اثرات عصاره آبی گیاه آویشن ( L. Thymus vulgaris) بر روی پارامترهای بیوشیمیایی خون و بافت کبدی در موش های های صحرایی ماده تحت استرس بی حرکتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه ارومیه

چکیده

استرس تأثیرات نامطلوب زیادی بر فرآیند های زیستی موجودات زنده می‌گذارد. لذا جایگزین نمودن داروهای گیاهی با عوارض کمتر در درمان بیماری ها و بهبود سلامتی حائز اهمیت می‌باشد. در این مطالعه اثر عصاره آبی آویشن بر روی پارامتر های بیوشیمیایی خون و بافت کبدی در موش های صحرایی ماده تحت استرس بی حرکتی مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش 24 سر موش صحرایی ماده بالغ نژاد ویستار در محدوده وزنی 12± 173 گرم به طور تصادفی به 4 گروه 6 تایی شامل: گروه اول، کنترل، گروه دوم، گروه تحت استرس بی‌حرکتی و گروه‌های سوم و چهارم، تحت استرس بی‌حرکتی با تجویز خوراکی عصاره آبی آویشن به ترتیب با دوزهای mg/kg 100 و 400 وزن بدن، تقسیم شدند. در پایان دوره تیمار میزان کلسترول، LDL و HDLسرم خون و مالون‌ دی‌آلدئید( MDA) و ظرفیت آنتی‌اکسیدانی تام (TAC) در هموژنات بافت کبدی توسط روش‌های استاندارد تعیین شدند. نتایج نشان دهنده‌ی کاهش معنی‌دار میزان کلسترول،LDL و MDA و افزایش معنی‌دار در میزان HDL و TACدرگروه‌های تحت تیمار با عصاره آبی آویشن بود. عصاره آبی آویشن به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی تا حدودی باعث کاهش میزان کلسترول و LDL سرم خون و حفاظت بافت کبدی در برابر اثرات مخرب ناشی از استرس بی‌حرکتی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Effects aqueous extract of thyme Thymus vulgaris L on blood biochemical parameters and liver tissue in rats under immobilization stress

نویسندگان [English]

  • rogayeh bina
  • reza heidari
  • Mehdi mohammadzadeh
  • Minoo ilkhanipour

urmia

چکیده [English]

Stress has different adverse effects on the biological processes of living organisms. Therefore, replacing herbal medicines with fewer side effects in the treatment of diseases and improving health is the most important. In this study the effect of aqueous extracts of thyme on blood biochemical parameters and liver tissue in female rats under immobilization stress were studied. In present experimental study, 24 adult female Wistar rats in weight range of 173±12 g were randomly divided into four groups of six rats in each: group1, Control, group2, the group immobilized stress, groups 3and 4, groups to immobilized stress by oral prescription extract of thyme the doses of 100 and 400 mg/kg respectively. At the end of the studies, serum cholesterol, LDL and HDL and MDA, TAC in liver tissue homogenates were estimated. The results indicated significant reduction in the level of cholesterol, LDL, MDA in treated groups with aqueous extract of thyme and a significant increase in HDL, TAC. The extract of Thymus vulgaris L be due their antioxidant can partly reduction the serum level of cholesterol, LDL and liver tissue protection against the damaging effects of immobilization stress.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Thymus vulgaris L
  • Immobilization stress
  • Blood biochemical parameter.rat

تأثیر عصارهآبیگیاه آویشن (L.Thymus vulgaris) بر روی پارامترهای بیوشیمیایی خون و بافت کبدی در موش­های صحرایی ماده تحت استرس بی‌حرکتی

رقیه بینا*،رضا حیدری،مهدی محمد زاده ومینو ایلخانی پور

ایران، ارومیه، دانشگاه ارومیه، دانشکده علوم، گروه زیست‌شناسی، بخش فیزیولوژی جانوری

تاریخ دریافت: 14/11/95                              تاریخ پذیرش: 16/2/97

چکیده

استرس تأثیرات نامطلوب زیادی بر فرایندهای زیستی موجودات زنده می­گذارد. لذا جایگزین نمودن داروهای گیاهی با عوارض کمتر در درمان بیماری‌ها و بهبود سلامتی حائز اهمیت می­باشد. در این مطالعه اثر عصاره آبی آویشن بر روی پارامترهای بیوشیمیایی خون و بافت کبدی در موش‌های صحرایی ماده تحت استرس بی‌حرکتی موردبررسی قرارگرفت. در این پژوهش 24 سر موش صحرایی ماده بالغ نژاد ویستار در محدوده وزنی 12± 173 گرم به‌طور تصادفی به 4 گروه 6 تایی شامل: گروه اول(کنترل)، گروه دوم(گروه تحت استرس بی­حرکتی) و گروه­های سوم و چهارم(تحت استرس بی­حرکتی) با تجویز خوراکی عصاره آبی آویشن به ترتیب با دوزهای mg/kg 100 و 400 وزن بدن، تقسیم شدند. در پایان دوره تیمار میزان کلسترول، LDL و  HDLسرم خون و مالون­ دی­آلدئید (MDA) و ظرفیت آنتی­اکسیدانی تام (TAC) در هموژنات بافت کبدی توسط روش­های استاندارد تعیین شدند. نتایج نشان‌دهنده‌ی کاهش معنی­دار میزان کلسترول،LDL  و MDA و افزایش معنی­دار در میزان HDL و TACدر گروه‌های تحت تیمار با عصاره آبی آویشن بود. عصاره آبی آویشن به دلیل خواص آنتی­اکسیدانی تا حدودی باعث کاهش میزان کلسترول و LDL سرم خون و حفاظت بافت کبدی در برابر اثرات مخرب ناشی از استرس بی­حرکتی می­شود.

