مجله پژوهشهای جانوری (مجله زیست شناسی ایران)(علمی)

بررسی اثر عصاره هیدروالکلی پوست گیاه لیمو آب (Citrus aurantifolia) بر هورمون های محور هیپوفیز- گناد و اسپرماتوژنز در موش صحرایی نر بالغ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

2644

چکیده

لیموآب یکی از مهمترین گیاهانی است که در درمان بیماری­های مختلف استفاده می­شود. این مطالعه، برای بررسی اثرات عصاره لیموآب روی هورمون­های گنادی–هیپوفیزی و اسپرماتوژنز در موش­های صحرایی نر بالغ انجام شد. پوست لیموترش خشک گردید و بعد از تهیه عصاره از آن جهت تزریق استفاده شد. موش­های گروه کنترل آب آشامیدنی شهر دریافت کردند. آزمایش در دو دوره تیمار و پس از آن انجام شد. در دوره تیمار موش­های گروه تجربی غلظت های 50، 100 و 150 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن حیوان، عصاره هیدروالکلی را به مقدار 1 سی سی و به مدت 2 هفته به صورت درون صفاقی دریافت کردند و دوره پس از تیمار به مدت 1 هفته بدون تزریق انجام گردید. پایان هر دوره موش ها به کمک اتر بیهوش شده و پس از خونگیری از قلب آنها تشریح شدند. تعداد سلول های سرتولی و لایدیگ در مقاطع بافتی هرگروه شمارش گردید. همچنین غلظت هورمون های تستوسترون، LH و FSH به روش الیزا اندازه­گیری شد. نتایج این مطالعه نشان داد که تعداد سلول های سرتولی و لایدیگ کاهش معنی­داری (05/0P<) در گروه های تجربی در مقایسه با گروه کنترل دارد. هم چنین نتایج نشان داد که غلظت هورمون LH در گروه های تجربی در مقایسه با گروه کنترل کاهش معنی­داری (05/0P<) پیدا کرده است. ولی اختلاف معنی­داری در غلظت هورمون­های تستوسترون و­FSH مشاهده نشد. می توان چنین نتیجه گیری کرد که پوست لیموترش موجب کاهش تعداد سلول های لایدیگ در لوله های منی ساز شده و با تاثیر بر محور هورمونی هیپوفیز- گناد باعث کاهش غلظت هورمون LH در موش صحرایی نر بالغ گردیده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effect of hydro-alcoholic extracts of Citrus aurantifolia (bark) on the spermatogenesis and pituitary- gonadal axis hormones in adult male rats

چکیده [English]

Citrus aurantifolia is one of the important herbs which are used in the treatment of various diseases. This investigation was carried out to evaluate the effects of Citrus aurantifolia bark on the pituitary-gonadal axis hormones and spermatogenesis in adult male rats. The control animals received food and drinking water. The experimental groups were divided into two periods: treatment (by two weeks injection) and post treatment (one week without injection). The hydro-alcoholic extracts Citrus aurantifolia at different dose of 50,100 and 150 mg/kg body weight, were injected intraperitoneally for two weeks in the treatment animals. The control group was untreated. After the last injection, the number of Sertoli and Leydig cells was calculated. Also, the hormonal changes were analyzed by ELIZA technique. Statistical analysis of the results revealed a significant decrease (p≤0.05) on the number of Sertoli and Leydig cells.  In addition, the results showed a significance decrease in the level of LH in the treatment group; while the level of testosterone and FSH hormone didn’t indicate significant change in the treatment group with respect to the control group. According to the results of this study, the hydro-alcoholic extract of Citrus aurantifolia may affect on the pituitary-gonadal axis activity and decrease the level of LH hormone and the number of Leydig cells in adult male rats.   

