زیست‌سنجی جمعیت‌های ماهی کولی ارومیه (Alburnus atropatenae)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه صنعتی اصفهان

2 گروه شیلات دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

ماهی کولی ارومیه (Alburnus atropatenae) بومزاد رودخانه‌های حوضه دریاچه ارومیه است. تعداد 274 قطعه ماهی از هفت رودخانه آق‌دره، نازلوچای، باراندوز، ساروق، زرینه‌رود، سنته و تلخه‌رود مورد بررسی قرار گرفت. تعداد 21 ویژگی اندازشی و 17 ویژگی شمارشی مورد سنجش قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل آماری از آزمون‌های پارامتریک و ناپارامتریک و تحلیل متغیرهای کانونی استفاده شد. نتایج تحلیل واریانس یک طرفه ویژگی‌های اندازشی نشان داد که 20 ویژگی اندازشی و 14 ویژگی شمارشی به جز تعداد فلس‌های پایین خط جانبی، خارهای آبششی و مهره‌ها، دارای اختلاف معنی‌دار بودند (05/0p < ) که نشان دهنده وجود تغییرات بالای ریختی در جمعیت‌های مورد مطالعه است. تحلیل واریانس یک طرفه، آزمون توکی و دانکن نشان داد که جمعیت تلخه‌رود در صفات ریخت‌سنجی نسبت به سایر جمعیت‌ها اختلاف معنی‌داری دارد. در تحلیل مؤلفه اصلی برای صفات ریخت‌سنجی تنها یک مؤلفه اصلی با مقادیر ویژه بزرگ‌تر از 1 شامل 16/84٪ تنوع انتخاب شد. در صفات شمارشی نمودار پراکنش مقادیر اول و دوم نشان داد جمعیت تلخه‌‌رود تا حدودی از سایر جمعیت‌ها جدا است. در تجزیه و تحلیل عاملی صفات شمارشی شش مؤلفه اصلی با مقادیر ویژه بزرگ‌تر از یک شامل 496/59٪ تنوع انتخاب شدند. همچنین در صفات شمازشی نمودار پراکنش مقادیر اول و دوم نشان داد جمعیت‌های رودخانه‌های آق‌دره و نازلوچای همپوشانی داشته ولی از سایر جمعیت‌ها تفکیک شدند. همچنین تلخه‌رود تا حدودی از جمعیت زرینه‌رود و به طور کامل از جمعیت ساروق جدا شد. با وجود اختلاف معنی‌دار بین جمعیت‌ها، تنها ماهیان تلخه‌رود از سایر جمعیت‌ها تا حدودی جدا شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Comparative biometry of the Urmia bleak populations, Alburnus atropatenae

نویسنده [English]

  • Yazdan Keivany 2

2 Isfahan University of Technology

چکیده [English]

Urmia bleak (Alburnus atropatenae) is endemic to rivers of the Lake Urmia basin. In this research 274 specimens of this fish from seven rivers of Lake Urmia basin including Aaghdarreh, Nazloochai, Barandooz, Sarough, Zarrinehrud, Senteh and Talkhehrud were studied. In order to study the biometry, 17 traditional morphometric and 17 meristic traits and the method of morphemetric geometric were used. For statistical analises, the nonparametric test, the analysis of variance and the discriminate function analysis were applied. The results from the analysis of Kruskal Wallis showed significant differences among the 17 morphometric traits, (p < 0.05), indicating high variations among the studied populations. In analyzes of PCA for morphometrics, six principal components with an eigenvalue of more than 1 was selected and these trait accounted for 84.16% of the variations. Plotting factors 1 and 2 of the PCA for traditional morphometric traits showed that Talkhehrud River population, to some extent, has been separated from other populations. In the analysis of meristic traits, six principal components with eigenvalue of more than 1 were selected and they accounted for 59.49% of the variations. Also plotting factors 1 and 2 for the meristic traits showed that Aaghdarreh River and Nazloochai River populations were overlapped, but were separated from other populations. Also, Talkhehrud population was, to some extent, separated from Zarrinehrud population, and was completely separated from Saroogh population.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Barandooz
  • Cyprinidae
  • Meristics
  • Morphometrics
  • Talkhehrud

زیست‌سنجی جمعیت‌های ماهی کولی ارومیه (Alburnus atropatenae)

زینب تاجیک و یزدان کیوانی*

ایران، اصفهان، دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشکده منابع طبیعی، گروه شیلات

تاریخ دریافت: 12/4/95                تاریخ پذیرش: 20/3/97

چکیده

ماهی کولی­ارومیه (Alburnus atropatenae) بومزاد رودخانه‌های حوضه دریاچه ارومیه است. تعداد 274 قطعه ماهی از هفت رودخانه آق‌دره، نازلوچای، باراندوز، ساروق، زرینه‌رود، سنته و تلخه‌رود مورد بررسی قرارگرفت. تعداد 21 ویژگی اندازشی و 17 ویژگی شمارشی مورد سنجش قرارگرفت. برای تجزیه‌وتحلیل آماری از آزمون‌های پارامتریک و ناپارامتریک و تحلیل متغیرهای کانونی استفاده شد. نتایج تحلیل واریانس یک‌طرفه ویژگی‌های اندازشی نشان داد که 20 ویژگی اندازشی و 14 ویژگی شمارشی به‌جز تعداد فلس‌های پایین خط جانبی، خارهای آبششی و مهره‌ها، دارای اختلاف معنی‌دار بودند (05/0P<) که نشان‌دهنده وجود تغییرات بالای ریختی در جمعیت‌های موردمطالعه است. تحلیل واریانس یک‌طرفه، آزمون توکی و دانکن نشان داد که جمعیت تلخه‌رود در صفات ریخت‌سنجی نسبت به سایر جمعیت‌ها اختلاف معنی‌داری دارد. در تحلیل مؤلفه اصلی برای صفات ریخت‌سنجی تنها یک مؤلفه اصلی با مقادیر ویژه بزرگتر از 1 شامل 16/84٪ تنوع انتخاب شد. در صفات شمارشی نمودار پراکنش مقادیر اول و دوم نشان داد جمعیت تلخه‌‌رود تا حدودی از سایر جمعیت‌ها جدا است. در تجزیه‌وتحلیل عاملی صفات شمارشی شش مؤلفه اصلی با مقادیر ویژه بزرگ‌تر از یک شامل 496/59٪ تنوع انتخاب شدند. همچنین در صفات شمارشی نمودار پراکنش مقادیر اول و دوم نشان داد جمعیت‌های رودخانه‌های آق‌دره و نازلوچای همپوشانی داشته ولی از سایر جمعیت‌ها تفکیک شدند. همچنین تلخه‌رود تا حدودی از جمعیت زرینه‌رود و به‌طور کامل از جمعیت ساروق جدا شد. باوجود اختلاف معنی‌دار بین جمعیت‌ها، تنها ماهیان تلخه‌رود از سایر جمعیت‌ها تا حدودی جدا شد.

