نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشگاه علوم کشاورزی گرگان
2 دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
3 مرکز تکثیروپرورش ماهیان گرمآبی شهید رجایی ساری
چکیده
در مطالعه حاضر، پارامترهای اسپرمشناختی و بیوشیمیایی سمن ماهی کپور وحشی و پرورشی بررسی شد. یونهای سدیم (میلی مول در لیتر) و پتاسیم (میلی مول در لیتر) توسط فلیم فتومتر و کلسیم (میلیمول در لیتر)، منیزیم (میلیمول در لیتر)، گلوکز (میلیگرم در دسیلیتر)، کلسترول (میلیگرم در دسیلیتر) و پروتئین کل (گرم در دسیلیتر) توسط اسپکتروفتومتر اندازهگیری شدند. مدت زمان تحرک اسپرم توسط استرئومیکروسکوپ و اسپرماتوکریت توسط میکروسانتریفوژ اندازهگیری شد. نتایج این تحقیق نشان داد که بین میزان کلسیم، کلر، سدیم، پتاسیم، پروتئین کل، کلسترول، گلوکز و pH در کپور وحشی و پرورشی اختلاف معنیداری وجود دارد (05/0P<) ولی در میزان منیزیم پلاسمای منی تفاوت معنیداری وجود ندارد (05/0P>). همچنین بین پارامترهای اسپرمشناختی (حجم اسپرمدهی، اسپرماتوکریت، تراکم اسپرم، مدت زمان تحرک اسپرم و درصد اسپرم متحرک) سمن ماهی کپور وحشی و پرورشی اختلاف معنیداری بین ماهیان وحشی و پرورشی وجود داشت (05/0P<) و در ماهیان کپور پرورشی بیشتر از ماهیان کپور وحشی بود. این تحقیق نشان داد که کیفیت اسپرم ماهیکپور پرورشی بهتر از کپور وحشی می باشد.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The investigation of semen spermatological and biochemical parameters in wild and cultured common carp (Cyprinus carpio Linnaeus, 1758)
نویسنده [English]
2 Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
چکیده [English]
In this study, semen spermatological and biochemical parameters in wild and cultured common carp were investigated. Na+ (Mmol/l) and K+ (Mmol/l) ions were measured by flamephotometere and Ca2+ (mg/dl), Mg2+ (mg/dl), blood serum organic composition such as glucose (mg/dl), cholesterol (mg/dl) and total protein (g/dl) were measured by spectrophotometere. Duration of sperm motility was measured by stereomicroscope and spermatocrite was measured by micro centrifuge. The results of this study suggested that there were a highly significant difference of Ca2+, Cl-, Na+, K+, total protein, cholesterol, glucose, and pH (P<0.05) levels between wild and cultured carp but there was no significant difference in seminal plasma Mg2+ (P>0.05). Also, there were significant differences of spermatological parameters (value of sperm, spermatocrite, sperm density, motility duration and percentage of motile spermatozoa) between wild and cultured common carp (P<0.05) so that in cultured carp were more than wild carp. This study showed, that sperm quality of cultured carp is better than that of wild carp.
