.
27. Kesavulu, M. M., Giri, R., Kameswara Rao, B., and Apparao, C., 2000. Lipid peroxidation and antioxidant enzyme levels in type 2 diabetics with microvascular complications. Diabetes Meta, 26(5), PP: 387-92.
28. Khaki, A., Khaki, A. A., Hajhosseini, L., Sadeghpour Golzar, F., and Ainehchi, N., 2014. The anti-oxidant effects of ginger and cinnamon on spermatogenesis dys-function of diabetes rats. Afr J Tradit Complement Altern Med, 11(4), PP: 1-8.
29. Khan, S., Naveed, A. K., Shabbir, F., Rajput, T. A., and Yousaf, M. J., 2014. Oxidative Stress in Patients with Type 2 Diabetes Mellitus. Journal of Rawalpindi Medical College, 18(1), PP: 29-31.
30. Matés, J. M., Pérez-Gómez, C., and Núñez de Castro, I., 1999. Antioxidant enzymes and human diseases. Clin Biochem, 32(8), PP: 595-603.
31. Mills, G. C., 1957. Hemoglobin catabolism I. Glutathione peroxidase, an erythrocyte enzyme which protects hemoglobin from oxidative breakdown. J Biol Chem, 229(1), PP: 189-97.
32. Rahbani-Nobar, M. E., Rahimi-Pour, A., and Rahbani- Nobar, M., 1999. Total antioxidant capacity, superoxide dismutase and glutathione peroxidase in diabetic patients, Medical Journal of Islamic Academy of Sciences, 12(4), PP: 109–114.
33. Rains, J. L., and Jain, S. K., 2011. Oxidative stress, insulin signaling, and diabetes. Free Radic Biol Med, 50(5), PP: 567- 575.
34. Rameshwar, V., Tushar, G., Rakesh, P., and Chetan, G., 2014. Rubus fruticosus (blackberry) use as an herbal medicine. Pharmacogn Rev, 8(16), PP: 101–104.
35. Sharma, R. K., and Agarwal, A., 1996. Role of reactive oxygen species in male infertility. Urology, 48(6), PP: 835-50.
36. Signorello, M. G., Viviani, G. L., and Armani, U., 2007. Homocysteine, reactive oxygen species and nitric oxide in type 2 diabetes mellitus. Thrombosis Res, 120(4), PP: 607-613.
37. Soydinc, S., Celik, A., and Demiryürek, S., 2007. The relationship between oxidative stress, nitric oxide, and coronary artery disease. Eur J Gen Med, 4(2), PP: 62-66.
38. Stefanut, M. N., Cata, A., Pop, R., Tanasie, C., Boc, D., Ienaşcu, I., and Ordodi, V., 2013. Anti-hyperglycemic effect of bilberry, blackberry and mulberry ultrasonic extracts on diabetic rats. Plant Foods Hum. Nutr, 68(4), PP: 378-84.
39. Stoner, G. D., Chen, T., Kresty, L. A., Aziz, R. M., Reinemann, T., and Nines, R., 2006. Protection against esophageal cancer in rodents with lyophilized berries: Potential mechanisms. Nutr Cancer, 54(1), PP: 33-46.
40. Valenzuela, A., and Guerra, R., 1985. Protective effect of the flavonoid silybin dihemisuccinate on the toxicity of phenylhydrazine on rat liver. Federation of European Biochemical Societies (FEBS Lett), 181(2), PP: 291-4.
41. Vinicius, D., Areuza, V., Altair, J. M., Decio, S. B., Rosana, A. M., and Teimi, M., 2007. Folic acid therapy reduces plasma homocysteine levels and improves plasma antioxidant capacity in hemodialysis patients. Nutrotion, 23(3), PP: 242-247.
42. Wein, S., Behm, N., Petersen, R. K., Kristiansen, K., and Wolffram, S., 2010. Quercetin enhances adiponectin secretion by a PPAR-gamma independent mechanism. Eur J Pharm Sci, 41(1), PP: 16-22.
43. Yoon, J., Cao, X., Zhou, Q., and Ma, L. Q., 2006. Accumulation of Pb, Cu, and Zn in native plants growing on a contaminated Florida site. Sci Total Environ, 368(2-3), PP: 456-64.
44. Zia-Ul-Haq, M., Riaz, M., De Feo, V., Jaafar, H. Z., and Moga, M., 2014. Rubus Fruticosus L: Constituents, Biological Activities and Health Related Uses. Molecules; 28, 19(8), PP: 10998-1029.
دوره 33، شماره 2
مرداد 1399
صفحه 105-113
  • تاریخ دریافت: 13 تیر 1398
  • تاریخ بازنگری: 13 شهریور 1398
  • تاریخ پذیرش: 04 آبان 1398