بررسی پارامترهای اسپرم‌شناختی و بیوشیمیایی سمن ماهی کپور معمولی وحشی و پرورشی (Cyprinus carpio Linnaeus, 1758)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علوم کشاورزی گرگان

2 دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

3 مرکز تکثیروپرورش ماهیان گرم‌آبی شهید رجایی ساری

27410

چکیده

در مطالعه حاضر، پارامترهای اسپرم‌شناختی و بیوشیمیایی سمن ماهی کپور وحشی و پرورشی بررسی شد. یون‌های سدیم (میلی مول در لیتر) و پتاسیم (میلی مول در لیتر) توسط فلیم فتومتر و کلسیم (میلی‌مول در لیتر)، منیزیم (میلی‌مول در لیتر)، گلوکز (میلی‌گرم در دسی‌لیتر)، کلسترول (میلی‌گرم در دسی‌لیتر) و پروتئین کل (گرم در دسی‌لیتر) توسط اسپکتروفتومتر اندازه‌گیری شدند. مدت زمان تحرک اسپرم توسط استرئومیکروسکوپ و اسپرماتوکریت توسط میکروسانتریفوژ اندازه‌گیری شد. نتایج این تحقیق نشان داد که بین میزان کلسیم، کلر، سدیم، پتاسیم، پروتئین کل، کلسترول، گلوکز و pH در کپور وحشی و پرورشی اختلاف معنی‌داری وجود دارد (05/0P<) ولی در میزان منیزیم پلاسمای منی تفاوت معنی‌داری وجود ندارد (05/0P>). همچنین بین پارامترهای اسپرم‌شناختی (حجم اسپرم‌دهی، اسپرماتوکریت، تراکم اسپرم، مدت زمان تحرک اسپرم و درصد اسپرم متحرک) سمن ماهی کپور وحشی و پرورشی اختلاف معنی‌داری بین ماهیان وحشی و پرورشی وجود داشت (05/0P<) و در ماهیان کپور پرورشی بیشتر از ماهیان کپور وحشی بود. این تحقیق نشان داد که کیفیت اسپرم ماهی‌کپور پرورشی بهتر از کپور وحشی می باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The investigation of semen spermatological and biochemical parameters in wild and cultured common carp (Cyprinus carpio Linnaeus, 1758)

نویسنده [English]

  • Mohammad Imanpoor 2

2 Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources

چکیده [English]

In this study, semen spermatological and biochemical parameters in wild and cultured common carp were investigated. Na+ (Mmol/l) and K+ (Mmol/l) ions were measured by flamephotometere and Ca2+ (mg/dl), Mg2+ (mg/dl), blood serum organic composition such as glucose (mg/dl), cholesterol (mg/dl) and total protein (g/dl) were measured by spectrophotometere. Duration of sperm motility was measured by stereomicroscope and spermatocrite was measured by micro centrifuge. The results of this study suggested that there were a highly significant difference of Ca2+, Cl-, Na+, K+, total protein, cholesterol, glucose, and pH (P<0.05) levels between wild and cultured carp but there was no significant difference in seminal plasma Mg2+ (P>0.05). Also, there were significant differences of spermatological parameters (value of sperm, spermatocrite, sperm density, motility duration and percentage of motile spermatozoa) between wild and cultured common carp (P<0.05) so that in cultured carp were more than wild carp. This study showed, that sperm quality of cultured carp is better than that of wild carp.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Carp
  • Spermatological and biochemical parameters
  • Semen

بررسی پارامترهای اسپرم­شناختی و بیوشیمیایی سمن ماهی کپور معمولی وحشی و پرورشی (Cyprinus carpio Linnaeus, 1758) 

تقی سیفی1، محمدرضا ایمانپور1* و چنگیز مخدومی2

1 گرگان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دانشکده شیلات و محیط زیست، گروه شیلات

