بررسی‌ زیست شناسی شب پره خوشه خوار انگور Lobesia botrana (Lepidoptera: Tortricidae) در شرایط آزمایشگاهی و مزرعه‌ای داریون استان فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه زراعت و اصلاح نیاتات دانشکده کشاورزی دانشگاه ازاد اسلامی واحد کرچ

چکیده

کرم خوشه‌خوار‌انگور Lobesia botrana (Denis & Schiffermüller, 1775) (Lepidoptera: Tortricidae) یک آفت مهم در استان فارس بوده و در سال‌های طغیانی خسارت فراوانی‌را ایجاد می-کند. زیست‌شناسی این آفت تحت شرایط آزمایشگاهی و در شرایط آب‌وهوایی داریون در سال 1393 مورد بررسی قرار گرفت . در شرایط آزمایشگاهی پس از گذشت یک هفته تعداد تخم به ازای هر ماده به طور میانگین 66/52 تخم بود و ، بیشترین و کمترین درصد تخم گذاری به طور میانگین به ترتیب روی خوشه ها (2/62) و روی شاخه ها (1/18) مشاهده شد. میانگین طول دوره جنینی ، لاروی و شفیرگی به ترتیب4/7 ، 6/18و4/5روز محاسبه شد. در شرایط طبیعی میانگین تعداد تخم هر شب پره ماده در نسل اول تا چهارم به ترتیب 4/72 ، 6/75 ، 6/84 و 8/58 عدد شمارش شد . در این شرایط میانگین دوره رشد جنینی طی نسل‌های اول تا چهارم به‌ ترتیب برابر با 2/8 ، 6 ، 6/4 و 4/4 روز بود. میانگین دوره لاروی شب پره خوشه‌خوار انگور طی نسل های اول تا چهارم به ترتیب برابر با 8/25 ، 23 ،20 و 6/19 روز محاسبه شد. میانگین مدت زمان تعذیه برای لاروهای نسل اول تا چهارم به ترتیب برابر با 4/24 ،4/21 ، 6/18 و 4/17 روز به دست آمد. طول دوره شفیرگی برای نسل های اول تا سوم به ترتیب برابر با 2/7 ، 5 و 8/4 محاسبه شد و شفیره‌های نسل چهارم درون پیله ای سفید رنگ در پناهگاه های زمستانی از جمله پوستک های درختان مو زمستان گذرانی نمودند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Study on Biology of Lobesia botrana (Lepidoptera: Tortricidae) Under Laboratory and Field Conditions in Daryon, Fars Province.

نویسنده [English]

  • maryam moarefi

karaj branch islamic azad university ,karaj, Iran

چکیده [English]

Lobesia botrana (Denis & Schiffermüller, 1775) (Lepidoptera: Tortricidae) is one of the most injurious pests during the years of outbreak in Fras province. Its biology has been studied in Daryon region at temperature of 28±2 ºC with RH 65% and photoperiod of 16:8 (L: D) h under laboratory conditions. As a result, it was determined that after one week, the average of egg per female was 52.66 with the highest and the lowest percentage of oviposition on clusters (62.2) and (18.1) on twigs respectively. The mean periods of embryonic, larval and pupal stages were 7.4, 18.6 and 5.4 days, respectively. In normal conditions, the mean number of eggs per female in the first to fourth generations is 72.4, 75.6, 84.6 and 58.8. The average of larvae growth period during these generations is 25.8, 23, 20 and 19.6 days and the larval feeding period is 24.4, 21.4, 18.6 and 17.4 days on average. In the first, second and third generation the mean pupal stage period is 7.2, 5 and 4.8 days and the fourth generation provided the overwintering stage. These results could be useful in improving the management and control of this pest.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Biology
  • Grapevine
  • Moth
  • Fars

بررسی زیست‌شناسی شب‌پره خوشه خوار انگور Lobesia botrana

(Lepidoptera: Tortricidae) در منطقه داریون استان فارس

مریم معرفی

کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه اصلاح نباتات

تاریخ دریافت: 11/8/96                تاریخ پذیرش: 21/3/97

چکیده

کرم خوشه­خوار­انگور Lobesia botrana (Denis & Schiffermüller, 1775) (Lepidoptera: Tortricidae) یک آفت مهم در استان فارس بوده و در سال­های طغیانی خسارت فراوانی ­را ایجاد می­کند. زیست­شناسی این آفت تحت شرایط آزمایشگاهی و در شرایط آب­وهوایی داریون در سال 1393 موردبررسی قرارگرفت. در شرایط آزمایشگاهی پس از گذشت یک هفته تعداد تخم به ازای هر ماده به‌طور میانگین 66/52 تخم بود و بیشترین و کمترین درصد تخم‌گذاری به‌طور میانگین به ترتیب روی خوشه‌ها (2/62) و روی شاخه‌ها (1/18) مشاهده شد. میانگین طول دوره جنینی، لاروی و شفیرگی به ترتیب 4/7، 6/ 18و4/5 روز محاسبه شد. در شرایط طبیعی میانگین تعداد تخم هر شب‌پره ماده در نسل اول تا چهارم به ترتیب 4/72، 6/75 ، 6/84 و 8/58 عدد شمارش شد. دراین شرایط میانگین دوره رشد جنینی طی نسل­های اول تا چهارم به­ ترتیب برابر با 2/8، 6، 6/4 و 4/4 روز بود. میانگین دوره لاروی شب‌پره خوشه خوار انگور طی نسل‌های اول تا چهارم به ترتیب برابر با 8/25، 23،20 و 6/19 روز محاسبه شد. میانگین مدت‌زمان تغذیه برای لاروهای نسل اول تا چهارم به ترتیب برابر با 4/24، 4/21، 6/18 و 4/17 روزبه دست آمد. طول دوره شفیرگی برای نسل‌های اول تا سوم به ترتیب برابر با 2/7، 5 و 8/4 محاسبه شد و شفیره­های نسل چهارم درون پیله‌ای سفیدرنگ در پناهگاه‌های زمستانی ازجمله پوستک‌های درختان مو زمستان گذرانی نمودند.

