مجله پژوهشهای جانوری (مجله زیست شناسی ایران)(علمی)

تعیین سن ماهی سرخوی چمن Lutjanus malabaricus)) با استفاده از اتولیت (سنگ گوش) درآبهای هرمزگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

26310

چکیده

در این پژوهش تعیین سن 80 ماهی سرخوی چمن (Lutjanus malabaricus) با استفاده از اتولیت (سنگ گوش) در آبهای خلیج فارس در محدوده آبهای هرمزگان (56/26 درجه شرقی و 17/27 درجه شمالی) انجام پذیرفت. تعیین سن براساس وجود دوایر رشد سالانه (لایه های مات و شفاف) موجود بر روی مقاطع اتولیت صورت گرفت. همچنین پارامترهای ریخت سنجی اتولیت و زیست سنجی ماهی اندازه گیری شد. روابط بین طول و سن و همچنین وزن و سن ماهی نیز بررسی شد. بیشترین سن بدست آمده 7 سال متعلق به ماهی سرخوی چمن با میانگین وزن 18±4080 گرم و طول 3/2±3/71 سانتی متر بود و رابطه معنی داری بین طول کل و سن ماهی و همچنین وزن کل و سن ماهی مشاهده شد (۰۵/۰< p). همچنین رابطه معنی داری بین وزن اتولیت راست و چپ و وزن ماهی، طول اتولیت راست و چپ و وزن ماهی و طول میانی اتولیت ها با طول استاندارد ماهی مشاهده شد (۰۵/۰< p). نتایج نشان داد که که میانگین وزن اتولیت راست و چپ به ترتیب 001/0±30/0 و 001/0±29/0 گرم و میانگین طول اتولیت راست و چپ به ترتیب 01/0±66/13 و 01/0±60/13 میلی متر می باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Age Determinatione of Lutjanus malabaricus by using of otolith in Hormozgan water (Persian Gulf, Hormozgan)

چکیده [English]

In this study, age determinatione of Lutjanus malabaricus by using of otolith in Persian Gulf in Hormozgan water was studied(26/56ºE & 27/17ºN) . Age determinatione using for growth rings (opaque and transparent rings) on the otoliths. Assay of morphometric parameters of otolith and also the biologic parameters of fishes were measured. Maximum of age was 7 years belongs to a sample with 4080±18 g and length of 71/3 ±0/1cm. There was a significant relationship between age and body length and total weight and age fish (p<0.05). There was a significant relationship between weight and length of right and left otolit and  fish weight (p<0.05) and mediate length of otoliths and standard length fish(p<0.05) was showed. The results showed that weight mean right and left of otolith 0/30±0/001, 0/29±0/001(gr) and length mean right and left otolith13/66 ±0/01, 13/60±0/01mm.

کلیدواژه‌ها [English]

  • otolith
  • Lutjanus malabaricus
  • age determinatione
  • morphometric parameters
  • Persian Gulf

تعیین سن ماهی سرخوی چمن Lutjanus malabaricus)) با استفاده از اتولیت (سنگ گوش) درآبهای هرمزگان

پویا سلیمان میگونی*،1، تورج ولی نسب2، بابک عطائی مهر1 و عیسی کمالی2 

1 تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، گروه شیلات 

2 تهران، مؤسسه تحقیقات شیلات ایران  

تاریخ دریافت: 25/3/90               تاریخ پذیرش: 19/12/90 

چکیده 

در این پژوهش تعیین سن 80 ماهی سرخوی چمن (Lutjanus malabaricus) با استفاده از اتولیت (سنگ گوش) در آبهای خلیج فارس در محدوده آبهای هرمزگان (56/26 درجه شرقی و 17/27 درجه شمالی) انجام پذیرفت. تعیین سن براساس وجود دوایر رشد سالانه (لایه های مات و شفاف) موجود بر روی مقاطع اتولیت صورت گرفت. همچنین پارامترهای ریخت سنجی اتولیت و زیست سنجی ماهی اندازه گیری شد. روابط بین طول و سن و همچنین وزن و سن ماهی نیز بررسی شد. بیشترین سن بدست آمده 7 سال متعلق به ماهی سرخوی چمن با میانگین وزن 18±4080 گرم و طول 3/2±3/71 سانتی متر بود و رابطه معنی داری بین طول کل و سن ماهی و همچنین وزن کل و سن ماهی مشاهده شد (۰۵/۰< p). همچنین رابطه معنی داری بین وزن اتولیت راست و چپ و وزن ماهی، طول اتولیت راست و چپ و وزن ماهی و طول میانی اتولیت ها با طول استاندارد ماهی مشاهده شد (۰۵/۰< p). نتایج نشان داد که که میانگین وزن اتولیت راست و چپ به ترتیب 001/0±30/0 و 001/0±29/0 گرم و میانگین طول اتولیت راست و چپ به ترتیب 01/0±66/13 و 01/0±60/13 میلی متر می باشد.

