نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه زیست شناسی جانوری، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز ، تبریز ، ایران
2 عضو هیات علمی دانشکده علوم طبیعی دانشگاه تبریز
3 گروه علوم پایه، دانشگاه فرهنگیان ، تهران ، ایران
چکیده
بیماری مالتیپل اسکلروزیس و نیز توکسین هایی مانند اتیدیوم بروماید موجب تخریب میلین نورون ها میشود. ویژگیهای آنتی-اکسیدانی باکوپا مونرو در مطالعات قبلی گزارش شده است. هدف از این مطالعه بررسی تداخل اثر باکوپا مونرو و اتیدیوم بروماید بر حافظه فضایی و پراکسیداسیون لیپیدی در تشکیلات هیپوکامپ است. این مطالعه بر روی8 گروه 7 تایی موشهای صحرایی نر صورت گرفته است. سه روز پس از تزریق اتیدیوم بروماید یا باکوپا مونرو و نیز ترکیب این داروها در ناحیه CA1 هیپوکامپ، آزمون ماز آبی موریس به منظور سنجش پارامترهای حافظه فضایی مورد استفاده قرار گرفت. سپس پارامتر پراکسیداسیون لیپیدی در این ناحیه سنجش گردید. تزریق 3 میکرولیتر اتیدیوم بروماید 01/0 به ناحیه CA1 موجب کاهش پارامترهای مرتبط با حافظه فضایی)01/0>P ( و افزایش پراکسیداسیون لیپیدی شد)01/0>P(. همچنین بکارگیری دوز بی اثر 5 میکروگرم باکوپا مونرو بر رت، اثر ناشی از تزریق سه روزه اتیدیوم بروماید بر حافظه فضایی را متوقف )01/0>P و001/0>P ( و پراکسیداسیون لیپیدی را کاهش داد)01/0>P(. باکوپا مونرو با کاهش میزان پراکسیداسیون لیپیدی ناشی از تزریق موضعی اتیدیوم بروماید، میتواند در بهبودی حافظه فضایی مؤثر باشد.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The effect of Bacopa monnieri on spatial memory impairment and lipid peroxidation induced by local injection of ethidium bromide in the hippocampus of rat.
نویسندگان [English]
1 Department of Animal Biology, Faculty of Natural Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran
2 Department of Animal Biology, Faculty of Natural Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran
3 Department of Basic Sciences, University of Farhangian, Tehran, I.R. of Iran
چکیده [English]
Multiple sclerosis, as well as toxins such as ethidium bromide, can damage the myelin of neurons. The antioxidant properties of Bacopa monnieri have been reported in previous studies. The aim of this study was to investigate the interaction of Bacopa monnieri and ethidium bromide on spatial memory and lipid peroxidation in the hippocampal formation. This study was performed on eight groups of seven-member male rats. Three days after injection of ethidium bromide or Bacopa monnieri, and also combination of these drugs in the CA1 region of the hippocampus, Morris Water Maze test was employed to measure spatial memory parameters. Then the lipid peroxidation parameter was measured in this region. bromide into the CA1 region Injection 3 μL of ethidium bromide 1% reduced the parameters related to spatial memory (P
کلیدواژهها [English]
اثر باکوپا مونرو براختلال حافظه فضایی و پراکسیداسیون لیپیدی ناشی از تزریق موضعی اتیدیوم بروماید در هیپوکامپ موش صحرایی