واژه‌های کلیدی: آویشن، استرس بی­حرکتی،  پارامتر­های بیوشیمیایی خون، موش صحرایی.

* نویسنده مسئول، تلفن: 09147223472، پست الکترونیکی: rogayeh.bina@gmail.com

مقدمه

 

استرس مجموعه واکنش­هایی است در پاسخ به محرک­های فیزیکی، روانی و یا هر عامل دیگری که باعث برهم خوردن تعادل درونی بدن (هومئوستاز) می­شود به وجود می­آید (11و 30). استرس به‌عنوان یکی از مهم­ترین دلایل بیماری­های مختلف شناخته‌شده  است (16). مطالعات تجربی نشان داده است میزان تأثیر استرس، به ماهیت عامل استرس‌زا، جنس، مدت‌زمان و شدت آن بستگی دارد که این عوامل الگوی پاسخ­های عصبی و هورمونی را تعیین می­کنند (30). محدودیت حرکتی یک روش تجربی مناسب و آسان برای مطالعه هردو نوع مدل استرس روانی (واکنش فرار) و استرس جسمی می­باشد (27). استرس و اختلالات روانی با فعال کردن مسیر هیپوتالاموسی- هیپوفیزی- فوق کلیوی( Hypothalamic-pituitary-adrenal) و یا تحریک سیستم سمپاتیک اثر خود را اعمال می­کند که نتیجه آن افزایش کورتیزول و میانجی­های عصبی (نوروترانسمیترها) می­باشد (19،24و37) و باعث ایجاد اختلالات زیادی در متابولیسم لیپیدها، کربوهیدرات­ها و الکترولیت­ها و افزایش تولید اکسیدان­ها و آسیب اکسیداتیو در بافت­های مختلف بدن موجودات زنده می­شود (8 و36). به دلیل عوارض جانبی داروهای شیمیایی موجود، استفاده از گیاهان دارویی دوباره موردتوجه محققان قرارگرفته است. گیاه آویشن بانام علمی L.Thymus vulgaris ، متعلق به تیره نعناعیان (Lamiaceae) از قدیمی­ترین گیاهان دارویی جهان به‌حساب می­آید که معمولاً در طب سنتی به‌عنوان یک ضدعفونی‌کننده، برنشیال و عامل ضد اسپاسم می­باشد. درواقع این گیاه به‌صورت خوراکی و موضعی بترتیب در درمان اختلالات دستگاه تنفس فوقانی و بیمارهای پوستی مورداستفاده قرارمی­گیرد (32). مطالعات متعددی نشان دادند این گیاه دارای ترکیباتی ازجمله پلی­فنول­ها و فلاونوئیدها و همچنین فعالیت­های آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی است (9). همچنین تحقیقات نشان دادند عصاره گیاه آویشن برای تنظیم ترشح اسید معده مفید می­باشد (34). کارواکرال (5-ایزوپروپیل-2-میتیل فنول) و تیمول (2-ایزوپروپیل-5-میتیل فنول) از ترکیبات اصلی آنتی­اکسیدانی عصاره آویشن هستند. بااین‌حال، باتوجه به ساختار فنولی این ترکیبات، برخی از خواص مهم بیوشیمیایی آنها ازجمله خاصیت آنتی‌اکسیدانی بالا و مهار رادیکال‌های آزاد، کاهش‌دهنده کلسترول و چربی بدخون، تقویت‌کننده  سیستم ایمنی بدن، خلط‌آور و ضد سرماخوردگی، ضد دیابت می­باشد (26). مطالعات متعددی برروی گیاهان حاوی ترکیبات فلاونوئیدی برروی مدل حیوانی کارشده است (1و2). هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی تأثیر عصاره‌ی آبی آویشن برروی پارامترهای بیوشیمیایی خون و بافت کبدی در موش­های صحرایی ماده تحت استرس بی­حرکتی می­باشد که تابه‌حال با توجه به مطالعات مروری، کار تجربی آزمایشگاهی در این زمینه صورت نگرفته است.