واژه­های کلیدی: کپورماهیان، زرینه‌رود، تلخه‌رود، باراندوز، ویژگی‌های شمارشی، ویژگی‌های اندازشی.

* نویسنده مسئول، تلفن:  03133913572 ، پست الکترونیکی: keivany@cc.iut.ac.ir

مقدمه

 

ویژگی‌های ریخت‌شناسی ماهیان در مطالعات زیست‌شناسی آنها به منظور مقایسه گروه‌ها و مطالعات تبارشناسی و غیره مورد استفاده قرارمی‌گیرند. برای شناسایی جمعیت‌های مختلف یک‌گونه، روش‌های متفاوتی وجود دارد که از آنها به بررسی صفات اندازشی (مورفومتریک) و صفات شمارشی (مریستیک) می‌توان اشاره کرد. ماهیان یک‌گونه به‌واسطه جداسازی زیستگاه جمعیت‌های متفاوتی را تشکیل می‌دهند، درواقع، بواسطه ویژگی‌های آن محیط، طی فرایند سازگاری، دچار تغییرات ریختی متفاوتی شده، از سایرجمعیت‌های آن‌گونه متمایز می‌شوند (۶، ۱۰ و 20). چنین وضعیتی ممکن است در مورد ماهیان رودخانه‌های مختلف حوضه دریاچه ارومیه ازجملهAlburnus atropatenae که کاملاً از هم جداشده‌اند نیز مشاهده شود.

ماهی کولی­ارومیه (Alburnus atropatenae) بومی ایران است و در رودخانه‌های حوضه دریاچه ارومیه پراکنش دارد. اخیراً از حوضه نمک هم گزارش‌شده است (14) ماهی کولی­ارومیه متعلق به راسته کپورماهی‌شکلان، خانواده کپورماهیان و جنس Alburnusمی‌باشد. جنس Alburnusپراکندگی وسیعی از اروپا تا قسمت‌های شمالی جنوب غربی دارد و در برگیرنده 43 گونه در دنیا است که ۱۱ گونه آن در ایران وجود دارد (۱۷). بوگوتسکایا جنس Chalcalburnusرا به‌عنوان جنس جداگانه­ای توصیف کرد (۲)، اما بعد، او و همکارانش این جنس را با جنس Alburnus مترادف دانستند (۳ و ۴). رشتنیکو و همکاران جنس Chalcalburnusرا به‌عنوان جنس جدایی توصیف کردند (17). بانیستر تمایز بین این دو جنس را که براساس نسبت طول کیل شکمی و نسبت ضخامت آخرین شعاع سخت باله­پشتی است را نشان داد و این دو جنس همچنان جدای از هم در نظر گرفته می‌شوند (۱ و ۸). زیستگاه این ماهی آب‌های شیرین، در قسمت‌های میانی رودخانه‌هایی که دارای بستر قلوه‌سنگی همراه با ماسه است. ماهی کولی­ارومیه ازلحاظ مصرف غذایی جزو دسته همه‌چیزخوار می‌باشد و بیشتر تغذیه آن از حشرات آبزی می‌باشد. حداکثر اندازه این ماهی 22 سانتی‌متر و در فصل بهار تولیدمثل می‌کند (۱۳). جنس نر این ماهی در فصل تولیدمثل مانند سایر کپورماهیان دارای توبرکول­هایی بر روی سر و سرپوش­های برانشی می­شود. نحوه توزیع این توبرکول­ها بستگی به ماهی دارد و حتی بر روی هر طرف ماهی متفاوت است. رنگ این ماهی در پشت قهوه‌ای تیره، زیتونی تا خاکستری با یک نوار باریک راه‌راه است. پهلوها دارای یک نوار تیره به پهنای حدقه چشم که از پشت سر تا وسط باله دمی امتداد دارد. این نوار رنگ سبز تا سبز تیره است. پهلوها در بالای این نوار اغلب روشن می­باشند. پهلوها در پایین این نوار، شکم و قسمت زیرین سر نقره­ای می­باشند. عنبیه نقره‌ای‌رنگ، باله پشتی دارای رنگدانه­های خاکستری در طول شعاع­ها، باله دمی خاکستری و سایر باله­ها بدون رنگ، باله پشتی دارای رنگدانه­های خاکستری در طول شعاع­ها، باله دمی خاکستری و سایر باله­ها بدون رنگ هستند (۵ و ۱۳).

اهمیت مطالعه حاضر به این دلیل می‌باشد که در حفاظت از گونه‌ها در سراسر دنیا، گونه‌های بومزاد که از نظر ذخیره ژنتیکی دارای ارزش خاصی هستند، به دلیل محدود شدن آنها در زیستگاه‌های ویژه هر کشور اولویت بیشتری را در مدیریت حفاظت به خود اختصاص می‌دهند. باتوجه به این‌که گونه بومزاد بررسی شده در این حوضه تنها در ایران آن‌هم در حوضه دریاچه ارومیه یافت می‌شود، بنابراین، بررسی همه‌جانبه این گونه‌ها از جهات مختلف ازجمله مرفولوژیکی ضروری می‌باشد (۵، ۷ و ۱۳). هدف این مطالعه بررسی ویژگی‌های زیست‌سنجی جمعیت‌های مختلف این‌گونه در هفت رودخانه حوضه ارومیه بود.

مواد و روشها

در این مطالعه 274 قطعه ماهی کولی­ارومیه از هفت جمعیت حوضه آبی دریاچه ارومیه شامل رودخانه‌های آق‌دره، باراندوز، تلخه‌رود، زرینه‌رود، ساروق، سنته و نازلوچای نمونه‌برداری شد (جدول ۱ و شکل 1).

آق‌دره

سنته

شکل ۱- نقشه موقعیت رودخانه‌های مورد مطالعه در حوضه دریاچه ارومیه.