سودا آقایی نوجه ده1، حمیرا حاتمی نعمتی1، محمد ملک احمدی2، سید مهدی بانان خجسته1 و حاتم احمدی3*
1 ایران، تبریز، دانشگاه تبریز، دانشکده علوم طبیعی، گروه زیستشناسی جانوری
2 ایران، تهران، کلینیک پارسه
3 ایران، تهران، دانشگاه فرهنگیان، گروه علوم پایه
تاریخ دریافت: 15/10/1398 تاریخ پذیرش: 13/5/1399
چکیده
بیماری مالتیپل اسکلروزیس و نیز توکسینهایی مانند اتیدیوم بروماید موجب تخریب میلین نورونها میشود. ویژگیهای آنتیاکسیدانی باکوپا مونرو در مطالعات قبلی گزارش شده است. هدف از این مطالعه بررسی تداخل اثر باکوپا مونرو و اتیدیوم بروماید بر حافظه فضایی و پراکسیداسیون لیپیدی در تشکیلات هیپوکامپ است. این مطالعه بر روی 8 گروه 7 تایی موشهای صحرایی نر صورت گرفته است. سه روز پس از تزریق اتیدیوم بروماید یا باکوپا مونرو و نیز ترکیب این داروها در ناحیه CA1 هیپوکامپ، آزمون ماز آبی موریس بهمنظور سنجش پارامترهای حافظه فضایی مورد استفاده قرارگرفت. سپس پارامتر پراکسیداسیون لیپیدی در این ناحیه سنجش گردید. تزریق 3 میکرولیتر اتیدیوم بروماید 01/0 به ناحیه CA1 موجب کاهش پارامترهای مرتبط با حافظه فضایی (01/0>P) و افزایش پراکسیداسیون لیپیدی شد (01/0>P). همچنین بکارگیری دوز بیاثر 5 میکروگرم باکوپا مونرو بر رت، اثر ناشی از تزریق سه روزه اتیدیوم بروماید بر حافظه فضایی را متوقف (01/0>P و001/0>P ) و پراکسیداسیون لیپیدی را کاهش داد(01/0>P). باکوپا مونرو با کاهش میزان پراکسیداسیون لیپیدی ناشی از تزریق موضعی اتیدیوم بروماید، میتواند در بهبودی حافظه فضایی مؤثر باشد.
واژههای کلیدی: باکوپا مونرو، اتیدیوم بروماید، حافظه فضایی، پراکسیداسیون لیپیدی
*نویسنده مسئول، تلفن: 04134422924، پست الکترونیکی: hahmadi@cfu.ac.ir
مقدمه
تخریب میلین نورونها (دمیلیناسیون) در بیماری مالتیپل اسکلروزیس و شرایط دیگری مانند ایسکمی مغزی و در معرض سموم مختلف رخ میدهد (18). مطالعات نشان داده است که استرس اکسیداتیو به علت عدم تعادل بین تولید رادیکالهای آزاد و مکانیسمهای آنتیاکسیدانی درونزاد، احتمالاً نقشی کلیدی در مکانیسم آسیب بافتی بیماریهای دمیلیناسیون دستگاه عصبی مرکزی ایفا میکند (9). گزارش مربوط به بررسی پلاکهای مالتیپل اسکلروزیس بیانگر افزایش پراکسیداسیون لیپیدها میباشد (13). تزریق مستقیم اتیدیوم بروماید ابزاری ساده برای القاء دژنراسیون سلولهای عصبی است و به پژوهشگران کمک میکند تا فرایندهای دمیلیناسیون و ریمیلیناسیون را مطالعه کنند (5). این ماده با تولید رادیکالهای آزاد و القاء استرس اکسیداتیو میتواند موجب از بین رفتن آستروسیتها و اولیگودندروسیتها شده که وظیفهی کنترل فرآیندهای دمیلیناسیون و رمیلیناسیون را بر عهده دارند و درنهایت موجب تضعیف سد خونی-مغزی و نیز دمیلیناسیون نورونی شود (5). همچنین دمیلیناسیون سمی توسط اتیدیوم بروماید به طور معمول برای بررسی ظرفیت ترمیمی سیستم اعصاب مرکزی کاربرد دارد (19). مطالعات تصویربرداری عصبی نشان داده که آتروفی ناحیهی CA1 هیپوکامپ در اختلال حافظهی بیماران مبتلا به مالتیپل اسکاروزیس دخیل است (28). بیماری مالتیپل اسکلروزیس، موجب اختلال در حافظه بلندمدت و حافظه کاری میشود (6 و 12). حساسیت و آسیبپذیری هیپوکامپ در مقایسه با دیگر نواحی مغزی، نسبت به محرکهای تهدیدکننده و موتاژن همچون اتیدیوم بروماید بیشتر است (7).