مواد و روشها

تهیه گیاه و روش تهیه عصاره آبی: نمونه گیاه آویشن بانام علمی  Thymus vulgaris L. از جنوب استان آذربایجان غربی تهیه گردید و سپس توسط دکتر رجامند کارشناس هرباریم و استاد سیستماتیک گروه زیست­شناسی دانشگاه ارومیه مورد شناسی قرارگرفت. سپس در مرحله بعدی جهت عصاره­گیری گیاه آویشن از روش خیساندن استفاده گردید. به این منظور، 500 گرم برگ و سرشاخه­های جوان خشک‌شده  گیاه آویشن به‌وسیله آسیاب برقی به‌صورت پودر درآمده، سپس پودر با آب مقطر که سطح آب مقطر چند سانتی­متر بالاتر از سطح پودر باشد مخلوط و بعد از 24 ساعت فاز بالای عصاره اولیه گیاه آویشن را برداشته شد و روی باقیمانده دوباره آب مقطر ریخته و بطور مناسب مخلوط شد، این کار به مدت 2 روز تکرار شد تا عصاره اولیه گیاه به‌طور کامل و تا حد امکان خالص استخراج شود. سپس عصاره اولیه بعد از عبور از صافی،  بااستفاده از دستگاه تقطیر با دمای 40 درجه سانتی­گراد قرار داده شد تا آب آن به‌تدریج تبخیر و درنهایت 13 گرم عصاره خشک آویشن برای انجام کارهای آزمایشگاهی بدست آید. عصاره خشک حاصله درون ظروف کاملاً دربسته در شرایط دور از نور و رطوبت در دمای 4 درجه سانتی‌گراد نگهداری شد. سپس در مراحل بعدی، جهت تهیه محلول­های با دوزهای مختلف از عصاره با افزودن آب مقطر 2 بار تقطیر به میزان موردنیاز استفاده شد.

حیوانات آزمایشگاهی: دراین آزمایش، از 24 سر موش صحرایی ماده بالغ نژاد ویستار با محدوده وزنی 12± 173 گرم استفاده شد. حیوانات از خانه‌ی حیوانات دانشکده علوم دانشگاه ارومیه تهیه شدند و سپس در شرایط استاندارد (12 ساعت نور- 12 ساعت تاریکی و دمای 2±23 درجه سانتی­گراد و رطوبت نسبی 3±27 درصد) نگهداری شدند. بمنظور حصول حالت سازش با محیط، تمامی آزمایش­ها پس از گذشت حداقل دو هفته پس از استقرار حیوانات در قفس­های مخصوص، به انجام رسید. لازم به ذکر است در برخورد با حیوانات، کلیه موازین اخلاقی براساس راهنمای مراقبت و استفاده از حیوانات آزمایشگاهی (Guide for the Car and Useof Laboratory Animals) رعایت شدند.

نحوه گروه­بندی: دراین پژوهش موش­های صحرایی به‌صورت تصادفی به 4 گروه 6 تایی تقسیم شدند. گروه اول، گروه کنترل که آب و غذای معمولی دریافت می­کردند و تحت هیچ استرس و تیماری قرارنگرفتند. گروه دوم استرس بی­حرکتی که علاوه بر آب و غذای معمولی، به مدت 21 روز و روزانه 2 ساعت تحت استرس بی‌حرکتی قرار ­گرفتند (7). گروه‌های سوم و چهارم گروه‌های تیمار شده با عصاره آبی آویشن، که علاوه بر آب و غذای معمولی و استرس بی‌حرکتی روزانه، به مدت 21 روز عصاره آبی آویشن را به ترتیب در دوزهای 100 و 400 میلی­گرم بر کیلوگرم وزن بدن موش به صورت خوراکی دریافت نمودند. باتوجه به مطالعات انجام‌شده روی دوزهای مختلف عصاره آبی آویشن، مشخص گردیده است که دوزهای پایین و بالای عصاره آویشن دارای اثرات مثبت کمی هستند و حتی دوزهای بسیار بالا به دلیل این‌که  ترکیبات تیمول و کارواکرال در دوزهای بالا دارای اثرات سمی و مخرب می­باشند، ولی زمانی که دوزهای متوسط عصاره آویشن استفاده می­شود، این دوز دارای بیشترین اثرات مثبت است. بنابراین دراین مطالعه دو دوز مختلف استفاده شد تا مشخص شود که مؤثرترین دوز کدام است (21).

طریقه القای استرس بی­حرکتی: برای القای استرس بی­حرکتی از محفظه بی­حرکت کننده استفاده شد (یک جعبه مستطیلی شکل فلزی به پهنای 7 سانتی­متر و ارتفاع 5 سانتی­متر و چهار منفذ در سطح و کف که از طریق این منافذ اکسیژن دریافت می­کردند). به‌طوری که موش­ها درون آن قابلیت حرکت را تا حد ممکن از دست بدهند. موش­های صحرایی روزانه 2 ساعت (در زمان مشخص روز، بین 9 تا 11 صبح) در درون این مهارکننده‌ها قرار داده و تا حد امکان از تأثیر عوامل استرس‌زای دیگر مانند صدا و تغییرات نوری و دمایی بر آن­ها جلوگیری به عمل آمد.