برای صید نمونه‌ها از تور پره استفاده شد. سپس ماهی‌ها توسط محلول گل میخک بی‌هوش شدند. ماهی‌های بی­هوش شده در فرمالین 10% تثبیت و پس از انتقال به آزمایشگاه و اطمینان از کامل شدن مراحل تثبیت در الکل 70% جهت شماره‌زنی و انجام بیومتری نگهداری شدند. در این مطالعه 21 ویژگی مرفومتریک شامل طول کل بدن، طول استاندارد، طول چنگالی، ارتفاع بدن، عرض بدن، طول سر، طول پوزه، فاصله بین چشمی، طول پس چشمی، قطر چشم، طول پیش باله پشتی، طول پیش باله مخرجی، ارتفاع باله پشتی، ارتفاع باله مخرجی، طول قاعده باله پشتی، طول قاعده باله مخرجی، طول باله شکمی، طول باله سینه­ای، فاصله بین باله سینه‌ای و شکمی، طول ساقه دمی و ارتفاع ساقه دمی اندازه‌گیری شد. کلیه اندازه­گیری­ها بوسیله کولیس با دقت 01/0 میلی‌متر صورت گرفت. وزن کل ماهیان توسط ترازوی دیجیتال 01/0 گرم اندازه‌گیری شد.

 

 

جدول1- مشخصات مناطق نمونه‌برداری و تعداد نمونه‌های هر جمعیت.

pH

T°C

سرعت آب

EC

عمق آب (سانتی‌متر)

ارتفاع از سطح دریا (متر)

مختصات جغرافیایی

تعداد

نام منطقه

 

4/25

متوسط

1992

50

1853

N"42'36°36 E"51'06°47

23

آق‌دره

 

3/24

 

1050

 

1319

N"25'40°37E"25'58°44

27

نازلوچای

 

3/24

 

1050

 

1319

N"55'24°37 E"56'08°45

19

باراندوز

 

15

متوسط

780

50

1833

N"54'35°36 E"33'05°47

78

ساروق

5/6

1/22

متوسط

205

100

1441

N"04'12°36 E"39'25°46

45

زرینه‌رود

5/6

3/27

کند

223

 

1505

N"49'09°36 E"41'33°46

59

سنته

 

7/28

کند

 

 

1656

N"39'55°37 E"59'19°47

23

تلخه‌رود

 

 

هفده ویژگی شمارشی ماهی کولی­ارومیه شمارش گردید. شمارش تمامی این ویژگی‌ها به‌منظور کاهش احتمال خطا زیرلوپ با بزرگ‌نمایی x10 انجام گرفت. جهت مشاهده و شمارش تعداد مهره‌ها از نمونه‌ها عکس رادیولوگرافی تهیه گردید. تحلیل‌های آماری به‌طور جداگانه برای داده‌های ریخت‌سنجی و شمارشی انجام گرفت. داده­های ریخت­سنجی و همچنین داده­های شمارشی در ابتدا تحت آزمون نرمال بودن قرارگرفته و سپس به‌منظور برآورد اختلاف معنی­دار هر متغیر در بین گروه­ها از تحلیل واریانس یک‌طرفه و آزمون توکی و آزمون دانکن برای صفات ریخت‌سنجی و آزمون کروسکال والیس برای صفات شمارشی استفاده گردید.

تحلیل مؤلفه­های اصلی که بر پایه کوواریانس ماتریس داده‌های اندازه‌گیری شده است با رسم نمودار و به‌منظور اختلاف در میان جمعیت‌ها به کار رفت. تحلیل مؤلفه‌های اصلی واریانس‌های مرتبط با هر تعداد متغیرهای اندازه‌گیری شده را به‌صورت کمتری از مؤلفه‌های اصلی تریک و خلاصه کرده که این مؤلفه‌ها ترکیب خطی متغیرهایی می‌باشند که تغییرات شکل بدن را در کل نمونه‌ها نشان می­دهد. نتایج تحلیل تابع متمایزکننده به کمک جدول گروه‌بندی به‌منظور قراردادن افراد در هر گروه مورداستفاده قرارگرفت و میزان موفقیت این گروه‌بندی برپایه درصد افرادی که به‌طور صحیح در گروه‌های اصلی خود قرار می‌گیرند تخمین زده می‌شود. نمودار پراکنش افراد از طریق نتایج تابع متمایزکننده رسم شد.

نتایج

تعداد ۲۱  صفت ریخت‌سنجی از 274 قطعه ماهی کولی ارومیه از هفت حوضه دریاچه ارومیه مورد ارزیابی قرارگرفت. سپس آمار‌های توصیفی شامل میانگین، انحراف معیار و دامنه صفات محاسبه گردید (جدول 2). مجموعه داده‌های ریخت‌سنجی مورد سنجش آزمون نرمالیتی کلموگروف-اسمیرنوف قرارگرفتند. سنجش داده‌های ریخت‌سنجی مطالعه حاضر، نشان داد که همه داده‌ها نرمال بودند (05/0<P). پس از اطمینان از نرمال بودن داده‌ها، آزمون‌های پارامتریک تحلیل واریانس یک طرفه و آزمون توکی و دانکن استفاده شد. نتایج آزمون تحلیل واریانس یک‌طرفه نشان داد که همه صفات ریخت‌سنجی به‌جز صفت ارتفاع باله پشتی دارای اختلاف معنی­دار بودند (05/0P<) (جدول ۲). نتیجه آزمون توکی و دانکن نشان داد که در صفات ریخت‌سنجی جمعیت ماهیان رودخانه تلخه‌رود اختلاف معناداری با سایر جمعیت‌ها وجود دارد (جدول ۳).

جدول ۲- نتایج آزمون تحلیل واریانس یک‌طرفه (ANOVA) ریخت­سنجی سنتی سطوح معنی­داری: 05/0* P<

صفت­های اندازه­گیری شده

F

P

طول کل بدن

28/4

000/0 *

طول استاندارد

65/4

000/0 *

طول چنگالی

92/4

000/0 *

ارتفاع بدن

25/7

000/0 *

عرض بدن

42/4

000/0 *

طول سر

479/5

000/0 *

طول پوزه

23/2

040/0 *

فاصله بین چشمی

75/8

000/0 *

طول پس چشمی

75/10

000/0 *

قطر چشم

23/16

000/0 *

طول پیش باله پشتی

14/6

000/0 *

طول پیش باله مخرجی

62/5

000/0 *

ارتفاع باله پشتی

12/2

051/0

ارتفاع باله مخرجی

97/2

008/0*

طول قاعده باله پشتی

33/4

000/0*

طول قاعده باله مخرجی

18/5

000/0 *

طول باله شکمی

80/3

001/0 *

طول باله سینه‌ای

89/5

000/0 *

فاصله باله سینه‌ای و شکمی

38/7

000/0 *

طول ساقه دمی

13/6

000/0 *

ارتفاع ساقه دمی

59/9

000/0 *

 

تحلیل مؤلفه‌های اصلی به‌منظور کاهش حجم داده‌ها و تفسیر بهتر آنها انجام می‌شود. با استفاده از روش تحلیل مولفه‌های اصلی از ترکیب خطی صفات ریخت‌سنجی عامل‌هایی به وجود می‌آید که ویژگی‌های خاصی از صفات را نشان می‌دهد که هرچه میزان واریانس یک عامل بیشتر باشد، ضریب شرکت آن در تفکیک جمعیت­ها بیشتر خواهد بود. نتایج آزمون 97/0KMO= تناسب داده­ها را برای تحلیل مؤلفه اصلی تأیید کردند. در تجزیه‌وتحلیل مؤلفه اصلی برای صفات ریخت­سنجی تنها یک مؤلفه اصلی با مقادیر ویژه بزرگ‌تر از 1 انتخاب شد که 16/84 % تنوع را شامل می­شود. مهمترین صفات، صفاتی هستند که دارای بیشترین ضریب همبستگی می­باشند (جدول 4).