واژه های کلیدی: اتولیت، سرخوی چمن، تعیین سن، پارامترهای ریخت سنجی، خلیج فارس

* نویسنده مسئول، تلفن: 09124135376 ، پست الکترونیکی: pouyameiguni@yahoo.com

مقدمه 

 

تعیین سن ماهیان اطلاعات ارزشمندی در رابطه با ارزیابی و مدیریت ذخایر و صید ماهی در اختیار متخصصین شیلاتی و زیست شناسی قرار می دهد (14و18). در این راستا روش های مختلفی جهت تعیین سن با استفاده از ساختارهای مختلف بدن مانند اتولیت (سنگ گوش)، فلس، مهره و غیره وجود دارد (19). در اغلب موارد تعیین سن با استفاده از اتولیت به عنوان بهترین روش شناخته شده است (16). اتولیت یا سنگ گوش ساختاری از جنس کربنات کلسیم است که در گوش داخلی ماهی قرار دارد و جهت شنیدن و حفظ تعادل به کار می رود (4). اتولیت ها به ویژه ساجیتا (Sagitta)، اولین بافتهای سختی هستند که در مراحل جنینی و نوزادی ماهیان استخوانی ظاهر می شوند و علایم رشد اولیه آنها پس از تشکیل تا پایان عمر دست نخورده باقی می ماند (8) و بهتر از بقیه بافتها حلقه های رشد را نشان می دهد (13). از این رو در مطالعه شرایط زیستی و تعیین سن ماهیان مورد مطالعه قرار می گیرند (4). در این روش حلقه ها یا علائم رشد منظمی که بر روی اتولیت تشکیل شده اند، شمارش می شوند (13). حلقه ها،علایم رشد فصلی موجود بر روی اتولیت به صورت نوار ها یا دوایر هم مرکز می باشند که به طور متناوب، به صورت حلقه های شفاف (در فصول رشد کم) و حلقه های مات (در فصول رشد زیاد) دیده می شوند. اتولیت ماهیان منطقه گرمسیری دارای زمینه شفاف است که حلقه های نازک هم مرکزی که مات به نظر می رسند در این زمینه مشاهده می گردند در صورتی که در ماهیان مناطق معتدله اتولیت دارای زمینه مات می باشد و حلقه های هم مرکز شفافی در زمینه مات قابل مشاهده است. تفکیک نواحی مات و شفاف در ماهیان منطقه خلیج فارس مشکل تر از ماهیان مناطق معتدله است. به نظر می رسد نواحی تشکیل حلقه مات اتولیت ها با شرایط محیطی مانند: دما، رژیم غذائی و دوره های نوری در ارتباط باشد (22). 

سرخو ماهیان(Lutjanidae) خانواده نسبتا بزرگی از راسته سوف ماهی شکلان(Perciformes) و یکی از منابع مهم صیادی در سرتاسر نواحی گرمسیری می باشند (22). ماهی سرخوی چمن(Lutjanus malabaricus) متعلق به خانواده سرخو ماهیان دارای بدنی مرتفع، واجد 11 خار و 14 شعاع نرم در باله پشتی و 3 خار و 8 شعاع نرم در باله مخرجی می باشد. این ماهی متعلق به آبهای ساحلی با بستر های سخت مرجانی و سنگی شنی تا عمق 100 متر می باشد و از  بی مهرگان کف زی تغذیه می نماید. این ماهی توسط ترال کف،گرگور و قلاب دستی صید می گردد (1).

