نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 1. دانشجوی کارشناسی ارشد فیزیولوژی جانوری، دانشکده علوم پایه ، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
2 گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
چکیده
با پیشرفت فناوری نانو و کاربردهای گسترده نانوذرات دی اکسید تیتانیوم در صنایع مختلف، نگرانی در مورد اثرات سمیتی آنها بر محیط زیست و سلامتی انسان وجود دارد. هدف از این مطالعه بررسی اثرات سمیتی نانوذرات دی اکسید تیتانیوم بر پارامترهای خونی و سرمی در موش است. در این مطالعه تجربی، 28 سر موش سوری نر نژاد بالب سی، به چهار گروه شامل یک گروه شاهد و سه گروه آزمایشی تقسیم شدند. نانوذرات دی اکسید تیتانیوم (با غلظتهای 50، 100 و 300 میلی گرم بر کیلوگرم) به مدت 14 روز به صورت دهانی به موشها خورانده شد. در پایان دوره، میزان پارامترهای خونی و سرمی اندازه گیری شدند. نتایج حاصل افزایش قابل توجهی در میزان سلول های سفید خون در گروه دریافت کننده از تمام غلظت های نانوذرات دی اکسید تیتانیوم نسبت به گروه کنترل مشاهده شد ولی در تعداد گلبول های قرمز کاهش مشاهده گردید. میزان هموگلوبین، MCV و نوتروفیلها در غلظت 300 میلی گرم بر کیلوگرم افزایش معنیداری را نشان داد ولی میزان پلاکتها، هماتوکریت، لنفوسیتها، گلوکز و کراتینین به صورت معنی داری کاهش یافتند (P<0.05). یافتهها نشان داد که نانوذرات دی اکسید تیتانیوم سبب اثرات مضری در پارامترهای خونی و سرمی به صورت وابسته به دوز میگردد.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Evaluation the toxicity of Titanium dioxide nanoparticles on hematological and biochemical parameters in mice
نویسندگان [English]
1 1. Department of Biolgy, faculty of Basic Sciences, University of Mohageghe Ardabili, Ardabili ,Iran
2 University of mohaghegh_e_ardabili, Ardabil, lran
چکیده [English]
Considering the development of nanotechnology and extensive use of nanoparticles in different fields of industry, there are concerns about their toxic effects on the environment and human health. The objective of this study was to evaluate the toxicity of titanium dioxide nanoparticles (TiO2-NP) on the hematological and serum parameters of mice. In the present study, 28 adult male mice BALB/c, were divided into four groups; includes a control group and three experimental groups. TiO2 nanoparticles (in concentrations of 50, 100 and 300 mg/Kg) were administered orally to mice for 14 days. Hematological and serum parameters were studied in the collected blood samples. The results showed that all doses of TiO2 nanoparticles increased significantly white blood cells level compared with the control group but the number of red blood cells decreased. Hemoglobin, MCV and neutrophils at concentration of 300 mg/kg showed significant increase but platelets, hematocrit, lymphocytes, glucose and creatinine significantly decreased (p < 0.05). Findings showed that TiO2 nanoparticles cause harmful effects on the hematological and serum parameters in mice in a dose-dependent manner.