کلیدواژه‌ها [English]

  • Citrus aurantifolia bark
  • Rat
  • testosterone
  • FSH
  • LH

بررسی اثر عصاره هیدروالکلی پوست گیاه لیمو آب (Citrus aurantifolia) بر هورمون های محور هیپوفیز- گناد و اسپرماتوژنز در موش صحرایی نر بالغ

وحید حمایت خواه جهرمی1*، محسن فروزانفر2، مهسا فرجمند1 و حسین کارگرجهرمی1

1 جهرم، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم، گروه زیست شناسی

2 مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، گروه زیست شناسی

تاریخ دریافت: 1/9/89                 تاریخ پذیرش: 21/3/92 

چکیده

لیموآب یکی از مهمترین گیاهانی است که در درمان بیماری­های مختلف استفاده می­شود. این مطالعه، برای بررسی اثرات عصاره لیموآب روی هورمون­های گنادی–هیپوفیزی و اسپرماتوژنز در موش­های صحرایی نر بالغ انجام شد. پوست لیموترش خشک گردید و بعد از تهیه عصاره از آن جهت تزریق استفاده شد. موش­های گروه کنترل آب آشامیدنی شهر دریافت کردند. آزمایش در دو دوره تیمار و پس از آن انجام شد. در دوره تیمار موش­های گروه تجربی غلظت های 50، 100 و 150 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن حیوان، عصاره هیدروالکلی را به مقدار 1 سی سی و به مدت 2 هفته به صورت درون صفاقی دریافت کردند و دوره پس از تیمار به مدت 1 هفته بدون تزریق انجام گردید. پایان هر دوره موش ها به کمک اتر بیهوش شده و پس از خونگیری از قلب آنها تشریح شدند. تعداد سلول های سرتولی و لایدیگ در مقاطع بافتی هرگروه شمارش گردید. همچنین غلظت هورمون های تستوسترون، LH و FSH به روش الیزا اندازه­گیری شد. نتایج این مطالعه نشان داد که تعداد سلول های سرتولی و لایدیگ کاهش معنی­داری (05/0P<) در گروه های تجربی در مقایسه با گروه کنترل دارد. هم چنین نتایج نشان داد که غلظت هورمون LH در گروه های تجربی در مقایسه با گروه کنترل کاهش معنی­داری (05/0P<) پیدا کرده است. ولی اختلاف معنی­داری در غلظت هورمون­های تستوسترون و­FSH مشاهده نشد. می توان چنین نتیجه گیری کرد که پوست لیموترش موجب کاهش تعداد سلول های لایدیگ در لوله های منی ساز شده و با تاثیر بر محور هورمونی هیپوفیز- گناد باعث کاهش غلظت هورمون LH در موش صحرایی نر بالغ گردیده است.

واژه های کلیدی: پوست لیموترش، موش صحرایی نر، تستوسترون،  LH، FSH

* نویسنده مسئول، تلفن : 3331019 0791 ، پست الکترونیکی: hemayatkhahr@jia.ac.ir

مقدمه

 

گیاه لیمو آب (Citrus aurantifolia) از خانواده مرکبات (Rutaceae)  گیاهی به صورت درختچه­ای به ارتفاع 6-3 متر است. میوه لیموترش با پوست نازک، صاف و به رنگ سبز مایل به زرد قسمت دارویی گیاه را تشکیل می­دهد. این گیاه در مناطق مختلف جنوب و جنوب شرقی ایران نظیر بندرعباس، میناب، جهرم و شیراز به طور فراوان کاشت می­شود (8).

مهمترین ترکیبات لیموترش و پوست آن فلاونوئیدها، مونوترپن­ها و کومارین است. فلاونوئیدها که نقش اصلی در این پژوهش دارد. متعلق به دسته ای از مواد طبیعی به نام فیتواستروژن­ها با ساختمان فنلی است و بهترین خواص توصیف شده همه گروه­های فلاونوئیدی خواص آنتی اکسیدانی آنها است (4). هم چنین دارای خاصیت ضد آلرژی، ضد التهابی و ضد سرطانی می­باشد (4). تحقیقات زیادی روی لیموترش و ترکیبات موثر آن انجام شده است که از جمله می­توان به تاثیر limonen این گیاه علیه تومورهای معده، ریه و پوست اشاره نمود (14). همچنین خاصیت ضد ویروسی، ضد باکتریایی و ضد لاروی آن نیز به اثبات رسیده که نتیجه آن دال بر وجود سیترال و کومارین در ترکیبات بوده است (6و12). با توجه به اینکه مطالعات اندکی در مورد اثرات این ماده بر روی سیستم تولید مثلی انجام شده است، بنابراین در تحقیق حاضر به بررسی اثر عصاره پوست گیاه لیموترش بر روی اسپرماتوژنز و میزان هورمون های تستوسترون، LH و FSH در موش­های صحرایی نر پرداخته شده است.

