نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 ارمنستان، ایروان، آکادمی دولتی ایروان، گروه بیوسیستماتیک جانوری، بیولوژی ماهیان دریا
2 تهران، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زیستی
3 دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گروه شیلات
چکیده
در این تحقیق 403 نمونه گاوماهی سرگنده، igorlap Neogobius (105 ماهی ماده و 298 ماهی نر)، در فصلهای پاییز، بهار و زمستان سال 89-1388، از 3 ایستگاه بندرترکمن، میانکاله و گمیشان از تور پره صید ماهیان استخوانی جمعآوری گردید. نتایج نشان داد که ماهیان جمعآوری شده در دامنه +2- +0 ساله بودند. در بررسی نسبت جنسی نر به ماده مشاهده شد که در تمام سنین این نسبت به نفع نرها بود. بیشترین فراوانی متعلق به گروه سنی +0 ساله بود. بزرگترین ماهی ماده طولی معادل 271 میلیمتر با وزن 7/280 گرم و ماهی نر طولی معادل 326 میلیمتر و وزن 2/254 گرم داشتند. ضریب چاقی در سنین و نیز فصول مختلف متفاوت بود. بهرحال، صفات نسبی مانند ارتفاع بدن، عرض بدن، طول سر، عرض سر، ارتفاع سر، طول ساقه دمی، ارتفاع ساقه دمی و فاصله بین دو چشم در گاوماهیان سرگنده در ماهیان بندرترکمن نسبت به دو منطقه دیگر از میزان بالاتری برخوردارند. ولی تجزیه و تحلیل چند متغیره تفکیکی، پراکندگی پایینی را در جداسازی سه منطقه صید نشان داد. بنظر میرسد، ماهیان جمعآوری از سه منطقه، متعلق به یک جمعیت باشند.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Some biological characteristics of Neogobius igorlap in south east of Caspian Sea, Golestan Province
نویسندگان [English]
چکیده [English]
In this study, 403 specimens gobiidae, Neogobius igorlap (105 females, and 298 males) were collected from 3 stations, Torkman Port, Miankale Peninsula and Gomishan from beach seine in fall, spring and winter, 2010. Results showed that collected samples had 0+-2+ years old. Sex ratio dominance was by males in different ages. The highest frequency was observed in 0+ years. The biggest female fish, had total length, 271 mm and body weight, 280.7gr and in male, 326 mm and 254.2gr. Condition factor was different in age’s groups and different seasons. However, relative characteristics; body height and width; head length, width and height; peduncle length and height, and distance between eyes were larger in Torkman station than other stations, but discriminant analysis (DA) determined low variance in distinguishing 3 groups. It seems, specimens are along to one population.
کلیدواژهها [English]
برخی خصوصیات زیستی گاوماهی سرگنده، igorlap Neogobius در جنوب شرقی دریای خزر، محدوده استان گلستان
معصومه پیرمحمدی1*، اصغر عبدلی2 و رسول قربانی3
1 ارمنستان، ایروان، آکادمی دولتی ایروان، گروه بیوسیستماتیک جانوری، بیولوژی ماهیان دریا
2 تهران، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زیستی
3 گرگان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گروه شیلات
تاریخ دریافت: 18/4/90 تاریخ پذیرش: 12/5/91
چکیده
در این تحقیق 403 نمونه گاوماهی سرگنده، igorlap Neogobius (105 ماهی ماده و 298 ماهی نر)، در فصلهای پاییز، بهار و زمستان سال 89-1388، از 3 ایستگاه بندرترکمن، میانکاله و گمیشان از تور پره صید ماهیان استخوانی جمعآوری گردید. نتایج نشان داد که ماهیان جمعآوری شده در دامنه +2- +0 ساله بودند. در بررسی نسبت جنسی نر به ماده مشاهده شد که در تمام سنین این نسبت به نفع نرها بود. بیشترین فراوانی متعلق به گروه سنی +0 ساله بود. بزرگترین ماهی ماده طولی معادل 271 میلیمتر با وزن 7/280 گرم و ماهی نر طولی معادل 326 میلیمتر و وزن 2/254 گرم داشتند. ضریب چاقی در سنین و نیز فصول مختلف متفاوت بود. بهرحال، صفات نسبی مانند ارتفاع بدن، عرض بدن، طول سر، عرض سر، ارتفاع سر، طول ساقه دمی، ارتفاع ساقه دمی و فاصله بین دو چشم در گاوماهیان سرگنده در ماهیان بندرترکمن نسبت به دو منطقه دیگر از میزان بالاتری برخوردارند. ولی تجزیه و تحلیل چند متغیره تفکیکی، پراکندگی پایینی را در جداسازی سه منطقه صید نشان داد. بنظر میرسد، ماهیان جمعآوری از سه منطقه، متعلق به یک جمعیت باشند.