جدول 4- همبستگی میان صفات ریخت‌سنجی و تحلیل عاملی برای جمعیت‌های ماهی کولی­ارومیه.

صفت­های اندازه­گیری شده

مولفه اصلی اول

طول کل بدن

98/0

طول استاندارد

98/0

طول چنگالی

98/0

ارتفاع بدن

94/0

عرض بدن

91/0

طول سر

92/0

طول پوزه

90/0

فاصله بین چشمی

91/0

طول پس چشمی

93/0

قطر چشم

79/0

طول پیش باله پشتی

94/0

طول پیش باله مخرجی

97/0

ارتفاع باله پشتی

88/0

ارتفاع باله مخرجی

84/0

طول قاعده باله پشتی

87/0

طول قاعده باله مخرجی

87/0

طول باله شکمی

90/0

طول باله سینه­ای

91/0

فاصله بین باله سینه­ای و شکمی

91/0

طول ساقه دمی

89/0

ارتفاع ساقه دمی

90/0

 

جولیکور و موسیما نشان دادند که مؤلفه‌ای که ضرایب آن همگی دارای یک علامت بوده، یعنی مثبت یا منفی باشند، نشان‌دهنده تغییرات اندازه بدن بوده و مؤلفه‌ای که علامت ضرایب آن‌هم مثبت و هم منفی باشد، نشان‌دهنده تغییرات شکل بدن است (۹). در این مطالعه کلیه ضرایب مؤلفه اصلی اول نشان‌دهنده تغییرات اندازه بدن می‌باشند.

در مؤلفه اصلی اول صفات طول کل بدن، طول استاندارد و طول چنگالی دارای مقادیر بزرگ‌تر از 97/0 بودند. این صفات ریخت‌سنجی می‌توانند در جدا کردن جمعیت­ها از یکدیگر مؤثر باشند (جدول 4).

 

جدول ۳- نتایج آزمون توکی (Tukey) برای صفات ریخت­سنجی در حوضه­های مختلف

تلخه­رود

سنته

زرینه­رود

ساروق

باراندوز

نازلوچای

آق­دره

رودخانه

میانگین±

انحراف معیار

دامنه

میانگین±

انحراف معیار

دامنه

میانگین±

انحراف معیار

دامنه

میانگین±

انحراف معیار

دامنه

میانگین±

انحراف معیار

دامنه

میانگین±

انحراف معیار

دامنه

میانگین±

انحراف معیار

دامنه

صفات

59/0±26/9b

73/10-32/8

69/1±16/8ab

65/12-60/5

59/1±70/8ab

66/11-97/4

61/1±81/7a

82/12-43/4

99/0±18/8ab

15/10-85/6

82/0±00/8a

55/9-44/6

45/1±75/7a

96/11-61/5

طول کل بدن

 