مواد و روشها

در این مطالعه از 35 سر موش صحرایی نر بالغ نژاد ویستار و در محدوده وزنی 200 تا 250 گرم و در سن 80 تا 90 روز که از موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی شیراز تهیه گردیده بود استفاده شد. حیوانات به مدت 2 هفته جهت سازگاری با محیط در حیوان خانه دانشگاه نگهداری شدند. دوره نوری- تاریکی برای حیوانات به صورت 12 ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی در نظر گرفته شد. درجه حرارت محیط 24-22 درجه سانتی گراد و رطوبت 55-50 درصد انتخاب و در طول مدت آزمایش غذا و آب کافی در اختیار موش­ها قرار گرفت. حیوانات مورد مطالعه شامل گروه­های کنترل و تجربی بودند. در هرگروه به طور تصادفی 10 سر موش قرار گرفت. کف قفس حیوانات با خاک اره و تراشه چوب پوشیده و هفته­ای­2 بار شستشو و ضد عفونی می­گردید. دوره آزمایش در دو دوره تیمار و پس از آن تنظیم شده بود. در دوره تیمار موش­های گروه تجربی مقادیر50،100 و150میلی­گرم بر کیلوگرم عصاره هیدروالکلی پوست لیموترش به مدت 2 هفته روزانه 1 سی سی به صورت درون صفاقی دریافت کردند و دوره پس از تیمار یک هفته بدون تزریق در نظر گرفته شد. در طی آزمایش موش های گروه کنترل از آب آشامیدنی شهر و غذای مخصوص موش استفاده کردند. طرز تهیه عصاره پوست لیموترش به این صورت بود که بعد از تهیه مستقیم لیموترش از باغات جهرم، به دقت شسته شده و پوست خشک شده آن توسط آسیاب برقی پودر گردیده و 100 گرم پودر لیموترش را در 1000 سی سی هیدروالکل 50 درصد حل گردید و به روش پرکولاسیون  عصاره­گیری انجام شد (3). از 100 گرم پودر خشک شده عصاره 2/23 گرم عصاره به دست آمد. جهت جلوگیری از آلودگی، عصاره در یخچال نگهداری می­شد. بعد از اتمام تزریقات، از قلب جانور خونگیری به عمل آمده و بعد از سانتریفیوژ کردن خون، غلظت هورمون­های تستوسترون، LH و FSH به روش الیزا اندازه­گیری شد. در مرحله بعد بیضه­ها خارج و با نرمال سایلین شستشو و بعد از اندازه گیری وزن بیضه­ها به وسیله ترازوی دقیق آنالیتیکال نمونه­ها در ثابت کننده فرمالین قرار گرفت. بعد از تهیه بلوک­های پارافینی، برش­گیری و رنگ­آمیزی (هماتوکسیلین – ائوزین)، برش های بافتی به ضخامت 5 میکرون با دستگاه میکروتوم تهیه و نمونه­ها جهت مطالعات میکروسکوپی نوری آماده شدند.

 

جدول1 - نتایج اثر عصاره پوست لیمو ترش بر میانگین وزن بدن (gr) در گروه های تجربی و کنترل(± SE )

گروه های مختلف

 

دوره آزمایش

کنترل

گروه تجربی با دوز حداقل عصاره (mg/kg50)

گروه تجربی با دوز متوسط عصاره (mg/kg100)

گروه تجربی با دوز     حداکثر عصاره (mg/kg150)

تیمار

 a28/4 ± 30/254

 a01/20 ± 20/235

 a76/14 ± 60/234

 a08/27 ± 20/227

پس از تیمار

 a28/4 ± 30/254

 a17/12 ± 20/249

 a86/15 ± 60/274

 a70/5 ± 40/232

* سطح معنی دار (05/0P<)  Duncana,b

 

در مطالعات میکروسکوپی، تعداد سلولهای سرتولی و لایدیگ شمارش گردید (6). اطلاعات حاصله به کمک نرم افزار SPSS، آنالیز واریانس یک طرفه ANOVA و آزمون  Duncan مورد بررسی قرار گرفت.