مطالعات مشابه در رابطه با تعیین سن با استفاده از برش اتولیت روی ماهی ( Lutjanus erythropterus٬L. malabaricu Zs و L. Sebae) در استرالیا (19٬10)، ماهی سرخوی معمولی(Lutjanus johni) در آب های هرمزگان (6) و ماهی هامور معمولی (Epinephelus coioide) در آبهای خوزستان (3) انجام شده است. همچنین مطالعات مشابهی نیز در کشور کویت صورت گرفته است (7). در مطالعات انجام شده توسط Newman و همکاران در سال 2000 بیشترین سن برآورد شده ماهی L. malabaricus)) درمناطق مرجانی آبهای استرالیا 20 سال بود (19). همچنین در مطالعات انجام شده در کشور کویت بیشترین سن تعیین شده در ماهی سرخوی چمن در آبهای خلیج فارس 6 سال بود (6).

هدف از این تحقیق تعیین سن ماهی سرخوی چمن با استفاده از برش اتولیت، به همراه تعیین پارامترهای ریخت سنجی اتولیت و زیستی ماهی و تعیین رابطه بین طول کل و سن، وزن کل و سن ماهی و همچنین روابط مربوط به طول و وزن ماهی با طول و وزن اتولیت می باشد.

مواد و روشها

پژوهش حاضر در آب های خلیج فارس، در محدوده سواحل استان هرمزگان (محدوده 56/26 درجه شرقی و 17/27 درجه شمالی) انجام پذیرفت. تعداد 80 عدد ماهی سرخوی چمن، طی دو مرحله نمونه برداری در تابستان و زمستان 1388 صید و جمع آوری گردید. نمونه ها در یخدان های حاوی پودر یخ جهت بررسی به آزمایشگاه منتقل شدند.

مشخصات زیست سنجی هر نمونه ماهی سرخو، شامل طول کل و طول استاندارد توسط خط کش بیومتری با دقت 1 میلی متر و وزن توسط ترازو با دقت 01/0 گرم اندازه گیری و ثبت گردید.