باکوپا مونرو(Bacopa monirea=BM) که با نام براهمی (Brahmi) هم نامیده میشود و تشکیلدهنده اصلی داروهای گیاهی هند محسوب میشود. باکوپا مونرو گیاه کوچک خزندهای با شاخههای بسیار، برگهای دراز و کوچک و گلهای ارغوانی روشن از خانواده Scrophulariaceae است. ویژگیهای آنتیاکسیدانی آن به طور گسترده شناختهشده و در مطالعات قبلی به آن اشارهشده است (29). تجویز عصاره گیاه باکوپا مونری با برگرداندن سطوح آنزیمهای آنتیاکسیدانی به سطح نرمال و کاهش پراکسیداسیون لیپیدی موجب بهبودی استرس اکسیداتیو ناشی از ترکیباتی همچون دی هیدروژن پراکسید، سرب و سدیم نیتروپروساید میشود (24). گزارشهای زیادی مبنی براثر عصاره این گیاه در بهبودی حافظه و گسترش دندریتیک نورونی در هیپوکامپ مغزی آمده است (21). آزمایشات بالینی مؤید اثر گیاه باکوپا مونرو در بهبود عملکرد حافظهی افراد بالای 55 سال میباشد (1و 9).
باتوجه به مطالعات پیشین مبنی بر اثرات مثبت و مفید آنتیاکسیدانها در درمان و بهبود علائم بیماری مالتیپل اسکلروزیس (8 و 9) و نیز گزارشهایی مبنی بر اثرات حفاظتی باکوپا مونرو بهعنوان یکی از قویترین آنتیاکسیدانها، در مطالعه حاضر برای اولین بار اثر تزریق موضعی کوتاهمدت و بلندمدت عصاره الکلی این گیاه بر حافظه فضایی مدلهای تجربی دمیلین شده ناشی از تزریق اتیدیوم بروماید بررسی گردید.
مواد و روشها
در این تحقیق از رتهای نر نژاد ویستار، تهیهشده از حیوان خانهی پشمینه تبریز، در محدوده وزنی50±200 گرم استفاده شد. بهمنظور کاهش استرس و عادت به شرایط آزمایشگاه فیزیولوژی جانوری در دانشکده علوم طبیعی دانشگاه تبریز، جانوران به مدت دو هفته در گروههای 5 تایی در شرایط دمای ثابت محیطی (C°2±22) و تنظیم نور با دورهی تاریکی-روشنایی12ساعته (روشنایی از ساعت 7صبح) نگهداری میشدند. هنگام کار با رتها موازین اخلاقی کار با حیوانات آزمایشگاهی رعایت میشد. علت انتخاب موشهای نر، تداخل کمتر هورمونهای جنسی با داروها بود.
وسایل و داروهای مورد استفاده: دستگاه استریوتاکسی مدل kopf جهت کانولگذاری مغز حیوان، دستگاه اسپکتروفتومتری، داروی اتیدیوم بروماید (بهمنظور دمیلیناسیون) خریداری شده از شرکتSigma, St Louis, MO, USA))
برای تهیه عصاره از گیاه باکوپا مونرو با استفاده از حلال اتانولی، 100 گرم پودر برگهای گیاه در یک لیتر اتانول 80 درصد به مدت 3 روز خیسانده شد. پس از صاف کردن محلول و حذف حلال تحت خلأ و در دمای C°50 تا 60 در دستگاه سوکسله، عصاره بدست آمده تا زمان استفاده در یخچال و در دمای 4 نگهداری شد. داروها بلافاصله قبل از آزمایشها در محلول سالین استریل 9/0 درصد حل میشد.