خون‌گیری و آزمایش­های بیوشیمیایی: در پایان دروه تیمار موش­ها، تمامی حیوانات در داخل دسیکاتور بیهوش شدند و پس از خون‌گیری از قلب، همه­ی تست‌های بیوشیمیایی شامل سنجش میزان کلسترول، HDL، LDL سرم خون بااستفاده از کیت آنزیمی (شرکت زیست‌شیمی) و به‌وسیله دستگاه اتوآنالیزور HITACHI/ ROCHE  مدل917  تعیین گردید. برای سنجش مالون دی آلدئید و ظرفیت آنتی‌اکسیدانی تام پلاسما از بافت کبدی موش­های صحرایی استفاده شد. ظرفیت آنتی‌اکسیدانی تام (TAC) پلاسما با استفاده از روش FRAP (Ferric reducing ability of plasma) و بااستفاده از اسپکتروفتومتر در طول‌موج  593 نانومتر اندازه­گیری شد (6). میزان مالون دی­آلدیید (MDA) پلاسما نیز جهت بررسی استرس اکسیداتیو بر پایه­ی واکنش با تیوباربیتوریک اسید (Thiobarbituric acid) به نام روش TBA با استفاده از اسپکتروفتومتری در طول‌موج  532 نانومتر مورد ارزیابی قرار گرفت (17).

آنالیز آماری داده‌ها: تمامی داده­ها با استفاده از آزمون آماری آنالیز واریانس یک‌طرفه (ANOVA) و تست تعقیبی توکی (Tukey) به کمک نرم‌افزارSPSS 20  (نسخه 20) مورد تجزیه‌وتحلیل  قرارگرفت. در این بررسی، اختلاف آماری 05/0 P< به‌عنوان تفاوت معنی­دار در نظر گرفته شد. نمودارها بااستفاده از نرم‌افزارExcel 2010 (نسخه 2010) رسم شدند.

نتایج

نتایج آزمایش­های بیوشیمیایی نشان داد که استرس بی­حرکتی باعث افزایش معنی­داری در میزان کلسترول، LDL و کاهش معنی­داری در میزان HDL سرم خون در گروه استرس نسبت به گروه کنترل شد. درحالی‌که در گروه‌های تحت تیمار با عصاره آبی آویشن این مقدار نسبت به گروه استرس کاهش نشان داد (جدول 1).

میزان کلسترول در گروه­های تحت­تیمار با دوز
 mg/kg100و400 عصاره­ آبی آویشن نسبت به گروه استرس کاهش معنی­داری نشان­ داد )0001/0 (P<(نمودار

1).

 

جدول1- مقایسه­ی میانگین میزان کلسترول،HDL ،LDL  سرم خون و فعالیت ­آنتی­اکسیدانی بافت کبدی ­در گروه‌های موردمطالعه.

گروه‌ها

کلسترول

(mg/dl)

HDL

(mg/dl)

LDL

(mg/dl)

MDA

(nmol/gr tissue)

TAC

(mmol Ions of Fe2+/gr tissue)

کنترل

21/1±6/36

13/1±9/18

2/2± 7/6

81/0±33/19

28/1±88/44

استرس

*7/1±4/64

*7/0±3/13

*68/0± 8/14

*35/1±07/29

*44/0±76/30

استرس +  mg/kg 100

#08/2±07/49

#03/1±4/15

#58/1 ± 1/11

#17/1±09/22

#3/1±28/45

استرس+ mg/kg 400

#39/1±1/38

#6/1±5/17

#39/0± 3/7

#62/1±72/18

#14/1±55/49

اختلاف معنی‌دار در سطح بین گروه‌های تجربی و کنترل براساس میانگین ± خطای معیار میانگین (mean ± SEM) آورده شده است.اختلاف معنی­دار نسبت به گروه کنترل با علامت * و اختلاف معنی­دارگروه های تحت تیمار عصاره آبی آویشن نسبت به گروه استرس با علامت # نشان داده‌شده است.

 

نمودار 1- مقایسه میزان کلسترول سرم خون در بین گروهای مورد آزمایش. داده‌ها براساس میانگین  mean±SEMدر هر گروه آورده شده است. با علامت* در مقایسه با گروه کنترل )0001/0(P<.   با علامت # در مقایسه با گروه تحت استرس بدون تیمار)0001/0(P<.

 

میزان سرمی LDL در گروه  mg/kg100 و 400 عصاره آبی آویشن، نسبت به گروه استرس، دارای کاهش معنی داری بود. همچنین میزان سرمی HDL در گروه  mg/kg400 و100 عصاره آبی آویشن، افزایش معنی­داری نسبت به گروه استرس نشان داد )001/0(P< (نمودارهای 2 و3). میزان مالون­ دی­آلدئید ( MDA) گروه استرس افزایش معنی­دار نشان داد، و در گروه‌های تیمار شده با دوز mg/kg 100 و 400 عصاره آبی آویشن دارای کاهش معنی­دار در میزان  MDA نسبت به گروه استرس بود )0005/0(P<.

استرس همچنین باعث کاهش ظرفیت آنتی­اکسیدانی تام (TAC) نسبت به گروه کنترل شد و در گروه‌های تحت تیمار با دوز mg/kg 100  و 400 عصاره آبی آویشن ظرفیت آنتی­اکسیدانی تام افزایش معنی‌داری نسبت به گروه استرس نشان داد (0001/0P<) (نمودارهای 4و 5 ).

