نوع مقاله : مقاله کوتاه
نویسنده
عضو هیات علمی-دانشگاه ازاد واحد قائم شهر
چکیده
اثر تراکم ذخیرهسازی، در سه سطح 50، 75 و 100 قطعه بچهماهی آزاد دریای خزر در هر مترمکعب، بر پارامترهای رشد، بقا، تغذیه و ایمنی این ماهی بررسی شد. تعداد 1000 قطعه بچهماهی با میانگین وزنی 44/0±25/7 گرم به طور کاملا تصادفی در 9 حوضچه بتونی ذخیرهسازی شدند. در پایان دوره 60 روزه آزمایش، با افزایش تراکم میزان افزایش وزن و طول بدن ماهیها کاهش یافت (به ترتیب از 75/0±08/10 گرم و 52/0±16/7 سانتیمتر در تراکم 50 قطعه در مترمکعب به 08/0±15/6 گرم و 44/0±96/3 سانتیمتر در تراکم 100 قطعه در مترمکعب رسید). با افزایش تراکم از 50 به 100 قطعه ماهی در مترمکعب در مقادیر ضریب رشد ویژه کاهش معنیدار و در میزان ضریب تبدیل غذایی افزایش معنیدار مشاهده شد (05/0P<). از لحاظ میزان تلفات، در تیمارهای مختلف اختلاف معنیداری مشاهده نشد (05/0P>). نتایج حاصل از آنالیز پارامترهای خونی نشاندهنده عدم وجود اختلاف معنیدار بین تیمارها بود (05/0P>). با این حال، بیشترین میزان پروتئین تام خون در تیمار1، و بالاترین میزان کلسیم خون در تیمار3 دیده شد. میزان کمپلمانC3 در هر سه تیمار یکسان و 0±29/0 میلیگرم بر دسیلیتر بود. همچنین بالاترین میزان کمپلمان C4و ایمونوگلوبولین در تیمار2 و بیشترین میزان هورمون کورتیزول در تیمار3 اندازهگیری شد. در نتیجه افزایش تراکم ذخیرهسازی در ماهی آزاد دریای خزر به دلیل وجود اثر معنیدار بر پارامترهای رشد و تغذیه، میتواند سبب کاهش بازده پرورش در این ماهی شود، هر چند این افزایش تراکم از نظر استرسزایی و تأثیر بر فاکتورهای ایمنی معنیدار نبود.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The effect of stocking density on growth performance, immune factors and stress in caspian brown trout ( Salmo trutta caspius)
نویسنده [English]
Islamic Azad University
چکیده [English]
The effect of three levels of stocking density (50, 75 and 100 fingerlings per m3) on growth, survival and feeding parameters, immune factors and stress of Salmo trutta caspius was studied. 1000 fingerlings (7.25 ± 0.44 g) were stocked in 9 concrete ponds, randomly. At the end of experiment (day 60), body weight and length gain of fishes were decreased with increasing density (from 10.08 ± 0.75 g and 7.16 ± 0.52 cm in density 50 to 6.15 ± 0.08 g and 3.96 ± 0.44 cm in density 100, respectively). With increasing density of 50 to 100, specific growth rate was significantly decreased (P <0.05). Also with increasing density from 50 to 100, feed conversion ratio was significantly increased. There was no significant difference between treatments in survival rate (P >0.05). Analysis of hematological parameters showed no significant difference between treatments (P>0.05), the highest amount of blood total protein and calcium were observed in treatment 1 and 3, respectively. The amount of complement C3 was the same in all treatments (0.29 ± 0.00 mg/dL). The highest amount of complement C4 and Immunoglobulin were measured in treatment 2 and the highest cortisol level was observed in treatment 3. According to the results, an increase in stocking density of S. trutta caspius can reduce the efficiency of fish farming, due to the significant effects on growth and feeding parameters. However, this increasing density had no significant effect on immune factors and stress.