واژه‌های کلیدی: کرم­خوشه­خوار­انگور، زیست­شناسی، فارس

نویسنده مسئول، تلفن: 02634183977، پست الکترونیکی: Maryam.moarefi@gmail.com

مقدمه

 

شب‌پره خوشه خوار انگور Lobesia botrana (Denis & Schiffermüller, 1775) (Lepidoptera: Tortricidae) یک‌گونه با منشأ پالئارکتیک است. این حشره به‌ویژه از اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در نواحی موکاری اروپا به‌ویژه فرانسه، پرتغال، اسپانیا، ایتالیا، یوگوسلاوی سابق، یونان، رومانی و شبه‌جزیره کریمه گسترش یافت. خسارت این آفت در آسیای صغیر، فلسطین، الجزایر و مصر شدید می­باشد (14). این آفت در کلیه مناطق موکاری ایران ازجمله استان فارس نیز وجود دارد. آفت در سال­های طغیانی از توان خسارت زایی بالایی برخوردار بوده و در آلودگی­های شدید می­تواند بخش زیادی از محصول را از بین ببرد (10). در ایران به دلیل استفاده از انگور به صورت­های مختلف همچون خشکبار، میوه تازه و صنایع مختلف تبدیلی این میوه از ویژگی­های خاصی برخوردار است. براساس آمار سال 1393 استان فارس با دارا بودن سهم 07/14 درصدی از کل محصولات باغی و دارا بودن سهم 14/17 درصدی از کل میزان تولید محصولات باغبانی بیشترین تولید باغ‌های کشور را دارد. انگور با سهم 05/3 میلیون تن و سهم 46/18 درصدی بعد از سیب در رتبه دوم تولید بوده که استان فارس با سهم 16 درصدی از تولید این محصول در رتبه اول قرار دارد (3). شب­پره خوشه خوار انگور برای اولین بار در سال 1775در اتریش توسط Denis and Schiffermüller  شناسایی و سپس به‌عنوان آفت مو در این کشور توصیف شد (14). این آفت برای اولین بار در سال 1324 از موستان­های ارومیه توسط کوثری جمع‌آوری شد (2). خسارت مستقیم آفت از طریق تغذیه لاروها از غنچه، خوشه، جوانه، دم خوشه، دم گل، غوره (8 و14) و کشمش (13) می‌باشد و خسارت غیرمستقیم آن مساعد کردن شرایط و انتقال بیماری پوسیدگی خاکستری است (18). خسارت خوشه خوار انگور در ارومیه 25 % گزارش‌شده است (8) که در طغیان‌های شدید خسارت این آفت تا 90درصد محصول می­رسد (1). شب‌پره خوشه خوار انگور چند خوار می‌باشد و در برخی از کشورها میزبان­های دیگری شامل درختچه­های زینتی و همچنین زیتون برای این آفت گزارش‌شده است (14، 23 و 24). باتوجه به اهمیت انگور، سطح زیر کشت آن و خسارت شب‌پره خوشه خوار انگور در استان فارس این تحقیق برای بررسی زیست‌شناسی این حشره در شرایط آزمایشگاهی و طبیعی انجام شد.

مواد و روشها

به‌منظور مطالعه زیست‌شناسی کرم خوشه خوار انگور در داریون استان فارس که جزء مناطق معتدل می‌باشد، باغی با سطح کشت حدود 3 هکتار انتخاب و بررسی‌های مورد نظر از اواخر تابستان 1392 آغاز گشت. سیستم‌های موجود دراین ایستگاه براساس موهای فرم پا کوتاه و فرم پا بلند بود. انگورهای موجود نیز از واریته­های ریش‌بابا (زرد و سیاه) و عسگری بودند. جهت بررسی زیست‌شناسی کرم خوشه خوار انگور در شرایط آزمایشگاهی بسته به فنولوژی درخت مو و زمان آزمایش شاخه­های مو حامل خوشه را تهیه و به قفس­های آزمایشی مکعب مستطیل شکل با طول و عرض و ارتفاع 44 ×35 ×30 سانتی­متری انتقال داده شدند. دو سطح جانبی از شیشه تشکیل شده بود و برای عبور هوا از توری با مش بسیار ریز استفاده شد. درون هرکدام از قفس­ها دو ظرف پلاستیکی کوچک یکی حاوی آب برای قراردادن شاخه به درون آن و دیگری حاوی محلول قند وجود داشت. ظرف حاوی قند دارای درپوش سوراخ‌داری بود که فتیله­ای پنبه­ای از آن خارج‌شده و جهت تغذیه شب­پره­ها استفاده شد. برای تغذیه لاروهای نسل اول از غنچه‌های گل استفاده گردید و برای حفظ تازگی خوشه­ها، به‌طور یک روز در میان با خوشه­های جدید تعویض شدند. برای نسل­های دوم و سوم نیز به ترتیب غوره و انگور مورد استفاده قرارگرفت. درون هر قفس تعداد یک جفت شب‌پره نر و ماده تازه از شفیره خارج‌شده کرم خوشه خوار انگور قرار داده شد. به این ترتیب وضعیت تخم‌گذاری و تعداد تخم‌ها، طول دوره جنینی، طول دوره لاروی و شفیرگی تعیین و موردمطالعه قرارگیرد. بدین منظور در سال 1393 شفیره‌ها در طبیعت و از محل زمستان گذرانی آفت جمع‌آوری‌شده، به آزمایشگاه انتقال داده شدند.