بحث و نتیجه‌گیری

نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش نشانگر آن است که، در گروه تحت استرس بی­حرکتی بدون تجویز عصاره آبی آویشن، افزایش معنی­داری در میزان کلسترول،  LDL سرم خون و مالون­ دی­آلدئید (MDA) بافت کبدی و کاهش معنی­داری در میزان HDL سرم خون و ظرفیت آنتی­اکسیدانی تام (TAC) بافت کبدی در مقایسه با گروه کنترل داشته است که در راستای یافته­های Nayanatara و همکاران می­باشد (27). اعتقاد براین است که استرس بی‌حرکتی  شدید­ترین مدل استرس در جوندگان و دارای اثر تطبیقی با انسان می­باشد (20). همچنین تحقیقات نشان دادند که استرس در جنس ماده نسبت به جنس نر اثرات تخریبی بیشتری دارد.

 

 

 

 

نمودار 2 - مقایسه میزان HDL سرم خون در بین گرو های مورد آزمایش. داده ها بر اساس میانگین  mean±SEM در هر گروه آورده شده است. با علامت * در مقایسه با گروه کنترل )001/0(P<  .  با علامت # در مقایسه با گروه تحت استرس بدون تیمار )001/0(P<.

 

 

نمودار 3 - مقایسه میزان  LDL سرم خون در بین گروه های مورد آزمایش.داده ها بر اساس میانگینmean±SEM   در هر گروه آورده شده است. با علامت * در مقایسه با گروه کنترل  )001/0(P<  .  با علامت # در مقایسه با گروه تحت استرس بدون تیمار )001/0(P<.

 

 

نمودار 4- مقایسه میزان MDA بافت کبدی در بین گروه های مورد آزمایش داده ها بر اساس میانگین mean±SEM  در هر گروه آورده شده است. با علامت * در مقایسه با گروه کنترل)0005/0(P< . با علامت # در مقایسه با گروه تحت استرس بدون تیمار )0005/0(P<  .

 

نمودار 5 - مقایسه میزان ظرفیت آنتی­اکسیدانی تام (TAC) بافت کبدی در بین گروه های مورد آزمایش داده ها بر اساس میانگین mean±SEM در هر گروه آورده شده است. با علامت* در مقایسه با گروه کنترل )0001/0(P<. با علامت # در مقایسه با گروه تحت استرس بدون تیمار )0001/0(P<.

 

استرس به روش­های مختلفی از طریق اختلال در سرعت سنتز و دفع، میزان کلسترول سرم خون را افزایش می­دهد (12). همچنین نتایج بررسی­ها در این راستا نشان داده­اند، این تغییرات به علت اثر اپی­نفرین بر روی لیپوپروتئین لیپاز، هورمون حساس به لیپاز، و لیپاز کبدی می­باشد (23و25). پترسون و همکاران پیشنهاد کردند، استرس فیزیولوژیکی سبب کاهش حجم و شکل­گیری تجمعات خونی می­شود که ممکن است علت ثانویه افزایش میزان کلسترول سرم خون باشد (25). نتایج آزمایشات تجربی نشان داده است که کاتکول آمین­ها با فعال کردن لیپولیز در بافت چربی و افزایش جریان ورود اسیدهای چرب به کبد، باعث افزایش سنتز و ترشح‌تری گلیسیریدها می­شوند. محققان دیگر، افزایش میزان MDA و آسیب­های اکسیداتیو ناشی از پراکسیداسیون لیپیدی در بافت‌های مختلف، ناشی از استرس را اثبات کردند (18و23). استرس همچنین باعث اختلال در عملکرد آنزیم‌های کبدی می­شود (4). از سویی دیگر، در جنس ماده، استرس مزمن باعث آسیب بافت تخمدان و اختلال در عملکرد تخمک­گذاری و ترشح هورمون­های گنادوتروپینی می­شود (22). کارن و همکاران نتیجه گرفتند که استرس روزانه شدید باعث کاهش میزان سرمی هورمون‌های (استرادیول) E2آزاد، LH و لوتئال پروژسترون و افزایش میزان FSH و همچنین افزایش تخمک­گذاری نامنظم در مقایسه با استرس کم می­شود (20). تحقیقات اخیر نشان می­دهند استرس شدید در شرایط آزمایشگاهی و یا در میان افرادی که استرس­های خاصی در بین آنها مشترک است، می­تواند بر عملکرد چرخه قاعدگی زنان تأثیرگذار باشد (33). ازآنجایی‌که میزان سرمی E2، پروژسترون، LH، FSH، در طی چرخه قاعدگی در واکنش به مکانیسم­های فیدبک پیچیده با هورمون‌های دیگر تغییر می­کند و چون نوسانات در این هورمون‌های جنسی ممکن است آسیب‌پذیری استرس را تغییر دهد (28). شرایط استرس یکسان بر روی زنان بیشتر از مردان تأثیر می­گذارد. مکانیسم‌هایی که کمبود میزان هورمون استروژن منجر به تجمع چربی‌ها در کبد می­شود، احتمالاً مربوط به اعمال مستقیم استروژن برروی متابولیسم چربی‌ها است (13و14). استروژن برای فعال کردن ژن‌های موردنیاز برای جذب و بتا اکسیداسیون اسیدهای چرب با فعال کردن پروتئین گیرنده (PPAR-a) و برای کاهش بیان ژن­های آنزیم­های موردنیاز برای سنتز لیپید، ازجمله استیل – کوآ- کربوکسیلاز1 (ACC-1) و اسید چرب سنتتاز (FAS)، به‌وسیله‌ی کنترل منفی پاسخ استرول به عناصر پروتئین متصل شونده (SREBP-1)  عمل می­کند (29).

نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از کاهش میزان کلسترول، LDL و MDA در گروه‌های تیمار شده با عصاره آبی آویشن در مقایسه با گروه استرس بود. سونگ و همکاران در سال 2005 به نتایج ارزنده‌ای در رابطه با خاصیت بسیار بالای آنتی‌اکسیدانی عصاره گیاه آویشن رسیدند که علاوه بر کاهش چربی بد خون می‌تواند در مهار اکسیداسیون LDL هم نقش داشته باشد (35). اکو و همکاران، با بررسی بر روی موش­ها به‌عنوان یک مدل حیوانی بیان کردند که عصاره آویشن باعث کنترل دیابت و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی و عوارض ناشی از بیماری‌های متابولیک می­شود (15). همچنین رامچون و همکاران نشان دادند که عصاره آبی آویشن دارای ترکیبات پلی فنول و فعالیت‌های  آنتی‌اکسیدانی بالاتر و بهتری می­باشد (32). همچنین عصاره گیاهان حاوی ترکیبات فلاونوئیدی مانند گیاه آویشن بدون هیچ آسیب گاستریک باعث کاهش میزان کلسترول، تری گلیسیرید و LDL سرم خون می­شود (4). به‌این‌ترتیب  عصاره گیاهان دارویی حاوی فلاونوئیدها مانند گل گلرنگ از طریق تأثیر برگیرنده LDL باعث افزایش تعداد این گیرنده‌ها در سطح سلول‌های  کبدی می­شوند. گیرنده LDL با شناسایی آپوپروتئین موجود، به آن متصل شده و LDL به داخل هپاتوسیت­ها کشیده می­شود و از جریان خون خارج می­گردد. گزارش‌شده  است که، ترکیبات فلاونوئیدی و اسیدهای فنلی گیرنده‌های  LDL را در سلول‌های  هپاتوسیت کبد افزایش می­دهند (3). همچنین ترکیبات فلاونوئیدی عصاره گیاه آویشن باعث محدود کردن سرعت آنزیم هیدروکسی متیل گلوتاریل- کوآنزیم آ ردوکتاز(HMGCoA reductase) در مرحله بیوسنتز کلسترول، کاهش بیوسنتز کلسترول و کلسترول پلاسما می­شود (10). نتایج کوهی حسین­آبادی و همکاران نشان دادند که عصاره گیاه T. vulgarisدارای فعالیت محافظتی در برابر آسیب‌های هیستوپاتولوژیک ناشی از دیابت و چربی خون بالا در بافت­های کبد و مغز می­باشد (21). مطالعات رادوان و همکاران نشان دادند که عصاره آویشن ترکیبات مالون دی آلدهید (MDA) را نسبت به گروه کنترل کاهش می­دهد. آنها این نتایج را به ترکیبات آنتی­اکسیدانی عصاره گیاه آویشن نسبت دادند (31). همچنین بهرامی و همکاران در سال 2011 نشان دادند که ترکیبات فلاونوئیدی آویشن منجر به افزایش آنزیم‌های کبد شامل آنتی‌اکسیدان‌های سیستم دفاعی، سلول‌های ایمنی بدن می­شوند (5). برطبق نتایج تحقیق حاضر عصاره آبی آویشن تا حدودی باعث کاهش میزان کلسترول،LDL . سرم خون و حفاظت بافت کبدی در برابر اثرات مخرب ناشی از استرس بی‌حرکتی می‌شود که باتوجه به مطالب فوق و این‌که عصاره آویشن شامل چندین ترکیب درمانی حیاتی در جلوگیری از بیماریی­ها و آسیب‌های ناشی از آنها می باشد، مطالب فوق را تأیید می­کند. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از مطالعه حاضر از بین دوزهای استفاده‌شده در این پژوهش، مؤثرترین  دوز برای محافظت از اثرات مخرب ناشی از استرس بی‌حرکتی مزمن برروی میزان فاکتورهای بیوشیمیایی خون و بافت کبد دوز 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم عصاره آبی آویشن می­باشد و این دوز بیشترین تأثیر مثبت را داشته است. هرچند تحقیق‌های بیوشیمیایی و بررسی مکانیسم مولکولی بیشتری را باید جهت استفاده از آن را مدنظر قرارداد.

سپاسگزاری: بدین‌وسیله از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه ارومیه، برای اجرای این تحقیق قدردانی می­شود.