واژه های کلیدی: گاوماهی سرگنده، خصوصیات زیستی، دریای خزر، استان گلستان
* نویسنده مسئول، تلفن: 33383039-017، پست الکترونیکی: Pirmohammadi55@yahoo.com
مقدمه
در دریای خزر 154 گونه و زیرگونه ماهی مختلف مشخص شده که بر اساس تحقیقات کازانچف (1981)، 123 گونه شناسائی نمودهاند (9). 100 گونه و زیر گونه از 17 خانواده، در دریا و دلتاهای رودخانهها زندگی میکنند (14). گاوماهیان (Gobiidae) از راسته سوف ماهیشکلان بوده که بعد از کپورماهیان، بزرگترین خانواده را در بین ماهیان استخوانی به خود اختصاص دادهاند. این ماهیان ساکن هر دو منطقه کم شور و بسیار شور دریا میباشند. خانواده گاوماهیان، 26 گونه از 37 گونه بومی شده دریای خزر و بقیه مقیم رودخانه میباشند (13).
اولین بار در سال 1937 ذخایر گاو ماهیان در خزر شمالی مورد ارزیابی قرار گرفت که حدود 19 گونه و زیر گونه گاو ماهی زیست میکنند و بیشتر آن ها از جنس Neogobius میباشند (7). بیشتر گونهها در خزر میانی و جنوبی، به طور عمده، در اعماق کمتر از 50 متر ساکن شدهاند. آنها مناطق ساحلی دریا با بستر شنی، سنگی و صخرهای را ترجیح میدهند و از مناطق سیلتی دوری میکنند (13). از نظر پراکنش، گاوماهیان به ماهیان ساحلی، نزدیک ساحلی عمقزی و فرا عمقزی تقسیمبندی می شوند (5). گاوماهیان دریای خزر خود ارزش غذائی نداشته، ولی غذای مهم ماهیان با ارزش شیلاتی از قبیل ماهیان خاویاری، آزادماهیان، شگماهیان و سوفماهیان محسوب میشود. گاوماهیان نسبت به شرایط مختلف آب و هوایی مقاوم میباشند و دارای اندازههای کوچکی هستند (4). بزرگترین طول گزارش شده این ماهیها حدود 50 سانتیمتر بوده، اما بطور کلی این ماهیان کمتر از 30 سانتیمتر هستند. بیشتر گاوماهیان دارای باله شکمی دیسک مانند و دو عدد باله پشتی میباشند. فلس این ماهیان سیکلوئید یا کتنوئیدی میباشند. میزان پراکنش گاوماهیان در مناطق مختلف دریای خزر تحت تاثیر عوامل غیرزیستی و زیستی نسبت به یکدیگر اختلاف دارند. گاوماهیان به طور کلی 2 تا 3 بار تخمریزی میکنند (1). این ماهیان ساکن بستر بوده و تحرک کمی دارد و تشکیل فرمهای تجمعی نمیدهند، هر چند مکانهای تغذیه و تولیدمثل آنها نزدیک به یکدیگر است. در سالهای مختلف ذخایر گاو ماهیها در خزر شمالی بین 16000-7000 تن بود و طیف غذایی آن شبیه به دیگر ماهیهای بنتوزخوار است (15).
گاوماهی سرگنده، kessleri Neogobius اولین بار توسط Kessleri (1874) از دریای خزر معرفی شد. در بررسی خصوصیات زیستی گاوماهی، اولین باله پشتی دارای 5 تا 6 شعاع غیرمنشعب و دومین باله پشتی دارای 1 شعاع سخت و 16 تا 18 شعاع منشعب میباشد (9).
گاوماهیان از نظر اقتصادی ارزش نداشته ولی خود منبع تغذیه ماهیان از قبیل ماهیان سوف، شگ ماهیان- تاس ماهیان به شمار می آید. هدف از این مطالعه، استفاده از خصوصیات مرفولوژیک به عنوان قدم اول در تحلیل تفکیک جمعیت گاوماهی دریای خزر در مناطق مختلف صیادی و درک برخی خصوصیات زیستی آن میباشد.