2 ساری، مرکز تکثیروپرورش ماهیان گرم­آبی شهید رجایی 

تاریخ دریافت: 3/4/90                 تاریخ پذیرش: 8/5/91

چکیده

در مطالعه حاضر، پارامترهای اسپرم­شناختی و بیوشیمیایی سمن ماهی کپور وحشی و پرورشی بررسی شد. یون­های سدیم (میلی مول در لیتر) و پتاسیم (میلی مول در لیتر) توسط فلیم فتومتر و کلسیم (میلی­مول در لیتر)، منیزیم (میلی­مول در لیتر)، گلوکز (میلی‌گرم در دسی‌لیتر)، کلسترول (میلی‌گرم در دسی‌لیتر) و پروتئین کل (گرم در دسی­لیتر) توسط اسپکتروفتومتر اندازه­گیری شدند. مدت زمان تحرک اسپرم توسط استرئومیکروسکوپ و اسپرماتوکریت توسط میکروسانتریفوژ اندازه­گیری شد. نتایج این تحقیق نشان داد که بین میزان کلسیم، کلر، سدیم، پتاسیم، پروتئین کل، کلسترول، گلوکز و pH در کپور وحشی و پرورشی اختلاف معنی­داری وجود دارد (05/0P<) ولی در میزان منیزیم پلاسمای منی تفاوت معنی­داری وجود ندارد (05/0P>). همچنین بین پارامترهای اسپرم­شناختی (حجم اسپرم­دهی، اسپرماتوکریت، تراکم اسپرم، مدت زمان تحرک اسپرم و درصد اسپرم متحرک) سمن ماهی کپور وحشی و پرورشی اختلاف معنی­داری بین ماهیان وحشی و پرورشی وجود داشت (05/0P<) و در ماهیان کپور پرورشی بیشتر از ماهیان کپور وحشی بود. این تحقیق نشان داد که کیفیت اسپرم ماهی­کپور پرورشی بهتر از کپور وحشی می باشد.

واژه های کلیدی: ماهی کپور، پارامترهای اسپرم­شناختی و بیوشیمیایی، سمن

* نویسنده مسئول، تلفن: 09111787902، پست الکترونیکی: mrimanpoor@yahoo.com 

مقدمه

 

ماهی کپور معمولی Cyprinus carpio Linnaeus, 1758 دارای سه جمعیت تالابی، مصبی و پرورشی در ایران بوده به طوری که دو جمعیت وحشی تنها در حوزه دریای خزر زیست می­کند، ولی جمعیت پرورشی آن امروزه در اغلب استان­های کشور و پشت سدها وجود دارد (11 و 1). کپور وحشی دارای بدنی کشیده است که از طرفین کمی فشرده می­باشد. و بندرت به طول 100 سانتی­متر و وزن 30 – 25 کیلو­گرم می­رسند (4). پرورش ماهی کپور به علت صرفه اقتصادی و کیفیت گوشت آن در اغلب کشورها از اهمیت ویژه­ای برخوردار است (4). کپور معمولی وحشی هم، درصد قابل توجهی از صید ماهیان استخوانی را در سواحل دریای خزر تشکیل داده و مشخص می­گردد که جایگاه مهمی را در رژیم غذایی مردم بومی این مناطق دارد (2). در هر حال تراکم جمعیتی این ماهی ارزشمند در دریا در طی سال­های اخیر کاهش یافته و در نتیجه نیاز به بازسازی ذخایر آن بیشتر احساس می­شود.