کلیدواژهها [English]
بررسی اثرات سمیتی نانوذرات دیاکسید تیتانیوم بر پارامترهای خونی و سرمی موش سفید آزمایشگاهی
پروین شیدایی، ابوالفضل بایرامی* و سمیرا اربابی
ایران، اردبیل، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده علوم پایه، گروه زیستشناسی
تاریخ دریافت: 18/5/96 تاریخ پذیرش: 4/10/96
چکیده
با پیشرفت فناوری نانو و کاربردهای گسترده نانوذرات دیاکسید تیتانیوم در صنایع مختلف، نگرانی در مورد اثرات سمیتی آنها بر محیطزیست و سلامتی انسان وجود دارد. هدف ازاین مطالعه بررسی اثرات سمیتی نانوذرات دیاکسید تیتانیوم بر پارامترهای خونی و سرمی در موش است.دراین مطالعه تجربی، 28 سر موش سوری نر نژاد بالب سی، به چهار گروه شامل یک گروه شاهد و سه گروه آزمایشی تقسیم شدند. نانوذرات دیاکسید تیتانیوم (با غلظتهای 50، 100 و 300 میلیگرم بر کیلوگرم) بمدت 14 روز بصورت دهانی به موشها خورانده شد. در پایان دوره، میزان پارامترهای خونی و سرمی اندازهگیری شدند. نتایج حاصل افزایش قابلتوجهی در میزان سلولهای سفید خون در گروه دریافتکننده از تمام غلظتهای نانوذرات دیاکسید تیتانیوم نسبت به گروه کنترل مشاهده شد ولی در تعداد گلبولهای قرمز کاهش مشاهده گردید. میزان هموگلوبین، MCV و نوتروفیلها در غلظت 300 میلیگرم بر کیلوگرم افزایش معنیداری را نشان داد ولی میزان پلاکتها، هماتوکریت، لنفوسیتها، گلوکز و کراتینین بصورت معنیداری کاهش یافتند (05/0P<). یافتهها نشان داد که نانوذرات دیاکسید تیتانیوم سبب اثرات مضری در پارامترهای خونی و سرمی بصورت وابسته به دوز میگردد.
واژههای کلیدی: نانوذرات دیاکسید تیتانیوم، پارامترهای خونی، پارامترهای سرمی، موش
* نویسنده مسئول، تلفن: 09144559954 ، پست الکترونیکی: abolfazlbayrami@gmail.com
مقدمه
فناوریهای نانو با ایجاد مواد جدید، امید جدیدی برای مهندسین محیطزیست برای مقابله با آلودگی محیطزیست را فراهم نموده است (22). بااینحال قرارگرفتن مصرفکنندگان و گروههای حساس در معرض آنها، نگرانی در مورد تولید و استفاده از آنها را افزایش میدهد (14). با گذر از میکروذرات به نانوذرات، برخی خواص فیزیکی ازجمله نسبت سطح به حجم و رسیدن به قلمرو و اثرات کوانتومی تغییر خواهد کرد. افزایش سطح نسبت به حجم موجب برتری رفتار اتمهای خارجی نسبت به اتمهای داخلی میشود. این رفتار بر خواص شیمیایی ذرات تأثیر میگذارد (19). نانوذرات باتوجه به عملکرد نوری و الکتریکی خاص خود، دارای طیف گستردهای از برنامههای کاربردی در زمینههای بسیاری از ابزار تشخیصی و درمانی هستند (10). تیتانیوم ازجمله فلزاتی هستند که بطور گستردهای استفاده میشوند و نهمین عنصر فراوان روی پوسته زمین میباشد که میتواند وارد زنجیره غذایی بعنوان سفیدکننده در محصولات لبنی، شکلات، پودر شیر، محصولات سویا، سوسیس و سایر مواد شده است. برآورد شده که روزانه حدود 300 میلیگرم تیتانیوم در مواد غذایی مورداستفاده قرار میگیرد (23). نانوذرات دیاکسید تیتانیوم در حال حاضر بهصورت صنعتی در محصولات متعدد مصرفی ازجمله رنگها، مواد غذایی، مواد آرایشی و بهداشتی (13)، خمیردندان و ضدعفونیکنندههای محیطزیست مورداستفاده قرار میگیرد (14) همچنین در درمان تومور، دارورسانی و انتقال ژن به سلولها و بافتها استفاده میشود (27). شواهد زیادی در مورد خطرات بالقوهی نانوذرات دیاکسید تیتانیوم بر سلامتی و محیطزیست بدلیل خواص فیزیکوشیمیایی ازجمله شکل، اندازه، ویژگیهای سطحی و ساختار درونی آنها