در این پژوهش استخراج اتولیت چپ و راست جهت تعیین سن ماهیان با استفاده از شمارش حلقه های سالانه رشد صورت گرفت (6،19،3). جهت خارج کردن اتولیت های سمت چپ و راست هر نمونه، ابتدا بخش پشتی جمجمه ماهی در مقابل حاشیه عقبی استخوان پیش سرپوش آبششی (قسمت بالای سر در فاصله کمی از پشت چشم ها) به صورت عمودی برش داده شد و به وسیله اسکالپل کپسول شنوایی شکسته شد. با استفاده از یک پنس نوک باریک، با احتیاط فراوان اتولیت ها خارج گردید و توسط دستمال تمیز و خشک شدند. وزن اتولیت ها توسط ترازوی دیجیتال با دقت 001/0 گرم و طول آنها توسط کولیس با دقت 1/0 میلی متر اندازه گیری شد (3). در مرحله بعد نمونه های اتولیت ها در ظروف پلاستیکی شماره گذاری شده، قرار گرفتند و جهت برش به پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان واقع در بندر عباس منتقل شدند. در ابتدا از سرنگ های 2 و 5 میلی لیتری به عنوان ظروف قالب گیری استفاده شد. قالب گیری با استفاده از یک ماده سخت شونده شفاف به نام رزین پلی استر انجام شد. پس از استقرار اتولیت ها در سرنگ ماده قالب گیری به آن اضافه گشت و پس از 72 ساعت قالب ها آماده برش گیری شد (19). محل برش در مقابل تیغ دوار دستگاه میکرو کاتر که از جنس الماس است، قرار داده شد. پس از تنظیم مرکز اتولیت با لبه تیغ دستگاه، عمل برش در محور عرضی اتولیت با سرعت کم تیغ دوار (50 دور در دقیقه) و سرعت متناسب اهرم نگه دارنده و پایین آورنده نمونه، شروع شد. ضخامت تیغ دستگاه 5/0 میلیمتر بوده و در نتیجه برشها با ضخامت 4/0 میلیمتر تهیه گشت (در ضخامت کمتر از 4/0 میلیمتر برشهای اتولیت متلاشی می گردند). از کاغذ سمباده ضد آب جهت صیقل دادن مقاطع استفاده شد. ابتدا این کاغذ بر روی سطح ناهموار یک قطعه سنگ تزیینی ساختمانی سایش داده شد تا سطح سایش آن نرم شود، سپس مقطع تهیه شده بر روی کاغذ خیس و نرم شده صیقل داده شد. پس از آنکه رطوبت مقطع در هوای اتاق گرفته شد به کمک یک قطره چسب آنتالن این مقطع بر روی یک لام چسبانده شد. در یک گوشه از لام، برچسبی که حاوی شماره اتولیت بود چسبانده و روی آن با لاک ناخن بی رنگ پوشانده شد. مشاهده برش ها جهت شمردن تعداد حلقه های سالانه با استقرار لام حامل آنها در یک ظرف پتری حاوی آب و استفاده از نور بازتابشی و زمینه سیاه و به کمک استریو میکروسکوپ انجام شد (3). برش های تهیه شده از اتولیت، امکان شمارش حلقه های رشد سالانه را میسر گردانید. پس از شمارش حلقه های سالانه مقاطع اتولیت، مقدار صحیح سن ماهی ها بر حسب سال برآورد گردید. شمارش حلقه های سالانه مقاطع اتولیت سه مرتبه تکرار شد. تهیه عکس از مقاطع اتولیت ها با کمک استریوسکوپ دوربین دار و با ایجاد زمینه سیاه (نور 32 × و بزرگنمایی 100 ×) صورت گرفت. شمارش حلقه ها و برآورد سن در بیشتر مقاطع با شمارش نوارها یا رگه های هم مرکز باریک و شیری رنگ در زمینه تیره انجام شد. البته در برخی از نمونه ها به دلیل عدم وضوح کامل حلقه های سالانه برش در زیر استریوسکوپ چرخانده می شد و بدین ترتیب امکان شمارش حلقه ها از زوایای مختلف امکان پذیر می شد. تعیین اعتبار سن گونهL. malabaricus با استفاده از قطعات اتولیت، توسط روش نشانه گذاری تتراسایکلی (Tetracycline labelling) انجام شده است. براین اساس بیشترین سن این گونه در مناطق مرجانی 20 سال بر آورد شده است (20٬10). همچنین در مطالعه دیگری تعیین اعتبار سن با استفاده از قطعات اتولیت، توسط روش پرتوسنجی(Radiometry) صورت گرفته است و بیشترین سن بدست آمده در گونهL. malabaricus مناطق خلیجی 9 سال تعیین شده است (15). محاسبات، معادلات و ترسیم نمودارهای رگرسیون توسط نرم افزار Excel  انجام پذیرفت و از آنالیز واریانس(ANOVA) در سطح احتمال ۵ درصد جهت تجزیه و تحلیل داده ها و بررسی اختلافات معنی دار استفاده گردید. پردازش های آماری در نرم افزار آماریSPSS  انجام شد.

نتایج

در جدول 1 میزان کمینه، بیشینه، میانگین و انحراف معیار برخی پارامترهای سنجش شده مربوط به اتولیت راست و چپ ماهی سرخوی چمن آورده شده است. توجه به جدول1 نشان می دهد که میانگین وزن اتولیت راست وچپ به ترتیب001/0±30/0 و001/0±29/0 گرم، میانگین طول اتولیت راست وچپ به ترتیب 01/0±66/13 و01/0±60/13 میلی متر و میانگین طول میانی اتولیت راست و چپ به ترتیب 01/0±51/12 و 01/0±60/12 میلی متر می باشد.

