ویژگی‌هایی از زیست شناسی کفشدوزک Hippodamia variegata (Col.: Coccinellidae) روی سه گونه شته‌ی غلات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار . گروه حشره شناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشگاه تربیت مدرس

3 دانشگاه تهران

27211

چکیده

کفشدوزکHippodamia variegata گونه‌ای با پراکنش وسیع در ایران است. در این تحقیق ویژگی‌های زیستی این کفشدوزک با تغذیه از شته سبز گندم Sitobion avenae، شته روسی گندم Diuraphis noxia و شته سمی گندم Schizaphis graminum در اتاقک رشد با دمای 1±25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و دوره‌ی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی مورد بررسی قرار گرفت. به منظور انجام آزمایش، از تخم¬های هم¬سن کفشدوزک استفاده شد. پس از تفریخ تخم‌ها، لاروها به صورت انفرادی درون ظروف آزمایش قرار داده شده و روزانه با مراحل مختلف زیستی از هر شته تغذیه شدند و طول مراحل مختلف زیستی شکارگر ثبت گردید. بر اساس نتایج به دست آمده، طول کل دوره پیش از بلوغ حشرات نر و ماده روی شته سبز گندم به ترتیب 18/0±05/14 و 24/0±63/13 روز، روی شته روسی گندم به ترتیب 14/0±58/13 و 12/0±42/13 روز، روی شته سمی گندم به ترتیب 21/0±61/14 و 12/0±04/14 روز تعیین شد. طول عمر حشرات کامل نر و ماده روی شته سبز گندم به ترتیب 91/1±55/15 و 28/3±96/25 روز، روی شته روسی گندم به ترتیب 25/2±86/35 و 89/1±81/24 روز و روی شته سمی گندم به ترتیب 95/1±78/25 و 41/1±88/19 روز تعیین گردید. میانگین تخمریزی روزانه با تغذیه از شته سبز گندم، شته روسی گندم و شته سمی گندم به ترتیب 65/0±86/4، 79/1±37/23 و 66/0±95/13 عدد و میانگین تخمریزی در طول عمر حشرات کامل به ترتیب 2/11±4/55، 8/45±1/476 و 4/15±0/158 عدد تعیین شد. نتایج نشان داد شته روسی گندم میزبان مناسب‌تری برای کفشدوزک H. variegata است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Some Biological Characteristics of Hippodamia variegata (Col.: Coccinellidae) rearing on Three Species of Wheat Aphids

چکیده [English]

Hippodamia variegata is widely distributed in Iran. In this research, biological characteristics of this ladybird feeding on Sitobion avenae, Diuraphis noxia and Schizaphis graminum evaluated under laboratory conditions at 25±1°C, 65±5% relative humidity, and a photoperiod of 16:8 h (Light:Dark). To accomplish the experiments, a cohort of newly laid eggs were randomly selected and transferred into Petri-dishes. After hatching, larvae were transferred individually into test containers and were fed with various stages of each aphids and duration of different stages of H. variegata were recorded. Based on obtained results, total pre-imaginal developmental time for males and females were estimated to be 14.05±0.18 and 13.63±0.24 days on S. avenae, 13.58±0.14 and 13.42±0.12 days on D. noxia and 14.61±0.21 and 14.04±0.12 days on S. graminum, respectively. Adult longevity of males and females were 15.55±1.91and 26.38±3.28 days on S. avenae, 35.86±2.25 and 24.81±1.89 days on D. noxia and 25.78±1.95 and 19.88±1.41 days on S. graminum, respectively.. Daily and total oviposition were determined 4.86±0.65 and 55.4±11.2 on S. avenae, 23.37±1.79 and 476.1±45.8 on D. noxia and 13.95±0.66 and 158.0±15.4 on S. graminum.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hippodamia variegate
  • Sitobion avenae
  • Diuraphis noxia
  • Schizaphis graminum
  • Biology

ویژگی‌هایی از زیست شناسی کفشدوزکHippodamia variegata (Col.: Coccinellidae) روی سه گونه شتۀ غلات

علی اصغر طالبی1*، رضا جریانی1 و حسین اللهیاری2

1 تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده کشاورزی، گروه حشره شناسی

2 کرج، دانشگاه تهران، دانشکده کشاورزی 

تاریخ دریافت: 17/4/91               تاریخ پذیرش: 2/10/91 

چکیده

در این تحقیق ویژگی‌های زیستی کفشدوزک Hippodamia variegata با تغذیه از شته سبز گندم Sitobion avenae، شته روسی گندم Diuraphis noxia و شته سمی گندم Schizaphis graminum در اتاقک رشد با دمای1±25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و دوره‌ی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی مورد بررسی قرار گرفت. به منظور انجام آزمایش، از تخم‌های هم‌سن کفشدوزک استفاده شد. پس از تفریخ تخم‌ها، لاروها به صورت انفرادی درون ظروف آزمایش قرار داده شده و روزانه با مراحل مختلف زیستی از هر شته تغذیه شدند و طول مراحل مختلف زیستی شکارگر ثبت گردید. بر اساس نتایج به دست آمده، طول کل دوره پیش از بلوغ حشرات نر و ماده روی شته سبز گندم به ترتیب 18/0±05/14 و 24/0±63/13 روز، روی شته روسی گندم به ترتیب 14/0±58/13 و 12/0±42/13 روز، روی شته سمی گندم به ترتیب 21/0±61/14 و 12/0±04/14 روز تعیین شد. طول عمر حشرات کامل نر و ماده روی شته سبز گندم به ترتیب 91/1±55/15 و 28/3±96/25 روز، روی شته روسی گندم به ترتیب 25/2±86/35 و 89/1±81/24 روز و روی شته سمی گندم به ترتیب 95/1±78/25 و 41/1±88/19 روز تعیین گردید. بر مبنای تجزیه واریانس یک طرفه و مقایسه میانگین با استفاده از آزمون SNK در سطح احتمال 5% شته روسی گندم میزبان مناسب‌تری برای کفشدوزک H. variegata است.