سمن یا میلت از اسپرماتوزوآ و پلاسمای منی تشکیل شده است. پلاسمای منی دارای ترکیباتی است که بعضی از این ترکیبات از اسپرماتوزآ نگهداری می­کنند و بعضی دیگر رابط بین سیستم تولید مثل و اسپرماتوزا هستند (10). پلاسمای منی محیطی را برای تغذیه، حفاظت و تکامل اسپرماتوزئید بوجود می­آورد که خود توسط بیضه و لوله­های اسپرم بر ساخته می­شود. در پستانداران ترکیبات پلاسمای منی به خوبی مطالعه شده است در حالی که مطالعه روی ترکیبات منی در ماهیان در دهه­های اخیر شروع شده است. پلاسمای منی شامل ترکیبات غیر آلی (یون­ها)، ترکیبات آلی و آنزیم می­باشد. ترکیبات غیر آلی شامل یون­های K+, Na+, Ca2+, Mg2+ است که نقش ممانعت کنندگی و تحریک کنندگی حرکت سلول اسپرم را بر عهده دارند (22). همچنین مطالعه روی خصوصیات منی برای تشخیص مراحل بیوشیمیایی پایه که در طی حرکت اسپرم و لقاح صورت می­گیرد لازم است (16). بعلاوه، دانش تفاوت کیفی بین اسپرم در ماهیان نر می­تواند به مدیریت سلامت ژنتیکی مولدین به کار رفته کمک کند. به همین دلیل بهتر است قبل از لقاح، خصوصیات اسپرم هر ماهی نر مشخص گردد (22). برای این کار می­بایست بیومارکرهای کیفی اسپرم که مستقیماً روی توانایی لقاح اسپرم مؤثرند مشخص شود (20). ارتباط بین ترکیبات پلاسمای منی و حرکت اسپرم در گونه­های کمی مورد مطالعه قرار گرفته است (6). بعلاوه، هرچند اغلب فرض می­شود که نتایج مطالعات روی تولیدمثل ماهیان پرورشی را می­توان به تولیدمثل ذخایر وحشی آن تعمیم داد ولی مطالعات اندکی این فرضیه را مورد آزمایش قرار دادند (19). به طور مثال ریدوت و همکاران (2004) گزارش کردند که تفاوتی در ویژگی­های اسپرم هادداک Melanogrammus aeglefinus وحشی و پرورشی مشاهده نشد ولی نسبت اسپرم­های مرده و ناهنجار در ماهیان پرورشی بیشتر از ماهیان وحشی بود (19). مددی و همکاران در سال 1387 گزارش دادند که فیل­ماهیان وحشی نسبت به فیل­ماهیان پرورشی دارای کیفیت و کمیت اسپرم بالاتری هستند و در نتیجه اسپرم فیل ماهی وحشی می­تواند جهت لقاح مصنوعی مؤثرتر باشد (3). از آنجا که با توجه به جستجوهای انجام شده تاکنون مطالعاتی در خصوص تفاوت­های موجود بین خصوصیات سمن بین ماهی کپور وحشی و پرورشی صورت نگرفته است انجام این مطالعه جهت بررسی این تفاوت­های احتمالی و جهت روشن شدن بیولوژی سمن این ماهیان ضروری به­نظر می­رسد.

مواد و روشها

این تحقیق در طی ماه­های فروردین، اردیبهشت و خرداد 1388 صورت گرفت. مولدین نر کپور وحشی و پرورشی از مرکز تکثیر و پرورش ماهی شهید رجایی ساری تهیه شدند. برای این کار از تعداد 14 مولد نر کپور وحشی (با میانگین طولی 14/50 سانتی­متر و میانگین وزنی 286/1354 گرم) و کپور پرورشی (با میانگین طولی0/51  سانتی­متر و میانگین وزنی 143/2667 گرم) بدون تزریق هورمون اسپرم­گیری شد (7مولد در هر گروه). نمونه­های منی این ماهیان با دقت بدون اینکه با آب، ادرار و یا خون آلوده شوند، جمع آوری شدند و در سرنگ­های استریل بوسیله فلاسک محتوی یخ، به آزمایشگاه مرکزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان جهت اندازه­گیری پارامترهای مورد نظر منتقل گردید (21).

برای اندازه­گیری کلسیم، منیزیم، گلوکز، کلسترول و پروتئین کل از دستگاه اسپکتروفتومتر (WPA-S2000-UV/VIS, Cambridge-UK) با استفاده از کیت­های کلسیم، منیزیم، پروتتئین کل، گلوکز و کلسترول (شرکت پارس آزمون) استفاده شد (21). برای اندازه­گیری سدیم و پتاسیم از دستگاه فلیم فتومتر (Jenway pfp 7, England) استفاده شد. برای این کار ابتدا میزان جذب شعله تحت تاثیر غلظت­های مختلف استاندارد خوانده شد و توسط نرم افزار Excel معادله رگرسیونی آن ترسیم و غلظت­های سدیم و پتاسیم در پلاسمای اسپرمی محاسبه شد (21). جهت اندازه­گیری pH، نمونه­ها درون ویال های 5/1 میلی­لیتری ریخته شده، و ابتدا در دور 500 دور در دقیقه به مدت 2 دقیقه و در ادامه در 3000 دور در دقیقه به مدت 10 دقیقه سانتریفیوژ شدند (16). بعد از سانتریفیوژ، پلاسمای منی که در قسمت بالای ویال قرار دارد (سوپر نتنت) (supernatant) به درون ویال­های جدید انتقال داده و pH بوسیله پی.اچ متر (pH-462 ,Iran, , T.S.CO) اندازه گیری شد.