کلیدواژهها [English]
مقاله کوتاه
بررسی تأثیر تراکم ذخیرهسازی بر پارامترهای رشد، فاکتورهای ایمنی و میزان استرس در ماهی آزاد دریای خزر (Salmo trutta caspius)
معصومه بحرکاظمی
قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قائمشهر، گروه شیلات
تاریخ دریافت: 26/9/94 تاریخ پذیرش: 22/3/95
چکیده
اثر تراکم ذخیرهسازی (50، 75 و 100 قطعه بچهماهی در مترمکعب) بر پارامترهای رشد و ایمنی در ماهی آزاد دریای خزر بررسی شد. 1000 قطعه بچهماهی با میانگین وزنی 44/0±25/7 گرم در 9 حوضچه بتونی ذخیرهسازی شدند. با افزایش تراکم میزان افزایش وزن و طول بدن ماهیها کاهش یافت. در ضریب رشد ویژه کاهش معنیدار و در میزان ضریب تبدیل غذایی افزایش معنیدار مشاهده شد (05/0P<). ازلحاظ میزان تلفات، در تیمارهای مختلف اختلاف معنیداری مشاهده نشد (05/0P>). نتایج حاصل از آنالیز پارامترهای خونی نشاندهنده عدم وجود اختلاف معنیدار بین تیمارها بود (05/0P>). بااینحال، بیشترین میزان پروتئین تام خون در تیمار1 دیده شد. میزان کمپلمانC3 در هر سه تیمار یکسان بود. بالاترین میزان کمپلمان C4و ایمونوگلوبولین در تیمار2 و بیشترین میزان هورمون کورتیزول در تیمار3 اندازهگیری شد. درنتیجه، افزایش تراکم ذخیرهسازی میتواند سبب کاهش بازده پرورش در این ماهی شود، هرچند این افزایش تراکم ازنظر استرسزایی و تأثیر بر فاکتورهای ایمنی معنیدار نبود.
واژه های کلیدی: تراکم، ایمونوگلوبولین، کورتیزول، ماهی آزاد دریای خزر
* نویسنده مسئول، تلفن: 02133844363 ، پست الکترونیکی: m.bahrekazemi@qaemiau.ac.ir
مقدمه
ماهی آزاد دریای خزر از ماهیان باارزش دریای خزر و بومی کشور ایران است. با توجه به آلودگی منابع آبی و از بین رفتن زیستگاهها و مناطق تخمریزی، بقای نسل اینگونه به خطر افتاده است. به همین دلیل بهمنظور بازسازی ذخایر آن، از سال 1362 تکثیر و پرورش مصنوعی آن انجام میشود (6). میزان رشد ماهی بهعنوان یکی از شاخصهای مهم فیزیولوژیکی مطرح میباشد که با تراکم مرتبط است (4). در بسیاری از گونههای پرورشی، میزان رشد ماهی در صورت افزایش تراکم بهشدت کاهشیافته که به دلایل مختلفی مانند روابط متقابل بین ماهیان، رقابت بر سر منابع غذایی و فضای موردنیاز زیستی، نوعی استرس مزمن ایجادشده که میتواند اثرات منفی بر روی رشد داشته باشد (15). کورتیزول بهعنوان مهمترین معرف استرس در جانداران شناختهشده است. استرس ممکن است به افزایش حساسیت نسبت به بیماریها، کاهش رشد و نواقص تولیدمثلی منجر شود که به نظر میرسد همگی آنها به دلیل ترشح کورتیزول میباشد (3). تغییر در پارامترهای خونی ماهیان در مواجهه با شرایط زیستمحیطی نیز پاسخی است بر استرسهای محیطی و میتواند بهعنوان یکی از شاخصهای مهم مدنظر قرار گیرد. کمپلمانها از مهمترین عوامل دفاعی بدن میباشند و نقش کلیدی در ایمنی دارند. استرس میتواند باعث افزایش فعالیت کمپلمانها (C3 و C4) در سرم خون ماهیان میشوند (11). تاکنون هیچ تحقیقی در ارتباط با تأثیر تراکم ذخیرهسازی در ماهی آزاد دریای خزر انجامنشده است، لذا هدف از این مطالعه بررسی تأثیر تراکمهای مختلف ذخیرهسازی بر پارامترهای رشد و ایمنی در اینگونه میباشد.
مواد و روشها
این مطالعه به مدت 60 روز، در سال 1393 در کارگاه پرورش ماهی مداربسته کوهستان طلایی شهرستان فیروزکوه انجام شد.