وجود دارد (20). این ذرات از طرق مختلف ازجمله استنشاق، نفوذ پوستی و خوراکی وارد بدن میشوند (8). در دستگاه گوارش توسط بافت لنفاوی روده جذبشده و وارد رگ خونی میشود و براحتی در سراسر بدن توزیعشده و ممکن است به غشای سلولی نفوذ کرده و وارد میتوکندری شوند و در مسیرهای انرژی میتوکندری شامل فسفریلاسیون اکسیداتیو و گلیکولیز اختلال ایجاد کرده و درنتیجه گونههای فعال اکسیژن ایجادشده موجب آسیب اکسیداتیو در بدن میشود (10). خون یک شاخص مفید در ارزیابی سلامت عمومی انسان است و شاخصهای خونشناسی بعنوان ابزار تشخیص برای بررسی تغییرات فیزیولوژیکی، پاتولوژیکی و متابولیکی در سیستمهای زنده استفاده میشوند زیرا سیستم گردش خون در ارتباط با محیط خارجی قرار دارند (23). در حال حاضر خطرات بالقوه غلظتهای بالای نانوذرات دیاکسید تیتانیوم و اثرات آن بر فاکتورهای خونی که نقش اصلی در ایمنی، انتقال گازهای تنفسی و اعمال متابولیکی در بدن دارند در فاصله زمانی مختلف کمتر شناخته شده است. همچنین باتوجه به کاربردهای زیاد نانو مواد در صنایع مختلف و همچنین تأثیرات مخرب نانوذرات بر روی موجود زنده پژوهش دراین زمینه اهمیت زیادی دارد. ازاینرو دراین پژوهش اثرات نانوذرات دیاکسید تیتانیوم بر فاکتورهای خونی و سرمی موش مورد ارزیابی قرارگرفت.
مواد و روشها
حیوانات: این مطالعه از نوع تجربی بود. تعداد 28 سر موش سفید نر نژاد بالب سی، با وزن 35-40 گرم از خانه حیوانات دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران خریداری شدند. حیوانات در قفسهای مخصوص و بر بستری از پوشال در شرایط کنترلشده (درجه حرارت 1±22 درجه سلسیوس و رطوبت نسب %60 ±10، شرایط نوری 12 ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی) با دسترسی آسان به آب و غذای کافی نگهداری شدند. حقوق حیوانات براساس دستورالعملهای کمیتههای اخلاقی دانشگاه محقق اردبیلی رعایت گردید.
جهت انجام این مطالعه نانوذرات دیاکسید تیتانیوم با میانگین قطر 20 نانومتر و با خلوص 99% و به رنگ سفید از پیشگامان نانومواد مشهد خریداری شد و در آب مقطر (3/0 میلیلیتر) تحت امواج فراصوت بمدت 20 دقیقه حل گردید.
گروههای آزمایشی: حیوانات موردنظر بصورت تصادفی در چهار گروه 7 سری تقسیم شدند که شامل گروه شاهد که به میزان 3/0 میلیلیتر آب مقطر دریافت کردند. گروه دوم، سوم و چهارم بترتیب 50، 100 و 300 میلیگرم بر کیلوگرم نانوذرات دیاکسید تیتانیوم به ازای وزن بدن دریافت کردند. تزریقات بمدت 14 روز پشت سر هم بصورت دهانی تکرار شد (24). در پایان مطالعه حیوانات با کتامین و زایلازین بیهوش شدند. خونگیری از طریق قطع سر (بدون آسیبهای متابولیکی صورت میگیرد.) انجام گرفت.
آزمایشات خونی: نمونه خون در داخل لولهآزمایش حاوی هپارین جمعآوری شد. سپس فاکتورهای خونی شامل سلولهای سفید خون، درصد لنفوسیتها، درصد مونوسیتها، درصد نوتروفیلها، تعداد سلولهای قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت، پلاکت، MCV، MCHو MCHC توسط سل کانتر (SYSMEX KX-2, Japan) اندازهگیری شد.
آزمایشات سرمی: نمونههای خون در لولههای فاقد ماده ضد انعقاد ریخته شد. نمونه خون برای لخته شدن بمدت یک ساعت در دمای آزمایشگاهی قرارگرفت. سپس نمونهها بمدت 20 دقیقه با دور 3000 سانتریفوژ شد. بعد از جداسازی سرم از لخته خون بوسیله سمپلر، میزان گلوکز و کراتینین با دستگاه اتوآنالایزر و کیتهای گلوکز و کراتینین شرکت نوین آزما پژوهان اندازهگیری شدند.