واژه های کلیدی: کفشدوزک Hippodamia variegata، شته‌ی سبز گندم، شته‌ی روسی گندم، شته‌ی‌ سمیگندم، بیولوژی

* نویسنده مسئول، تلفن: 09122184389 ، پست الکترونیکی: talebia@modares.ac.ir

مقدمه

 

شته‌ها از آفات مهم غلات هستند که به صورت مستقیم با تغذیه از شیره‌گیاهی و به صورت غیر‌مستقیم از طریق انتقال ویروس‌های گیاهی باعث خسارت به گیاهان می‌شوند (18). شته سبز گندمSitobion avenae (Fabricius) (Hem.: Aphididae) یکی از مهم‌ترین آفات گندم می‌باشد که در سراسر ایران گسترش دارد این شته دامنه میزبانی وسیعی داشته و علاوه بر گندم به گیاهانی نظیر ذرت، سورگوم و برنج نیز خسارت می‌زند (8). شته روسی گندم (Hem.:Aphididae) Mordvilko)) Diuraphis noxia نیز از آفات مهم گندم محسوب می‌شود و از اکثر نقاط جهان گزارش شده است. توجه به شته روسی گندم در پی گسترش این آفت به کشورهای آفریقایی، مکزیک و ایالات متحده افزایش یافت (30). ایران به عنوان موطن اصلی این شته به شمار آمده و دارای شرایط ایده آل برای زندگی این آفت می باشد (14). شته سمی گندم Rondani) (Hem.: Aphididae)) Schizaphis graminum نیز از آفات مهم گندم می‌باشد. این شته اکثر گیاهان خانواده گندمیان از جمله گندم، جو، برنج، ذرت، یولاف و سورگوم را مورد حمله قرار می‌دهد و از اکثر نقاط ایران (7) و جهان گزارش شده است (13، 27). در ایران خسارت این شته تا 20 درصد برآورد شده است (7). این شته علاوه بر مکیدن مقدار زیادی از شیره نباتی که باعث ضعف گیاه می شود، با تزریق بزاق سمی در طول تغذیه باعث تخریب دیواره سلولی و خشکیدن بخش‌های آسیب دیده شده و ناقل تعدادی از ویروس‌های بیماری‌زای مهم گیاهی نیز به شمار می‌رود (7، 21).

استفاده بی‌رویه از سموم به منظور کنترل آفات علاوه بر صدمه به دشمنان طبیعی باعث بروز مقاومت حشرات به حشره‌کش‌ها، افزایش جمعیت آفات ثانویه، جایگزینی آفات، کاهش اثرات سموم، اثرات سرطان‌زایی و جهش‌زایی و اثرات سوء زیست محیطی می‌شود (19). بنابراین استفاده از روش‌های سازگار با اکوسیستم در مبارزه با آفات الزامی است. یکی از راهکارهای بی‌خطر برای انسان و محیط زیست استفاده از عوامل بیولوژیک جهت کنترل حشرات آفت می باشد. کفشدوزک‌ها از عوامل مفید در اکوسیستم‌های کشاورزی هستند که نقش بسیار مهمی در ایجاد حالت تعادل و کنترل طبیعی شته‌ها، پسیل‌ها، سفیدبالک‌ها، زنجرک‌ها، کنه‌ها، تخم پروانه‌ها و لارو تعدادی از حشرات دارند (1، 10، 18، 19،26، 31). کفشدوزک Hippodamia variegata Goeze (Col.: Coccinellidae) گونه‌ای با پراکنش وسیع در مناطق پالئارکتیک بوده و از آن‌جا به مناطق نئارکتیک گسترش یافته است. این کفشدوزک در آمریکا به عنوان گونه‌ای وارداتی تکثیر و علیه شته‌ی روسی گندم رها‌سازی شده است (26). فعالیت این گونه در اکثر نقاط ایران روی شته‌های مختلف گزارش شده است و احتمال می­رود در تمام نقاط کشور فعالیت داشته باشد (6). کفشدوزک
H. variegata به عنوان گونه غالب در مزارع غلات استان اصفهان (5) و دومین گونه‌ی غالب کفشدوزک در مزارع گندم شهرستان مشهد معرفی شده است (9). این کفشدوزک به عنوان دشمن طبیعی شته‌ها و تریپس گندم در استان تهران نیز گزارش شده است (12). اگرچه تاکنون در ایران تحقیقات قابل توجهی در خصوص ویژگی‌های زیستی کفشدوزک H. variegata روی شته‌های گیاهان زراعی و گلخانه‌ای صورت گرفته (2، 3، 4، 11، 17) اما تحقیقی در خصوص ویژگی‌های زیستی کفشدوزک H.variegata روی شته‌های غلات صورت نگرفته است. با توجه به اهمیت این گونه در کنترل طبیعی شته‌ها، مطالعه بیولوژی این کفشدوزک می‌تواند کمک مؤثری در شناخت و استفاده از این حشره در کنترل بیولوژیک شته‌های غلات باشد.