برای بررسی زیست‌شناسی آفت در شرایط طبیعی در قفس‌هایی به طول و عرض و ارتفاع 37×24×45 سانتی­متر استفاده شد. پوشش این قفس‌ها از توری با مش بسیار ریز فراهم شد و برای سهولت بازدید و تعیین وضعیت آفت در قسمت آن زیپی تعبیه گردید. هر قفس روی یک یا دوشاخه مو قرارگرفته و درنتیجه مطالعه مراحل مختلف زیستی آفت درون قفس‌ها صورت ­گرفت. تخم­گذاری شب‌پره‌ها (حاصل از شفیره‌های زمستان گذران) 7 الی 10 روز بعد از رهاسازی آنها در قفس آغاز و تعداد تخم­های گذارده شده به‌دقت شمارش شد. جهت مطالعه دوره جنینی از تخم­های هم سن دو روزه استفاده گردید و بنابر اقتضای زمانی برای نسل­های متفاوت روی خوشه­های متراکم، غوره­ها و حبه‌های دو مزه و شیرین قرار داده ­شدند، تا به این صورت طول دوره لاروی و مدت تغذیه موردبررسی قرارگیرد. نتایج حاصل از این بررسی­ها برای دانستن مدت‌زمان لازم برای تکمیل هرکدام از مراحل زیستی آفت اعم از تخم، لارو، شفیره و حشره کامل در طول یک نسل بود. لازم به ذکر است که برای مطالعه زیست‌شناسی آفت در نسل‌های مختلف و تعیین زمان نسل‌ها، از دو عدد تله فرمونی نیز استفاده گردید.

به‌منظور بررسی زیست آفت در شرایط آزمایشگاه با دما، رطوبت نسبی و دوره نوری یکسان (درجه حرارت 28-30 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 65 درصد با دوره نوری  16:8 تعداد یک جفت شب‌پره نر و ماده درون هر قفس رهاسازی شد (16). این قفس‌ها حاوی شاخه­های انگور فاقد هرگونه تخم احتمالی، همراه با برگ و خوشه بودند که ضمن مراقبت روزانه به‌منظور جلوگیری از خشک شدن، علاوه برقرار دادن آنها در ظرف آب، هر دو روز یک‌بار با شاخه جدید تعویض می­شدند. چند روز بعد از جفت­گیری شب­پره­های نر­ و ماده و احتمال تخم‌ریزی آنها از شاخه­های داخل قفس بازدید به‌عمل‌آمده تا محل تخم­گذاری و تعداد تخم­های گذاشته‌شده مشخص شوند. جهت مطالعه دوره لاروی شب‌پره خوشه خوار انگور تعدادی از تخم­های گذاشته‌شده توسط شب­پره­های ماده در آزمایش‌های قبلی را در درون قفس‌هایی که برای این منظور فراهم گردیده بودند قرارداده، و در درجه حرارت 28-30 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 65 درصد با دوره نوری 16:8 مراقبت­های روزانه صورت گرفت. ماده غذایی مورد مصرف لاروها در طی پرورش­های فوق در ماه­های تابستان حبه­های انگور بود. در طی پرورش­هایی که از لاروهای شب­پره خوشه خوار انگور، تحت شرایط کنترل شده آزمایشگاه در اواخر بهار و اوایل تابستان 1393 به عمل آمد تعدادی شفیره سالم فراهم گردید و در 5 قفس نگهداری شدند (محل تشکیل این شفیره در بین غوره‌های به هم چسبیده انگور بود که اطراف آن با فضولات پرشده بود). چند روز پس از ثابت شدن لاروها، شفیره­ها شکل کامل به خود گرفتند. شفیره­های زنده با تحریک یک عدد سوزن بندهای ماقبل انتهایی بدن خود را کمی حرکت می­دادند.

نتایج

دوره و محل تخم­گذاری آفت: باتوجه به مشاهدات روزانه یک جفت شب­پره نر و ماده رهاشده در قفس­های آزمایشی نتایج حاصله از بررسی تعداد تخم و محل تخم­گذاری آنها در جدول شماره1 آورده شده است.