 

جدول 1- میزان کمینه٬ بیشینه٬ میانگین و انحراف معیار برخی پارامترهای مربوط به اتولیت٬ سن٬ طول و وزن ماهی سرخوی چمن (Lutjanus malabaricus)

متغیرموردمطالعه (واحد)

کمینه

بیشینه

میانگین

انحراف معیار

وزن اتولیت راست (گرم)

001/0±087/0

001/0±338/1

001/0±30/0

189/0

ورن اتولیت چپ (گرم)

001/0±088/0

001/0±330/1

001/0±29/0

192/0

طول اتولیت راست (میلی متر)

01/0±52/9

01/0±10/26

01/0± 66/13

63/4

طول اتولیت چپ (میلی متر)

01/0±52/9

01/0±12/25

01/0±60 /13

58/4

طول میانی اتولیت راست (میلی متر)

01/0±2/7

01/0±8/24

01/0±51/12

58/4

طول میانی اتولیت چپ (میلی متر)

01/0±2/7

01/0±6/24

01/0±60/12

58/4

جدول 2- میانگین طول کل، طول استاندارد، وزن بدن، دامنه طولی و وزنی ماهی سرخوی چمن(Lutjanus malabaricus) در سنین مختلف (تعیین سن بر اساس روش برش اتولیت)

سن

(سال)

تعداد

میانگین طول کل

(سانتی متر)

میانگین طول استاندارد(سانتی (متر)

میانگین وزن بدن

(گرم)

دامنه طولی

(سانتی متر)

دامنه وزنی

(گرم)

+1

20

2/3±1/24

1/0±8/19

2/112±82/317

7/21-8/27

217-357

+2

12

5/3 ±5/34

2/3±4/31

2/212±25/639

1/30-2/36

419-1220

+3

14

5/9±2/41

6/8±5/38

5/230±66/1111

27-1/44

850-1300

+4

10

3/4±6/57

8/3±7/55

5/117±23/2508

7/55-1/61

2047-3/2776

+5

8

7/3 ±1/62

4/4±2/57

7/345±50/3292

5/60-0/64

2900-3500

+6

12

2/4±3/67

6/5±4/62

5/310±33/3727

0/65-0/71

3630-3940

+7

4

3/2±3/71

1/0±6/64

18±4080

6/70-4/72

3920-4080

 

 

در جدول 2 میانگین طول کل (سانتی متر)، میانگین طول استاندارد (سانتی متر)، میانگین وزن بدن (گرم)، دامنۀ طولی (سانتی متر) و دامنه وزنی (سانتی متر) ماهی سرخوی چمن آورده شده است. بیشترین سن بدست آمده 7 سال، متعلق به ماهی سرخوی چمن با میانگین وزن 18±4080 گرم و طول 1/0±3/71 سانتی متر می باشد. شکل 1 نشان دهنده تصویر اتولیت مربوط به ماهی سرخوی چمن 3 ساله با 3 حلقه رشد سالانه می باشد. نمودار 1 و 2 بترتیب نشان دهنده رابطه طول کل و سن و رابطه وزن کل و سن ماهی سرخوی چمن در آبهای هرمزگان (سال 1388) بر پایه مطالعات انجام شده به روش برش اتولیت می باشد. نتایج نشان می دهد رابطه معنی داری بین طول کل و سن ماهی و همچنین وزن کل و سن ماهی مشاهده می شود (۰۵/۰< p). نمودار 3 و 4 بترتیب نشان دهنده رابطه وزن اتولیت راست و وزن ماهی و وزن اتولیت چپ و وزن ماهی سرخوی چمن در آبهای هرمزگان (سال 1388) بر پایه مطالعات انجام شده به روش برش اتولیت می باشد. نتایج نشان می دهد رابطه معنی داری بین وزن اتولیت راست و وزن اتولیت چپ با وزن ماهی سرخوی چمن وجود دارد (۰۵/۰< p).

 

 

شکل 1- اتولیت ماهی سرخوی چمن 3 ساله با 3 حلقه رشد سالانه(نور 32 × و بزرگنمایی 100 × (

 

 

نمودار 1- رابطه طول (کل(cm) و سن (سال) در ماهی سرخوی چمن(Lutjanus malabaricus) در آبهای هرمزگان (1388)

 

نمودار 2- رابطه وزن کل ( gr) و سن (سال) در ماهی سرخوی چمن(Lutjanus malabaricus) در آبهای هرمزگان (1388)

 

نمودار 3- رابطه وزن اتولیت راست (گرم) و وزن ماهی (گرم) در ماهی سرخوی چمن(Lutjanus malabaricus) در آبهای هرمزگان (1388)

 

نمودار 4- رابطه وزن اتولیت چپ (گرم) و وزن ماهی (گرم) در ماهی سرخوی چمن (Lutjanus malabaricus) در آبهای هرمزگان (1388)