مواد و روشها
در این تحقیق، 403 نمونه گاوماهی از سواحل شرقی دریای خزر از 3 ایستگاه بندر ترکمن، میانکاله، گمیشان و از بهمن ماه 1388 تا دی ماه 1389 از تور پرههای ماهیان استخوانی (تعاونیهای صید پره) جمعآوری گردید. موقعیت جغرافیایی ایستگاهها در شکل 1 نشان داده شده است.
شکل 1- موقعیت جغرافیایی ایستگاهها در سواحل جنوب شرقی دریای خزر (محدوده استان گلستان
شکل 2- فراوانی نسبی گاوماهیان سنین مختلف در ایستگاهها در استان گلستان
نمونهها در فرمالین 10 درصد تثبیت و جهت بررسی به آزمایشگاه منتقل گردید. در آزمایشگاه، نمونهها با استفاده از کلیدهای موجود شناسایی و تعیین گونه گردیدند. پارامترهای تشخیصی مورد بررسی شامل طول کل بدن، عرض بدن، طول سر، عرض سر، ارتفاع سر، طول ساقه دمی، ارتفاع ساقه دمی و فاصله بین دو چشم توسط کولیس و وزن کل بدن توسط ترازوی دیجیتالی به تفکیک ایستگاهها و فصل صید انجام گرفت. برای بررسی مقایسه صفات زیستی، برای کاهش اثر رشد آلومتریک صفات از نسبت صفات به طول کل بدن استفاده گردید. برای تعیین سن نمونهها از اتولیت استفاده شد. اتولیت پس از سائیده شدن با سنباده، در زیر بینوکولار تعیین سن گردید. ضریب چاقی با استفاده از فرمول فولتون محاسبه گردید (10).
K=W/L3×105
K = ضریب چاقی، W = وزن بدن ماهی(گرم)، L = طول کل (میلیمتر)
برای مقایسه صفات بین نر و ماده در سنین مختلف و نیز مقایسه بین مناطق مختلف از آنالیز واریانس یکطرفه و آزمون دانکن، برای مقایسه نسبت به نر و ماده از آزمون ناپارامتری کای دو در سطح معنی دار 5 درصد و برای تفکیک ماهیان مناطق مختلف از آزمون Discriminant Analysis با استفاده از برنامه 17 SPSS انجام گرفت.
جدول 1- فراوانی گاوماهیان سرگنده نر و ماده در سنین مختلف در ایستگاهها در استان گلستان
فصل |
سن |
ماده |
نر |
نسبت نر به ماده |
P |
|
0 |
20 |
100 |
5 |
**0 |
پاییز |
1 |
25 |
47 |
2 |
**004/0 |
|
2 |
1 |
10 |
10 |
**007/0 |
|
0 |
23 |
59 |
6/2 |
**0 |
زمستان |
1 |
9 |
30 |
3/3 |
**001/0 |
|
2 |
3 |
4 |
5/1 |
ns6/0 |
|
0 |
15 |
29 |
7/1 |
ns08/0 |
بهار |
1 |
8 |
15 |
5/2 |
*049/0 |
|
2 |
1 |
4 |
4 |
ns18/0 |
نتایج
گاوماهیان جمع آوری شده در نواحی صید استان گلستان، غالباً از خانواده Gobiidae و از جنس Neoogobius و گونه igorlap بودند. لازم به ذکر است که گاوماهی سرگنده سابقاً به عنوان، kessleri Neogobius خوانده میشد.
نمونههای گاوماهی سرگنده مربوط به دو جنس نر و ماده در محدوده سنی +2-+0 ساله قرار داشتند (شکل 2)، بجز در منطقه بندرترکمن که فراوانی نسبی ماهیان ماده یکساله بیش از صفر ساله بود؛ در بقیه مناطق نمونهبرداری در هر دو جنس، فراوانی نسبی ماهیان صفرساله بیشترین فراوانیها و ماهیان 2 ساله فراوانی بسیار پایین داشتند. در سواحل بندر ترکمن و گمیشان، جمعیت ماهیان نر 2 ساله نسبت به ماهیان ماده با فراوانی بیشتر و در میانکاله ماهیان ماده از فراوانی بیشتری برخوردار بودند (جدول 1).