 

جدول 1- بررسی تعداد تخم و محل تخم‌ریزی شب‌پره خوشه خوار انگور در شرایط آزمایشگاهی 1393

شماره تکرار

تعداد تخم

درصد تخم روی شاخه‌ها

درصد تخم روی برگ‌ها

درصد تخم روی خوشه‌ها

1

54

6/10

5/36

9/52

2

41

-

9/32

1/67

3

63

5/7

8/25

6/66

میانگین

66/52

1/18

73/31

2/62

 

در شرایط آزمایشگاهی بعد از گذشت یک هفته تعداد تخم به ازای هر ماده به‌طور میانگین 66/52 بود و بیشترین درصد تخم­گذاری روی خوشه­ها صورت گرفت (2/62 درصد). اغلب تخم­گذاری­های مشاهده‌شده به‌صورت انفرادی بود. محل تخم­گذاری شب­پره­ها روی شاخه درست روی دم برگ در نزدیکی شاخه و در برگ­ها در سطح‌رویی بود و هیچ‌گونه تخم­گذاری در سطح زیرین دیده نشد. کمترین درصد تخم­گذاری نیز روی شاخه­ها مشاهده گردید (1/18درصد). بررسی­ها نشان داد که بیشترین طول دوره جنینی 10 روز و کمترین آن 6 روز می­باشد و به‌طور میانگین دوره جنینی در شرایط آزمایشی برای این آفت 4/7 روز بود.

دوره لاروی آفت: تغذیه لاروها، پس از خروج از تخم و طی شدن مدت سرگردانی­ صورت گرفت. تغذیه ابتدا از پوسته حبه­ها و سپس عمیق­تر و درنهایت به حفر سوراخ و ایجاد تونل ختم گردید. ایجاد تارهای ابریشمی توسط لاروها باعث چسباندن دانه­های انگور به یکدیگر گردید و درنهایت چسبیدن کل دانه­ها به یکدیگر را سبب شد.

طول دوره لاروی تا تشکیل شفیره حداقل 17 و حداکثر 20 روز و به‌طور میانگین 6/18 روز بود. لاروها، 1 الی 2 روز قبل از تبدیل‌شدن به شفیره تغذیه را به پایان رساندند و در بین حبه­های انگور به هم چسبیده ثابت ماندند. در طی پرورش‌هایی که از لاروهای شب­پره خوشه خوار انگور در شرایط ذکرشده آزمایشگاه به عمل آمد، تعدادی شفیره سالم به دست آمد. طی مراقبت­های روزانه، تاریخ شکل‌گیری شفیره­ها و ظهور شب‌پره های موجود در 5 قفس یادداشت شدند. نتایج حاصل از مشاهدات روزانه حداقل دوره شفیرگی را 4 روز، حداکثر 7 روز و به‌طور میانگین 4/5 روز محاسبه شد. نتایج حاصل از بررسی‌های آزمایشگاهی دوره جنینی، لاروی و شفیرگی در جدول شماره 2 آمده است.

جدول2- بررسی حداقل ، حداکثر و میانگین طول دوره جنینی ، لاروی و شفیرگی شب‌پره خوشه خوار در شرایط آزمایشگاهی 1393

دوره زیستی

حداقل

حداکثر

میانگین

دوره جنینی

6

10

4/7

دوره لاروی

17

20

6/18

دوره شفیرگی

4

7

4/5

بررسی و مقایسه تعداد و دوره تخم‌گذاری، دوره‌های مختلف جنینی، لاروی و شفیرگی در نسل‌های مختلف در شرایط آب و هوایی داریون:

1. بررسی تعداد تخم و دوره تخم‌گذاری شب‌پره‌های ماده طی نسل‌های مختلف: تخم‌گذاری شب‌پره‌های ماده نسل اول دو تا سه هفته پس از ظهور اولین حشرات کامل و مقارن با مرحله تفکیک خوشه‌های فشرده انجام شد. به‌عبارت‌دیگر تخم­گذاری یک هفته تا 10 روز بعد از اولین اوج ظهور حشرات کامل انجام گرفت. شب‌پره ها دراین زمان (نسل اول) تخم­های خود را روی خوشه­های جوان و غنچه­های گل دهنده گذاشتند. به همین ترتیب در نسل دوم تخم­گذاری شب پره­های ماده تقریباً از اواخر خردادماه آغاز شد و ماده­ها همچنان تخم­های خود را به‌صورت انفرادی روی غوره­ها قراردادند. در نسل سوم تخم­گذاری شب‌پره‌های ماده تقریباً 3 الی 4 روز بعد از جفت­گیری آغاز شد. شب­پره­های این نسل نیز تخم­های خود را روی غوره­های رسیده واریته­های مختلف که به‌صورت دو مزه، ترش و شیرین بودند قراردادند. تخم­گذاری نسل چهارم روی میوه­های کاملاً رسیده انجام گرفت.

میزان تخم­گذاری ماده­های نسل اول به ترتیب حداقل و حداکثر 54 و 92 و به‌طور میانگین 4/72، ماده­های نسل دوم به ترتیب حداقل و حداکثر 57 و 103 و به‌طور میانگین 6/75، ماده­های نسل سوم به ترتیب حداقل و حداکثر 68 و 100 و به‌طور میانگین 6/84 و ماده­های نسل چهارم به ترتیب حداقل و حداکثر 42 و 79 و به‌طور میانگین 8/58 عدد تخم بود.

2. دوره رشد جنینی شب­پره خوشه خوار انگور در شرایط طبیعی: میانگین دوره رشد جنینی (از زمان تخم­گذاری تا تفریخ تخم و خروج لاروها) در طی نسل­های اول، دوم سوم و چهارم در میانگین درجه حرارت­های 30/19، 47/28، 25/31 و 27/ 29 سلسیوس به ترتیب 2/8، 6، 6/4 و 4/4 روز بود.