 

نمودار 5- رابطه طول اتولیت راست (میلی متر) و وزن ماهی (گرم) در ماهی سرخوی چمن(Lutjanus malabaricus) در آبهای هرمزگان (1388)

 

نمودار 6- رابطه طول اتولیت چپ (میلی متر) و وزن ماهی (گرم) در ماهی سرخوی چمن(Lutjanus malabaricus) در آبهای هرمزگان (1388)

 

نمودار 7- رابطه طول میانی اتولیت راست (میلی متر) و طول استاندارد ماهی (سانتیمتر) در ماهی سرخوی چمن(Lutjanus malabaricus) در آبهای هرمزگان (1388)

 

نمودار 8- رابطه طول میانی اتولیت چپ (میلی متر) و طول استاندارد ماهی (سانتیمتر) در ماهی سرخوی چمن(Lutjanus malabaricus) در آبهای هرمزگان (1388)

 

نمودار5 و 6 به ترتیب نشان دهنده رابطه طول اتولیت راست و وزن ماهی و طول اتولیت چپ و وزن ماهی سرخوی چمن در آبهای هرمزگان (سال 1388) بر پایه مطالعات انجام شده به روش برش اتولیت می باشد. نتایج نشان می دهد رابطه معنی داری بین طول اتولیت راست و اتولیت چپ با وزن ماهی سرخوی چمن وجود دارد (۰۵/۰< p).

نمودار 7 و 8 بترتیب نشان دهنده رابطه طول میانی اتولیت راست و طول استاندارد ماهی و طول میانی اتولیت چپ و طول استاندارد ماهی سرخوی چمن در آبهای هرمزگان (سال 1388) بر پایه مطالعات انجام شده به روش برش اتولیت می باشد. نتایج نشان می دهد رابطه معنی داری بین طول میانی اتولیت راست و اتولیت چپ با طول استاندارد ماهی سرخوی چمن وجود دارد (۰۵/۰< p).

بحث

در این پژوهش تعیین سن ماهی سرخوی چمن (Lutjanus malabaricus) با استفاده از اتولیت (سنگ گوش) در آبهای هرمزگان انجام گرفت. به نظر می رسد روش تعیین سن با استفاده از تهیه مقاطع اتولیت ساجیتا به عنوان روش مناسبی در ارزیابی سن ماهی سرخوی چمن باشد. در مطالعات انجام شده توسط سایر محققین نیز بیان شده است که برش اتولیت جهت تعیین سن ماهیان مناطق گرمسیری نتایج فوق العاده ای را نشان می دهد (9و23). بررسی انجام یافته روی ماهی هامور معمولی و ماهی سرخوی معمولی نیز نشان داده است که، شمارش حلقه های سالانه موجود بر روی مقاطع ساجیتا، نتایج قابل استنادی را حاصل می نماید (4و6). شمارش حلقه های رشد موجود بر روی مقاطع اتولیت نشان داد که کمترین سن بدست آمده 1 سال و بیشترین سن 7 سال در ماهی سرخوی چمن، می باشد. با وجود تفاوت زیادی که در شکل اتولیت گونه های مختلف وجود دارد، روش برش اتولیت و خواندن حلقه های رشد سالانه در آنها یکسان می باشد (10). وجود یک حلقه مات روی مقطع اتولیت نشان دهنده این است که ماهی جوان و یکساله است و وجود حلقه های بیشتر بیان کننده آن است که ماهی سن بیشتری دارد (18). بر اساس تحقیقات انجام شده روی گونه سرخوی چمن در استرالیا، بیشترین سن برآورد شده 20 سال است که با حداکثر سن بدست آمده در آبهای خلیج فارس تفاوت زیادی دارد (10و19). در مطالعه انجام شده در کشور کویت بیشترین سن تعیین شده ماهی سرخوی چمن در آبهای خلیج فارس 6 سال (6) و در بررسی دیگری، بیشترین سن این گونه در مناطق خلیجی 9 سال بود (15). این نتایج در راستای نتایج پژوهش حاضر می باشد.