کلیدواژهها [English]
بررسی پارامترهای اسپرمشناختی و بیوشیمیایی سمن ماهی کپور معمولی وحشی و پرورشی (Cyprinus carpio Linnaeus, 1758)
تقی سیفی1، محمدرضا ایمانپور1* و چنگیز مخدومی2
1 گرگان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دانشکده شیلات و محیط زیست، گروه شیلات
2 ساری، مرکز تکثیروپرورش ماهیان گرمآبی شهید رجایی
تاریخ دریافت: 3/4/90 تاریخ پذیرش: 8/5/91
چکیده
در مطالعه حاضر، پارامترهای اسپرمشناختی و بیوشیمیایی سمن ماهی کپور وحشی و پرورشی بررسی شد. یونهای سدیم (میلی مول در لیتر) و پتاسیم (میلی مول در لیتر) توسط فلیم فتومتر و کلسیم (میلیمول در لیتر)، منیزیم (میلیمول در لیتر)، گلوکز (میلیگرم در دسیلیتر)، کلسترول (میلیگرم در دسیلیتر) و پروتئین کل (گرم در دسیلیتر) توسط اسپکتروفتومتر اندازهگیری شدند. مدت زمان تحرک اسپرم توسط استرئومیکروسکوپ و اسپرماتوکریت توسط میکروسانتریفوژ اندازهگیری شد. نتایج این تحقیق نشان داد که بین میزان کلسیم، کلر، سدیم، پتاسیم، پروتئین کل، کلسترول، گلوکز و pH در کپور وحشی و پرورشی اختلاف معنیداری وجود دارد (05/0P<) ولی در میزان منیزیم پلاسمای منی تفاوت معنیداری وجود ندارد (05/0P>). همچنین بین پارامترهای اسپرمشناختی (حجم اسپرمدهی، اسپرماتوکریت، تراکم اسپرم، مدت زمان تحرک اسپرم و درصد اسپرم متحرک) سمن ماهی کپور وحشی و پرورشی اختلاف معنیداری بین ماهیان وحشی و پرورشی وجود داشت (05/0P<) و در ماهیان کپور پرورشی بیشتر از ماهیان کپور وحشی بود. این تحقیق نشان داد که کیفیت اسپرم ماهیکپور پرورشی بهتر از کپور وحشی می باشد.
واژه های کلیدی: ماهی کپور، پارامترهای اسپرمشناختی و بیوشیمیایی، سمن
* نویسنده مسئول، تلفن: 09111787902، پست الکترونیکی: mrimanpoor@yahoo.com
مقدمه
ماهی کپور معمولی Cyprinus carpio Linnaeus, 1758 دارای سه جمعیت تالابی، مصبی و پرورشی در ایران بوده به طوری که دو جمعیت وحشی تنها در حوزه دریای خزر زیست میکند، ولی جمعیت پرورشی آن امروزه در اغلب استانهای کشور و پشت سدها وجود دارد (11 و 1). کپور وحشی دارای بدنی کشیده است که از طرفین کمی فشرده میباشد. و بندرت به طول 100 سانتیمتر و وزن 30 – 25 کیلوگرم میرسند (4). پرورش ماهی کپور به علت صرفه اقتصادی و کیفیت گوشت آن در اغلب کشورها از اهمیت ویژهای برخوردار است (4). کپور معمولی وحشی هم، درصد قابل توجهی از صید ماهیان استخوانی را در سواحل دریای خزر تشکیل داده و مشخص میگردد که جایگاه مهمی را در رژیم غذایی مردم بومی این مناطق دارد (2). در هر حال تراکم جمعیتی این ماهی ارزشمند در دریا در طی سالهای اخیر کاهش یافته و در نتیجه نیاز به بازسازی ذخایر آن بیشتر احساس میشود.
سمن یا میلت از اسپرماتوزوآ و پلاسمای منی تشکیل شده است. پلاسمای منی دارای ترکیباتی است که بعضی از این ترکیبات از اسپرماتوزآ نگهداری میکنند و بعضی دیگر رابط بین سیستم تولید مثل و اسپرماتوزا هستند (10). پلاسمای منی محیطی را برای تغذیه، حفاظت و تکامل اسپرماتوزئید بوجود میآورد که خود توسط بیضه و لولههای اسپرم بر ساخته میشود. در پستانداران ترکیبات پلاسمای منی به خوبی مطالعه شده است در حالی که مطالعه روی ترکیبات منی در ماهیان در دهههای اخیر شروع شده است. پلاسمای منی شامل ترکیبات غیر آلی (یونها)، ترکیبات آلی و آنزیم میباشد. ترکیبات غیر آلی شامل یونهای K+, Na+, Ca2+, Mg2+ است که نقش ممانعت کنندگی و