برای بیهوشکردن رتها، تزریق درون صفاقی داروهای کتامین (mg/kg 100) و زایلزین (mg/kg5) متعلق به شرکت (Alfasan Chemical Co, Woerden, and Holland) با استفاده از سرنگ انسولینی صورت میگرفت و بلافاصله در دستگاه استریوتاکسی قرار داده میشدند. با استفاده از اطلس پاکسینوس و واتسون مختصات مغز رت (25)، مشخصات ناحیه CA1 هیپوکامپ {8/3--AP= (قدامی- خلفی)، از خط وسط mm2/2+ ML=(میانی- جانبی)، از سطح جمجمه mm7/2+DV= (شکمی- پشتی)} بهصورت یکطرفه را بهدست آورده و کانولهای راهنما باضخامت 23 گیج در ناحیه مذکور با دقت وارد میشد، طوری که درست در سطح بالایی ناحیه CA1 قرار گیرد (شکل1). اطراف کانولهای روی استخوان جمجمه، ترکیب آکریل مخصوص دندانپزشکی و مونومر آن ریخته میشد، طوری که کانولها در بالای ماده آکریل جهت تزریق قابل دسترس باشد. در پنج تا هفتمین روز دوره بهبودی بعد از جراحی، موشها آماده تزریق و آزمون بودند. برای تزریق دارو در روز اجرای آزمون از سر سوزن 27 گیج دندانپزشکی (شرکت سوپا، ایران) که طول آن mm2 بلندتر از کانول راهنما بوده و به لوله پلاستیکی متصل به سرنگ همیلتون 10 میکرولیتری بود استفاده میشد.
شکل1-جایگاه تقریبی محل کانول وارد شده بهطرف چپ ناحیه CA1 هیپوکامپ
حجم تزریق برای تمام داروها در هر نوبت 3 میکرولیتر به مدت 3 دقیقه (1 میکرولیتر در هر دقیقه) بود. الگوی حجم تزریق و مدتزمان آن، بر پایه تحقیقات قبلی و نیز پاسخ دوزی دارویی بوده است (2و 10). تمام تزریقهای دارویی در ناحیه CA1 هیپوکامپ صورت گرفت.
رتها در قالب 8 گروه آزمایشی7 تایی تقسیم شدند:گروه کنترل، که هیچگونه تیماری اعمال نگردید.گروه آزمایشی شاهد که3 میکرولیتر سالین را در 3 دقیقه به مدت7 روز دریافت کردند. گروههای آزمایشی که حجم 3 میکرولیتر اتیدیوم بروماید 01/0 را به مدت 3و7 روز دریافت کردند. گروههای آزمایشی دیگر، که دوزهای10و5 میکروگرم بر رت از عصاره الکلی باکوپا مونرو دریافت کردند. گروه آزمایشی آخر که یک هفته بعد از دریافت تکدوز 3 میکرولیتر اتیدیوم بروماید 01/0 به مدت 3 و یا 7 روز، دوز بیاثر 5 میکروگرم برای هر رت از عصاره الکلی باکوپا مونرو را دریافت کردند.
بررسی حافظه فضایی: سه روز پس از اتمام تیمار با دوزهای دارویی اتیدیوم بروماید یا عصاره الکلی باکوپا مونرو و نیز ترکیب آنها با همدیگر، بهمنظور سنجش پارامترهای مرتبط با حافظه فضایی، روش ماز آبی موریس مورد استفاده قرارگرفت. این دستگاه ساخت شرکت برج صنعت آزما از یک حوضچه استوانهایشکل سیاهرنگ با قطر 136 و ارتفاع 60 سانتیمتر تشکیلشده که تا ارتفاع 25 سانتیمتری از آب 2±25 درجهی سانتیگراد پر شده است. سکوی فلزی سیاهرنگ به قطر 10 سانتیمتر بهطور ثابت و بهصورت قراردادی در مرکز ربع دایره جنوب غربی قرارگرفته است. بهاینترتیب که هر موش به مدت 5 روز و هرروز در یک نوبت (هر نوبت شامل4 تجربه) در دستگاه ماز آبی موریس تحت آزمایش قرار میگرفت. پس از اتمام تجربه چهارم در هر نوبت، رتها از دستگاه خارج و خشک میشدند. پارامترهای قابل اندازهگیری و مرتبط با حافظه فضایی در ماز آبی موریس عبارتند از : 1-زمان پیدا کردن سکو 2- مسافت طی شده برای پیدا کردن سکو، که این پارامترها به کمک دوربین نصب شده و نرمافزار Maze Router ثبت میشد (3).