 ظاهر شفاف و وجود نواحی مات در برش های اتولیت ماهی سرخوی چمن در آبهای هرمزگان نشان می دهد که اتولیت این ماهی همانند اتولیت ماهیان سایر مناطق گرمسیری می باشد. اتولیت ماهیان مناطق گرمسیری، دارای نوار های مات، نازک و هم مرکز می باشد و مرز حلقه ها کاملا واضح نیست در حالی که اتولیت ماهیان مناطق معتدله دارای زمینه مات بوده و حلقه های هم مرکز شفاف در آن مشاهده می شوند (22).

هر اتولیت دارای شکل و ویژگی های خاصی است که مختص همان گونه است بنابراین بررسی ویژگی های ریخت سنجی اتولیت شامل طول اتولیت، وزن اتولیت و غیره می تواند اطلاعات ارزشمندی در زمینه شناسایی و تفکیک گونه ها ارایه دهد (5). وجود اتولیت متوسط تا نسبتا بزرگ در این ماهی نشان دهنده کف زی بودن ماهی سرخوی چمن است. به نظر می رسد اندازه متوسط تا بزرگ اتولیت نشان دهنده نیاز ماهی در زمینه تشخیص امواج صوتی در دریا باشد که مطالعات مشابه نیز این امر را تایید می کنند (5). از سوی دیگر اندازه اتولیت با میزان رشد نیز در ارتباط است. سایر ویژگی های مورد بررسی نیز در شناخت دقیق تر گونه مفید می باشد (5و19).

رابطه معنی داری بین طول کل و سن ماهی و همچنین بین وزن کل و سن ماهی سرخوی چمن مشاهده شد. به نظر می رسد این امر بیانگر آن است که افزایش سن با افزایش طول کل و وزن ماهی همراه است و بیشترین طول و وزن بدست آمده نیز متعلق به ماهیان با سن بیشتر می باشد (19). بر این اساس میزان همبستگی وزن اتولیت با افزایش سن ماهی، بیشتر می شود. همچنین در مطالعات دیگر نیز همراه با افزایش سن، طول و وزن ماهی افزایش می یابد. نتایج حاصل از مطالعات مشابه نیز موید نتایج این پژوهش است (4و6).

افزایش معنی داری بین طول و وزن اتولیت راست و چپ در ارتباط با وزن ماهی و همچنین افزایش معنی داری بین طول میانی اتولیت راست و چپ در ارتباط با طول استاندارد ماهی مشاهده شد. دلیل این امر را می توان این گونه بیان کرد که طول و وزن اتولیت با طول و وزن ماهی و همچنین با متابولیسم ماهی در ارتباط است؛ بنابراین رشد اتولیت می تواند بیانگر رشد ماهی نیز باشد (16٬17). نتایج حاصل از مطالعات مشابه نیز موید نتایج این پژوهش است (19).

بنابراین نتایج بدست آمده از تعیین سن با استفاده از اتولیت در ماهی سرخوی چمن و همچنین تحقیقات بیشتر در این زمینه می تواند در جهت ارزیابی ذخایر و مدیریت صحیح صید این گونه در منطقه خلیج فارس، حائز اهمیت باشد.

1. اسدی، ه.، دهقانی، ر،  1375. اطلس ماهیان خلیج فارس و دریای عمان، انتشارات موسسه تحقیقات شیلات ایران. صفحه255. 
2. پرافکنده حقیقی، ف.، 1387. تعیین سن در آبزیان، انتشارات موسسه تحقیقات شیلات ایران. صفحه187.
3. خدادادی، م.، عمادی، ح. 1383. تعیین سن هامور معمولیEpinephelus coioides)) با استفاده از برش و تهیه مقطع از سنگ گوش در آبهای ساحلی خوزستان. مجله پژوهش و سازندگی،  شماره 63.  صفحات 2-11.
4.  ربانی ها، م.، وثوقی، غ.، فاطمی، م و جمیلی، ش. 1387. تعیین سن لارو ماهیان دریایی با استفاده از بررسی میکروسکوپی اتولیت. مجله پژوهش و سازندگی. شماره 81 . صفحات 63-65 .
5.  صدیق زاده، ز.،  وثوقی، غ.، ولی نسب، ت و فاطمی، م.1386. مروری بر ریخت شناسی اتولیت در برخی از ماهیان اقتصادی سطحزی خلیج فارس. مجله دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، شماره 3. سال اول. صفحات1-10.
6. کمالی، ع., 1381.  تعیین سن سرخوی معمولی در آبهای هرمزگان با استفاده از برش سنگ گوش. صفحه72.
 