تحریک کنندگی حرکت سلول اسپرم را بر عهده دارند (22). همچنین مطالعه روی خصوصیات منی برای تشخیص مراحل بیوشیمیایی پایه که در طی حرکت اسپرم و لقاح صورت میگیرد لازم است (16). بعلاوه، دانش تفاوت کیفی بین اسپرم در ماهیان نر میتواند به مدیریت سلامت ژنتیکی مولدین به کار رفته کمک کند. به همین دلیل بهتر است قبل از لقاح، خصوصیات اسپرم هر ماهی نر مشخص گردد (22). برای این کار میبایست بیومارکرهای کیفی اسپرم که مستقیماً روی توانایی لقاح اسپرم مؤثرند مشخص شود (20). ارتباط بین ترکیبات پلاسمای منی و حرکت اسپرم در گونههای کمی مورد مطالعه قرار گرفته است (6). بعلاوه، هرچند اغلب فرض میشود که نتایج مطالعات روی تولیدمثل ماهیان پرورشی را میتوان به تولیدمثل ذخایر وحشی آن تعمیم داد ولی مطالعات اندکی این فرضیه را مورد آزمایش قرار دادند (19). به طور مثال ریدوت و همکاران (2004) گزارش کردند که تفاوتی در ویژگیهای اسپرم هادداک Melanogrammus aeglefinus وحشی و پرورشی مشاهده نشد ولی نسبت اسپرمهای مرده و ناهنجار در ماهیان پرورشی بیشتر از ماهیان وحشی بود (19). مددی و همکاران در سال 1387 گزارش دادند که فیلماهیان وحشی نسبت به فیلماهیان پرورشی دارای کیفیت و کمیت اسپرم بالاتری هستند و در نتیجه اسپرم فیل ماهی وحشی میتواند جهت لقاح مصنوعی مؤثرتر باشد (3). از آنجا که با توجه به جستجوهای انجام شده تاکنون مطالعاتی در خصوص تفاوتهای موجود بین خصوصیات سمن بین ماهی کپور وحشی و پرورشی صورت نگرفته است انجام این مطالعه جهت بررسی این تفاوتهای احتمالی و جهت روشن شدن بیولوژی سمن این ماهیان ضروری بهنظر میرسد.
مواد و روشها
این تحقیق در طی ماههای فروردین، اردیبهشت و خرداد 1388 صورت گرفت. مولدین نر کپور وحشی و پرورشی از مرکز تکثیر و پرورش ماهی شهید رجایی ساری تهیه شدند. برای این کار از تعداد 14 مولد نر کپور وحشی (با میانگین طولی 14/50 سانتیمتر و میانگین وزنی 286/1354 گرم) و کپور پرورشی (با میانگین طولی0/51 سانتیمتر و میانگین وزنی 143/2667 گرم) بدون تزریق هورمون اسپرمگیری شد (7مولد در هر گروه). نمونههای منی این ماهیان با دقت بدون اینکه با آب، ادرار و یا خون آلوده شوند، جمع آوری شدند و در سرنگهای استریل بوسیله فلاسک محتوی یخ، به آزمایشگاه مرکزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان جهت اندازهگیری پارامترهای مورد نظر منتقل گردید (21).
برای اندازهگیری کلسیم، منیزیم، گلوکز، کلسترول و پروتئین کل از دستگاه اسپکتروفتومتر (WPA-S2000-UV/VIS, Cambridge-UK) با استفاده از کیتهای کلسیم، منیزیم، پروتتئین کل، گلوکز و کلسترول (شرکت پارس آزمون) استفاده شد (21). برای اندازهگیری سدیم و پتاسیم از دستگاه فلیم فتومتر (Jenway pfp 7, England) استفاده شد. برای این کار ابتدا میزان جذب شعله تحت تاثیر غلظتهای مختلف استاندارد خوانده شد و توسط نرم افزار Excel معادله رگرسیونی آن ترسیم و غلظتهای سدیم و پتاسیم در پلاسمای اسپرمی محاسبه شد (21). جهت اندازهگیری pH، نمونهها درون ویال های 5/1 میلیلیتری ریخته شده، و ابتدا در دور 500 دور در دقیقه به مدت 2 دقیقه و در ادامه در 3000 دور در دقیقه به مدت 10 دقیقه سانتریفیوژ شدند (16). بعد از سانتریفیوژ، پلاسمای منی که در قسمت بالای ویال قرار دارد (سوپر نتنت) (supernatant) به درون ویالهای جدید انتقال داده و pH بوسیله پی.اچ متر (pH-462 ,Iran, , T.S.CO) اندازه گیری شد.