مواد و روشها

حشرات کامل کفشدوزک در مهرماه 1389 از مزارع کلزا در دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت‌مدرس جمع‌آوری و به آزمایشگاه منتقل شدند. برای پرورش شته ها از کلنی‌های موجود در آزمایشگاه گروه حشره‌شناسی کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس استفاده شد. جمعیت اولیه شته‌ها، در آبان ماه 1388 از مزارع گندم واقع در محمد­شهر کرج جمع­آوری شدند. برای پرورش کلنی شته از گلدان‌هایی به قطر دهانه 10 سانتی‌متر استفاده شد که با طلق استوانه‌ای به ارتفاع 30 سانتی‌متر محصور شدند و جهت تهویه دریچه‌ای به ابعاد 8×18 سانتی‌متر در آن تعبیه و با پارچه توری پوشانده شد. به منظور انجام آزمایش، کفشدوزک‌ها یک نسل روی هر شته به صورت مجزا در دمای 1±25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و دوره‌ی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی پرورش داده شدند. برای پرورش کفشدوزک از ظروف پلاستیکی به ابعاد 10×17×24 سانتی‌متر (طول × عرض × ارتفاع) استفاده شد که در هر یک از آنها 50 عدد کفشدوزک (25 جفت) پرورش داده شد. در ظروف پرورش تعدادی کاغذ صافی چین‌خورده به عنوان بستر تخم‌ریزی قرار داده شد. کفشدوزک‌ها روزانه با تراکم مناسبی از شته تغذیه شدند.

به منظور بررسی زیست‌شناسی کفشدوزک از تخم‌های هم‌سن با عمر کمتر از 12 ساعت استفاده شد. تخم‌ها به ظروف پتری منتقل گردید. پس از تفریخ تخم، لاروها به صورت جداگانه به درون ظروف پلاستیکی شفاف به ابعاد 5×10×12 سانتی‌متر (طول × عرض × ارتفاع) منتقل شدند و به منظور تهویه سوراخی به قطر 7 سانتی‌متر روی درب آن تعبیه و با پارچه متخلخل مناسب پوشانده شد. ظروف به طور روزانه مورد بازدید قرار گرفته و لاروها با تراکم مناسبی از مراحل مختلف سنی شته تغذیه شدند. مرگ و میر روزانه و طول دوره‌های مختلف رشد و نمو کفشدوزک ثبت شد. پس از کامل شدن دوره لاروی، کفشدوزک‌های تازه ظاهر شده توزین و تعیین جنسیت شده و هر جفت نر و ماده به ظروف جدید منتقل و روزانه با تراکم مناسبی از شته (بر حسب گونه شته بین 150 تا 300 عدد) تغذیه گردیدند. ظروف روزانه مورد بررسی قرار گرفته و تعداد تخم گذاشته شده و مرگ و میر حشرات کامل تا مرگ آخرین کفشدوزک شمارش و ثبت شد. پس از تعیین نرمال بودن داده‌ها به روش Anderson-Darling با نرم‌افزار Minitab تجزیه‌واریانس یک‌طرفه انجام شد و مقایسه میانگین‌ها و انجام محاسبات با آزمون SNK با نرم‌افزار SAS ver. 9.1 و آزمون t-test با نرم‌افزارver. 14  MINITAB انجام شد.

نتایج

میانگین طول مراحل مختلف پیش از بلوغ کفشدوزک در جدول 1 ارائه شده است. بین میانگین طول دوره ‌رشد جنینی تخم‌های‌ گذاشته ‌شده توسط کفشدوزک‌های پرورش‌یافته روی سه گونه شته (F=8.10, df=2, 336, P<0.05)، بین طول دوره‌ نمو لارو سن اول (F=9.41, df=2, 230, P<0.05)، بین طول دوره نمو لارو سن دوم (F=18.20, df=2, 216, P<0.05) و بین طول دوره نمو لارو سن چهارم تفاوت معنی‌دار مشاهده شد (F=8.39, df=2, 197, P<0.05)، در حالی که بین طول دوره نمو لارو سن سوم (F=1.93, df=2, 205, P>0.05)، بین طول دوره پیش شفیرگی (F=0.09, df=2, 191, P>0.05) و هم‌چنین شفیرگی با تغذیه از سه گونه شته تفاوت معنی‌داری وجود نداشت (F=1.80, df=2, 183, P>0.05).

 

جدول 1- طول مراحل مختلف رشدی پیش از بلوغ کفشدوزک H. variegata با تغذیه از سه گونه شته گندم

مرحله رشدی

میانگین طول مراحل مختلف رشدی پیش از بلوغ (± خطای معیار) روی گونه‌های مختلف شته 

 

S. graminum

D. noxia

S. avenae

تخم

     a04/0±69/2

     a04/0±51/2 

     b10/0±32/2

سن اول لاروی

  a 05/0±33/2

  c 05/0±04/2 

  b 05/0±19/2

سن دوم لاروی

  a 05/0±62/1

  b 04/0±20/1

  a 06/0±51/1

سن سوم لاروی

  a 07/0±67/1

  a 04/0±62/1

  a 05/0±52/1

سن چهارم لاروی

  a 14/0±59/2

  b 05/0±29/2

  b 05/0±05/2

پیش شفیرگی

  a 04/0±75/0

  a 03/0±73/0

  a 04/0±73/0

شفیرگی

  a 07/0±03/3

  a 04/0±16/3

  a 04/0±14/3

میانگین‌های با حروف مشابه در هر ردیف (P < 0.05, SNK) تفاوت معنی‌داری ندارند.