سنجش پراکسیداسیون لیپیدی: ابتدا موشها با پنبهی آغشته به اتر بیهوش میشدند و سر حیوان توسط گیوتین جدا و هیپوکامپ از مغز جدا شده و بلافاصله در نیتروژن مایع C°80-بهصورت فریزر نگهداری میشد. بهمنظور تهیه هموژن بافتی از هیپوکامپ، روی هریک از نمونهها محلول سرد KCL 15% با نسبت (w/v1:10) اضافه گردید. هموژن بافتی با استفاده از هموژنایزر مکانیکی تهیه شد. بعد از سانتریفیوژ کردن در دور RPM3000 به مدت 10دقیقه در دمای C°4، محلول شفاف رویی از رسوب زیرین جدا شد تا برای آنالیزهای بیوشیمیایی مورد استفاده قرار گیرد (2). مالون دی آلدئید(MDA) حاصل تجزیه پلی اسیدهای چرب غیراشباع است و اندازهگیری آن شاخصی از پراکسیداسیون لیپیدی است. اندازهگیری MDA در بافت هموژنیزه هیپوکامپ بر پایه واکنش با تیوباربیتوریک اسید و ایجاد TBARS (Thiobarbituric acid reactive substance) است، که جذب نوری آن در دستگاه اسپکترومتر در طولموجnm 532 تعیین گردید. نتایج بهصورت نانومول درمیلیگرم پروتئین بیان گردید (17).
بهمنظور تائید محل تزریق داروها، از هر گروه آزمایشی یک رتبه طور تصادفی انتخاب و توسط کلروفرم کشته میشد، سپس مغز آن توسط دستگاه میکروتوم ویبرواسلایس برش داده میشد و تصاویر این برشها با اطلس پاکسینوس و واتسون مقایسه میشد (شکل1) .
مطالعات آماری: دادههای به دست آمده در نرمافزار SPSS تجزیهوتحلیل آماری میشد. از آزمون آنالیز واریانس یکطرفه و آنالیز Post Hoc Tukey برای مقایسه اثرات دوزهای مختلف هر دارو با گروه کنترل و نیز اثرات برهم کنش بین داروها با گروه مربوطه استفاده میشد. 05/0>P بهعنوان تفاوت مقدار معنیدار گروهها مورد ملاک قرار میگرفت. رسم نمودارها با استفاده از از نرمافزارExcel 2016 صورت میگرفت.
نتایج
نتایج مربوط به حافظه فضایی: نمودار1و 2: تحلیل واریانس یکطرفه وpost hoc Tukey در روز پنجم آزمون ماز آبی موریس نشان داد که تزریق دوطرفه 3 میکرولیتر اتیدیوم بروماید01/0 به ناحیه CA1 هیپوکامپ مغزی باعث افزایش زمان یافتن سکو در دورههای 3 روزه (05/0>P نمودار1، طرف چپ) و 7 روزه( 01/0>P، نمودار1، طرف چپ) و نیز افزایش مسافت طی شده در دوره 7 روزه (01/0>P، نمودار2، طرف چپ) نسبت به گروه کنترل شد. نتایج نشان داد که تزریق 3 میکرولیتر اتیدیوم بروماید در ناحیه CA1 هیپوکامپ در دوره کوتاه مدت و بلندمدت موجب کاهش عملکرد حافظه فضایی موشهای صحرایی در ماز آبی موریس میشود. دوزهای بکار رفته 5و10 میکروگرم بر رت از عصاره الکلی باکوپا مونرو تغییری معنیدار در زمان پیدا کردن سکو (نمودار1، وسط) و مسافت طی شده برای یافتن سکو در روز پنجم آزمایش ایجاد نکرد (نمودار2، وسط).