جهت اندازهگیری میزان حجم اسپرمدهی، با استفاده از سرنگ انسولین حجم اسپرمدهی ماهیان اندازهگیری شد. برای اندازهگیری مدت زمان تحرک اسپرم از میکروسکوپ فاز کنتراست (wv-cp 240 Leica usa japan) استفاده شد (13). سمن با رقیق کننده (آب مقطر) به نسبت1 به 2000 در میکروتیوپ5/1 میلیلیتری در دمای اتاق (22 درجه سانتیگراد) رقیق گردید و حرکت اسپرم با تاخیر زمانی کمتر از 7 ثانیه بعد از شروع فعالیت اسپرم توسط دوربین CCD متصل به میکروسکوپ ثبت شد و تا زمانی که صد درصد اسپرمها از تحرک باز ایستادند با دوربین تصویربرداری شد. نرم افزار مورد استفاده ASUS بود. در ادامه با استفاده از نرمافزار Adobe premeier هر ثانیه به 6 فریم تبدیل شد و با مقایسه دو فریم متوالی، درصد اسپرمهای متحرک محاسبه شد (24). جهت اندازهگیری اسپرماتوکریت، لولههای موئینه محتوی سمن که یک سمت آن با خمیر مخصوص لولههای هپارینه مسدود شده بود در دستگاه سانتریفیوژ (Sigma 1-13 England) قرار داده شد و با 3000 دور در دقیقه سانتریفیوژ گردید. سپس با هماتوکریت خوان درصد اسپرم به پلاسمای سمن اندازهگیری شد (14). برای اطمینان از هر نمونه 3 الی 5 لوله موئینه محتوی سمن تهیه شد و از میانگین دادهها استفاده شد. تراکم اسپرم با روش استاندارد هماسیتومتری با رقیق کردن اسپرم به نسبت 1:2000 و با استفاده از میکروسکوپ فازکنتراست زمینه سیاه با درشت نمایی10 اندازه گیری شد و با واحد 109× در هر میلی لیتر سمن نوشته شد. برای انجام آنالیزهای آماری، شیوه نمونه برداری بهصورت تصادفی و در قالب طرح کاملاً تصادفی بود. دادههای بدست آمده در ارتباط با پارامترهای اسپرمشناختی و بیوشیمیایی سمن ماهی کپور در دو گروه وحشی و پرورشی با کمک آزمون تی-تست در سطح 95 درصد (05/0> P) توسط آنالیز واریانس یک طرفه، با استفاده از نرمافزار SPSS 16 با یکدیگر مقایسه شدند.
نتایج
با توجه به جدول 1 بین میزان طول ماهیان کپور وحشی و پرورشی اختلاف معنیداری وجود نداشت (05/0P>) ولی بین میزان وزن مولدین اختلاف معنیدار بود (05/0P<) به طوریکه وزن مولدین کپور پرورشی بیشتر از کپورهای وحشی بود.