نتایج

نتایج وزن بیضه در گروه تجربی در مقایسه با  گروه  کنترل

اختلاف معنی داری را نشان نداد (جدول 1).

همچنین در گروه تجربی در مقایسه با گروه کنترل کاهش معنی­داری (05/0P<) در غلظت هورمون LH مشاهده گردید (جدول 2) و اختلاف معنی­داری در غلظت هورمون­های تستوسترون و FSH در گروه تجربی در مقایسه با گروه کنترل مشاهده نگردید (جدول3 و 4).

 

a
 

 

a
 

 

a
 

 

a
 

 

a
 

 

a
 

 

a
 

 

a
 

 

نمودار 1 - مقایسه میانگین وزن بدن برحسب گرم در گروههای مختلف بعد از انجام آزمایش گروههای دارای حداقل یک حرف مشترک اختلاف معنی داری را با هم نشان نمی­دهند.

جدول2 - نتایج اثر عصاره پوست لیمو ترش بر غلظت هورمون (IU/L) LH در گروه های تجربی و کنترل( ± SE )

     گروه های مختلف

 دوره آزمایش

کنترل

گروه تجربی با دوز حداقل عصاره (mg/kg50)

گروه تجربی با دوز متوسط عصاره (mg/kg100)

گروه تجربی با دوز حداکثر عصاره (mg/kg150)

تیمار

 c03/0 ±37/0

 c01/0 ± 35/0

 b*02/0 ± 25/0

 b*02/0 ± 24/0

پس از تیمار

 c03/0 ±37/0

 ab*01/0 ± 21/0

 a*01/0 ± 18/0

 a*01/0 ± 15/0

* سطح معنی دار (05/0P<)  Duncana,b

b
 

 

a
 

 

a
 

 

b
 

 

ab
 

 

c
 

 

c
 

 

c
 

 

نمودار2 - مقایسه میانگین غلظت پلاسمایی هورمون LH برحسب IU/L در گروههای مختلف گروههای دارای حداقل یک حرف مشترک  اختلاف معنی داری را با هم نشان نمی دهند

جدول3 - نتایج اثر عصاره پوست لیمو ترش بر غلظت هورمون (IU/L) FSH در گروه های تجربی و کنترل(± SE )

گروه های مختلف

 

دوره آزمایش

کنترل

گروه تجربی با دوز حداقل عصاره (mg/kg50)

گروه تجربی با دوز متوسط عصاره (mg/kg100)

گروه تجربی با دوز      حداکثر عصاره (mg/kg150)

تیمار

 b01/0 ± 41/0

 b03/0 ± 43/0

 a*03/0 ±30/0

 ab02/0 ± 36/0

پس از تیمار

 b01/0 ± 41/0

 ab04/0 ± 37/0

 ab03/0 ± 38/0

 ab01/0 ± 35/0

* سطح معنی دار (05/0P<)  Duncana,

ab
 

 

ab
 

 

ab
 

 

ab
 

 

a
 

 

b
 

 

b
 

 

b
 

 

نمودار 3 - مقایسه میانگین غلظت پلاسمایی هورمون FSH برحسب IU/L  در گروههای مختلف گروههای دارای حداقل یک حرف مشترک اختلاف معنی داری را با هم نشان نمی دهند.