نمودار1- اثر تزریق اتیدیوم بروماید ، باکوپا مونرو و برهم کنش آنها در ناحیه CA1 هیپوکامپ بر زمان سپری شده برای یافتن سکو در ماز آبی موریس در موش صحرایی نر. 01/0>P ** و 05/0>P * در مقایسه با گروه کنترل و 01/0>P ++ در مقایسه با گروههایی که فقط اتیدیوم بروماید دریافت کردند.
نتایج مطالعه همچنین نشان داد که تزریق دوز بیاثر 5 میکروگرم برای هر رت از عصاره الکلی باکوپا مونرو موجب توقف اثر سه روزه حجم3 میکرولیتر اتیدیوم بروماید بر زمان سپری شده ( 01/0>P، نمودار1، طرف راست) و نیز مسافت طی شده برای رسیدن به سکو شد ( 001/0>P ، نمودار2، طرف راست)، درصورتیکه تزریق دوز بیاثر 5 میکروگرم بر رت از عصاره الکلی باکوپا مونرو قادر به برگشت پاسخ اتیدیوم بروماید در دوره هفتروزه بر زمان سپری شده (نمودار1، طرف راست) و مسافت طی شده (نمودار2، طرف راست) برای یافتن سکو نشد. نتایج برهمکنش داروها نشان میدهد که تزریق دوز بیاثر باکوپا مونرو در ناحیه CA1 هیپوکامپ قادر به بهبودی حافظه رتهای مسموم شده ناشی از مصرف اتیدیوم بروماید در مصرف کوتاه مدت میشود.
نمودار2- اثر تزریق اتیدیوم بروماید، باکوپا مونرو و برهم کنش آنها در ناحیه CA1 هیپوکامپ بر مسافت طی شده برای یافتن سکو در ماز آبی موریس در موش صحرایی نر. 01/0>P ** در مقایسه با گروه کنترل و 001/0>P +++ در مقایسه با گروهی که فقط اتیدیوم بروماید دریافت کردند
نتایج پراکسیداسیون لیپیدی: نمودار3- نشان میدهد که مقدارTBARS (بهعنوان شاخصی از پراکسیداسیون لیپیدی) گروههای دریافتکننده 3 میکرولیتر اتیدیوم بروماید01/0 در دوره کوتاهمدت3روزه (01/0>P) و بلندمدت 7 روزه (01/0>P) نسبت به گروه کنترل تفاوت معنیداری نشان میدهد (نمودار3، طرف چپ). دوزهای10و5 میکروگرم بر رت عصارهی الکلی باکوپا مونرو تغییری معنیدار در TBARS ایجاد نکرد(نمودار3، وسط). همچنین تزریق دوز بیاثر 5 میکروگرم بر رت باکوپا مونرو قادر به برگشت پراکسیداسیون لیپیدی ناشی از تزریق 3 میکرولیتر اتیدیوم بروماید در دوره کوتاهمدت3روزه (01/0>P) و بلندمدت 7 روزه شد(01/0>P) (نمودار3، طرف راست).
نمودار 3- اثر تزریق اتیدیوم بروماید، باکوپا مونرو و برهم کنش آنها در ناحیه CA1 هیپوکامپ بر میزان پراکسیداسیون لیپیدی (TBARS) در موش صحرایی نر. 01/0>P ** در مقایسه با گروه کنترل و 01/0>P ++ در مقایسه با گروههایی که فقط اتیدیوم بروماید دریافت کردند.