1- احمدی، ر.، امید علی، ف.، و پیشقدم،س1396. بررسی اثر عصاره هیدروالکلی پوست دارچین (Cinnamomum zeylanicum) برمیزان سطح هورمون لپتین خون در موشهای سفید بزرگ نژاد ویستار تحت آلودگی هوا، مجله زیست‌شناسی  ایران، دوره 30، شماره 1، صفحات 24-15.
2- حمایت خواه جهرمی، و.، فروزانفر، م.، فرجمند، م.، و کارگر جهرمی، ح.، 1392. بررسی اثر عصاره هیدروالکلی پوست گیاه لیمو آب (Citrus aurantifolia) بر هورمون‌های محور هیپوفیز- گناد و اسپرماتوژنز در موش صحرایی نر بالغ، مجله زیست‌شناسی ایران، دوره 26، شماره 4، صفحات 393-384 .
3- عسگری، ص.، رحیمی، پ.، مدنی، ح.، محزونی، پ.، و کبیری، ن.، 1392. اثر عصاره هیدروالکلی گل گلرنگ (Carthamus tinctorius ) در پیشگیری از دیابت قندی نوع اول در رتهای نر بالغ، مجله زیست‌شناسی ایران، دوره 26، شماره 1، صفحات 145-153.
 
4- Avci, G., Kupeli, E., Eryavu, A., Yesilada, E., and Kucukkurt, I., 2006. Antihypercholesterolaemic and antioxidant activity assessment of some plants used as remedy in Turkish folk medicine. 107(3), PP: 418-423.
5- Bahrami, M., Shariatmadari, M., Karimi, F., and Torshizi, M. A., 2011. Effect of dietary extract of thyme and Peppermint and vitamin E supplementation on immune responses of Laying hen in heat stress and content of peroxidation egg during storage. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic plant, 27 (2), PP: 326-337.
6- Benzie, I. F., and Strain, J. J., 1999. Ferric reducing/antioxidant power assay: direct measure of total antioxidant activity of biological fluids and modified version for simultaneous measurement of total antioxidant power and ascorbic acid concentration. Methods Enzymol, 299, PP: 15-27.
7- Bowman, R. E., Zrull, M. C., and Luine, V. N., 2001. Chronic restraint stress enhances radial arm maze performance in female rats. Brain Res. Jun 22; 904(2), PP: 279-89. 
8- Bròdano, G., Colangeli, S., Babbi, L., Gasbarrini, A., Bandiera, S., and Terzi, S., 2011.Osteoporotic vertebral fractures: a disabling and expensive disease of our century. A minimally invasive surgical technique to reduce the pain, the hospitalization, and restore the function. Eur Rev Med Pharmacol S, 15(12), PP: 1473-1477.
9- Brunetton, J., 1993. Pharmacognosie phytochimie plantes rnedicinales. Lavoisier.
10- Cadirci, E., et al., 2010. Atorvastatin reduces tissue damage in rat ovaries subjected to torsion and detorsion: biochemical and histopathologic evaluation. Naunyn-Schmied Arch Pharmacol 381, PP: 455–466.
11- Carrasco, G. A., and Van de Kar, L. D., 2003. Neuroendokrine pharmacology of stress. Eur J Pharmacol, 463, PP: 235-272.
12- Champe, P. C., and Harvey, R. A., 1994. Lippincott-Raven Publishers. Biochemistr, 2, PP: 47-60.
13- Chen, J., and Brown, T. R.  J., 2009.  RussoRegulation of energy metabolism pathways by estrogens and estrogenic chemicals and potential implications in obesity associated with increased exposure to endocrine disruptors BBA-Mol. Cell. Res, 1793, PP: 1128-1143.
14- D'Eon, T. M., Souza, S. C.,  Aronovitz, M.,  Obin, M. S., and Fried, S. K ., 2005. Greenberg Estrogen regulation of adiposity and fuel partitioning. Evidence of genomic and non-genomic regulation of lipogenic and oxidative pathways J. Biol. Chem, 280, PP: 35983-35991.
15- Ekoh, S. N., Akubugwo, E. I., Ude, V. C., and Edwin, N., 2014. Anti-hyperglycemic and anti-hyperlipidemic effect of spices (Thymus vulgaris, Murrayakoenigii, Ocimum gratissimum and Piper guineense) in alloxaninduced diabetic rats International, J Biosci, 4, PP: 179–187.
16- Emel, Ş., and Saadet, G., 2007. Immobilization stress in rat tissues: Alterations in protein oxidation, lipid peroxidation and antioxidant defense system. Comparative Biochemistry and Physiology, Part C 144, PP: 342–347.
17- Esterbauer, H., and Cheeseman, K. H., 1990. Determination of aldehydic lipid peroxidation products: malonaldehyde and 4-hydroxynonenal. Methods Enzymol, 186, PP: 407-21.
18- Fontella, F. U., Siquiera, I. R., Vasconcellos, A. P., Tabajara, A. S., Netto, C. A., and Dalmaz, C., 2005. Repeated restraint stress induces oxidative damage in rat hippocampus. Neurochem Res, 30(1), PP: 11-150.
19- Fuchs, E., Flugge, G., Ohl, F., Lucassen, P., Vollmann- Honsdorf, G. K., and Michaelis ,T., 2001. Psychosocial stress, glucocorticoids, and structural alternation in the tree shrew hippocamous. Physiol Beha,73, PP: 258-291.