3. دوره لاروی شب­پره خوشه خوار انگور: مدت‌زمان کوتاهی بعد از تخم­گذاری و تکمیل دوره رشد جنینی، لاروهای سن اول ظاهر شدند. محل خروج و حدود فعالیت لارو در نسل‌های مختلف و در ارتباط با مراحل مختلف رشدی انگور تفاوت داشت. لاروهای نسل اول بیشتر در بین غنچه­های گل، لاروهای نسل دوم در بین غوره­های انگور و نسل‌های سوم و چهارم بین حبه­های رسیده خوشه­های انگور ظاهر شدند. میانگین دوره رشد لاروی طی نسل­های اول تا چهارم در میانگین حرارت­های 31/24، 72/30، 25/31 و 27/29 سلسیوس به ترتیب برابر با 8/25، 23، 20 و 6/19 روز بود. میانگین مدت تغذیه لاروها از غنچه­ها (برای نسل اول)، غوره (برای نسل دوم) و حبه­های رسیده (برای نسل سوم و چهارم برابر با 4/24، 4/21،6/18 و 4/17 روز بود.

4. دوره شفیرگی شب‌پره خوشه خوار انگور: مدتی بعد از تغذیه لاروها و تکمیل دوره لاروی، شفیره­ها تشکیل شدند. در فاصله آخرین تغذیه لارو تا قبل از تشکیل شفیره همواره یک دوره سرگردانی تقریباً به مدت یک الی دو روز و به‌صورت ثابت شدن در محل موردنظر که اغلب بین فضاهای موجود در حبه‌های بهم فشرده و الیاف­های چوبی شاخه یا تنه بود، مشاهده گردید. میانگین طول دوره شفیرگی برای نسل­های اول تا سوم در میانگین درجه حرارت‌های 72/26، 87/30 و 91/28 درجه سلسیوس به ترتیب 2/7، 5 و 8/4 روز بود. بیشتر لاروهای سن آخر نسل چهارم بعد از رسیدن به حد نهایی رشد خود به درون پناهگاه­های زمستانی ازجمله پوستک­های درختان رفته و درون پیله­ای سفیدرنگ تبدیل به شفیره شدند و تا بهار سال بعد زمستان گذرانی کردند. میانگین تخم، دوره جنینی، لاروی، طول دوره تغذیه و دوره شفیرگی در جدول شماره 3 آمده است.

 

جدول 3- بررسی طول دوره مراحل نابالغ و طول دوره تغذیه شب‌پره خوشه خوار انگور در داریون استان فارس 1393

نسل

تخم

دوره جنینی

دوره لاروی

طول دوره تغذیه

دوره شفیرگی

اول

4/72

2/8

8/25

4/24

2/7

دوم

6/75

6

23

4/21

5

سوم

6/84

6/4

20

6/18

8/4

چهارم

8/58

4/4

6/19

4/17

-

 

بحث و نتیجه‌گیری

در شرایط آزمایشگاهی و با تغذیه از رژیم غذایی مصنوعی (آب وقند) بعد از گذشت یک هفته تعداد تخم به ازای هرماه به‌طور میانگین 66/52 تخم و بیشترین درصد تخم­گذاری روی خوشه­ها و به‌صورت انفرادی صورت گرفت (2/62 درصد). محل تخم­گذاری شب‌پره‌ها روی شاخه، روی دم برگ‌ها، در نزدیکی شاخه و محل تخم­گذاری در برگ­ها در سطح‌رویی بود و هیچ‌گونه تخم­گذاری در سطح زیرین دیده نشد. کمترین درصد تخم­گذاری نیز روی شاخه­ها مشاهده گردید (1/18 درصد). می­توان نتیجه گرفت که در شرایط آزمایشگاهی خوشه نسبت به شاخه و برگ دارای ترجیح تخم­گذاری می‌باشد. مطالعه‌های قبلی نشان داد که ماده­ها یک تا سه روز پس از جفت­گیری تخم­گذاری می­کنند (12 و26). همچنین تحت شرایط آزمایشگاهی با تغذیه از رژیم غذایی مصنوعی به‌طور میانگین 75 تخم در روز و در شرایط مطلوب با تغذیه از رژیم غذایی انگور 135 در روز گذاشته می‌شود (18). بررسی‌ها بر روی شب‌پره خرنوب نشان می‌دهد که بیشتر مراحل دوران رشدی شب‌پره خرنوب در رژیم غذایی مصنویی کوتاه‌تر از رژیم غذایی طبیعی (پسته) است (4). تحت شرایط آزمایشگاهی رطوبت نسبی بالا، طول عمر و میزان تخم­گذاری ماده­ها را افزایش می‌دهد (18). در بررسی حاضر همچنین مشخص شد که بیشترین طول دوره جنینی 10 روز و کمترین آن 6 روز می­باشد و به‌طور میانگین طول دوره جنینی در شرایط آزمایشی برای این آفت 4/7 روز می­باشد. تحقیقات دیگر دوره جنینی تخم را 8-10 روز گزارش کرده اند (19). طول دوره لاروی حداقل 17 و حداکثر20 روز و به‌طور میانگین 6/18 روز بود. در بررسی­های قبلی طول مرحله لاروی 17-18 روز (19) بوده است.