در بررسی نسبت جنسی نر به ماده مشاهده شد که در تمام فصول و نیز تمام سنین این نسبت به نفع نرها بود. در پاییز این نسبت جنسی در تمام سنین صفر تا دو ساله معنیدار بود. در زمستان در سنین صفر و یکساله این نسبت معنی دار و در بهار تنها در ماهیان یکساله معنیدار بود (جدول 1).
جدول 2- میانگین طول و وزن گاوماهیان سرگنده نر و ماده در مناطق مختلف نمونه برداری در استان گلستان
ایستگاه |
|
ماده |
|
نر |
||
|
سن (تعداد) |
طول (میلیمتر) |
وزن (گرم) |
|
طول (میلیمتر) |
وزن (گرم) |
بندر ترکمن |
+1 (58) |
5/44 ± 8/240 |
4/53 ± 8/226 |
|
1/28 ± 1/273 |
5/35 ± 6/253 |
|
+2 (11) |
300 |
1/295 |
|
32 ± 7/271 |
5/31 ± 261 |
میانکاله |
+1 (38) |
2/36 ± 238 |
9/46 ± 2/212 |
|
6/37 ± 1/259 |
8/36 ± 8/239 |
|
+2 (8) |
7/41 ± 5/229 |
8/21 ± 7/212 |
|
1/34 ± 3/268 |
1/32 ± 2/263 |
گمیشان |
+1 (38) |
1/37 ± 245 |
2/43 ± 2/220 |
|
8/19 ± 5/275 |
3/20 ± 256 |
|
+2 (6) |
285 |
3/274 |
|
4/19 ± 267 |
8/25 ± 245 |
در تمام مناطق نمونهبرداری، ماهیان یکساله جنس نر دارای میانگین طول کل و وزن بالاتری نسبت به ماهیان ماده بودند. در حالیکه ماهیان ماده دو ساله بندر ترکمن و و گمیشان دارای طول و وزن بیشتر نسبت به نرها و در میانکاله، نرها نسبت به مادهها دارای میانگین طول و وزن بالاتری بودند (جدول 2).
بزرگترین ماهی نر صیده شده در منطقه بندرترکمن، طولی معادل 312 میلی متر با وزن 2/301 گرم و بزرگترین ماهی ماده طولی معادل 301 میلی متر با وزن 25/301 گرم، در میانکاله، ماهی نر طولی معادل 311 میلیمتر و وزن 1/300 گرم و ماهی ماده 298 میلیمتر و وزن 3/281 گرم و در گمیشان، ماهی نر طولی معادل 316 میلیمتر و وزن 1/301 گرم و ماهی ماده طولی معادل 287 میلیمتر و وزنی معادل 5/278 گرم داشتند.
در پاییز، در بندرترکمن، ماهیان ماده و نر یکساله دارای ضریب چاقی بالاتر از ماهیان دو ساله داشتند. در ماهیان یک ساله، ضریب چاقی ماهیان ماده بالاتر از نر و در ماهیان دو ساله، ماهیان نر و ماده دارای ضریب چاقی مشابهی بودند. در میانکاله و گمیشان، ماهیان ماده یکساله دارای ضریب چاقی بالاتر از نر بودند. در گمیشان، ماهیان دوساله نسبت به یکساله دارای ضریب چاقی بالاتر بودند.
در زمستان در بندرترکمن و گمیشان، ماهیان ماده دارای ضریب چاقی بالاتر از ماهیان نر داشتند. در میانکاله برعکس ماده ماهیان یکساله دارای ضریب چاقی پایین تر از نرها داشتند. ماهیان نر یکساله بندرترکمن و میانکاله و ماهیان ماده یکساله میانکاله دارای ضریب چاقی بالاتر از ماهیان دوساله داشتند، ولی ماهیان نر دوساله گمیشان نسبت به ماهیان یکساله دارای ضریب چاقی بالاتر بودند.
در بهار، ماهیان ماده یکساله بندرترکمن و گمیشان ماده نسبت به نر دارای ضریب چاقی بالاتر بودند. ماهیان ماده گمیشان دارای ضریب بالاتر از یکساله ها بودند. در نرها، ماهیان یکساله بندرترکمن دارای ضریب چاقی کمتر از دوساله و در میانکاله، ماهیان یکساله دارای ضریب چاقی بالاتر از دوساله ها بودند.
در بندرترکمن، ماهیان ماده یکساله در پاییز دارای بالاترین ضریب چاقی و در نرها در زمستان و در ماهیان دوساله در ماهیان نر در بهار نسبت به دیگر فصول برخوردار بودند.