بحث و نتیجهگیری
نتایج به دستآمده از مطالعه حاضر نشان داد که تزریق اتیدیوم بروماید(بهعنوان عامل دمیلیناسیون) در ناحیه CA1 هیپوکامپ موشهای صحرائی نر بالغ منجر به پراکسیداسیون لیپیدی میگردد. دادههای این پژوهش با نتایج تحقیقات قبلی همخوانی دارد. تزریق موضعی اتیدیوم بروماید در ناحیه CA1 هیپوکامپ رتهای نر، میزان آنزیمهای آنتیاکسیدانی را کاهش میدهد (3و 30). ممکن است کاهش فعالیت آنزیمها به علت استفاده بیشازحد از آنزیمهای آنتیاکسیدانی برای مقابله با رادیکالهای آزاد تولیدشده ناشی از تزریق اتیدیوم بروماید باشد (20). همچنین گزارش شده که اتیدیوم بروماید با افزایش MDA موجب افزایش میزان پراکسیداسیون لیپیدی میشود (1). از دیگر عوارض ناشی از تزریق اتیدیوم بروماید در ناحیه CA1 هیپوکامپ در مطالعه حاضر، کاهش پارامترهای مرتبط با حافظه فضایی است. در گروه دریافتکنندهی بلندمدت اتیدیوم بروماید، زمان و مسافت لازم برای یافتن سکو افزایش یافت. همچنین اثر کوتاه مدت این دارو بر زمان یافتن سکو افزایشی بود. نتایج مطالعه حاضر بیانگر اثر نامناسب این ماده بر یادگیری، حافظهی فضایی و نیز فعالیت حرکتی رتها است. تزریق اتیدیوم بروماید به ساقه مغزی رتها موجب دمیلیناسیون نورونهای این ناحیه و کاهش رفتار حرکتی آنها میشود، طوری که این رتها در تست پیادهروی شعاعی در محفظه آبی، قدمهای کمتری نسبت به حیوانات دمیلینه نشده برداشتند (23). مطالعات متعددی ارتباط عوامل اکسیداتیو را به تخریب و تضعیف حافظه نشان دادهاند (12). التهاب و همچنین استرس اکسیداتیو مغزی با اختلال در تثبیت حافظه در مدل تجربی انسفالومیلیت خود ایمن (EAE) بیماری مالتیپل اسکلروزیس مرتبط است (15).
همچنین نتایج به دستآمده از مطالعه حاضر نشان داد که تزریق باکوپا مونرو در ناحیه CA1 هیپوکامپ بر حافظه فضایی و پراکسیداسیون لیپیدی اثری معنیدار ندارد. دادههای این پژوهش با نتایج تحقیقات قبلی در برخی موارد همخوانی و در برخی موارد در تناقض است. گزارش شده که پراکسیداسیون لیپیدی در پری فرونتال و هیپوکامپ تحت تیمار با باکوپا مونرو مهار میشود (4). باکوپا مونرو با اثرات ضد پراکسیداسیون لیپیدی که اعمال میکند، احتمالاً موجب بهبودی نقص شناختی میشود (31). عدم همخوانی نتایج حاصل از تزریق باکوپا مونرو در این مطالعه با برخی از نتایج محققین قبلی ممکن است مربوط به دوز مصرفی، مدتزمان تجویز دارو و نیز نوع تیمار دارویی باشد.