46/0±87/7b

81/8-16/7

50/1±92/6 ab

30/11-72/4

44/1±40/7ab

26/10-31/4

41/1±59/6a

10/11-33/3

83/0±83/6a

91/8-71/5

80/0±62/6a

11/8-28/5

23/1±47/6a

24/10-75/4

طول استاندارد

55/0±67/8b

29/10-91/7

57/1±52//10a

05/12-14/5

52/1±96/7ab

08/11-56/4

47/1±18/7a

95/11-16/4

91/0±55/7a

78/9-32/6

81/0±29/7a

90/8-85/5

33/1±72/7a

67/10-15/5

طول چنگالی

15/0±96/1b

27/2-71/1

39/0±52/1a

84/2-85/0

32/0±51/1a

10/2-85/0

37/0±49/1a

65/2-58/0

23/0±55/1a

08/2-28/1

19/0±55/1a

93/1-18/1

31/0±41/1a

40/2-96/0

ارتفاع بدن

11/0±96/0b

27/1-81/0

16/0±78/0a

25/1-53/0

15/0±78/0a

14/1-48/0

21/0±78/0a

45/1-31/0

14/0±81/0a

11/1-61/0

11/0±79/0a

04/1-51/0

17/0±72/0a

22/1-38/0

عرض بدن

26/0±63/1c

24/2-88/0

34/0±72/1abc

71/2-15/1

31/0±80/1bc

42/2-12/1

33/0±60/1ab

61/2-86/0

18/0±75/1abc

17/2-44/1

16/0±69/1ab

95/1-35/1

a36/0±54/1

40/2-47/0

طول سر

04/0±51/0b

60/0-44/0

08/0±45/0ab

70/0-31/0

09/0±48/0ab

64/0-28/0

23/3±81/0a

29/0-25/0

07/0±45/0ab

70/0-37/0

06/0±44/0ab

60/0-34/0

13/0±45/0ab

86/0-30/0

طول پوزه

06/0±66/0c

77/0-51/0

09/0±54/0b

79/0-37/0

09/0±56/0b

79/0-33/0

11/0±54/0ab

89/0-27/0

06/0±52/0ab

73/0-44/0

05/0±51/0ab

63/0-40/0

13/0±47/0a

94/0-32/0

فاصله بین چشمی

07/0±09/1b

27/1-94/0

18/0±88/0a

41/1-61/0

17/0±90/0a

24/1-56/0

16/0±81/0a

35/1-43/0

10/0±86/0a

13/1-71/0

15/0±82/0a

08/1-42/0

16/0±79/0a

20/1-54/0

طول پس چشمی

03/0±50/0cd

58/0-46/0

07/0±51/0de

68/0-38/0

07/0±55/0e

72/0-38/0

05/0±46/0abc

62/0-32/0

05/0±49/0bcd

66/0-43/0

02/0±43/0a

50/0-40/0

06/0±45/0ab

06/0-32/0

قطر چشم

32/0±33/4c

01/5-78/3

97/0±72/3a

37/6-15/1

75/0±93/3bc

55/9-44/6

76/0±47/3ab

90/5-76/1

53/0±63/3ab

83/4-96/2

38/0±49/3ab

18/4-81/2

67/0±32/3a

31/5-41/2

طول پیش باله پشتی

34/0±17/5b

84/5-64/4

09/1±55/4ab

47/8-02/3

96/0±72/4ab

76/6-00/2

89/0±19/4a

04/7-28/2

53/0±34/4a

70/5-60/3

47/0±22/4a

20/5-35/3

81/0±11/4a

57/6-86/2

طول پیش باله مخرجی

15/0±49/1b

86/1-10/1

25/0±31/1a

05/2-96/0

25/0±34/1ab

84/1-78/0

24/0±32/1ab

00/2-72/0

13/0±37/1ab

72/1-21/1

15/0±36/1ab

65/1-01/1

21/0±30/1a

71/1-00/1

ارتفاع باله پشتی

12/0±16/1b

39/1-89/0

01/0±04/1ab

53/1-75/0

18/0±09/1ab

50/1-63/0

16/0±01/1a

41/1-58/0

13/0±05/1 ab

38/1-85/0

20/0±04/1ab

89/1-81/0

19/0±99/0a

40/1-61/0

ارتفاع باله مخرجی

10/0±91/0b

09/1-73/0

16/0±74/0a

17/1-45/0

18/0±76/0a

14/1-40/0

17/0±71/0a

31/1-38/0

16/0±79/0ab

200/1-63/0

12/0±75/0a

00/1-45/0

20/0±72/0a

30/1-43/0

طول قاعده باله پشتی

08/0±97/0c

09/1-83/0

21/0±90/0bc

38/1-61/0

20/0±93/0bc

51/1-51/0

21/0±81/0ab

41/1-42/0

13/0±81/0ab

12/1-60/0

11/0±86/0abc

09/1-65/0

21/0±74/0a

19/1-40/0

طول قاعده باله مخرجی

11/0±19/1b

40/1-86/0

25/0±98/0a

76/1-46/0

19/0±02/1a

43/1-60/0

20/0±96/0a

46/1-42/0

14/0±99/0a

36/1-74/0

11/0±92/0a

18/1-75/0

30/0±01/1a

80/1-70/0

طول باله شکمی

25/0±55/1b

88/1-52/0

33/0±33/1a

46/2-87/0

27/0±36/1ab

93/1-77/0

24/0±23/1a

92/1-60/0

14/0±30/1a

60/1-10/1

14/0±24/1a

52/1-85/0

25/0±19/1a

74/1-80/0

طول باله سینه­ای

25/0±95/1b

30/2-27/1

46/0±67/1a

35/3-10/1

34/0±67/1a

63/2-90/0

35/0±48/1a

51/2-71/0

20/0±45/1a

94/1-16/1

20/0±48/1a

98/1-16/1

29/0±48/1a

30/2-06/1

فاصله بین باله سینه­ای و شکمی

12/0±95/1c

26/2-74/1

29/0±72/1a

60/2-23/1

38/0±85/1bc

64/2-07/1

38/0±59/1abc

65/2-62/0

16/0±63/1ab

93/1-38/1

23/0±64/1ab

14/2-28/1

36/0±59/1a

61/2-06/1

طول ساقه دمی

08/0±85/0b

02/1-71/0

14/0±65/0a

08/1-38/0

13/0±63/0a

94/0-33/0

16/0±62/0a

07/1-18/0

10/0±71/0 a

88/0-54/0

08/0±71/0a

85/0-53/0

14/0±66/0a

14/1-47/0

ارتفاع ساقه دمی

میانگین‌ها در هر ردیف که دارای حداقل یک حرف لاتین مشابه هستند ازنظر آماری اختلاف معنی‌داری باهم ندارند.

 

نمودار پراکنش افراد از طریق آنالیز تمایز ممیزی، براساس مقادیر تابع اول و دوم صفات ریخت‌سنجی رسم شد. همانطور که در شکل هم مشاهده می‌شود جمعیت‌های موردمطالعه در این روش نیز با یکدیگر همپوشانی داشته و تنها جمعیت تلخه‌رود تا حدود از سایر جمعیت‌ها جداشده است (شکل 2). سپس براساس رسم دندوگرام صفات ریخت‌سنجی براساس فاصله اقلیدسی نشان داد که جمعیت تلخه‌رود و آق‌دره فاصله بیشتری با یکدیگر دارند.

پس از اندازه‌گیری صفات شمارشی آمار‌های توصیفی شامل میانگین، انحراف معیار و دامنه جمعیت‌های مورد مطالعه محاسبه شدند. سپس داده‌های شمارشی مورد سنجش آزمون نرمالیتی کلموگروف-اسمیرنوف قرارگرفتند و مشخص شد که داده‌ها نرمال نیستند (05/0P<) (جدول ۵).

 

شکل 2- پراکنش افراد براساس مقادیر تابع اول (۴۹/۱۹درصد) و دوم (۵۵/۳۱درصد) صفات شمارشی جمعیت­های ماهی کولی ارومیه. جمعیت 1: آق­دره، 2: نازلوچای، 3: باراندوز، 4: ساروق، 5: زرینه­رود،

6: سنته و 7: تلخه­رود.

از آزمون ناپارامتریک کروسکال-والیس برای مقایسه بین جمعیت­ها استفاده شد. براساس آزمون کروسکال-والیس از بین هفده صفت شمارشی تنها سه صفت شامل تعداد فلس­های زیرخط جانبی، تعداد خارهای آبششی و تعداد مهره­های ستون فقرات، اختلاف معنی­داری نداشتند (05/0P>) (جدول ۶).

نتایج آزمون 69/0KMO= با استفاده از روش تجزیه به مؤلفه­های اصلی، تناسب داده­ها را برای تحلیل عاملی تأیید کردند. در تجزیه‌وتحلیل عاملی تعداد شش مؤلفه اصلی با مقادیر ویژه بزرگ­تر از یک انتخاب شدند که 496/59 درصد تنوع صفات شمارشی را شامل می­شود. مهم­ترین صفات، صفاتی هستند که دارای بیشترین ضریب همبستگی می­باشند (جدول 7).