در میانکاله، در ماهیان ماده یکساله در پاییز و در نرها در زمستان و در ماده های دوساله در بهار و در ماهیان نر در پاییز دارای بالاترین ضریب چاقی نسبت به دیگر فصول برخوردار بودند.
جدول 3- میانگین طول و وزن و ضریب چاقی گاوماهیان سرگنده نر و ماده در سنین و ایستگاهها در استان گلستان
|
ایستگاه |
|
ماده |
ضریب چاقی |
نر |
ضریب چاقی |
||
|
|
سن (فراوانی) |
طول (میلیمتر) |
وزن (گرم) |
|
طول (میلیمتر) |
وزن (گرم) |
|
|
بندر ترکمن |
+1 (30) |
38 ± 1/264 |
9/48 ± 3/252 |
369115/1 |
9/32 ± 8/271 |
1/37 ± 5/248 |
237594/1 |
|
|
+2 (4) |
0 ± 300 |
0 ± 1/295 |
092963/1 |
8/31 ± 5/289 |
9/38 ± 8/267 |
103735/1 |
پاییز |
میانکاله |
+1 (15) |
6/33±2/222 |
5/35±4/202 |
844923/1 |
1/32±3/269 |
8/35±1/255 |
306175/1 |
|
|
+2 (1) |
----- |
---- |
----- |
19±5/271 |
2/13±6/254 |
272181/1 |
|
گمیشان |
+1 (16) |
2/45±5/247 |
8/53±9/233 |
542782/1 |
4/33±9/271 |
1/28±258 |
283489/1 |
|
|
+2 (1) |
0+236 |
0±201 |
529185/1 |
0±231 |
0±2/243 |
973020/1 |
|
بندر ترکمن |
+1 (11) |
7/49±8/217 |
63±6/197 |
912552/1 |
7/17±5/263 |
7/11±7/256 |
403085/1 |
|
|
+2 (2) |
------- |
------- |
----- |
2/4±296 |
6/7±7/281 |
086205/1 |
زمستان |
میانکاله |
+1 (8) |
9/34±229 |
5/42±193 |
607129/1 |
54±5/255 |
1/39±7/206 |
800689/1 |
|
|
+2 (2) |
0±259 |
0±1/228 |
312883/1 |
0±276 |
0±1.246 |
24188/1 |
|
گمیشان |
+1 (13) |
36±5/258 |
8/41±1/234 |
355251/1 |
7/22±5/272 |
5/22±1/251 |
24093/1 |
|
|
+2 (4) |
----- |
----- |
------ |
4/19±267 |
8/25±9/244 |
286634/1 |
|
بندر ترکمن |
+1 (17) |
3/41±3/258 |
39±5/252 |
46517/1 |
3/11±1/285 |
3/41±8/262 |
134054/1 |
|
|
+2 (5) |
----- |
------ |
------ |
8/32±2/252 |
7/37±3/249 |
554129/1 |
بهار |
میانکاله |
+1 (15) |
---- |
----- |
------ |
6/32±8/256 |
3/36±6/232 |
373487/1 |
|
|
+2 (3) |
0±200 |
0±3/197 |
466250/2 |
1/9±5/291 |
5/20±7/258 |
044433/1 |
|
گمیشان |
+1 (9) |
9/40±2/238 |
3/48±2/213 |
577473/1 |
17±8/78 |
3/17±6/261 |
207145/1 |
|
|
+2 (1) |
0±285 |
0±3/274 |
184926/1 |
----- |
------ |
------ |
در گمیشان، در ماهیان ماده یکساله در بهار و در ماهیان نر در پاییز و در ماهیان دو ساله در ماهیان ماده و نر در پاییز بالاترین ضریب چاقی را نسبت به دیگر فصول برخوردار بودند (جدول 3).
در بررسی صفات تشخیصی گاوماهیان در دو جنس و مناطق مختلف نمونه برداری مشاهده گردید که گاوماهیان بندرترکمن دارای ارتفاع بدن، عرض بدن، طول ساقه دمی، طول سر، ارتفاع سر، عرض سر، فاصله بین دو چشم بالاتر نسبت به دیگر مناطق نمونهبرداری داشتند.