 

طول کل دوره پیش از بلوغ کفشدوزک H. variegata در جدول 2 ارایه شده است. بین طول دوره پیش از بلوغ کفشدوزک‌های نر و ماده با تغذیه از شته S. avenae (T=1.40, df=51, P>0.05) و شته D. noxia تفاوت معنی‌دار وجود نداشت (T=0.85, df=72, P>0.05)، در حالی که بین دوره پیش از بلوغ کفشدوزک‌های نر و ماده با تغذیه از شته S. graminum تفاوت معنی‌دار مشاهده شد (T=2.39, df=41, P<0.05). بین طول دوره نابالغ کفشدوزک با تغذیه از سه گونه شته در جنس ماده (F=3.72, df=2, 89, P<0.05) و نر تفاوت معنی‌داری مشاهده شد (F=8.71, df=2, 92, P<0.05). کوتاه‌ترین و بلندترین طول دوره نابالغ کفشدوزک نر و ماده
H. variegata به ترتیب با تغدیه از شته D. noxia (42/13 روز) و شته S. graminum (61/14 روز) بدست آمد.

 

جدول 2- کل دوره پیش از بلوغ حشرات نر و ماده کفشدوزک H. variegata با تغذیه از سه گونه شته گندم

جنس

میانگین کل دوره پیش از بلوغ (± خطای معیار) روی گونه های مختلف شته

 

S. graminum

D. noxia

S. avenae

نر

    aA21/0±61/14

    bA14/0±58/13 

     bA18/0±05/14

ماده

    aB12/0±04/14

    bA12/0±42/13 

    abA 24/0±63/13 

     میانگین‌های با حروف مشابه کوچک در هر ردیف (P < 0.05, SNK) و با حروف مشابه بزرگ در هر ستون (P < 0.05, T-test)   تفاوت معنی‌داری ندارند.

 

طول عمر حشرات‌کامل کفشدوزک با تغذیه از سه گونه شته در جدول 3 ارائه شده است. بین طول عمر حشرات کامل کفشدوزک‌های نر و ماده با تغذیه از شته S. avenae (T=2.86, df=40, P<0.05)، شته D. noxia (T=3.76, df=57, P<0.05) و شته S. graminum تفاوت معنی‌دار وجود داشت (T=2.45, df=46, P<0.05). با تغذیه از شته S. avenae طول عمر حشرات ماده به طور معنی‌دار بیشتر بود در حالی‌که با تغذیه از دو شته D. noxia و
S. graminum طول عمر حشرات نر به طور معنی‌دار از حشرات ماده بیشتر بود.

 

جدول 3- طول عمر حشرات کامل کفشدوزک H. variegata با تغذیه از سه گونه شته گندم

جنس

میانگین طول عمر (± خطای معیار) روی گونه های مختلف شته

 

S. graminum

D. noxia

S. avenae

نر

    bA95/1±78/25

    aA25/2±86/35 

    cB91/1±55/15

ماده

    aB41/1±88/19

    aB89/1±81/24 

    aA 28/3±38/26 

میانگین‌های با حروف مشابه کوچک در هر ردیف (P < 0.05, SNK) و با حروف مشابه بزرگ در هر ستون (P < 0.05, T-test) تفاوت معنی‌داری ندارند.

 

بین طول عمر حشرات ماده کفشدوزک با تغذیه از سه گونه شته تفاوت معنی‌دار وجود نداشت (F=2.01, df=2, 86 P>0.05)، ولی بین طول عمر حشرات نر کفشدوزک با تغذیه از سه گونه شته تفاوت معنی‌دار مشاهده شد (F=25.18, df=2, 81 P<0.05). بلندترین و کوتاه‌ترین طول عمر حشرات کامل کفشدوزک‌های نر به ترتیب با تغذیه از شته D. noxia (86/35 روز) و شته S. avenae (55/15 روز) بدست آمد.

طول یک‌نسل کفشدوزک با تغذیه از سه گونه شته در شکل 1 ارائه شده است. طول یک نسل بین حشرات نر و ماده با تغذیه از شته S. avenae (T=2.76, df=40, P<0.05)، شته D. noxia (T=3.86, df=57, P<0.05) و شته S. graminum تفاوت معنی‌دار نشان داد (T=2.73, df=46, P<0.05). با تغذیه از شته S. avenae طول نسل در حشرات ماده بیشتر بود، ولی با تغذیه از شته D. noxia و S. graminum طول نسل حشرات نر بیشتر بود.

بین طول نسل حشرات ماده با تغذیه از سه گونه شته تفاوت معنی‌دار وجود نداشت (F=1.76, df=2, 86, P>0.05)، در حالی‌که بین طول نسل حشرات نر با تغذیه از سه گونه شته تفاوت معنی‌دار مشاهده شد (F=24.45, df=2, 81, P<0.05). بلندترین طول نسل حشرات نر با تغذیه از شته D. noxia (38/49 روز) و کوتاه‌ترین طول نسل با تغذیه از شته S. avenae (60/29 روز) بود.