جدول ۶- نتایج آزمون کروسکال-والیس تعداد صفات شمارشی. سطوح معنی­داری: 05/0* p<

صفات

مربع کای

p

شعاع­های سخت باله پشتی

94/93

000/0*

شعاع­های نرم باله پشتی

94/15

014/0*

شعاع­های سخت باله مخرجی

12/178

000/0*

شعاع­های نرم باله مخرجی

75/22

001/0*

شعاع­های سخت باله سینه­ای

12/101

000/0*

شعاع­های نرم باله سینه­ای

63/80

000/0*

شعاع­های سخت باله شکمی

12/101

000/0*

شعاع­های نرم باله شکمی

75/56

000/0*

شعاع­های اصلی باله دمی

26/113

000/0*

شعاع­های فرعی باله دمی

08/113

000/0*

فلس­های خط جانبی

77/73

000/0*

فلس­های بالای خط جانبی

66/19

003/0*

فلس‌های پایین خط جانبی

62/6

357/0

فلس­های دور ساقه دمی

98/112

000/0*

فلس­های جلوی باله پشتی

04/57

000/0*

خارهای آبششی

79/3

705/0

مهره‌ها

81/7

252/0

 

 

جدول ۵- دامنه و میانگین و انحراف معیار 17 صفت شمارشی ماهی کولی ارومیه

رودخانه

تلخه­رود

سنته

زرینه­رود

ساروق

باراندوز

نازلوچای

آق­دره

صفات

میانگین±

انحراف معیار

دامنه

میانگین±

انحراف معیار

دامنه

میانگین±

انحراف معیار

دامنه

میانگین±

انحراف معیار

دامنه

میانگین±

انحراف معیار

دامنه

میانگین±

انحراف معیار

دامنه

میانگین±

انحراف معیار

دامنه

شعاع سخت پشتی

48/0±65/2

3-2

48/0±64/2

3-2

46/0±68/2

3-2

36/0±84/2

3-2

51/0±56/2

2-3

63/0±59/1

3-1

73/0±78/1

3-1

شعاع نرم پشتی

70/0±95/7

9-7

85/0±76/7

12-7

68/0±06/8

9-7

67/0±79/7

9-7

58/0±31/8

9-7

80/0±03/8

10-7

79/0±00/8

9-7

شعاع سخت مخرجی

20/0±95/2

3-2

18/0±96/2

3-2

14/0±97/2

3-2

22/0±94/2

3-2

37/0±84/2

2-3

50/0±77/1

3-1

70/0±04/2

3-1

شعاع نرم مخرجی

63/0±04/10

11-9

24/1±66/10

14-8

99/0±80/10

13-9

76/0±82/10

13-9

63/1±68/10

13-7

15/1±03/11

14-9

91/0±13/10

12-8

شعاع نرم سینه‌ای

75/0±26/13

14-12

62/1±30/13

16-9

13/1±24/14

16-11

69/0±50/14

16-13

43/1±05/13

15-10

83/0±81/12

15-12

31/1±91/12

16-10

شعاع نرم شکمی

57/0±65/7

9-7

75/0±10/8

10-7

66/0±28/8

10-7

54/0±59/8

10-8

89/0±63/8

10-7

65/0±25/8

9-7

52/1±34/9

14-7

شعاع اصلی دمی

16/1±52/16

19-15

85/1±08/17

23-14

61/1±37/17

22-15

84/1±41/19

24-17

42/2±00/21

24-17

70/1±14/20

25-18

30/2±82/19

25-17

شعاع فرعی دمی

19/1±43/10

12-8

49/1±74/10

13-7

81/0±42/10

12-9

92/0±33/10

12-8

30/1±42/9

12-7

91/0±66/7

10-6

84/1±34/7

11-3

فلس خط جانبی

80/2±95/47

53-44

21/2±78/53

58-48

42/3±77/52

61-47

85/2±09/53

57-47

36/2±57/49

53-43

90/2±78/50

56-47

83/1±52/52

56-47

فلس بالای خط جانبی

41/0±08/9

10-8

43/0±18/9

11-9

49/0±40/9

10-9

48/0±29/9

11-9

31/0±10/9

10-9

19/0±96/8

9-8

36/1±04/9

12-5

فلس پایین خط جانبی

 

 

 

 

 

 

19/0±03/4

5-4

فلس دور ساقه دمی

17/1±13/13

16-11

42/1±78/13

16-10

16/1±66/13

16-12

86/1±57/15

19-12

71/0±78/12

14-12

57/0±55/12

14-12

14/1±04/12

14-10

فلس جلوی باله پشتی

85/2±91/26

30-23

41/2±30/27

32-23

16/2±82/26

32-22

14/2±75/27

31-21

86/1±36/26

29-23

53/1±96/23

28-21

07/1±65/27

30-25

خارهای آبششی

 

83/0±65/12

14-11

91/0±57/12

15-11

85/0±84/12

14-11

92/0±56/12

14-10

91/0±78/12

14-11

83/0±63/12

14-11

93/0±65/12

14-11

مهره

15/1±39/40

42-38

87/1±59/40

43-35

28/1±02/41

43-38

39/1±16/41

44-38

82/1±73/40

44-37

43/1±70/40

43-37

55/1±82/40

44-37

 

 

در مؤلفه اصلی اول صفت تعداد شعاع­های فرعی باله دمی و در مؤلفه اصلی ششم صفت تعداد فلس­های پایین خط جانبی دارای مقادیر بزرگ­تر از 69/0 بودند. این صفات شمارشی می­تواند در جدا کردن جمعیت­ها از یکدیگر مؤثر باشند. همبستگی میان صفات شمارشی و تحلیل عاملی برای جمعیت­های ماهی کولی ارومیه در جدول 8 ارائه ‌شده است.

نمودار پراکنش افراد براساس مقادیر تابع اول و دوم صفات شمارشی جمعیت­های ماهی کولی­ارومیه. جمعیت بر اساس آنالیز تمایز ممیزی DFA رسم گردید همانطور که در شکل هم مشاهده می­شود جمعیت آق­دره و نازلوچای هم­پوشانی داشته ولی از سایر جمعیت­ها تفکیک شده­اند. همچنین جمعیت تلخه­رود تا حدودی از جمعیت زرینه­رود و به‌طور کامل از جمعیت ساروق نیز جداشده است (شکل ۳).

جدول 7- مقادیر ویژه و درصد واریانس صفات شمارشی به تحلیل عاملی برای جمعیت­های ماهی کولی ارومیه.

عامل

مقدار ویژه

درصد واریانس نسبی

درصد واریانس تجمعی

1

31/3

49/19

49/19

2

05/2

06/12

55/31

3

39/1

18/8

74/39

4

19/1

02/7

76/46

5

13/1

70/6

46/53

6

02/1

02/6

49/59

 

 

 

جدول 8- همبستگی میان صفات شمارشی و تحلیل عاملی برای جمعیت­های ماهی کولی ارومیه.