جدول 1- مقایسه میانگین طول و وزن مولدین کپور (انحراف معیار± میانگین)
متغیرها |
کپور وحشی |
کپور پرورشی |
سطح معنیداری(sig) |
طول (سانتیمتر) |
a46/1 ± 14/50 |
a29/1 ± 00/50 |
268/0 |
وزن (گرم) |
b20/70 ± 28/1354 |
a38/123 ± 26/2667 |
000/0 |
همانطور که در جدول 2 مشاهده میکنیم در میزان کلسیم بین ماهی کپور وحشی و پرورشی تفاوت معنیداری وجود داشت (05/0P<) بهطوری که بیشترین میزان آن در گروه کپورهای وحشی اندازهگیری شد (46/0 ± 41/5 میلیمول درلیتر)، میزان کلر هم در بین دو گروه دارای اختلاف بود (05/0P<) به طوریکه بیشترین میزان آن در گروه کپورهای پرورشی ثبت شد (79/12 ± 52/71 میلیاکیوالان در لیتر)، همچنین میزان سدیم و پتاسیم بین دو گروه دارای تفاوت معنیدار بود (05/0 P<) به نحویکه بیشترین میزان آنها در گروه کپورهای وحشی ثبت شدند (89/34 ± 29/375 و 90/70 ± 42/331 میلی مول در لیتر، به ترتیب)، میزان پروتئین کل و کلسترول هم دارای اختلاف معنی دار بود (05/0P<)، به طوریکه بیشترین میزان آن در گروه کپورهای وحشی اندازهگیری شدند (10/0 ± 34/1 گرم در دسیلیتر و 78/1 ± 85/47 میلیگرم در دسیلیتر، به ترتیب). میزان گلوکز هم بین کپورهای وحشی و پرورشی دارای تفاوت معنیدار بود (05/0 P<)، به نحویکه بیشترین میزان آن در کپورهای پرورشی ثبت شد (36/1 ± 92/13 میلیگرم در دسیلیتر) و در میزان پی- اچ پلاسمای منی کپورهای وحشی و پرورشی اختلاف معنیداری وجود داشت (05/0 P<) و بیشترین میزان آن در گروه کپورهای وحشی ثبت شد (14/0 ± 52/8) ولی در میزان منیزیم بین ماهیان کپور وحشی و پرورشی تفاوت معنیداری وجود نداشت (05/0 P>). همچنین بین پارامترهای اسپرمشناختی سمن ماهی کپور وحشی و پرورشی اختلاف معنیداری بین ماهیان وحشی و پرورشی وجود داشت (05/0P<) به طوریکه بیشترین میزان حجم اسپرمدهی، اسپرماتوکریت، تراکم اسپرم، طول دوره تحرک اسپرم و درصد اسپرمهای متحرک در گروه کپورهای پرورشی اندازهگیری شدند (26/0 ± 90/0 میلیلیتر، 61/2 ± 51/70 %، 109 × 14/0 ± 09/2، 58/2 ± 00/57 ثانیه، 09/2 ± 96/60 %، به ترتیب).
جدول 2- مقایسه میانگینهای پارامترهای اسپرمشناختی و بیوشیمیایی سمن ماهی کپور (انحراف معیار± میانگین)
متغیرها |
کپور وحشی |
کپور پرورشی |
سطح معنیداری (sig) |
کلسیم (میلی مول در لیتر) |
a46/0 ± 41/5 |
b69/0 ± 16/4 |
002/0 |
منیزیم (میلی مول در لیتر) |
a33/0 ± 08/2 |
a50/0 ± 71/1 |
133/0 |
کلر (میلیاکیوالان در لیتر) |
b19/1 ± 46/19 |
a79/12 ± 52/71 |
000/0 |
سدیم (میلی مول در لیتر) |
a89/34 ± 29/375 |
b52/43 ± 57/301 |
004/0 |
پتاسیم (میلی مول در لیتر) |
a90/70 ± 42/331 |
b92/22 ± 71/122 |
000/0 |
پروتئین کل (گرم در دسی لیتر) |
a10/0 ± 34/1 |
b13/0 ± 03/1 |
001/0 |
کلسترول (میلیگرم در دسیلیتر) |
a78/1 ± 85/47 |
b62/1 ± 89/15 |
000/0 |
گلوکز (میلیگرم در دسیلیتر) |
b08/1 ± 50/11 |
a36/1 ± 92/13 |
003/0 |
pH |
a14/0 ± 52/8 |
b09/0 ± 04/8 |
000/0 |