نتایج حاصل از آزمایش های ما حداقل دوره شفیرگی را 4 روز حداکثر 7 روز و به‌طور میانگین 4/5 روز نشان داد. این دوره در مطالعات سایر محققین 7-16 روز (19) و دوره شفیرگی 7-8 روز گزارش‌شده است (12و20). در دمای بالاتر، شفیره­هایی که به دیاپوز می­روند بین 6-10 روز در آزمایشگاه کامل می­شوند (16 و27). اختلافات موجود را می‌توان به تفاوت شرایط آزمایش مانند دما، رطوبت و دوره نوری نسبت داد. (5) به نقل از هاتچینسون و همکاران (1994) و پاریش و بال (1993) می‌افزایند که دما به روش‌های مختلف بر تولیدمثل، طول عمر و رشد ونمو تأثیر می‌گذارد. بررسی‌ها بر روی
faldermanni Lilioceris نشان می‌دهد دما بر سرعت این حشره تأثیرگذار بوده و با افزایش دما، طول دوره رشد و نمو در تمام مراحل رشدی از تخم تا حشره کامل کاهش می‌یابد (9).

ظهور حشرات کامل تابع شرایط آب وهوایی می باشد. حشرات کامل نسل اول زمانی ظهور می­کنند که دمای هوا 10 -12 روز بیش از آستانه 10 درجه سلسیوس باشد (21 و26). شرایط مطلوب برای فعالیت شب­پره در دمای بالای 20 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 70-40 درصد رخ می­دهد (22). ظهور حشرات نسل اول در هفته اول فروردین‌ماه صورت می­گیرد. بررسی­های ما نشان می­دهد که شروع تخم­گذاری دو تا سه هفته پس از ظهور اولین شب‌پره‌ها انجام گرفت. دوره بین اولین شکار و اولین تخم­گذاری در پرواز اول 8-12 روز گزارش‌شده است (18). تخم­ها به‌صورت انفرادی روی خوشه‌های جوان، غنچه گل دهنده و دم گل‌های انگور گذاشته شدند. در سایر مطالعات گزارش شده است شب‌پره‌ها بعد از تغذیه و جفتگیری شروع به تخم­گذاری کرده و تخم­ها را روی جوانه­های گل­دهنده ودم گل‌های مو قرار می­دهند (8). ماده­ها تخم­های خود را روی جوانه­های در حال باز شدن، دم خوشه­های در حال رشد، انتهای شاخه­های جوان و در بعضی مواقع روی برگ­ها می­گذارند (6). بررسی­ها در شرایط طبیعی نشان داد که تعداد تخم هر شب­پره ماده در نسل اول، دوم، سوم و چهارم به ترتیب و به‌طور میانگین 4/72، 6/75، 6/84 و 8/58 عدد می‌باشد. تعداد تخم­های نسل اول خوشه خوار انگور 50 – 60 عدد می‌باشد و در شرایط مساعد گاهی به 100 عدد نیز می‌رسد (8). به ترتیب میانگین تخم هر ماده را طی پروازهای اول تا سوم به ترتیب 78، 87 و 104 تخم را گزارش شده است (18). در منطقه سی سخت دوره تخم‌گذاری نسل اول 15-30 اردیبهشت‌ماه، نسل دوم 10-15 مردادماه و در نسل سوم 10-15 شهریورماه گزارش شده است (7). نسل اول شب­پره خوشه خوار انگور، روی درختان تخم‌ریزی نمی­کنند (17). دوره رشد جنینی تخم­های نسل اول در شرایط آب‌وهوایی شیراز به‌طور میانگین 2/8 روز به طول انجامید.  این دوره توسط محققین دیگر ده روز گزارش شده است (1 ،6 و8). دوره جنینی در بهار حدود 7-11 روز و در طول تابستان 3-5 روز محاسبه شده است (12، 18 و 26). مدت‌زمان کوتاهی بعد از تخم­گذاری و تکمیل دوره رشد جنینی، لاروهای نسل اول ظاهر شدند. به ترتیب میانگین مدت تغذیه و طول مدت لاروهای این نسل 4/24 و 8/25 روز بود. لاروهای نسل اول از جوانه­ها و گل­ها تغذیه می­کنند و سپس به خوشه­های گل‌آذین حمله می­کنند (21). بررسی­های انجام شده نشان داد که لاروهای نسل اول از غنچه‌های گل دهنده تغذیه می­کنند. در منطقه شهریار کرج لاروهای نسل اول از جوانه­ها، دم­برگ­ها و خوشه‌های گل و گاهی از برگ‌های جوان تغذیه می­کنند (6). در استان فارس لاروهای نسل اول از جوانه­های غنچه­های گل تغذیه می‌کنند (10). مرحله لاروی در بهار 4-5 هفته می‌باشد (12و 26) و دوره تغذیه لاروها 3-4 هفته می­باشد (1). میانگین طول دوره شفیرگی برای نسل­ اول در حرارت­های 72/26 درجه سلسیوس به ترتیب 2/7 روز بود. این دوره در نسل اول هفت روز ذکرشده است (14).

ظهور شب­پره­های نسل دوم در دهه اول خردادماه صورت گرفت. میانگین دوره جنینی، طول دوره لاروی، مدت تغذیه و دوره شفیرگی آفت به ترتیب 6 ،23، 4/21، 5 روز بود. مدت نشو و نمای لاروی دراین نسل 21 روز گزارش شده است (14). بررسی­ها نشان می‌دهد طول دوره لاروی در بهار 5 - 4 هفته می‌باشد (12 و 25). بررسی های ما نشان داد که لاروهای نسل دوم از غوره‌های انگور تغذیه می‌کنند. در شهریار کرج لاروهای نسل دوم از غوره‌ها (6) و در شیراز از غوره‌های نارس (10) تغذیه می‌کنند.