صفت­های اندازه­گیری شده

مؤلفه اصلی 1

مؤلفه اصلی 2

مؤلفه اصلی3

مؤلفه اصلی4

مؤلفه اصلی5

مؤلفه اصلی6

شعاع­های سخت پشتی

64/0

26/0

31/0-

18/0-

03/0

18/0

شعاع­های نرم پشتی

13/0-

11/0

26/0

45/0-

45/0

08/0

شعاع­های سخت مخرجی

69/0

18/0

34/0-

20/0-

07/0

19/0

شعاع­های نرم مخرجی

20/0

23/0

49/0

03/0-

27/0-

06/0

شعاع­های سخت سینه­ای

59/0

62/0-

36/0

61/0-

01/0-

07/0-

شعاع­های نرم سینه­ای

52/0

32/0

14/0

01/0

01/0-

14/0

شعاع­های سخت شکمی

59/0

60/0-

39/0

01/0-

03/0

08/0-

شعاع­های نرم شکمی

23/0-

59/0

19/0

20/0-

08/0-

02/0

شعاع­های اصلی دمی

27/0-

24/0

51/0

23/0-

30/0-

15/0-

شعاع­های فرعی دمی

78/0

13/0-

11/0-

13/0-

02/0-

02/0-

فلس­های خط جانبی

23/0

34/0

05/0

28/0

30/0-

29/0-

فلس­های بالای خط جانبی

32/0

37/0

21/0

26/0

04/0

19/0

فلس­های پایین خط جانبی

01/0-

01/0

23/0

43/0

01/0

73/0

فلس­های دور ساقه دمی

60/0

29/0

12/0

11/0

04/0

19/0-

فلس­های جلوی باله پشتی

34/0

42/0

13/0

15/0

13/0

35/0

خارهای آبششی

05/0-

01/0

11/0

60/0

50/0

23/0-

مهره‌ها

03/0

26/0

29/0

19/0-

61/0

05/0-

 

 

 

شکل 3- پراکنش افراد براساس مقادیر تابع اول (۱۶/۸۴٪) و دوم (۱۵/۱٪) صفات ریخت‌سنجی جمعیت‌های ماهی کولی­ارومیه. جمعیت 1: آق‌دره، 2: نازلوچای، 3: باراندوز، 4: ساروق، 5: زرینه‌رود، 6: سنته و 7: تلخه‌رود.

بحث و نتیجه­گیری

بررسی‌های زیست‌شناختی و بومشناختی اساس مدیریت یک منبع آبی برای بهره‌برداری، پرورش و حفاظت می‌باشد. بااین‌وجود، در ایران هنوز مطالعات کافی روی ویژگی‌های بوم‌شناسی و زیست‌شناسی بسیاری از ماهیان انجام‌نشده و کمبود اطلاعاتی زیادی وجود دارد، هرچند در 20 سال اخیر کارهای تحقیقاتی خوبی انجام‌شده است. باوجود اهمیت شناسایی جمعیت‌های جداگانه در درون ذخایر یک‌گونه از ماهی، به‌منظور بهره‌برداری اصولی و منطقی از آن تاکنون مطالعه جامعی در زمینه ساختار جمعیتی ماهی کولی ارومیه صورت نگرفته است (۱۳).

مطالعه ویژگی‌های زیست‌سنجی، چه اندازشی و چه شمارشی باهدف تعریف و شناسایی واحدهای جمعیتی، از پیشینه طولانی در دانش زیست‌شناسی ماهی برخوردار است (۱۷ و 18). قبلاً تصور براین بود که تغییرات ریختی صرفاً ژنتیکی است، اما مشخص‌شده که منشأ این تغییرات می‌تواند هم محیطی و هم ژنتیکی باشد. پژوهش‌های اخیر مشخص شده که اختلافات ریخت‌شناسی بین گروه‌های مختلف ماهیان الزاماً آنها را ازلحاظ ژنتیکی جدا نمی‌کند. در عوض در پاره‌ای از موارد تفاوت‌های ریخت‌شناسی صرفاً ناشی از محیط بوده و اختلافات ژنتیکی هیچ نقشی در آن ندارد. به‌طورکلی می‌توان گفت که ریخت‌سنجی می‌تواند به‌عنوان روش مناسبی برای شناسایی، تفکیک یا نشان دادن همپوشانی فنوتیپی جمعیت‌های مختلف ماهیان و مطالعات سیستماتیک مورد استفاده قرارگیرد (۶، ۱۱، ۱۲، 15 و ۱۶).

نتایج آزمون کروسکال-والیس صفات شمارشی نشان داد که به‌جز در تعداد خارهای آبششی و مهره‌ها، در بقیه صفات اختلاف معنی‌داری بین جمعیت‌ها وجود دارد. بااین‌حال بین همه آنها همپوشانی زیادی دیده می‌شود که امکان جداسازی جمعیت‌ها از یکدیگر را غیرممکن می‌سازد. نتایج حاصل از تحلیل واریانس یک‌طرفه ویژگی‌های ریخت‌سنجی نیز نشان داد که از 21 صفت، 20 صفت دارای اختلافات معنی­دار است (05/0P<). در بیشتر مطالعات ریخت‌سنجی فاکتور اندازه بدن ممکن است به میزان 80 درصد و یا بیشتر در تغییرات به وجود آمده بین متغیرهای اندازه‌گیری شده تأثیرگذار باشد (20). در مقایسه حوضه‌ها مشاهده شد که در طول استاندارد، جمعیت رودخانه تلخه‌رود با سایر جمعیت‌ها به‌جز باراندوز، زرینه‌رود و سنته دارای اختلاف معنی‌دار بود. در ارتفاع بدن، فاصله بین چشمی، طول پس چشمی، طول باله شکمی، فاصله بین باله سینه‌ای و شکمی و ارتفاع ساقه دمی جمعیت تلخه‌رود با سایر جمعیت‌ها دارای اختلاف معنی‌دار بود. در طول سر، جمعیت رودخانه آق‌دره با رودخانه‌های زرینه‌رود و تلخه‌رود و همچنین جمعیت رودخانه تلخه‌رود با سایر جمعیت‌ها به‌جز زرینه‌رود و سنته دارای اختلاف معنی­دار بودند. در صفت طول پوزه، جمعیت رودخانه ساروق با تلخه‌رود دارای اختلاف معنی‌دار بود. در صفت ارتفاع باله پشتی، جمعیت رودخانه تلخه‌رود با جمعیت‌های آق‌دره و سنته دارای اختلاف معنی‌دار بود. در صفت طول باله سینه‌ای، جمعیت تلخه‌رود با تمامی جمعیت‌ها به‌جز زرینه‌رود دارای اختلاف معنی‌دار بود. نتایج به‌دست‌آمده از آزمون توکی نشان می‌دهد که جمعیت رودخانه تلخه‌رود به نسبت شش جمعیت دیگر دارای اختلاف بیشتری است و بیشترین اختلاف را با جمعیت رودخانه آق‌دره دارد. هرچند تفاوت‌های معنی‌داری بین میانگین صفات ریخت‌سنجی دیده شد، ولی به علت همپوشانی، امکان استفاده ازآنها جهت تمایز بین جمعیت‌های ماهی کولی­ارومیه چندان کارآمد نبود. آزمون دانکن نیز نتایج آزمون توکی را تأیید کرد و نشان داد جمعیت ماهیان رودخانه تلخه‌رود نسبت به سایر جمعیت‌ها دارای اختلاف معنی‌دار بیشتری است. بااین‌وجود اختلافات اندازشی تحت تأثیر رشد نامتوازن و اختلاف اندازه ماهی است.