 

شکل 1- طول یک نسل کفشدوزک Hippodamia variegata با تغذیه از سه گونه شته گندم

(حروف کوچک مربوط به مقایسه میانگین طول یک نسل کفشدوزک با تغذیه‌ از سه گونه شته (P < 0.05, SNK) و حروف بزرگ مربوط به مقایسه میانگین طول یک نسل کفشدوزک‌های نر و ماده با تغذیه از یک گونه شته می باشد(P < 0.05, T-test).

وزن حشرات تازه‌ظاهر شده با تغذیه از سه گونه شته نیز اندازه‌گیری شد. با تغذیه از شته S. avenae (T=9.32, df=37, P<0.05)، شته D. noxia (T=11.68, df=73, P<0.05) و شته S. graminum (T=6.96, df=48, P<0.05) وزن حشرات ماده به طور معنی‌داری از وزن حشرات نر بیشتر بود (جدول 4). بین وزن حشرات نر کفشدوزک با تغذیه از سه گونه شته تفاوت معنی‌دار وجود نداشت (F=1.38, df=2, 92, P>0.05)، در حالی‌که بین وزن حشرات ماده با تغذیه‌ از سه گونه شته تفاوت معنی‌دار مشاهده شد (F=2.60, df=2, 89, P<0.05). بیشترین و کمترین وزن حشرات کامل کفشدوزک به ترتیب با تغدیه از شته S. avenae (02/10 میلی‌گرم) و شته  S. graminum (37/9 میلی‌گرم) حاصل شد.

 

جدول 4- وزن حشرات کامل کفشدوزک H. variegata با تغذیه از سه گونه شته گندم.

جنس

میانگین وزن (± خطای معیار) بر حسب میلی‌گرم روی گونه های مختلف شته

 

S. graminum

D. noxia

S. avenae

نر

    aB19/0±33/7

    aB12/0±65/7 

    aB11/0±57/7

ماده

    bA23/0±37/9

    abA12/0±63/9 

    aA24/0±02/10

میانگین‌های با حروف مشابه کوچک در هر ردیف (P < 0.05, SNK) و با حروف مشابه بزرگ در هر ستون (P < 0.05, T-test) تفاوت معنی‌داری ندارند.

 

بیشترین و کمترین درصد تفریخ تخم کفشدوزک H. variegata به ترتیب با تغذیه از شته D. noxia (93/0±09/76 درصد) و شته S. avenae (52/0±62/70 درصد) تعیین شد (شکل 2). بین درصد تفریخ تخم کفشدوزک با تغذیه از شته‌های مختلف تفاوت معنی‌دار وجود داشت (F=7.04, df=2, 9, P<0.05).

بیشترین و کمترین درصد نتاج ماده کفشدوزک H. variegata به ترتیب با تغذیه از شته D. noxia (5/2±8/51 درصد) و شته S. avenae (1/2±1/48 درصد) تعیین شد (شکل 3). بین درصد نتاج ماده کفشدوزک H. variegata با تغذیه از شته‌های مختلف تفاوت معنی‌دار وجود نداشت (F=0.42, df=2, 9, P>0.05).

بیشترین و کمترین درصد ظهور حشرات کامل کفشدوزک H. variegata به ترتیب با تغذیه از شته D. noxia (61/4±18/88 درصد) و شته S. graminum (52/2±25/67 درصد) تعیین شد (شکل 4). بین درصد ظهور حشرات کامل کفشدوزک H. variegata با تغذیه از شته‌های مختلف تفاوت معنی‌دار وجود داشت (F=5.61, df=2, 9, P<0.05).

 

شکل 2- درصد تفریخ تخم کفشدوزک Hippodamia variegata با تغذیه از سه گونه شته گندم

 

شکل 3- درصد نتاج ماده کفشدوزک Hippodamia variegata با تغذیه از سه گونه شته گندم

 

شکل 4- درصد ظهور حشرات کامل کفشدوزک Hippodamia variegata با تغذیه از سه گونه شته گندم.

بحث

عوامل مختلفی ویژگی های زیستی و کارایی کفشدوزک H. variegata را تحت تأتیر قرار می دهد که از آن جمله می­توان به دما[91] [92]  (22)، گونه میزبان یا طعمه (20، 24،25،31) و گیاهی که میزبان روی آن فعالیت می­­کند (29، 31) اشاره نمود. طول مراحل مختلف پیش از بلوغ کفشدوزک
 H. variegata در دمای 23 درجه سلسیوس با تغذیه از شته Rhopalosiphum maidis (Fitch) و برای تخم، لارو سن اول، دوم، سوم، چهارم و شفیره به ترتیب 5/3، 3، 2، 1/2، 6/4، 2/4 روز و با تغذیه از شته نخود فرنگی Acyrthosiphon pisum (Harris) 7/3، 3/3، 2/2، 8/1، 4 و 3/4 روز به دست آمد (26) که طول تمام دوره‌ها در پژوهش حاضر از نتایج حاصل از این تحقیق کمتر بود. درصد بقا نیز به ترتیب 95 و 88 درصد بود که نتایج حاصل از پژوهش حاضر کمتر از مقادیر بدست آمده از تحقیق فوق بود. طول مراحل مختلف پیش از بلوغ کفشدوزک H. variegata در دمای 23 درجه سلسیوس با تغذیه از شته‌سیاه باقلا Aphis fabae Scopoli برای تخم، لاروهای سنین اول، دوم، سوم، چهارم، شفیره و کل دوره پیش از بلوغ به ترتیب 03/3، 09/2، 87/1، 07/2، 90/2، 40/4 و 33/16 روز تعیین شده است (17) که طول تمام دوره‌ها در پژوهش حاضر تقریبا با نتایج حاصل از آزمایش فوق هم‌پوشانی دارد. هم‌چنین طول عمر حشرات بالغ ماده 9/44 و نر 4/62 روز تعیین شد که بیشتر از نتایج پژوهش حاضراست.