ماهیان نر بندر ترکمن دارای بیشترین و ماهیان ماده گمیشان دارای کمترین ارتفاع بدن بودند که این اختلاف معنیدار بود. ماهیان ماده بندرترکمن دارای بیشترین و ماده گمیشان دارای کمترین عرض بدن، طول ساقه دمی، طول سر و عرض سر بودند و این اختلاف معنیدار بود. در بندر ترکمن، ماهیان نر نسبت به ماده دارای ارتفاع بدن، ارتفاع سر و عرض سر بالاتر از ماده داشتند و در بقیه صفات در ماهیان ماده بالاتر بود. در میانکاله و گمیشان، ماهیان نر در تمام صفات نسبت به ماهیان ماده، بیشتر بود (جدول 4).
در تجزیه و تحلیل چند متغیره با استفاده آنالیز تفکیکی (Discriminant Analysis) مشاهده شد که ماهیان جمعآوری شده از سه منطقه از پراکندگی زیادی برخوردار نبودند (شکل 3).
شکل 3- تجزیه و تحلیل تفکیکی گاوماهیان جمعآوری شده از سه ایستگاه در سواحل استان گلستان
جدول 4- میانگین صفات مرفومتریک (نسبت به طول کل) در ایستگاهها، استان گلستان
صفات کلیدی گاوماهیان |
بندر ترکمن |
|
میانکاله |
|
گمیشان |
|||
|
نر |
ماده |
|
نر |
ماده |
|
نر |
ماده |
ارتفاع بدن |
a04/0±22/0 |
ab03/0±216/0 |
|
abc04/0±206/0 |
bc02/0±197/0 |
|
bc03/0±198/0 |
c015/0±191/0 |
عرض بدن |
ab04/0±21/0 |
a04/0±22/0 |
|
abc04/0±207/0 |
bc03/0±19/0 |
|
abc03/0±20/0 |
c02/0±185/0 |
طول ساقه دمی |
ab03/0±17/0 |
a02/0±17/0 |
|
abc02/0±166/0 |
bc02/0±157/0 |
|
abc02/0±167/0 |
c01/0±153/0 |
ارتفاع ساقه دمی |
a02/0±09/0 |
a01/0±09/0 |
|
ab01/0±08/0 |
b01/0±077/0 |
|
ab015/0±08/0 |
b008/0±078/0 |
طول سر |
ab05/0±281/0 |
a04/0±283/0 |
|
abc04/0±27/0 |
bc03/0±25/0 |
|
abc04/0±26/0 |
c02/0±24/0 |
ارتفاع سر |
a04/0±19/0 |
ab02/0±185/0 |
|
ab03/0±175/0 |
b02/0±166/0 |
|
ab02/0±170/0 |
b02/0±164/0 |
عرض سر |
a04/0±22/0 |
a03/0±218/0 |
|
a03/0±215/0 |
b02/0±191/0 |
|
ab03/0±198/0 |
b02/0±191/0 |
فاصله دو چشم |
ab008/0±037/0 |
a008/0±039/0 |
|
abc009/0±036/0 |
bc006/0±033/0 |
|
abc006/0±034/0 |
c006/0±031/0 |
در بررسی پیشبینی مناطق ماهیان مشاهده گردید که در منطقه میانکاله، تنها حدود 3/73 درصد، در بندرترکمن، تنها 3/48 درصد و در گمیشان 9/57 درصد پیشبینی شد. به عبارت دیگر، تنها 6/59 درصد ماهیان گروهبندی شده مناطق نمونهبرداری بطور صحیح طبقهبندی شدهاند (جدول 5). در این تحقیق، آلفای کرونباخ برابر با 96/0 بود
جدول 5- پیشبینی منطقه ماهیان جمعآوری شده از مناطق ساحلی استان گلستان
کل |
گمیشان |
بندر ترکمن |
میانکاله |
|
منطقه نمونهبرداری |
135 |
12 |
24 |
99 |
میانکاله |
|
147 |
49 |
71 |
27 |
بندر ترکمن |
تعداد |
121 |
70 |
25 |
26 |
گمیشان |
|
100 |
9/8 |
8/17 |
3/73 |
میانکاله |
|
100 |
3/33 |
3/48 |
4/18 |
بندر ترکمن |
درصد |
100 |
9/57 |
7/20 |
5/21 |
گمیشان |
|
بحث
در این تحقیق، نام گاوماهی N.kessleri اخیراً به N.igorlap تغییر یافته است. در خلیج گرگان، 4 گونه از گاوماهیان از جنسNeogobius و BenthophilusشاملB.stellatus،N.flaviatilis ،N.kessleri ، N.melanostomus شناسایی شد (10). در سواحل شرقی میانکاله، 5 گونه از این ماهیان شاملN.bathybius ،N.kessleri،N.fLuviatilis، B.leobergius,K.caucasicus شناسایی و معرفی شد (8). در سواحل شرقی میانکاله، 74/75 درصد ماهیان نر سن +0 و 77/23 درصد سن +1 داشتند. سن +2 فقط در دو مورد مشاهده شد. درحالیکه در ماهیان ماده 81/23 درصد سن +0 و 19/76 درصد سن +1 داشتند و هیچ ماهی مادهای با سن +2 مشاهده نشد (8). در حالی که در این تحقیق در هر دو جنس، حدود 5 تا6 درصد نمونههای صید شده، 2 ساله بودند.