20- Karen, C., Schliep Sunni, L., MumfordCatherine, J., VladutiuKatherine, A., Ahrens Neil, J., and Perkins Lindsey, A., 2015. Perceived stress, reproductive hormones, and ovulatory function: a prospective cohort study. Epidemiology. available in PMC. Mar, 26(2), PP: 177–184.
21- Koohi-Hosseinabadi, O., Moini, M., Safarpoor, A., Derakhshanfar, A., and Seperhrimanesh, M., 2015. Effects of dietary Thymus vulgaris extract alone or with atorvastatin on the liver, kidney, heart, and brain histopathological features in diabetic and hyperlipidemic male rats. Springer-Verlag Londo, 24(6), PP: 1311-1315.
22- Lovick, T. A., and Braz, J., 2012. Estrous cycle and stress influence of progesterone on the female brain. Med Biol Res, 45(4), PP: 314-320.
23- Lunderberg, U., Fredrikson, M., Wallin, L., Melin, B., and Frankenhaeuser, M., 1989. Pharmacol Biochem Behav, 33, PP: 381-386.
24- Mamalaki, E., Kvetnansky, R., Brady, L. S., Gold, P. W., and Herkenham, M., 1992. Repeated immobilization stress alters tyrosine hydroxylase, corticotrophin- reeasing homone and corticosteroid receptor messenger ribonucleic Acid levels in rat brain, Jneuroendocrinol, 4, PP: 685-699.
25- Muldoon, M. F., Herbert, T. B., Patterson, S. M., Kameneva, M., and Raible, R., 1995. Manuck SB. Arch Intern Med, 155, PP: 615-620.
26- Numpaque, M. A., Oviedo, L. A., Gil, J. H., García, C. M., and Durango, D. L., 2011. Thymol and carvacrol: biotransformation and antifungal activity against the plant pathogenic fungi Colletotrichum acutatum and Botryodiplodia theobromae. Trop Plant Pathol, 36, PP: 3–13.
27- Nayanatara, A. K., Tripathi, Y., Nagaraja, H. S., Jeganathan, P. S., Ramaswamy, C., Ganaraja, B., Sheila, R., Pai., and Asha, k.,2012.Effect of Chronic Immobilization Stress on some selected Physiological, Biochemical and Lipid Parameters in Wistar Albino Rats. Research Journal of Pharmaceutical, Biological and Chemical Sciences.volum, 3, PP: 34-42.
28- Ossewaarde, L., Hermans, E. J., van Wingen, G. A., Kooijman, S. C., Johansson, I. M., Bäckström, T., and Fernández, G., 2010. Neural mechanisms underlying changes in stress-sensitivity across the menstrual cycle. Psychoneuroendocrinology. 35, PP: 47–55.
29- Paquette, A., Wang, D., Jankowski, M., and Gutkowska, J., 2008. LavoieEffects of ovariectomy on PPAR-α, SREBP-1c and SCD-1 gene expression in the rat liver Menopause, 15, PP: 1169-1175.
30- Puzserova, A., Csizmadiova, Z., Andriansitohaina, R., and Bernatova, I., 2006. Vascular effects of red wine polyphenols in chronic stress-exposed Wistar-Kyoto rats. Physiol Res, 55, PP: 390 47.
31- Radwan, N. l., Hassan, R. I., Qota, E. M., Fayek, H. M., 2008. Effect of natural anti-oxidant on oxidative stability of eegs and productive and preproductive performance of laying Hens. International Journal of Poultry Science, 7 (2), PP: 134-150.
32- Ramchoun, M., Harnafi, H., Alem, C., Benlyas, M., Elrhaffari, L., and Amrani, S., 2009. Study on antioxidant and hypolipidemic effects of polyphenol-rich extracts from Thymusvulgaris and Lavendula multifida. Pharmacogn Res Research, 1, PP: 106–112.
33- Robins, J. M., Hernán, M. A., and Brumback, B., 2000. Marginal structural models and causal inference in epidemiology. Epidemiology, 11, PP: 550–560
34- Roby, M. H. H., Sarhan, M. A., Selim, K. A.,  and Khalel, K. I., 2013. Evaluation of antioxidant Activity, total phenols and phenolic compounds in thyme (Thymus vulgaris L.), sage (Salvia officinalis L.), and marjoram (Origanum majorana L.) extracts. Ind Crop Prod, 43, PP: 827–831.
35- Seung-Joo, L., and Katumi, U., 2005. Department of food science and technology. Identification of volatile components in basil (Ocimumbasilicuml) and thyme leaves (Thymus vulgaris L) and their antioxidant properties. Dongguk University, PP: 37-137.
36- Turakulov, Y., and Burikhanov, R., 1993. Role of norepinephrine in the regulation of thyroid gland functional activity in rabbits. Probl Endokrinol (Mosk), 39(4), PP: 45-48.
37- Wang, J., Roy, S., Roderick, A., Loh, H. H., and Charboneau, R., 2002. Mu-Opioid receptor mediates chronic restraint stress-induced lymohocyte apoptosis. J Immunol, 169, PP: 3630-3636.
دوره 32، شماره 1
فروردین 1398
صفحه 1-10
  • تاریخ دریافت: 14 بهمن 1395
  • تاریخ بازنگری: 28 دی 1396
  • تاریخ پذیرش: 16 اردیبهشت 1397