طول دوره انکوباسیون تخم، طول دوره لاروی سنین اول، دوم، سوم، چهارم، طول دوره شفیرگی و کل دوره پیش از بلوغ کفشدوزک H. variegata در دمای 25 درجه سلسیوس با تغذیه از شته سبز جالیز Aphis gossypii Glover که روی پنج میزبان گیاهی مختلف رشد کرده بود به ترتیب 27/2-42/2، 98/1-31/2، 05/1-69/1، 45/1-82/1، 40/2-51/3، 90/2-37/3 و 6/12-51/14 روز تعیین شده است (32) که طول تمام دوره‌ها در پژوهش حاضر تقریباً در دامنه نتایج حاصل از آزمایش فوق است. طول عمر حشرات نر و ماده به ترتیب  9/28-53/36  و 29/32-53/40 روز به دست آمد که طول عمر حشرات نر با تغذیه از شته روسی گندم و شته سمی گندم تقریبا برابر نتایچ تحقیق فوق است ولی با تغذیه از شته سبز گندم طول این دوره بسیار کمتر از نتایج تحقیق فوق است ولی طول عمر حشرات ماده در پژوهش حاضر کمتر از نتایج تحقیق فوق بود.

طول مراحل مختلف پیش از بلوغ کفشدوزک
H. variegata در دمای 25 درجه سلسیوس با تغذیه از شته سبز هلو Myzus persicae (Sulzer) برای تخم، لارو سن اول تا چهارم و شفیره به ترتیب 6/2، 6/2، 9/1، 0/2، 9/2، 1/6 و کل دوره پیش از بلوغ 1/18 روز تعیین شده است (23) که طول تمام دوره‌ها در پژوهش حاضر به جز طول دوره شفیرگی با نتایج تحقیق فوق منطبق است ولی طول دوره شفیرگی در پژوهش حاضر از نتایج تحقیق فوق بسیار کمتر است. هم‌چنین طول عمر حشرات بالغ 9/36 روز تعیین شد. نتایج حاصل از این پژوهش به جز طول عمر حشرات نر با تغذیه از شته روسی گندم و سمی گندم از مقادیر تحقیق فوق کمتر است. هم‌چنین نسبت جنسی 52 درصد به دست آمد که تقریبا نتایج پژوهش حاضر منطبق بر نتایج تحقیق فوق است. درصد بقای گزارش شده 1/49 درصد بود که درصد بقا با تغذیه از شته سمی گندم در پژوهش حاضر کمتر ولی با تغذیه از شته سبز گندم و سمی گندم بیشتر از نتایج تحقیق فوق بود.

طول سنین اول، دوم، سوم و چهارم لاروی کفشدوزک
H. variegata با تغذیه از سبز جالیزA. gossypii  در دمای 18 درجه سلسیوس به ترتیب 5/3، 75/2، 4، 83/6 روز، در دمای 22 درجه سلسیوس به ترتیب 6/2، 4/1، 6/1، 4/2 روز، در دمای 26 درجه سلسیوس به ترتیب 42/2، 33/1، 55/1، 8/1 روز، در دمای 30 درجه سلسیوس به ترتیب 4/1، 02/1، 15/1و 25/1 روز و در دمای 34 درجه سلسیوس به ترتیب 16/1، 1، 1و 33/1 روز تعیین شد (15). طول دوران لاروی در پژوهش حاضر با طول این دوران در تحقیق فوق با دمای 26 درجه سلسیوس که به دمای پژوهش حاضر نزدیک‌تر است تقریباً منطبق است.

طول مراحل مختلف پیش از بلوغ کفشدوزک
H. variegata در دمای 25 درجه سلسیوس با تغذیه از شته مومی کلم Brevicoryne brassicae (L.) برای تخم، لارو سن اول، دوم، سوم، چهارم و شفیره به ترتیب 8/2، 7/2، 2/2، 0/2، 2/5 و 5/5 روز به دست آمد (16) که طول تمام دوره‌ها در پژوهش حاضر از نتایج تحقیق فوق کمتر بود. طول عمر حشرات بالغ کفشدوزک نیز 8/71 روز تعیین شد که نتایج پژوهش حاضر کمتر از نتایج تحقیق فوق بود. درصد تفریخ و بقا نیز به ترتیب 8/81 و 8/61 درصد بود که درصد تفریخ در پژوهش حاضر بسیار کمتر از نتایج تحقیق فوق بود. درصد بقا در پژوهش حاضر با تغذیه از دو شته سبز گندم و سمی گندم کمتر از نتایج تحقیق فوق بود ولی با تغذیه از شته روسی گندم بیشتر از نتایج آزمایش فوق بود.