آنالیز آماری: نتایج بدست آمده در این تحقیق بصورت میانگین ± انحراف استاندارد (SEM±Mean) ارائه شده است. برای مقایسه دادههای بدست آمده از نرمافزار آماری SPSS و آنالیز واریانس یکطرفه ANOVA)) و جهت مقایسه میانگین گروهها از آزمون تعقیبی دانکن استفاده گردید(28) و سطح05/0P< ازنظر آماری معنادار در نظر گرفته شد.
نتایج
در مطالعه حاضر سمیت نانوذرات دیاکسید تیتانیوم بر پارامترهای خونی مورد ارزیابی قرارگرفت. نتایج حاصل تغییرات قابلملاحظهای را در میزان پارامترهای خونی نشان داد. همانطور که در جدول 1 مشاهده میشود میزان سلولهای سفید خون با افزایش غلظت نانوذرات، افزایش یافت. و این افزایش در غلظت 100 میلیگرم بر کیلوگرم نسبت به گروه کنترل معنادار است. میزان سلولهای قرمز خون در تمامی گروهها نسبت به گروه کنترل با افزایش غلظت نانوذرات کاهش یافت و این کاهش در غلظتهای 100 و 200 میلیگرم برکیلوگرم تغییرات معناداری را در سطح (05/0P<) نشان داد. میزان هموگلوبین و MCV با افزایش غلظت نانوذرات افزایش یافت و این افزایش در 100 و 300 میلیگرم بر کیلوگرم نسبت به گروه کنترل معنادار است. میزان پلاکت در غلظت 300 میلیگرم بر کیلوگرم افزایش معناداری را نشان میدهد. میزان هماتوکریت در غلظتهای 200 و 300 میلیگرم بر کیلوگرم کاهش معناداری را در سطح (05/0P<) نشان داد. تعداد لنفوسیتها در غلظتهای بالا (300 میلیگرم بر کیلوگرم) بصورت معنادار کاهش یافت. تعداد نوتروفیلها در غلظت 300 میلیگرم بر کیلوگرم افزایش معناداری را در سطح (05/0P<) نشان داد. (جدول1). بررسی تغییرات میزان گلوکز خون موشهای در معرض نانوذرات دیاکسید تیتانیوم در نمودار 1 نشان میدهد که میزان گلوکز در غلظتهای پایین افزایشیافته و این افزایش نسبت به گروه کنترل در سطح05/0P< معنادار است. در غلظت 300 میلیگرم بر کیلوگرم کاهش معناداری را در سطح 05/0 P< نسبت به گروه کنترل نشان داد. (نمودار1)
نمودار 1- بررسی تغییرات میزان گلوکز خون در گروههای کنترلی و آزمایشی دریافتکننده نانوذرات دیاکسید تیتانیوم
جدول 1- غلظت فاکتورهای خونی در گروه شاهد و آزمایشی دریافت کننده نانوذرات دیاکسید تیتانیوم
پارامترهای خونی کنترل 100 mg/kg 50 mg/kg 300 mg/kg
WBC(103/μ 7/0± 4 7/0± 9/4 1/4±7/6 * 3/1±8/7
RBC(106/μl) 2/0±8/7 3/0±2/7 3/0±7/6 * 5/0±9/5 *
HGB(g/dl) 26/1±91/14 31/1± 26/14 21/1±1/15 41/1±5/15*
PLT*10*(103/μl) 2/82±3/820 3/120±4/830 9/101±1/771 9/131±2/750*
HCT(%) 8/0±8/34 6/0±8/38 7 /0±9/29* 1/0±1/26*
MCV(fL) 7/1±3/42 8/0±2/46 6/1±3/49 7/0±2/51 *
MCH(pg) 4/0±15 5/0±7/14 6/0±4/15 4/0±1/16
MCHC(g/dl) 7/0±31 8/0 ± 37* 6/0±2/32 4/0±9/30
Lym(%) 2/6±58 1/3 ±60 01/4±45/56 32/3±51*
Mono(%) 06/1±21/ 2 09/2 ± 66/2 05/1±1/3 09/1±24/2
Neutro(%) 01/6±71/39 24/5±11/37 65/4±23/40 54/2± 43/47*
میانگین دادهها ± انحراف معیار. *تفاوت معنادار بین گروه کنترل و تیمار (05/0P<)
میزان کراتینین در غلظت 50 میلیگرم بر کیلوگرم افزایش معناداری و در غلظت 300 میلیگرم بر کیلوگرم کاهش معناداری را نسبت به گروه کنترل در سطح05/0P< نشان داد (نمودار 2).