تهیه نمونه ماهی: تعداد 1000 قطعه بچه ماهی پرورشی با میانگین وزنی 44/0±25/7 گرم و طول 44/0± 25/8 سانتیمتر از مرکز تکثیر و پرورش ماهی آزاد واقع در منطقه لفور تهیه و به محل انجام آزمایش منتقل شدند.
طرح آزمایش و سنجش پارامترهای میدانی: ماهیها پس از سازگاری اولیه به مدت 14روز با شرایط کارگاه، بهطور کاملاً تصادفی در 9 حوضچه بتونی با حجم آبگیری یک مترمکعب در3 تیمار (تراکمهای 50، 75 و 100 قطعه بچه ماهی در هر مترمکعب) و هریک در 3 تکرار ذخیرهسازی شدند. تمامی شرایط فیزیکوشیمیایی آب مخازن در طول دوره آزمایش کنترل و در سطح بهینه نگهداری شد (درجه حرارت: 1±12 درجه سانتیگراد، شوری: ppt 5> ˓ :pH 4/0±8 ، اکسیژن محلول: mg/l 5/0 ±5/6، دیاکسید کربن: mg/l 10>، نیتریت: mg/l 1/0< ، نیترات: mg/l 20< ). غذادهی به بچه ماهیان بهصورت روزانه و براساس درصد وزن بدن (3 درصد)، در سه نوبت (ساعات 8، 13 و 18) انجام گرفت (6). پارامترهای رشد به شرح زیر مورد ارزیابی قرارگرفت (2).
وزن اولیه (گرم)- وزن نهایی (گرم)= افزایش وزن بدن (گرم)
طول اولیه (سانتیمتر)- طول نهایی (سانتیمتر)= افزایش طول بدن (سانتیمتر)
100*[طول دوره آزمایش/ (Ln وزن اولیه- Ln وزن نهایی)]= نرخ رشد ویژه (درصد در روز)
افزایش وزن ماهی به گرم/غذای خورده شده به گرم= ضریب تبدیل غذایی(FCR)
100 *(تعداد ماهیان در ابتدای دوره / تعداد ماهیان تلفشده در طول دوره) = درصد تلفات
سنجش پارامترهای خونشناسی و هورمونی: در پایان دوره آزمایش، بهمنظور خونگیری از بچه ماهیان از هریک از تکرارهای آزمایشی تعداد 10 عدد بچه ماهی بهصورت تصادفی انتخاب و خونگیری از ساقه دمی صورت گرفت. اندازهگیری میزان پروتئین تام خون (مجموع آلبومین وگلوبولین های خون) به روش Biuret و در طولموج 546 نانومتر انجام گرفت (1). اندازهگیری مقدار هورمون کورتیزول به روش Elisa و در طولموج 405 تا 603 نانومتر صورت پذیرفت (5). آنالیز میزان کمپلمانها (C4 و C3) و ایمونوگلوبولین به روش نفلومتری در محدوده 400 تا 840 نانومتر انجام شد (1).
آنالیز آماری: طرح آماری مورداستفاده در این تحقیق، طرح کاملاً تصادفی بود. تفاوت میانگین دادهها از طریق آزمون آنالیز واریانس یکطرفه (ANOVA) و مقایسه میانگین دادهها نیز با استفاده از آزمون دانکن انجام گرفت. تجزیهوتحلیل دادهها توسط نرمافزار SPSS نسخه 21 در سطح اطمینان 95 درصد انجام شد.
نتایج
براساس نتایج، با افزایش تراکم، میزان افزایش وزن بدن ماهی آزاد دریای خزر کاهش یافت، بهنحویکه از 75/0±08/10 گرم در تراکم 50 قطعه در مترمکعب به 08/0±15/6 گرم در تراکم 100 قطعه در مترمکعب رسید. همین نتایج در میزان افزایش طول ماهیان در تراکمهای مختلف مشاهده شد (جدول1). ازلحاظ میزان تلفات، در تیمارهای مختلف اختلاف معنیداری مشاهده نشد (05/0P>)، اگرچه بالاترین میزان تلفات در تیمار3 مشاهده شد. در تیمار 2 (تراکم 75 قطعه ماهی در مترمکعب) از این حیث هیچگونه تلفاتی مشاهده نشد. با افزایش تراکم در میزان ضریب رشد ویژه کاهش معنیدار و در میزان ضریب تبدیل غذایی افزایش معنیدار مشاهده شد (05/0P<) (جدول1).