 

جدول4 - نتایج اثر عصاره پوست لیموترش بر غلظت هورمون تستوسترون(ng/ml) در گروه های تجربی و کنترل( ± SE)

گروه های مختلف

 

دوره آزمایش

کنترل

گروه تجربی با دوز حداقل عصاره (mg/kg50)

گروه تجربی با دوز متوسط عصاره (mg/kg100)

گروه تجربی با دوز     حداکثر عصاره (mg/kg150)

تیمار

 ab11/0 ± 72/1

 d*23/0 ± 80/4

 b47/0 ± 24/2

 a02/0 ± 04/1

پس از تیمار

 ab11/0 ± 72/1

 ab12/0 ± 02/2

 ab31/0 ± 02/2

 c*60/0 ± 40/3

* سطح معنی دار (05/0P<)  Duncana,b

 

جدول5 - نتایج اثر عصاره پوست لیمو ترش بر تعداد سلولهای لایدیگ در گروه های تجربی و کنترل( ± SE )

گروه های مختلف

 

دوره آزمایش

کنترل

گروه تجربی با دوز حداقل عصاره (mg/kg50)

گروه تجربی با دوز متوسط عصاره (mg/kg100)

گروه تجربی با دوز حد اکثر عصاره (mg/kg150)

تیمار

  c20/1 ± 40/33

 a*58/0 ± 74/14

 a*33/1 ± 99/17

 a*91/0 ± 71/13

پس از تیمار

  c20/1 ± 40/33

 b*50/2 ± 83/23

 a*06/1 ± 88/17

 b*50/2 ± 66/18

* سطح معنی دار (05/0P<)  Duncana,b 

c
 

 

a
 

 

ab
 

 

b
 

 

d
 

 

ab
 

 

ab
 

 

ab
 

 

 نمودار 4 - مقایسه میانگین غلظت پلاسمایی هورمون تستوسترون برحسب ng/ml در گروههای مختلف گروههای دارای حداقل یک حرف مشترک اختلاف معنی داری را با هم نشان نمی دهند

b
 

 

a
 

 

a
 

 

a
 

 

b
 

 

a
 

 

c
 

 

c
 

 

نمودار 5 - مقایسه میانگین تعداد سلولهای لایدیگ در گروههای مختلف گروههای دارای حداقل یک حرف مشترک اختلاف معنی داری را با هم نشان نمی دهند

 

نتایج حاصل از تعداد سلول های سرتولی و لایدیگ کاهش معنی­داری (05/0P<) را در گروه­های تجربی در مقایسه با گروه کنترل نشان داد (جدول 5 و 6).

بحث و نتیجه گیری

در عصر حاضر با توجه به اثرات درمانی و تأثیرات قابل توجه گیاهان دارویی نسبت به داروهای شیمیایی بررسی اثر این گیاهان در دستور کار محققین قرار گرفته است. از آنجایی که یکی از مهمترین مشکلات در جوامع افزایش رشد جمعیت است به همین منظور بررسی روی اثرات گیاهان دارویی ضروری می­باشد زیرا بعضی از گیاهان دارویی نقش مهمی بر روی کاهش تولیدمثل ایفا می­کنند (1)

مدت­هاست که مشخص شده باروری مردان با غلظت اسپرم متناسب است. حد بحرانی تعداد اسپرم که برای بروز حاملگی ضروری است،­20 میلیون اسپرم در هر میلی متر مکعب مایع منی است و مردانی که تعداد اسپرم آنها از 20 میلیون اسپرم در میلی­لیتر کمتر است میزان باروری آنها کاهش می­یابد. بقای نسل، انسان را به این سمت می­کشاند که تاثیر­مواد مختلف بر سیستم­های بدن از جمله سیستم تولید­مثلی را که ادامه نسل، به آن وابسته است بررسی نماید (7، 9 و 15).

 

 

جدول6 - نتایج اثر عصاره پوست لیمو ترش بر  تعداد سلولهای سرتولی در گروه های تجربی و کنترل( ± SE )

گروه های مختلف

 

دوره آزمایش

کنترل

گروه تجربی با دوز حداقل عصاره (mg/kg50)

گروه تجربی با دوز متوسط عصاره (mg/kg100)

گروه تجربی با دوز      حداکثر عصاره (mg/kg150)

تیمار

 b56/2 ± 60/36

 a*08/1 ± 58/23

 a*12/1 ± 10/24

 a*29/0 ± 94/23

پس از تیمار

 b56/2 ± 60/36

 a*35/1 ± 09/22

 a*61/0 ± 27/23

 a*30/1 ± 82/24

* سطح معنی دار (05/0P<)  Duncana,b

 

a
 

 

a
 

 

a
 

 

a
 

 

a
 

 

a
 

 

b
 

 

b
 

 

 نمودار 6 - مقایسه میانگین تعداد سلولهای سرتولی در گروههای مختلف گروههای دارای حداقل یک حرف مشترک اختلاف معنی داری را با هم نشان نمی دهند.