اسپرماتوکریت (%) |
b15/1 ± 09/50 |
a61/2 ± 51/70 |
000/0 |
تراکم اسپرم (109 ×) |
b05/0 ± 47/1 |
a14/0 ± 09/2 |
000/0 |
حجم اسپرم دهی (میلیلیتر) |
b08/0 ± 47/0 |
a26/0 ± 90/0 |
001/0 |
طول دوره تحرک (ثانیه) |
b36/2 ± 28/42 |
a58/2 ± 00/57 |
000/0 |
درصد اسپرم متحرک (%) |
b45/3 ± 05/49 |
a09/2 ± 96/60 |
000/0 |
بحث
تعیین کیفیت سمن جهت تشخیص فرایندهای اصلی شیمیایی که در طول تحرک اسپرم و باروری اتفاق میافتد و همچنین ارزیابی توانایی تولیدمثلی انواع گونههای مختلف ماهیان و آماده کردن یک محیط بهینه برای ذخیره کردن اسپرماتوزوآ لازم است (5). به عبارتی دیگر ارزیابی کیفیت اسپرم در ماهیان، در ابتدا برای مطالعه روی فیزیولوژی اسپرم در بیضهها و مجاری جنسی و در ادامه بعد از استحصال برای آگاهی از موفقیت در بارور کردن تخمک لازم است (9). مطالعه روی پارامترهای پلاسمای سمینال به دو دلیل امری مهم و ضروری است، نخست کسب دانش در رابطه با تاثیر پارامترهای بیوشیمیایی بر تکامل و بلوغ اسپرم در طی فصل تولید مثل و نحوه آغاز حرکت اسپرم بعد از خروج از مجرای اسپرم، و مورد بعدی ارزیابی پارامترهای فیزیکی و شیمیایی اسپرم جهت موفقیت در امر لقاح مصنوعی (7). کیفیت میلت یکی از فاکتورهایی است که روی میزان تخمه گشایی و قابلیت باروری تخم تاثیر دارد (20).
همانگونه که در قسمت نتایج مطرح شد میزان یون کلسیم در بین دوگروه وحشی و پرورشی دارای تفاوت معنیداری بود (05/0P<). بیلارد و کوسون در سال 1992 گزارش کردند که غلظت بالای یون کلسیم الگوی حرکت اسپرماتوزوآ را تا حدودی تغییر میدهد به گونهای که با حضور این یون به مقدار زیاد قطر مسیر حرکت اسپرم کمتر شده اما مدت زمان کل حرکت افزایش مییابد (8). همچنین علوی و کوسون در سال 2006 نشان دادند که افزایش کلسیم درون سلولی در نتیجه افزایش کلسیم خارج سلولی میباشد که این پدیده جهت شروع حرکت آغازین اسپرم امری ضروری است (6). اما میزان منیزیم در بین تیمارها دارای تفاوت معنیداری نبود (05/0P>) و درکل اطلاعات در رابطه با عملکرد یون منیزیم در اسپرم ماهیان محدود میباشد. در مورد ماهیان خاویاری ثابت شده، اگر غلظت یون منیزیم به 15 میلیمول در لیتر برسد تاثیر منفی روی تحرک اسپرم خواهد داشت (6). میزان کلر پلاسمای منی دو گروه کپور وحشی و پرورشی دارای تفاوت معنیدار بود (05/0P<) به طوریکه بیشترین میزان آن در گروه کپورهای پرورشی اندازهگیری شد همچنین میزان یونهای سدیم و پتاسیم پلاسمای سمن در بین دو گروه دارای اختلاف معنیدار بود (05/0P<) به نحویکه بیشترین میزان آنها در گروه کپورهای وحشی ثبت شد. در ماهیان استخوانی- غضروفی هم مانند ماهیان خاویاری یون های سدیم، پتاسیم و کلر در پلاسمای سمینال غالب هستند (16، 23، 10)، اگرچه غلظت این یونها در پلاسمای سمینال ماهیان استخوانی کمتر است (5). نتایج این تحقیق هم نشان داد که بیشترین میزان یونهای مشاهده شده در پلاسمای سمینال هم ماهی کپور پرورشی و هم وحشی یونهای سدیم، پتاسیم و کلر میباشند.