ظهور شب­پره­های نسل سوم اوایل تیرماه بود. میانگین دوره جنینی، طول دوره لاروی، مدت تغذیه و دوره شفیرگی آفت به ترتیب 6/4، 20 ،6/18 و 8/4 روز بود. به علت شرایط آب‌وهوایی در تابستان دوره لاروی نسبت به نسل قبل کوتاه­تر شد. بررسی‌ها نشان می­دهد طول مرحله لاروی در تابستان 2-3 هفته می­باشد (12و 25). بررسی­های ما نشان داد که لاروهای نسل سوم از غوره‌های انگور (دو مزه) تغذیه می­کنند. در شهریار کرج لاروهای نسل سوم از دانه­های انگور (6) و در شیراز از غوره‌های رسیده و حبه­های انگور دو مزه تا شیرین (10) تغذیه می­کنند.

ظهور شب­پره­های نسل چهارم از حدود هفته اول شهریورماه بود. میانگین دوره جنینی، طول دوره لاروی و مدت تغذیه به ترتیب برابر با 4/4 ، 6/19 و 4/17 روز می­باشد و شفیره‌های حاصل از این نسل، شفیره‌های زمستان گذران هستند. باتوجه به مشخص شدن طول دوره جنینی در شرایط آزمایشگاه و شرایط طبیعی می‌توان بااستفاده از تله‌های فرمونی اقدام به مشخص کردن اوج جمعیت در نسل‌های مختلف نموده و سپس بسته به شرایط اقدامات مناسب کنترلی را انجام داد.

بررسی‌های ما نشان داد که لاروهای نسل چهارم از حبه­های رسیده تغذیه می­کنند. لاروهای نسل چهارم در شیراز از بقایای انگورهای مانده روی درختان پس از برداشت و واریته کله­ای که یک واریته دیررس است، تغذیه می‌کنند (10). حرارت در طول دوره یک نسل نقش مهمی را ایفا نمود و مدت دوره رشد و نمو را تغییر می­دهد. هرچه به انتهای فصل نزدیک­تر می‌شویم، طول دوره رشد جنینی، طول دوره و مدت تغذیه لاروی و شفیرگی( شفیرگی به‌استثنای نسل چهارم که نسل زمستان گذران می‌باشد) کوتاه‌تر می‌شود. در دمای 30-32 درجه سلسیوس و رطوبت 40-45 درصد یک نسل آفت می­تواند بین 30 – 32 روز کامل شود بدین ترتیب که تخم 8-10 روز، دوره لاروی 17-18 روز و دوره شفیرگی 7-8 روز طول می­کشد (19). باتوجه به اینکه بیشتر لاروهای سن آخر نسل چهارم بعد از رسیدن به حد نهایی رشد خود به درون پناهگاه­های زمستانی ازجمله پوستک­های درختان رفته و درون پیله­ای سفیدرنگ تبدیل به شفیره می­شدند و تا بهار سال بعد زمستان گذرانی کردند. بررسی­های قبلی (11، 19، 20، 21و 22) نشان می­دهد که شفیره ممکن است تحت بستر برگ در شکاف خاک یا زیرپوست درخت انگور ایجاد شود.

همچنین شفیره‌هایی که در اواخر تابستان یا اوایل پاییز تشکیل می­شود نسل زمستان گذران را تشکیل می­دهند (11، 12، 15 و 21). شفیره­هایی که به دیاپوز نمی­روند به‌صورت مشخص در داخل برگ­های لوله شده قرار می­گیرند (20) و شفیره­های بهاره (زمستان گذران) دوره رشد و نمو طولانی­تری دارند (26). باتوجه به مشاهدات می­توان نتیجه گرفت که دوره رشد و نمو نسل اول تا ظهور حشره کامل در بهار به‌طور میانگین 2/41 روز، این دوره در نسل دوم 33 روز و در نسل سوم برابر با 4/29 روزبه طول می‌انجامد. نسل چهارم به‌صورت شفیره زمستان گذرانی می‌کند. همچنین میانگین طول این دوره در شرایط آزمایشگاهی 4/31 روز است. نتایج این تحقیق می‌تواند در تعیین زمان کنترل مؤثر و قابل‌استفاده باشد.