 

 

 

T
 

 

L
 

  

تصویر1- فتومیکروگراف از برش عرضی لوله های منی ساز در گروه کنترل بزرگنمایی  x:10      رنگ آمیزی: هماتوکسیلین – ائوزین  T : توبول     L : سلول بینابینی     

L
 

 

تصویر2- فتو میکروگراف از لوله های منی ساز در گروه تجربی با دوز حداقل mg/kg)50) بزرگنمایی  x:10      رنگ آمیزی: هماتوکسیلین – ائوزین    L : سلول بینابینی                            

L
 

 

تصویر3- فتومیکروگراف از  لوله های منی ساز در گروه تجربی با دوز متوسط (mg/kg100)  بزرگنمایی  x:10      رنگ آمیزی: هماتوکسیلین – ائوزین    L : سلول بینابینی

 

 

L
 

 

T
 

 

تصویر4- فتومیکروگراف از برش عرضی لوله های منی ساز در گروه تجربی با دوز حداکثر عصاره (mg/kg150) بزرگنمایی  x:10      رنگ آمیزی: هماتوکسیلین – ائوزین   T : توبول     L : سلول بینابینی     

 

در تحقیق حاضر اثر عصاره پوست لیموترش بر اسپرماتوژنز و مقدار هورمون­های FSH ، LH و تستوسترون در موش صحرایی نر مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از تزریق عصاره نشان داد تعداد سلول های لایدیگ و سرتولی در مقایسه با گروه کنترل کاهش معنی­داری (05/0P<) پیدا کرده است (جدول و نمودار 5 و 6). گزارش­های موجود، حاکی از این است که روند اسپرماتوژنز به یک سری تداخل­های سلول به سلول بستگی دارد (13). در این میان می­توان به تداخل عمل سلول­های لایدیگ و سرتولی اشاره نمود. تحقیقات نشان می­دهد که فقدان سلول­های لایدیگ و کاهش ترشح اکسی توسین توسط سلول­های لایدیگ به افزایش تخریب اسپرماتوسیت­ها منجر می­شود. همچنین با توجه به اینکه تمایز و ترشحات سلول­های لایدیگ توسط لوله های منی ساز کنترل می­شود و برعکس، عمل تکثیر سلول­های زاینده در لوله­های اسپرم ساز را سلول­های لایدیگ کنترل می­کنند، باید پذیرفت که کاهش معنی دار انواع سلول­های زاینده در لوله­های منی­ساز باعث مهار سلول­های لایدیگ و مهار این سلول­ها نیز به نوبه خود باعث کاهش پیشرفت روند اسپرماتوژنز شده است (10). نتایج این تحقیق نشان داد که غلظت هورمون LH در گروه های تجربی در مقایسه با گروه کنترل کاهش معنی­داری (05/0P<) پیدا کرده است (جدول و نمودار 2) که به نظر می رسد به دلیل کاهش GnRH از هیپوتالاموس می­باشد­(10). همانگونه که ذکر شد در این گیاه ترکیباتی از جمله فلاونوئیدها و مونوترپن­ها موجود می­باشد. فلاونوئیدها جزء دسته­ای از ترکیبات به نام فیتواستروژن­ها هستند (10). فیتواستروژن­ها ترکیبات طبیعی مشتق از گیاهانی می­باشند که عملاً ساختمانی مشابه استروژن دارند و می­توانند بر محور هورمون­های جنسی موثر باشند. همچنین دارای خاصیت آنتی­اکسیدانی، ضد­آلرژی، ضد التهابی و ضد سرطانی هستند­(4) و میانگین غلظت پلاسمایی هورمونFSH  به جز گروه تجربی با دوز متوسط عصاره در دوره تیمار (جدول و نمودار­3) در بقیه گروه­ها نسبت به گروه کنترل اختلاف معنی­داری نداشته است که می تواند به علت اثرات تعدیلی اینهیبین، اکتیوین و فولیستاتین باشد به استثنای مکانیسم فیدبکی که به وسیله استروئیدهای بیضه اعمال می­گردد، با تاثیر مرکزی بر هورمون آزاد کننده گنادوتروپین در تعدیل و تنظیم هورمون محرکه فولیکولی نقش ایفا می­نماید و همچنین عدم تغییرات هورمون محرکه فولیکولی ناشی از آهسته­تر بودن کلیرانس متابولیکی آن نسبت به هورمون LH نیز می باشد (2).