میزان پروتئین کل، کلسترول و گلوکز پلاسمای منی هم در بین دو گروه دارای اختلاف معنیدار بود (05/0P<) به طوریکه بیشترین میزان پروتئین کل و کلسترول در گروه کپور وحشی ثبت شد ولی بیشترین میزان گلوگز در گروه کپورهای پرورشی اندازهگیری شد. سکر و همکاران (2004) گزارش کردند، پروتئین کل و کلسترول میتوانند نقش حفاظتی در اسپرم داشته باشند بخصوص در مورد تغییرات دمایی، زمانی که اسپرم از مجرای اسپرم بر وارد محیط بیرونی میشود، در صورتی که گلوکز به عنوان یک منبع انرژیزا در طی فرایند اسپرمسازی میتواند نقش داشته باشد (21). در کل اطلاعات در مورد نقش پروتئین، گلوکز و کلسترول در اسپرم ماهیان ناشناخته است (21). pH یکی از پارامترهای مهم فعال کننده اسپرم در گونههای ماهیان است که روی قابلیت لقاح اسپرم تأثیر میگذارد (9). طبق مشاهدات این تحقیق میزان pH پلاسمای منی هم در بین دو گروه دارای تفاوت معنیداری بود (05/0P<) به طوریکه بیشترین میزان آن در گروه کپورهای وحشی ثبت شد. میورا و همکاران (1991) گزارش کردند که در گونه Oncorhynchus masou هورمون 17 آلفا -20 بتا-دی هیدروکسی -4 پرگنن- 3 و1 (17α,20β-DP) باعث افزایش pH در مجرای اسپرمبر میشود که در نهایت موجب افزایش cAMP (Adenosine mono phosphate) در اسپرم شده و زمینه شروع حرکت اسپرم را فراهم مینماید (17).
درصد اسپرماتوزوآی متحرک (12) و طول دورهی حرکت به جلو (18) پارامترهای اصلی هستند که بهوسیلهی متخصصین در فیزیولوژی اسپرم استفاده میشوند. مشاهدات این تحقیق نشان داد که درصد اسپرمهای متحرک و طول دوره تحرک اسپرم در بین دو گروه دارای تفاوت معنیدار میباشد (05/0P<). به گونهایی که بیشترین میزان آنها در گروه کپورهای پرورشی اندازهگیری شدند. پارامترهای مختلفی مثل غلظت یونها (پتاسیم، سدیم، و کلسیم) فشار اسمزی، pH، دما و نسبت رقیق سازی روی حرکت اسپرم موثرند (6).
در مطالعه حاضر بین میزان تراکم اسپرم و اسپرماتوکریت در بین مولدین نر کپور وحشی و پرورشی اختلاف معنیداری مشاهده شد (05/0P<) به طوریکه بیشترین میزان آنها در گروه کپورهای پرورشی ثبت شد تراکم اسپرم در مایع سمینال عموماً برای ارزیابی کیفیت اسپرم استفاده میشود و ارتباط معنیداری بین اسپرماتوکریت و تراکم اسپرم وجود دارد (15) به طوریکه ریدوت و همکاران (2004) هم گزارش کردند که ارتباط مثبت و معنیداری بین اسپرماتوکریت و تراکم اسپرماتوزوآی هادداک وحشی و پرورشی وجود داشت (19)، که با نتایج این مطالعه مطابقت دارد. همچنین در میزان حجم اسپرمدهی بین کپور پرورشی و وحشی تفاوت معنیداری وجود داشت (05/0P<) به گونهایی که بیشترین میزان آن در گروه کپورهای پرورشی اندازهگیری شد. نتایج این تحقیق نشان داد که کیفیت اسپرم ماهی کپور پرورشی بهتر از ماهی کپور وحشی میباشد.
در پایان انجام تحقیقات بیشتر در مورد تاثیرات شرایط محیطی بر کیفیت و کمیت اسپرم در ماهی کپور وحشی که در سالهای اخیر برای بازسازی ذخایر آن با کمک تکثیر مصنوعی تلاشهای بسیاری شده و همچنین نحوه کنترل و جبران آن شرایط بخصوص از طریق هورمونوتراپیهای گوناگون پیشنهاد میشود.
سپاسگزاری
از مسئولین و پرسنل محترم مرکز تکثیر و پرورش ماهیان گرمآبی و ماهیان خاویاری شهید رجایی ساری که اینجانب را در انجام این تحقیق یاری رساندند کمال تشکر و قدردانی را دارم.