به‌طور کل ویژگی‌های ریخت‌شناسی ماهیان در مقایسه با سایر مهره‌داران بیشتر دچار تغییرات درون و بین‌گونه‌ای شده و نسبت به تغییرات ناشی از محیط حساسیت بیشتری دارند، بنابراین، اثرات بعضی از فاکتورهای محیطی نظیر درجه حرارت، شوری، دسترسی به غذا و یا فاصله مهاجرت می‌تواند به‌طور بالقوه تفکیک ریختی ماهیان را تعیین کند (۱۱، ۱۲ و ۱9). از طرف دیگر، شرایط محیطی متفاوت (دما، کدورت، عمق آب و جریان آب) می‌تواند سبب جدایی جمعیت‌ها از یکدیگر در رودخانه‌های متفاوت شود (۵ و ۲1).

  1. Banister, K. E., 1980. The fishes of the Tigris and Euphrates rivers. In: Rzóska, J., Euphrates and Tigris, Mesopotamian ecology and destiny. Monographiae Biologicae, PP: 95-108.
  2. Bogutskaya, N. G., 1990. Morphological fundamentals in classification of the subfamily Leuciscinae (Leuciscinae, Cyprinidae). Communication 1. Journal of Ichthyology, 30(3), PP: 63-77.
  3. Bogutskaya, N. G., and Naseka, A. M., 2004. Catalogue of Agnathans and Fishes of Fresh and Brackish Waters of Russia with comments on nomenclature and taxonomy. Zoological Institute, Russian Academy of Sciences and KMK Scientific Press Ltd, Moscow, 389 p.
  4. Bogutskaya, N. G., Kucuk, F., and Unlu, E., 2000. Alburnus baliki, a new species of cyprinid fish from the Manavgat River system, Turkey. Ichthyological Exploration of Freshwaters, 11(1), PP: 55-64.
  5. Coad, B.W., 2017. Freshwater Fishes of Iran. www.briancoad.com.
  6. Daneshvar, E., Keivany, Y., and Paknehad, E., 2013. Comparative Biometry of the Iranian Cichlid, Iranocichla hormuzensis, in Different Seasons and Sexes. Research in Zoology, 3(2): 56-61.
  7. Esmaeili, H. R., Mehraban, H., Abbasi, K., Keivany, Y., and Coad, B., ‏2017. Review and updated checklist of freshwater fishes of Iran: Taxonomy, distribution and conservation status‏. Iranian Journal of Ichthyology, 4(Suppl. 1), PP: 1-114.
  8. Froese, R., Pauly, D., (Eds.). 2017. FishBase. www.fishbase.org, version (02/2017).
  9. Jolicoer, P., and Mosima, J. E., 1960. Size and shape variation in the painted turtle. A principal component analysis. Growth. Vol. 24, PP: 691-699.
  10. Keivany, Y., Soofiani, M. N., Ebrahimi, E., and Asadollah, S., 2011. Meristic variations in the populations of southern Iranian toothcarp, Aphanius dispar dispar (Teleostei: Cyprinodontidae). Iranian Journal of Biology, 24(2), PP: 313-319 (In Persian).
  11. Keivany, Y., Mousavi, S. M. A., Dorafshan, S., and Zamani-Faradonbe, M., 2016a. Morphological variations of Alburnus mossulensis Heckel, 1843 populations in the Tigris tributaries of the Persian Gulf basin in Iran. Iranian Journal of Ichthyology, 3(3), PP: 190-202.
  12. Keivany, Y., Mousavi, S. M. A., Dorafshan, S., and Zamani-Faradonbe, M., 2016b. Morphological variations of Alburnus mossulensis Heckel, 1843 populations in Karun basin, Journal of Applied Ichthyological Research, 4(1), PP: 87-104.
  13. Keivany, Y., Nasri, M., Abbasi, K., and Abdoli, A., 2016c. Atlas of inland water fishes of Iran. Iran Department of Environment Press, 218 p.
  14. Khataminejad, S., Mousavi-Sabet, H., Sattari, M., and Vatandoust, S., 2013. First record of Alburnus atropatenae (Berg, 1925) (Cyprinidae) in Namak basin, central Iran. Croatian Journal of Fisheries, 70(2), PP: 37-41.‏
  15. Poulet, N., Berrebi, P., Crivelli, A. J., Lek, S., and Argillier, C., 2004. Genetic and morphometric variation in the pikeperch Sander lucioperca of a fragmented delta. Archive fur Hydrobiologie, 159, PP: 531-554.
  16. Rahmani, H., Abdollahpour, Z., and Jouladeh-Roudbar, A., 2017. Evaluation of sexual dimorphism in Ponticola cyrius in Tajan River using geometric-morphometric and traditional morphometric methods. Journal of Animal Researches, 30(1), PP: 73-85.
  17. Reshetnikov, Y. S., Bogutskaya, N. G., Vasil'eva, E. D., Dorofeeva, E. A., Naseka, A. M., Popova, O. A., Savvaitova, K. A., Sideleva, V. G., and Sokolov, L. I., 1997. An annotated check-list of the freshwater fishes of Russia. Journal of Ichthyology, 37(9), PP: 687-736.
  18. Swain, D. P., and Foote, C. J., 1999. Stocks and chameleons: The use of phenotypic variation in stock identification. Fisheries Research, 43, PP: 113- 128.
  19. Thompson, D. A. W., 1917. On Growth and Form. Cambridge: Cambridge University Press. 793 p.
  20. Treer, T., Piria, M., Anicic, I., Safner, R., and Tomljanovic, T., 2006. Diet and growth of spirlin, Alburnoides bipunctatus, in the barbel zone of the save River. Folia Zoologica, 55, PP: 97-106.
  21. Turan, C., 1999. A note on the examination of morphometric differentiation among fish populations: The truss system. Turkish Journal of Zoology, 23, PP: 259-263.
دوره 31، شماره 4
بهمن 1397
صفحه 363-372
  • تاریخ دریافت: 30 فروردین 1396
  • تاریخ بازنگری: 04 مرداد 1396
  • تاریخ پذیرش: 13 آذر 1396