در تحقیقات قبلی تاکنون تداخل اثر باکوپا مونرو با اتیدیوم بروماید بر روی حافظه فضایی و استرس اکسیداتیو یا پراکسیداسیون لیپیدی بررسی نشده است. اگرچه در مطالعات قبلی، تداخل اثر اتیدیوم بروماید با داروهای دیگر بررسی شده است. گزارش شده که تیمار بلندمدت با استفاده از ویتامینهای آنتیاکسیدانی D3 و E، وسعت دمیلیناسیون القا شده با اتیدیوم بروماید در هیپوکامپ را به طور قابلتوجهی کاهش میدهد (11). تزریق داخل صفاقی ویتامین آنتی اکسیدانی E به مدت یک هفته، مانع از افزایش محصولات پروکسیداسیون لیپیدی در نمونههای سرم رتهای دمیلینه شده با سم اتیدیوم بروماید میگردد (10). همچنین در برخی از مطالعات پیشین، اثر مفید اعمال باکوپا مونرو در تداخل با داروهای دیگر بررسی شده است. روند فراموشی القاء شده با دیازپام به طور قابلتوجهی با باکوپا مونروی که بهصورت خوراکی به موش داده شد بود، معکوس شد(27).گیاه باکوپا مونرو قادر به معکوس شدن فراموشی پیشگرا و پسگرای ناشی از تجویز اسکوپولامین و بهبودی حافظهی فضایی موش است (26). اختلال حافظه و مهارت یادگیری موشهای صحرایی ناشی از تزریق استرپتوزوتوسین در بطنهای درون مغزی، به طور معنیداری با تجویز عصارهی گیاه باکوپا مونرو بهبود پیدا کرد (16). گیاه باکوپا مونرو در بهبود سمیت ناشی از دی فنیل اتر دکربناته (PBDE-209) در نوزادان و موشهای ماده جوان نقش دارد (32). فعالیت آنزیمی کاتالاز (CAT)، سوپراکسیددسموتاز (SOD) و گلوتاتیون پراکسیداز (GPx) به طور معنیداری در موشهای دیابتی القاء شده با آلوکسون که با عصاره باکوپا مونرو تیمار شده بودند بهبود یافت (14). نتایج برهم کنش داروها در مطالعه حاضر نشان میدهد که تزریق درون مغزی دوز بیاثر باکوپا مونرو در ناحیه CA1 هیپوکامپ، اگرچه موچب ترمیم پراکسیداسیون لیپیدی القاء شده ناشی از تزریق اتیدیوم بروماید 3 و 7 روزه در همین ناحیه شده است، اما صرفاً قادر به بهبودی حافظه رتهای مسموم شده ناشی از مصرف سه روزه اتیدیوم بروماید میشود و قادر به توقف اثر نامناسب تزریق 7 روزه اتیدیوم بروماید روی حافظه فضایی نیست. به نظر میرسد دامنه اثرات نامناسب تزریق 7 روزه اتیدیوم بروماید ممکن است موجب اختلال در دیگر مکانیسمهای سلولی مرتبط با حافظه مانند تغییر در نوروترانسمیترهای مغزی و نیز آنزیمهای آنتیاکسیدانی شده که تزریق باکوپا و ترمیم پراکسیداسیون لیپیدی در این مطالعه برای بهبودی حافظه کافی نبوده است.
نتایج حاصل از تداخل دارویی در این مطالعه نشان میدهد که تزریق دوز بکار رفته باکوپا مونرو در ناحیه CA1 هیپوکامپ با مهار پراکسیداسیون لیپیدی و کاهش آسیبهای ایجاد شده توسط رادیکالهای آزاد در شرایط تخریب میلین نورونی، اثرات نامناسب ناشی از تزریق دوزهای بکار رفته سم اتیدیوم بروماید در این ناحیه را کاهش میدهد، اما در بهبودی حافظه فضایی رتهای تیمار شده با تزریق اتیدیوم بروماید در دوره مصرفی کوتاه مدت مفید است و اثرات نامناسب تزریق بلندمدت اتیدیوم بروماید را روی حافظه تغییر نمیدهد. جهت تائید نتایج مطالعه حاضر، پیشنهاد میشود که برهم کنش اثر داروها در دیگر مناطق مغزی و نیز بهصورت درون صفاقی بر مقدار نوروترانسمیترهای دستگاه عصبی مرکزی و نیز تغییرات دندریت نورونی مورد بررسی قرارگیرد.
سپاسگزاری
مقاله حاضر حاصل طرح پایاننامه دوره کارشناسی ارشد میباشد. از معاونت پژوهشی دانشگاه تبریز بابت تأمین اعتبار لازم قدردانی میگردد.