نمودار 2- بررسی تغییرات میزان کراتینین خون در گروههای کنترلی و آزمایشی دریافتکننده نانوذرات دیاکسید تیتانیوم
بحث
نانو ذرات میتوانند یکی از عوامل ایجادکننده سمیت در خون باشند. ورود نانوذرات اکسید فلزی در محیطزیست و زنجیره مواد غذایی قرارگرفتن در معرض آنها را افزایش داده و ممکن است بر سلامتی تأثیر بگذارند (6). نانوذرات بدلیل داشتن اندازه فوقالعاده کوچک، مشکل چندانی برای عبور از سدهای فیزیولوژیکی درون بدن نداشته باشند و بهاینترتیب بطور موثراز راه رگهای خون در بافتهای بدن توزیع میشوند (1). هنگامیکه نانوذرات وارد جریان خون میشوند بلافاصله با پروتئینهای پلاسما و سلولهای ایمنی بدن، فاکتورهای انعقادی، پلاکتها و سلولهای خونی تعامل میکنند و موجب فعالیتهای متعدد مانند کاهش یا افزایش تعداد سلولهای خونی، خواص ضد میتوزی، تحریک استرس اکسیداتیو، کاهش فعالیت آنتیاکسیدانی سلول و افزایش تعداد سلولهای درگیر در فرایندهای ایمنی میگردند (7و 11). جهت ارزیابی تغییرات میزان فاکتورهای خونی، در پژوهش حاضر اثر نانوذرات دیاکسید تیتانیوم با غلظتهای50، 100و 300 میلیگرم بر کیلوگرم با قطر 20 نانومتر را بصورت دهانی و اندازهگیری میزان فاکتورهای خونی و سرمی موردمطالعه قرارگرفت. براساس نتایج حاصل میزان سلولهای سفید خون، نوتروفیل و مونوسیت در مقایسه با گروه کنترل در غلظت بالای نانوذرات دیاکسید تیتانیوم افزایش یافت. ولی میزان لنفوسیتها کاهش یافت. مطالعات نشان میدهد نانوذرات بدلیل سطح بزرگتر و درنتیجه نفوذ بیشتر به غشای سلول در غلظتهای بالاتر، میتوانند به میتوکندری سلولهای سفید خون نفوذ کرده و در فعالیت آنزیمی آنها اختلال ایجاد کنند (7). همچنین این ذرات در مونوسیتهای خون محیطی باعث تولید اینترلوکین 1 شده و آنها را فعال میکند و موجب فعال شدن فاکتورهای پیش التهابی میشوند. گونههای فعال اکسیژن تولیدشده توسط نانوذرات دیاکسید تیتانیوم موجب شکست DNA در لنفوسیتها شده و از رونویسی آن جلوگیری میکند (20). نتایج مطالعات نشان داد که نانوذرات از طریق فاگوسیتوز وارد لنفوسیتها میشوند و در سیتوپلاسم پراکندهشده و موجب ایجاد التهاب میگردند (19). همچنین گونههای فعال اکسیژن که توسط نانوذرات تولید میشوند موجب مهار N-استیل سیستئین لنفوسیتها شده و به DNA آسیب وارد میکند و حیات سلول را کاهش میدهد (15). محققان دیگر گزارش کردند که نانوذرات موجب فعال شدن آنزیمهای کاسپازی میتوکندریایی بخصوص کاسپاز 3 در سلولهای سرطانی لنفاوی میشود و باعث مرگ سلولی یا آپوپتوز در آنها میگردند (7). در تحقیقی که توسط داون و همکاران انجامگرفته است، تجویز داخل معدی با دوز بالای نانوذره دی اکسید تیتانیوم موجب کاهش تکثیر لنفوسیتها میشود و در عملکرد ایمنی موش اختلال ایجاد کرده و پاسخ ایمنی را مهار میکند (9). در بسیاری از موارد تنشهای فیزیولوژیک میتواند