نتایج حاصل از آنالیز پارامترهای خونی نشان داد که بیشترین میزان پروتئین تام خون (53/0±70/2 گرم بر دسیلیتر) در تیمار 1 مشاهده شد، اگرچه بین تیمارهای مختلف از این حیث اختلاف معنیداری مشاهده نشد (05/0P>). میزان کمپلمان C3 در هر سه تیمار یکسان و 0±29/0 میلیگرم بر دسیلیتر بود. بین تیمارها ازنظر میزان C4 نیز اختلاف معنیداری وجود نداشت (05/0P>). میزان ایمونوگلوبولین اندازهگیری شده در تیمارهای مختلف اختلاف معنیداری با یکدیگر نشان نداد اگرچه بالاترین میزان آن (02/0±38/0 میلیگرم بر دسیلیتر) در تیمار 2 مشاهده شد. بین تیمارهای آزمایشی ازلحاظ میزان هورمون کورتیزول خون نیز اختلاف معنیداری وجود نداشت (05/0P>)، اگرچه بیشترین میزان این هورمون (08/8±83/27 میلیگرم بر دسیلیتر) در تیمار 3 اندازهگیری شد (جدول 2).
جدول1- مقایسه پارامترهای رشد، بقا و تغذیه ای در تراکم های ذخیره سازی مختلف در ماهی آزاد دریای خزر
تراکم (تعداد/m3) پارامتر |
50 |
75 |
100 |
افزایش وزن (گرم) |
a75/0±08/10 |
b74/0±24/8 |
c08/0±15/6 |
افزایش طول (سانتیمتر) |
a52/0±16/7 |
b36/0±55/5 |
c44/0±96/3 |
تلفات (درصد) |
a25/0±67/0 |
a0 |
a05/0±00/1 |
ضریب رشد ویژه (درصد/ روز) |
a04/0±39/1 |
b09/0±11/1 |
c01/0±00/1 |
ضریب تبدیل غذایی |
a05/0±63/0 |
b01/0±70/0 |
c08/0±35/1 |
* اعدادی که با حروف یکسان نشان داده شده اند تفاوت معنی دار ندارند (05/0P>).
جدول2- مقایسه پارامترهای خونی در تراکم های ذخیره سازی مختلف در ماهی آزاد دریای خزر
تراکم (تعداد/m3) پارامتر |
50 |
75 |
100 |
||
|
|
|
|||
پروتئین تام (گرم بر دسیلیتر) |
a53/0±70/2 |
a21/0±64/2 |
a35/0±57/2 |
||
C3 (میلیگرم بر دسیلیتر) |
a0±29/0 |
a0±29/0 |
a0±29/0 |
||
C4 (میلیگرم بر دسیلیتر) |
a0±75/0 |
a02/0±84/0 |
a0±75/0 |
||
ایمونوگلوبولین (میلیگرم بر دسیلیتر) |
a01/0±25/0 |
a02/0±38/0 |
a0±25/0 |
||
کورتیزول (میلیگرم بر دسیلیتر) |
a48/4±00/27 |
a06/5±93/25 |
a08/8±83/27 |
||
* اعدادی که با حروف یکسان نشان داده شده اند تفاوت معنی دار ندارند (05/0P>).
بحث
دراین تحقیق با افزایش تراکم میزان رشد کاهش معنیداری پیدا کرد. بهترین نتیجه به تراکم ذخیرهسازی 50 قطعه ماهی در هر مترمکعب مربوط بود که بدان معناست که کاهش تراکم اثر مثبتی بر روی افزایش وزن و طول داشت. Bojuard و همکاران در سال 2002 بیان کردند که تراکم عامل اصلی استرس در ماهی نیست بلکه رقابت برسر غذا و مکان در تراکمهای بالا عامل استرس است که تأثیر منفی بر روی رشد دارد (8). با افزایش رشد ماهی تقاضای غذا در آن افزایش مییابد و تأثیر کمبود غذا در دوره پرورش معنیدارتر میشود (7). مطالعات قلی پور و همکاران در سال 1385 (4) نیز نتایج این تحقیق را تأیید نمود.