میانگین غلظت پلاسمایی هورمون تستوسترون به جز در گروه تجربی با دوز حداقل در دوره تیمار و گروه تجربی با دوز حداکثر در دوره پس از تیمار در بقیه گروه های دریافت کننده عصاره پوست گیاه لیموترش نسبت به میانگین غلظت پلاسمایی هورمون تستوسترون در گروه کنترل تغییر معنی داری نشان نداده است اما افزایش کمی که در این دو گروه مذکور مشاهده شده است (جدول و نمودار 4) ممکن است به دلیل وجود ترکیبات فلاونوئیدی موجود در پوست گیاه باشد چرا که فلاونوئیدها با ممانعت از فعالیت آنزیم­های مداخله­گر در متابلیسم تستوسترون مانند آروماتاز باعث افزایش سطح سرمی هورمون تستوسترون می­گردند. تحقیقات نشان داده است که در پوست گیاه، فلاونوئیدها مانع از عملکرد 5 آلفا ردوکتاز می گردند پس بدین ترتیب از تبدیل تستوسترون به دی­هیدرو تستوسترون ممانعت به عمل می­آورند و در نتیجه میزان هورمون تستوسترون افزایش می­یابد.(2) بعلاوه احتمال دارد که تستوسترون از بقیه بافتها ترشح شده باشد. مثلاً احتمال دارد از لایه رتیکولاریس بخش قشری آدرنال که آندروژنهایی مثل تستوسترون را ترشح می­کند به علت تحریک پذیری این ناحیه، تستوسترون اضافی از این ناحیه ترشح شده باشد.(5)

اثر فیتواستروژن­ها بر LH و FSH در رت­ها بحث برانگیز است. برخی تحقیقات نشان داده اند که فیتواستروژن­ها بر خصوصیات اسپرم اثر گذار نیستند. از طرف دیگر نتایج برخی مطالعات حاکی از آن است که تعداد و تحرک اسپرم وابسته به دوزهای فیتواستروژن، کاهش نشان داده است. همچنین مشاهده شده است که برخی فیتواستروژن­ها مثل زارالنون (Zearalenone) اثر رقابتی دارد اما برخی مثل ژنستین (Genestin) اثر افزایشی نشان می­دهد. گزارش شده است که اثر رژیم فیتواستروژن مستقل از تغییرات محور هیپوفیز – گناد است و امکان دارد اثر مستقیم بر گناد داشته و باعث تغییرات سطح هورمون ها شود (11). مقایسه مطالعات مختلف ممکن است بیانگر تفاوت نوع ترکیبات شیمیایی– گیاهی، سن حیوان آزمایش شده و نوع فیتواستروژن مطالعه شده در هر پژوهشی باشد و از نتایج حاصله به نظر می­رسد که عصاره هیدروالکلی پوست لیموترش از طریق کاهش هورمون­های LH و کاهش تعداد سلول­های بینابینی، احتمالاً عامل تغییر دهنده پتانسیل تولید مثلی جنس نر باشد و ممکن است مهار تکثیر سلولی را موجب گردیده و در نتیجه باعث کاهش روند اسپرماتوژنز شده است. به هر حال لازم است تحقیقات گسترده­تری در این زمینه انجام گیرد. پیشنهاد می­شود در پژوهش­های بعدی اثرات گیاه در دراز مدت نیز بررسی شود.