منجر به کاهش تعداد لنفوسیتها و افزایش نسبت نوتروفیلها شود. از طرف دیگر در اثر غلظتهای بالای نانوذرات تعداد نوتروفیلها بمنظور فاگوسیتوز ذرات ورودی به بدن افزایش مییابد (2). واسانتاراجا و همکاران نشان دادند استفاده از نانوذرات دیاکسید تیتانیوم سبب کاهش میزان لنفوسیتها و مونوسیتها در غلظتهای بالا میشود (23). یو و همکاران در پژوهشی در سال 2013 اثبات کردند که میزان گلبولهای سفید خون در موشهای دریافتکنندهی نانوذرات دیاکسید تیتانیوم در غلظت 300 میلیگرم بر کیلوگرم بدلیل ضایعات ایجادشده در طحال و کبد کاهش مییابد (24). مطالعات صورت گرفته توسط حبیبیان و همکاران نشان داد که میزان سلولهای سفید خون و لنفوسیتها در غلظت 100 میلیگرم بر کیلوگرم در 15 روز کاهشیافته است (12). دراین مطالعه میزان سلولهای قرمز، پلاکت، هماتوکریت بصورت معناداری کاهش یافتند. همچنین نانوذرات میتوانند به سیستم عروقی واردشده و با سلولهای خونی تعامل داشته باشند و اثرات منفی بر ساختار فیزیولوژیکی سلولها ایجاد کنند درنتیجه میتوانند سلولهای خونی بخصوص سلولهای قرمز خون را کاهش دهند. از طرف دیگر قطر بسیار کمتر نانوذرات باعث واکنشپذیری بیشتر آنها شده و اثرات مولکولی را در سلول افزایش میدهد (23). افزایش واکنشپذیری اکسیدکنندهها، اتم اکسیژن را از اسید چرب حذف کرده و منجر به پراکسیداسیون لیپیدی غشا میشود درنتیجه موجب تغییر در نفوذپذیری غشا و سیالیت آنها میگردد (25) این عوامل به غشای سلولی آسیب وارد کرده و سطح آنتیاکسیدانی گونههای فعال اکسیژن را افزایش میدهد و درنهایت منجر به مرگ سلولی میگردد (17). رادیکالهای اکسیژن باعث شکست زنجیره DNA و اکسیداسیون پروتئین میشود (25). استرس اکسیداتیو ایجادشده توسط نانوذرات موجب تغییر شکل و از دست دادن حالت ارتجاعی غشا و انعطافپذیری، تورم و افزایش حجم و درنهایت آسیب به غشا میشود (21). همچنین اثرات منفی بر ساختار فیزیولوژی سلولها، متابولیسم اکسیداتیو، ساختار چربی غشا و عملکرد آن گذاشته و موجب همولیز میگردد (7). مطالعات صورت گرفته بیانگر این است که افزایش غلظت هموگلوبین میتواند بدلیل کاهش حجم پلاسما باشد (3). کاهش قابلتوجه سلولهای قرمز خون ناشی از نانوذرات در غلظتهای بالای نانوذرات دیاکسید تیتانیوم باعث کاهش قابلتوجهی در محتوای اکسیژن خون میشود پسازآن ممکن است متابولیسم و پاسخهای ایمنی را کاهش دهد. مطالعات محققان نشان داد، MCV بدلیل وقفه در دوره میتوزی و آسیب به DNA افزایش مییابد (23). دوان و همکاران در سال 2010 گزارش کردند که کاهش سلولهای قرمز خون و افزایش MCV در اثر کمخونی ناشی از نانوذرات دیاکسید تیتانیوم ایجاد میشود (9). رضایی زارچی بیان کرد که نانونقره باتوجه به غلظت استفادهشده از آن توانست بطور مؤثری در عملکرد انعقادی پلاکتها ازجمله تجمع پلاکتها و چسبیدن پلاکتها به همدیگر