اگرچه ازنظر میزان تلفات اختلاف معنیداری بین تیمارها مشاهده نشد، ولی افزایش تراکم باعث افزایش تلفات شد. نتایج بدست آمده با نتایجBoujard و همکاران در سال 2002 (8) و قلیپور و همکاران در سال 1385 (4) همخوانی داشت.
دراین تحقیق با افزایش تراکم ضریب رشد ویژه کاهش معنیداری پیدا کرد. تحقیقات صورت گرفته توسط Holm و همکاران در سال 2002 بر روی قزلآلای رنگینکمان (Oncorhynchus mykiss) نشان داد که ضریب رشد ویژه رابطه منفی با تراکم ذخیرهسازی داشته و با افزایش تراکم بطور معنیداری کاهش یافت (12). McKenzie و همکاران در سال 2012، با مطالعه بر روی قزلآلای رنگینکمان به این نتیجه رسیدند که با افزایش تراکم گرفتن غذا دچار نقصان میشود (13).
با افزایش تراکم، ضریب تبدیل غذایی افزایش پیدا کرد که این نتیجه با نتایج مطالعه قلیپور و همکاران در سال 1385 (4) در مورد قزلآلای رنگینکمان مطابقت داشت. دفع مواد زائد و همچنین میزان دفع آمونیاک در تراکمهای بالا بهشدت افزایش مییابد که سرانجام این عوامل بر میزان جذب غذا و رشد ماهیان اثر منفی دارد (10).
دراین تحقیق افزایش تراکم تفاوت معنیداری را در میزان پارامترهای خونی ایجاد نکرد. دامنه میزان پروتئین تام در خون ماهیان استخوانی بین 8-2 گرم در دسیلیتر متغیر است (9). Fevloden و همکاران در سال 2002 نشان دادند که تراکم ذخیرهسازی در قزلآلای رنگینکمان اثر افزایشی بر ایمونوگلوبولینها دارد که برخلاف نتایج حاصل از این مطالعه میباشد (11). Di Marco و همکاران در سال 2008 نشان دادند که اگرچه تراکم ذخیرهسازی بر میزان پروتئینهای خون ماهیان باس دریایی
(Dicentrarchus labrax) تأثیر معنیدار نداشت، اما با افزایش تراکم میزان کمپلمانها افزایش یافت (9). افزایش فعالیت کمپلمانها در سرم خون ماهیان میتواند نشاندهنده افزایش میزان استرس در آنها باشد (14). بنابراین، با توجه به عدم وجود تفاوت معنیدار در نتایج این مطالعه، تراکمهای ذخیرهسازی مورد آزمایش در این مطالعه نتوانست منجر به افزایش میزان استرس در ماهیان شود. کورتیزول با القای تأثیرات منفی بر روی هورمونهای آنابولیک و جلوگیری از سنتز پروتئینها و کاتابولیسم آنها موجب کاهش رشد در ماهیان میشود (3). نتایج این مطالعه نشان داد که بین تیمارهای مختلف ازلحاظ میزان کورتیزول اختلاف معنیدار وجود ندارد. حسنعلی پور و همکاران نیز در سال 1392 نشان دادند که تراکم بر سطوح کورتیزول خون در ماهی خاویاری سیبری
(Acipenser baerii) اثر معنیدار نداشت که مشابه نتایج حاصل از این پژوهش میباشد (3). افزایش این هورمون بهویژه در صورت قرارگرفتن ماهیان در معرض استرسهای حاد رخ میدهد، ولی در مواجهه ماهیان با استرسهای مزمن (نظیر این پژوهش)، پس از افزایش اولیه کورتیزول، در طولانیمدت میزان آن با کاهش روبهرو میشود (15).
درنتیجه، افزایش تراکم ذخیرهسازی در ماهی آزاد دریای خزر به دلیل وجود اثر معنیدار بر پارامترهای رشد و تغذیه، میتواند سبب کاهش بازده پرورش در این ماهی شود، هرچند این افزایش تراکم از نظر استرسزایی و تأثیر بر فاکتورهای ایمنی معنیدار نبود.