بزرگترین ماهی نر صید شده گونه مورد نظر در میانکاله، 326 میلیمتر طول و 2/254 گرم وزن داشت و کوچکترین ماهی نر صید شده طولی برابر با 157 میلیمتر و وزنی معادل 3/68 گرم داشت. بزرگترین ماهی ماده صیدشده 271 میلیمتر طول و7/280 گرم داشت و کوچکترین ماهی صید شده طولی برابر با 147 میلیمتر و وزنی معادل 3/49 گرم داشت. با توجه به بررسیهای آماری اختلاف میانگین طول کل بین جنس گاوماهی سرگنده نر و ماده معنی دار بوده و جنس نر طویلتر از جنس ماده میباشد (8). در این تحقیق نیز، ماهیان نر از اندازههای بزرگتر نسبت به مادهها برخوردارند. بزرگترین نر نسبت به گزارش قلیچی (1377) دارای اندازه کوچکتر ولی در جنس ماده بزرگتر مشاهده گردید. در تحقیق قلیچی (1377) و این تحقیق، ماهیان جنس نر نسبت به ماده از اندازههای بالاتری برخوردار بودند. در جنس ماده گاوماهی سرگنده رشد همگون (ایزومتریک) دارد، درحالیکه در جنس نر رشد ناهمگون و آلومتریک است (8). حداکثر طول و وزن این ماهی به ترتیب 200 میلیمتر و 59 گرم داشت (2).
میانگین طول کل و وزن گاوماهیان سرگنده ماده بترتیب59/19±64/202 میلیمترو 44/43±48/146 و میانگین طول کل و وزن ماهیان نر صید شده نیز بترتیب 05/19+09/210 میلیمتر و 22/41±03/153 گرم بوده است (8). میانگین طولی افراد نر معادل 159میلیمتر و میانگین طولی افراد ماده معادل 145 میلیمتر بوده است که اختلاف قابل توجهی با میانگینهای طولی افراد نر و ماده در سال 1376 دارد (2). میانگین طولی این ماهی در دریای سیاه 120 تا 180 میلیمتر و در قسمت شمالی خزر 100 تا 140 میلیمتر بوده است (12). طول ماهیان صیدشده در منطقه شمالی دریا در محدوده 86 تا 135 میلیمتر و در گزارش دیگری در محدوده 35 تا 132 میلیمتر و وزن 4/0 تا 59 گرم ذکر شده است. بعلاوه نمونه های صید شده در مناطق دیگر دریا دارای طول بین 90 تا 200 میلیمتر و بطور متوسط 150 میلیمتر بوده است (9).
نتیجهگیری نهایی
بطور کلی بررسیها نشان داد که طول و وزن ماهیان نر نسبت به ماده بیشتر میباشد که نشاندهنده سرعت رشد متفاوت دو جنس میباشد. در بررسی چند متغیره تجزیه و تحلیل تفکیکی، ماهیان صید شده از مناطق مختلف از پراکندگی بالایی برخوردار نبودند؛ بنظر میرسد که گاوماهیان موجود در جنوب شرقی دریای خزر متعلق به یک جمعیت است. با توجه به کاهش صید کلمه به عنوان یکی از ماهیان اصلی مورد تغذیه ماهیان خاویاری، گاوماهیان از ماهیانی هستند که میتوانند جایگزین خوبی در تغذیه ماهیان خاویاری باشند. بنابراین لزوم بدست آوردن اطلاعات زیستی، اندازه، رشد و دیگر پارامترهای این ماهی ضروری بنظر میرسد.