7. Al-Hosseini, M., 1996. Review on fisheries biology of groupers in the Gulf area. KISR. of the Kuwait.pp: 232.
8. Brothers, E .S & Mathews C. P., 1987. Application of otolith microstructura studies to age determination of some commercially valuable fish of The Persian Gulf, Kuwait  Bulletin of Marine, No. 9. pp : 127-157.
9. Bullock, L. H & Godcharles, M. F., 1992. Age, growth and reproduction of jewfish Epinephelus iajara in the eastern Gulf of Mexico. Fish. No. 90. pp: 243 - 249.
10. Cappo, M., Eden, P., Newman, S.J., Robertson, S., 2000. A new approach to tetracycline validation of the periodicity and iming of increment formation in the otoliths of 11. species of Lutjanus from the central Great Barrier Reef. Fish. Bull. 98 (3). pp: 474–488.
11. Choat, J. H. & Robbins, W. D., 2002. Age - based dynamic of tropical reef fishes. School of marine Biology and Aquaculture James Cook University. Workshop in Muscut, Oman. N0.8. pp: 24-32.
12. Ferreira, B. P., 1992. Rproduction  of  the inshore coral trout Plectropomus maculatus (Perciformes :Serranidae) from the central Great.London U.K. pp: 228.
13. Manoock, C. S., 1987. Age and growth of snappers and groupers. Great Britian. pp: 329-373.
14. Mcfarland, G., Schwelgert, J., Hodes, V and Detering, J. 2010. Preliminary study on the use of polished otoliths in the age determination of Pacific sardine (Sardinops sagax) in British Columbia waters.calcofi rep., vol51. pp: 162-168.
15. Milton, D. A., Short, S.A., O’Neill, M.F., Blaber, S. J. M., 1995. Ageing of three species of tropical snapper (Lutjanidae) from the Gulf of Carpentaria, Australia, using radiometry and otolith ring counts. US Fish. Bull. 93, 103–115.
16. Mourad, M. H. 1999. Age Determination of Trachinotus ovatus (L.) based on Otolith Weight. National of Oceanography &Fisheries, J. Sci., vol. 10, pp: 149-155.
17. Moralez – Nin , B., 1992. Determination of growth in bony fishes from otolith microstructure. fisheries technical. pp: 322.
18.  Munk, K. M and Smikrud, K. M. 2002. Relationships of Otolith Size to Fish Size and Otolith Ages for Yelloweye Sebastes ruberrimus and Quillback S. maliger Rockfishes. Alaska. pp: 1-50.
19. Newman, S. J., Cappo, M and Williams, D. M. 2000. Age, growth, mortality rates and corresponding yield estimates using otoliths of the tropical red snappers, Lutjanus erythropterus, L. malabaricus and L. sebae, from the central Great Barrier Reef. Fisheries Research 48. pp: 1-14.
20. Newman, S. J. 2000. Growth rate, age determination, natural mortality and production potential of the scarlet seaperch, Lutjanus malabaricus Schneider 1801, off the Pilbara coast of north-western Australia. Fisheries Research 58 (2002), pp: 215- 225.
21. Samuel, M. & Bawazeer A. S., 1990. Age and validation of age from otolith for warm water  fishes from Persian Gulf. p.253 -256.
22. Sparre, P. & Venema, C., 1989. Introduction to tropical fish stock assessment  part1- manual. Food and Agriculture  Organization of the United Nations, Rome. pp: 243.
23. Williams, T. s., 1986. Ageing manual for Kuwait fish Technical Re port. No. 1915, Kuwait Institute for Scientific. Research. pp: 57. 
مجله پژوهشهای جانوری (مجله زیست شناسی ایران)(علمی)
دوره 26، شماره 3 - شماره پیاپی 3
آذر 1392
صفحه 305-313
  • تاریخ دریافت: 25 خرداد 1390
  • تاریخ بازنگری: 14 اسفند 1390
  • تاریخ پذیرش: 19 اسفند 1390