سپاسگزاری 

بدین وسیله از تمامی همکارانی که ما را در اجرای این تحقیق یاری رسانده اند تشکر و قدردانی می گردد. 

  1.  نسیمی، م.، حیدری­نصر­آبادی، م.، و شیروی.، ع.، 1391. اثرات عصاره الکلی میوه عروسک پشت پرده (Physalis alkekengi) بر تولید مثل و جنین در موش صحرایی نژاد ویستار. مجله زیست شناسی ایران، دوره 25، شماره 2، صفحه 274-285 (10).
    1. Azarneoshan, F., Khatamsaz, S., and Sadegh, H., 2009. The effects of hydroalcoholic extract of Dorema aucheri on blood concentration of gonadotropin and androgen hormones in adult rats.Armaghan Danesh:14(3)65-70.
    2. Dehghani, F., Azizi, M., and Panjehshahin, M. R., 2008. Toxic effects of hydroalcoholic extract of Citrullus colocynthis on pregnant mice.Iranian Journal of Veterinary Research, Shiraz University.9: 42-5.
    3. Farsam, H., Amanlou, M., Dehpour, A. R., and Jahaniani. F., 2000. Antiinflammatory and analgesic activity of Biebersleinia multifidia DS,Rootextracy. J Ethnopharm, 71(3):443-447.
    4. Ganong, W. F., 1999. Text book of medical physiology. 19th ed. Translated by Shadan, and Motamedi, F. Vol .1:591
    5. Kirbaslar, F. G., Tavman, A., Dulger, B., and Tavman, G. 2009. Antimicrobial activity of turkish citrus peel oil.Pak J Bot, 41(6): 3207-3212.
    6. Kuroyangi, M., Ishii, H., Kawahara, N., Sugimoto, H., Yamada, H., Okihara, K., and Shirota, O., 2008. Flavonoid glycosides and limonoid from Citrus molasses. J Nat Med Pharmacognosy, 62: 107-111.
    7. Leung, A. Y., and Foster, S., 1996. Encyclopedia of common natural ingeredients used in food, drugs and cosmetics.2 th ed, New York. 152-4.
    8. Miyake, Y., Yamamoto, K., Tsujihara, N. and Osawa, T., 1998. Protective effects of lemon flavonoids on oxidative stress in diabetic rats. Lipids, 33: 689-695.

 

10.  Norman, J. F., and Way, J. M., 1998. Some ecological observation on the use of date pollen in hypothalamic hormones. Endocrinol. Journal of chemical Ecology, ogy . Vol (2), 532-548.

11.  Panjeshahin, M., Dehghani, F., Tahei, T., and Panahi, Z., 2005. The effects of hydroalcoholic extract of Actindia chinesis on sperm count and motility, and on the blood levels of estradiol and testosterone in male rats.Archives of Iranian medicine.8(3): 211-216.

12.  Salvatore, A., Borkosky, S., Willink, E., and Bardon, A., 2003. Toxic effects of lemon peel constituents on Ceratitis capitata2:323-333.  

13.  Sharp, R. M., 2006. Intratesticular factors controlling testicular function. Biology of reproduction, Edinburgh, Scotland, 30: 29-49.

14.  Silalahi, J., 2002. Anticancer and health protective properties of citrus fruit components .department of pharmacy, University of Sumatra Utra, Medan, Indonesia, Asia Pac J clin Nutr 11(1): 79-84.

15.  Tsai, B. Y., 2008. Effect of peels of lemon, orange and grapefruit against Meloidogyne incognita. Plant Pathol Bull.17:195-201.

 

مجله پژوهشهای جانوری (مجله زیست شناسی ایران)(علمی)
دوره 26، شماره 4 - شماره پیاپی 4
اسفند 1392
صفحه 384-393
  • تاریخ دریافت: 01 آذر 1389
  • تاریخ بازنگری: 05 اردیبهشت 1392
  • تاریخ پذیرش: 21 خرداد 1392