وزن حشرات بالغ با تغذیه از شته سبز جالیز A. gossypii از 83/4 تا 66/6 میلی‌گرم متغیر است (32) که وزن حشرات تازه ظاهر شده در پژوهش حاضر بسیار بیشتر از نتایج تحقیق فوق بود؛ که یا به علت تفاوت در جمعیت‌ها و یا ناشی از کیفیت غذای خورده شده است (32). وزن حشرات نر و ماده با تغذیه از شته R. maidis به ترتیب 1/6 و 6/6 میلی‌گرم و با تغذیه از شته A. pisum به ترتیب 8 و 2/9 میلی‌گرم تعیین شد (26). وزن حشرات در پژوهش حاضر با وزن روی A. pisum در تحقیق فوق منطبق بود ولی وزن حشرات در پژوهش حاضر از وزن رویR. maidis در تحقیق فوق بسیار بیشتر بود.

به طور کلی تفاوت در پارامترهای زیستی کفشدورک با تغذیه از سه گونه شته (با توجه به ثابت بودن سطح اول تغذیه که برای هر سه گونه شته، گندم رقم پیشتاز بود) به سه دلیل می‌تواند باشد: 1- تفاوت جثه شته‌ها، 2- مکانیسم‌های دفاع شته‌ها در برابر شکارگر و 3- کیفیت مواد موجود در بدن شته‌ها برای کفشدوزک. هم‌چنین دلیل تفاوت یافته‌های حاصل از این آزمایش و نتایج سایرین را می‌توان مربوط به گونه میزبان، شرایط آزمایش و تفاوت بین جمعیت‌های مختلف کفشدوزک دانست (3، 4، 25، 26، 32). در مجموع نتایج نشان داد کفشدوزک
H. variegata قادر است روی هر سه گونه شته نشو نمای خود را کامل کند و می‌تواند به همراه سایر دشمنان طبیعی بویژه پارازیتوییدها (28) نقش مهمی در کنترل شته های غلات داشته باشد. به منظور مفیدتر بودن این اطلاعات در برنامه‌های کنترل بیولوژیک بررسی سایر خصوصیات این کفشدوزک در سایر دماها و با استفاده از میزبان‌های مختلف می تواند به شناخت بهتر از کارایی این کفشدوزک در کنترل شته های غلات کمک نماید.

  1. امامی، م. س.، و اربابی، م.، 1384. مطالعه حشرات شکارگرکنه قرمز اروپایی در سمیرم اصفهان و بررسی زیست شناختی کفشدوزک Stethorus gilvifrons Mulsant در آزمایشگاه، مجله زیست شناسی ایران، جلد 18، شماره 2، صفحات 157-164. 
  2. جعفری، ر.، کمالی، ک.، شجاعی، م.، و استوان، ه.، 1387. پارامترهای زیستی کفشدوزک  Hippodamia variegata  با تغذیه از شته باقلاAphis fabae  در شرایط آزمایشگاهی، مجله دانش نوین کشاورزی، جلد 10، صفحات 17-25.
  3. جعفری، ر.، و وفایی شوشتری، ر.، 1388. تاثیر دماهای مختلف روی طول دوره­های نشو و نمایی کفشدوزک Hippodamia variegata Goeze (Col.: Coccinellidae) با تغذیه از شته باقلا Aphis fabae Scopoli (Hem.: Aphididae). فصلنامه تخصصی تحقیقات حشره­شناسی، جلد 1، شماره4، صفحات 289-297.
  4. جعفری، ش.، حاجی‌زاده، ج.، جلالی سندی، ج.، و حسینی، ر.، 1381. تاثیر دماهای مختلف روی پارامترهای زیستی کفشدوزک Hippodamia variegata (Col.: Coccinellidae) در شرایط آزمایشگاهی، نامه‌ی انجمن حشره‌شناسی ایران، جلد 22، شماره1، صفحات 13-28.
  5. حق­شناس، ع.، ملکی، ح.، و باقری، م. ر.، 1383. فون کفشدوزک‌های شکارگر شته غلات و تغییرات گونه غالب در استان اصفهان. خلاصه مقالات شانزدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران، 126ص.
  6. رجبی، غ.، 1365. حشرات زیان آوردرختان میوه‌ی سردسیری (شته‌ها، شپشک‌ها و زنجرک‌ها)، انتشارات سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، 256 ص.
  7. رضوانی، ع.، 1380. کلید شناسایی شته‌های ایران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی، 305 ص.
  8. فرحبخش، ق.، 1340. فهرست آفات مهم نباتات و فرآورده‌های کشاورزی ایران، سازمان حفظ نباتات، شماره 1، 153ص.
  9. فرحی، س.، و صادقی‌نامقی، ح.، 1388. تنوع گونه‌ای شته‌ها و کفشدوزک‌های مزارع گندم شهرستان مشهد، نشریه حفاظت گیاهان، جلد 23، شماره 2، صفحات 89-95. 
  10. مجیب حق قدم، ز.، جلالی سندی، ج.، صادقی، س. ا.، و یوسف پور، م.، 1388. معرفی کفشدوزکOenopia conglobata (L.) به عنوان شکارگر شته نارون Tinocallis saltans Nevsky در استان گیلان و بررسی زیست شناسی آن در شرایط آزمایشگاهی. مجله زیست شناسی ایران، جلد 22، شماره 2، صفحات 363-370.
  11. ملاشاهی، م.، صحراگرد، ا.، و حسینی، ر.، 1383. تعیین پارامترهای جدول زندگی کفشدوزکHippodamia variegata (Col.: Coccinellidae) در شرایط آزمایشگاهی. پژوهشنامه علوم کشاورزی، جلد 1، شماره1، صفحات 47-59.
  12. وجدانی، ص.، 1343. کفشدوزک‌های سودمند و زیان‌آور ایران، انتشارات گروه گیاه‌پزشکی دانشگاه تهران، 101 ص.