اختلال ایجاد کنند که مربوط به تغییر ساختمانی اینتگرین سطح پلاکت و فسفوپروتئین موجود در پلاکتها است. نانوذرات نقره میتوانند بداخل پلاکتها نفوذ کرده و فضاهای واکوئولی و گرانولها را اشغال نموده و مانع گسترش هیالوپلاسمیک و کاهش تجمع پلاکتی شوند (19). همچنین محققان دیگر به این نتیجه رسیدند که نانولولههای کربنی موجب تجمع پلاکتی میشوند و ترومبوز را افزایش میدهند (16). یو و همکاران در سال 2013 گزارش کردند که در اثر نانوذرات دیاکسید تیتانیوم در موش میزان سلولهای قرمز خون کاهش یافت (24). در مطالعه زو و همکاران تجویز خوراکی نانوذرات دیاکسید تیتانیوم به موش در طی 90 روز و با غلظتهای مختلف نشان داد که میزان و سلولهای قرمز خون کاهشیافته است که با نتایج ما مطابقت دارد (26). واسانتاراجا در سال 2015 گزارش کرد که در اثر تجویز خوراکی نانوذرت دیاکسید تیتانیوم در 14 روز بصورت خوراکی میزان سلولهای قرمز خون کاهشیافته است و MCV افزایشیافته است (23). رضایی و همکاران در سال 2011 گزارش کردند که میزان سلولهای قرمز خون و هماتوکریت در حضور نانوذرات دیاکسید تیتانیوم کاهشیافته است (18). در بررسی ما میزان گلوکز در حضور نانوذرات دیاکسید تیتانیوم، غلظتهای پایین افزایش و در غلظتهای بالا کاهش مییابد. که آلکالادی و همکاران به این نتیجه رسیدند به علت تأثیر نانوذرات بر بیان ژن انسولین است که موجب افزایش ترشح انسولین میشود (4). همچنین محققان دیگر گزارش کردند که نانوذرات تیتانیوم دیاکسید تیتانیوم آسیبهای جدی به کبد وارد کرده و در تعادل گلوکز در موش اختلال ایجاد میکند (10). آمارا و همکاران در سال 2013 به این نتیجه رسید که سطح گلوکز در اثر نانوذرات دیاکسید تیتانیوم کاهش مییابد (5). بن سلاما و همکارانش در سال 2015 گزارش کرد که میزان گلوکز در حضور نانوذرات دیاکسید تیتانیوم کاهشیافته است (9)، که با نتایج ما مطابقت دارد.
نانوذرات دیاکسید تیتانیوم در غلظتهای بالا (300 میلیگرم بر کیلوگرم) به علت ایجاد استرس اکسیداتیو زیاد در اثر تولید رادیکالهای آزاد، اثر سمیتی بیشتری بر پارامتر خونی و سرمی در مقایسه با غلظتهای پایین دارند. استفاده ازنانوذرات که منجر به ورود آن به بدن انسان گردد در شرایط آزمایشگاهی امکان ندارد ولی اخیراً داروهای گیاهی و شیمیایی که با حاملهای نانوذره وارد بدن انسان میگردند در حال بررسی است و کارهای آزمایشگاهی روی آن در حال انجام میباشد. لذا علاوه بر ورود ناخواسته نانوذرات از طریق لوازم بهداشتی، پوشاک و حتی محصولات کشاورزی امکان استفاده از داروهایی که بر پایه نانوذرات تهیه شدند نیز وجود خواهد داشت. بااینوجود، تعمیم نتایج در انسان به مطالعات بیشتری نیاز دارد.
تشکر و قدردانی
بدینوسیله از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه محقق اردبیلی به خاطر حمایت مالی این تحقیق قدردانی میشود.