1- آزمایش فرد، پ.، 1393. آفات درختان میوه و مدیریت کنترل آنها شناسایی و بیواکولوژی حشرات، کنه‌ها و جوندگان، چاپ اول، انتشارات سپهر، 860 صفحه.
2- بهداد، ا.، 1388. حشره‌شناسی مقدماتی و آفات مهم گیاهی ایران، چاپ دوم، چاپخانه نشاط اصفهان، 840 صفحه.
3- بی‌نام.، 1393. آمارنامه کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی، معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات جلد سوم، محصولات باغبانی 253 صفحه.
4- تیموری، ن.، جلالی سندی، ج.، و جعفری ندوشن، ع.، 1391. ویژگی‌های زیستی شب‌پره خرنوب Ectomyelois ceratoniae (Zeller) (Lepidoptera: Pyralidae) روی دو رقم تجاری پسته و غذای مصنویی، مجله پژوهش‌های جانوری ( مجله زیست‌شناسی ایران) جلد 27، شماره 2، صفحات 207-218.
5- حکمت، ز.، موحدی فاضل، م.، و فتوحی، ک.، 1394. تعیین نقطه فوق سرما و برخی از عوامل مؤثر بر آن در پروانه جوانه خوار زیتون Palpitaunionalis Hubner (Lep: Pyralidae)، مجله پژوهش‌های جانوری (مجله زیست‌شناسی ایران) جلد 28، شماره 1، صفحات 35- 43.
6- رضوانی، ع.، 1360. آفت خوشه خوار انگور Lobesia botrana Schiff.))، نشریه آفات و بیماری‌های گیاهی، جلد 49، شماره 1، صفحات 35-44.
7- سعیدی، ک.، 1386. مطالعه تغییرات فصلی جمعیت کرم خوشه خوار انگور Lobesia botrana Den. & Schiff. (Lepidoptera): Tortricidae و تعیین زمان سمپاشی در منطقه سی سخت، نشریه پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی شماره 75، صفحه 141-148.
8- قریب، ع.، 1339. کرم خوشه خوار انگور، نشریه آفات و بیماری‌های گیاهی، شماره 19، صفحات 5-13.
9- مجیب حق مقدم، ز.، یوسف پور، م.، نقی پاداشت، م.، 1392. زیست‌شناسی سوسک Lilioceris faldermanni(Col.:Chrysomelidae) (Guerin-.Meneville,1829) آفت گیاه سوسن چلچراغ در شرایط دمایی مختلف، مجله پژوهش‌های جانوری (مجله زیست‌شناسی ایران) جلد 26، شماره 3، صفحات 344- 354.
10- نصیرزاده، ح.، و بصیری، غ.، 1373. بررسی تعداد نسل کرم خوشه خوار انگور و تعیین مناسب‌ترین زمان مبارزه علیه آن در استان فارس، نامه انجمن حشره‌شناسی ایران جلد چهاردهم، صفحات 45- 54.
 
11- Ali, M. A., El-Lateef, M. F. A., Awadallah, A. M., and Korashy, M. A., 1978. Seasonal abundance and occurrence of Lobesia botrana Schiff. Larva with special reference to climatic factors effects, Proceedings of the Fourth Conference on Pest Control. NRC, Cairo, PP: 163-168.
12- Avidov, Z., and Harpaz, I., 1969. Family Tortricidae: Leaf roller moths. In: Plant Pests of Israel, Israel Universities Press, Jerusalem, PP: 380-384.
13- Badenhausser, I., Lecharpentier, P., Delbac, L., and Pracros, P., 1999. Contributions of Monte Carlo Test Procedures for the Study of the Spatial Distribution of the European Vine Moth, Lobesia botrana (Lep: Tortricidae) in European Vineyards. European Journal of Entomology, 96, PP: 375-380.
14- Balachowsky, A. S., 1966. Entomologie Appliquee, A. L., Agriculture, Tome II, Prem Vol.Lepidopteres. Masson et Cie Editeur, Paris, 1075 p.
15- Bradley, J. D., Tremewan, W. G., and Smith, A., 1979. Lobesia botrana (Denis & Schiffermüller), British Tortricoid Moths - Tortricidae, Olethreutinae. The Ray Society, London, England, PP: 69-70.
16- Briere, J., and Pracros, P., 1998. Comparison of temperature-dependent growth models with the developemnt of Lobesia botrana (Lepidoptera: Tortricidae). Environmental Entomology, 27, PP: 94-101.
17- Caffarelli, V. C., 1983. Use of Pheromon traps in the control of Lobesia botrana Denis and schiffermeuller (Lep: Tortricidae) Review of Appled Entomology  1502, PP: 87-96.
18- Deseo, K. V., Marani, F., Brunelli, A., and Bertaccini, A., 1981. Observations on the biology and diseases of Lobesia botrana Den. and Schiff. (Lepidoptera: Tortricidae) in central-north Italy. Acta Phytopathologica Academiae Scientiarum Hungaricae, 16, PP: 405-431.
19- Eghtedar, E., 1996. Biology of Lobesia botrana in Fars province. Applied Entomology and Phytopathology, 63, PP: 5-6.
20- Fowler, G., and Lakin, K., 2002. Risk Assessment: Vine Moth, Lobesia botrana (Denis and Schiffermuller), (Lepidoptera: Tortricidae), USDA-APHIS, Center for Plant Health Science and Technology (Internal Report), Raleigh, NC, PP: 1-17.
21- PPQ., 1993. Fact sheet for exotic pest detection survey recommendations. Cooperative Agricultural Pest Survey (CAPS) and Plant Protection and Quarantine, US Department of Agriculture.PP.96 http://www.ceris.purdue.edu/napis/pests/misc/fexotic.txt.
22- Roehrich, R., and Boller, E., 1991. Tortricids in vineyards, In L. P. S. Van der Geest and H. H. Evenhuis [eds.], Tortricid Pests: Their Biology, Natural Enemies and Control. Elsevier, Amsterdam, PP: 507-514.
23- Stellwaag, F., 1924. Forchungen uber die Epidemiologie des Hea – und Sauerwurms,  Verh .deutsch. Ges. Angew, En., 6. Mitgliedersmml, Wien. 1926, 17-28.
24- USDA. 1985. Pests not known to occur in the United States or of limited distribution, European grape vine moth, APHIS-PPQ, Hyattsville, MD, No. 60, PP:. 1-10.
25- Velimirovic, V., 1975. A supplement to the study of Lobesia (Polychrosis) botrana Den.
دوره 32، شماره 1
فروردین 1398
صفحه 70-78
  • تاریخ دریافت: 11 آبان 1396
  • تاریخ بازنگری: 19 اردیبهشت 1397
  • تاریخ پذیرش: 21 خرداد 1397