 

13. Babenko, V. A., 1980. A test on the rational control of aphid. Zashchita Rastenii, 6: 14-15.

14. Dolati, L., Ghareyazie, B., Moharramipour, S., Noori-Daloii, M. R., 2005. Evidence for regional diversity and host adaptation in Iranian populations of the Russian wheat aphid. Entomologia Experimentalis et Applicata, 114:171–180.

15. El Habi, M., Sekkat, A., El Jadd, L., and Boumezzough, A., 2000. Biologie d'Hippodamia variegata Goeze (Col., Coccinellidae) et possibilites de son utilisation contre Aphis gossypii Glov. (Hom., Aphididae) sous serres de concombre. Journal of Applied Entomology, 124: 365-374.

16. Elhag, E. T. A., and Zaitoon, A. A., 1996. Biological parameters for four Coccinellid species in Central Saudi Arabia. Biological Control, 7: 316-319.

17. Farhadi, R., Allahyari, H., and Chi, H., 2011. Life table and predation capacity of Hippodamia variegata (Coleoptera: Coccinellidae) feeding on Aphis fabae (Hemiptera: Aphididae). Journal of Biological Control, 59: 83-89.

18. Fiebig, M., and Poehling, H. M., 1998. Host-plant selection and population dynamics of the grain aphid Sitobion avenae (F.) on wheat infected with Barley Yellow Dwarf Virus. IOBC/WPRS Bulletin, 21: 51-62.

19. Hajek, A. E., 2004. Natural enemies: an introduction to biological control. Cambridge University Press. 378 P.

20. Kontodimas, D., and Stathas. G., 2005. Phenology, fecundity and life table parameters of the predator Hippodamia variegata reared on Dysaphis crataegi. BioControl 50:223-233.

21. Hoelscher, C. E., and Teetts, G. L., 1983. Insect and mites pest of sorghum-management approaches. Texas: Agricultural Express Station. 24P.

22. Jafari, S. H., Hajizadeh, J., Jalali Sendi, J., Hoseini, R., 2002. Effect of temperature on biological factors of Hippodamia variegata (Col.: Coccinellidae) in laboratory conditions. Journal of Entomological Society of Iran. 22(1):13- 28.

23. Lanzoni, A., Accineli, G., Bazzocchi, G. G., and Burgic, G., 2004. Biological traits and life table of the exotic Harmonia axyridis compared with Hippodamia variegata, and Adalia bipunctata (Col., Coccinellidae). Journal of Applied Entomology, 128(4): 298-306.

24. Mitchels, G., and Bateman, A., 1986. Larval biology of two imported predators of the greenbug, Hippodamia variegata (Goeze) and Adalia flavomaculata Degeer,under constant temperatures. Southwestern Entomologist 11:23-30.

25. Mojib Hagh ghadam, Z., and Yousefpour, M., 2012. Effects of feeding from different hosts on biological parameters of the lady beetle Hippodamia variegata (Goeze) in the laboratory conditions. International Journal of Agriculture and Crop Sciences, 4 (12): 755-759.

26. Obrycki, J. J., and Orr, C. J., 1990. Suitability of three species for nearctic population of Coccinella septempunctata, Hippodamia variegata, and Propylea quatuordecimpunctata. Journal of Economic Entomology, 83: 1292-1297.

27. Pike, K. S., and Glazer, M., 1980. Compatibility of insecticide-fungicide wheat seed treatments with respect to germination, seedling emergence and green bug control. Journal of Economic Entomology, 73: 759-761.

28. Rakhshani, E., Tomanovic, Z., Stary, P., Talebi, A. A., Kavalieratus, N. G., and Zamani, A. A., 2008. Distribution and diversity of wheat aphid parasitoids (Hymenoptera: Braconidae: Aphidiinae) in Iran. European Journal of Entomology, 105: 863–870.

29. Rebolledo, R., Palma, R., Klein, C., and Aguilera, A., 2007. Coccinellini (Col. Coccinellidae) presentes en diferentes estratos vegetales en la IX Región de La Araucanía (Chile). Idesia 25:63-71.

30. Tolmay, V. L., 2006. Genetic variability for Russian wheat aphid, Diuraphis noxia resistance in South African wheat genotypes. PhD Dissertation, University of the Free State, South Africa, 147P.

31. William,. F. L., 2002. Lady beetles. Ohio State University Extension Fact Sheet, Horticulture and Crop Science. Division of Wildlife, 2021 Coffey Rd. Columbus, Ohio-43210-1086

32. Wu, X. H., Zhou, X. R., and Pang, B. P., 2010. Influence of five host plants of Aphis gossypii Glover on some population parameters of Hippodamia variegata (Goeze). Journal of Pest Science, 83(2): 77-83.

  • تاریخ دریافت: 17 تیر 1391
  • تاریخ بازنگری: 01 دی 1391
  • تاریخ پذیرش: 02 دی 1391