جهت اندازه­گیری میزان حجم اسپرم­دهی، با استفاده از سرنگ انسولین حجم اسپرم­دهی ماهیان اندازه­گیری شد. برای اندازه­گیری مدت زمان تحرک اسپرم از میکروسکوپ فاز کنتراست (wv-cp 240 Leica usa japan) استفاده شد (13). سمن با رقیق کننده (آب مقطر) به نسبت1 به 2000 در میکروتیوپ5/1 میلی­لیتری در دمای اتاق (22 درجه سانتی­گراد) رقیق گردید و حرکت اسپرم با تاخیر زمانی کمتر از 7 ثانیه بعد از شروع فعالیت اسپرم توسط دوربین CCD متصل به میکروسکوپ ثبت شد و تا زمانی که صد درصد اسپرمها از تحرک باز ایستادند با دوربین تصویربرداری شد. نرم افزار مورد استفاده ASUS بود. در ادامه با استفاده از نرم­افزار Adobe premeier هر ثانیه به 6 فریم تبدیل شد و با مقایسه دو فریم متوالی، درصد اسپرم­های متحرک محاسبه شد (24). جهت اندازه­گیری اسپرماتوکریت، لوله­های موئینه محتوی سمن که یک سمت آن با خمیر مخصوص لوله­های هپارینه مسدود شده بود در دستگاه سانتریفیوژ (Sigma 1-13 England) قرار داده شد و با 3000 دور در دقیقه سانتریفیوژ گردید. سپس با هماتوکریت خوان درصد اسپرم به پلاسمای سمن اندازه­گیری شد (14). برای اطمینان از هر نمونه 3 الی 5 لوله موئینه محتوی سمن تهیه شد و از میانگین داده­ها استفاده شد. تراکم اسپرم با روش استاندارد هماسیتومتری با رقیق کردن اسپرم به نسبت 1:2000 و با استفاده از میکروسکوپ فازکنتراست زمینه سیاه با درشت نمایی10 اندازه گیری شد و با واحد 109× در هر میلی لیتر سمن نوشته شد. برای انجام آنالیزهای آماری، شیوه نمونه برداری به­صورت تصادفی و در قالب طرح کاملاً تصادفی بود. داده­های بدست آمده در ارتباط با پارامترهای اسپرم­شناختی و بیوشیمیایی سمن ماهی کپور در دو گروه وحشی و پرورشی با کمک آزمون تی-تست در سطح 95 درصد (05/0> P) توسط آنالیز واریانس یک طرفه، با استفاده از نرم­افزار SPSS 16 با یکدیگر مقایسه شدند.

نتایج

با توجه به جدول 1 بین میزان طول ماهیان کپور وحشی و پرورشی اختلاف معنی­داری وجود نداشت (05/0P>) ولی بین میزان وزن مولدین اختلاف معنی­دار بود (05/0P<) به ­طوری­که وزن مولدین کپور پرورشی بیشتر از کپورهای وحشی بود.

 

جدول 1- مقایسه میانگین طول و وزن مولدین کپور (انحراف معیار± میانگین)

متغیرها

کپور وحشی

کپور پرورشی

سطح معنی­داری(sig)

طول (سانتی­متر)

a46/1 ± 14/50

a29/1 ± 00/50

268/0

وزن (گرم)

b20/70 ± 28/1354

 a38/123 ± 26/2667

000/0

 

همانطور که در جدول 2 مشاهده می­کنیم در میزان کلسیم بین ماهی کپور وحشی و پرورشی تفاوت معنی­داری وجود داشت (05/0P<) به­طوری که بیشترین میزان آن در گروه کپورهای وحشی اندازه­گیری شد (46/0 ± 41/5 میلی­مول در­لیتر­)، میزان کلر هم در بین دو گروه دارای اختلاف بود (05/0­P<) به طوری­که بیشترین میزان آن در گروه کپورهای پرورشی ثبت شد (79/12 ± 52/71 میلی‌اکی­والان در لیتر)، همچنین میزان سدیم و پتاسیم بین دو گروه دارای تفاوت معنی­دار بود (05/0 P<) به نحوی­که بیشترین میزان آنها در گروه کپورهای وحشی ثبت شدند (89/34 ± 29/375 و 90/70 ± 42/331 میلی مول در لیتر، به ترتیب)، میزان پروتئین کل و کلسترول هم دارای اختلاف معنی دار بود (05/0P<)، به طوری­که بیشترین میزان آن در گروه کپورهای وحشی اندازه­گیری شدند (10/0 ± 34/1 گرم در دسی­لیتر و 78/1 ± 85/47 میلی‌گرم در دسی‌لیتر، به ترتیب). میزان گلوکز هم بین کپورهای وحشی و پرورشی دارای تفاوت معنی­دار بود (05/0 P<)، به نحوی­که بیشترین میزان آن در کپورهای پرورشی ثبت شد (36/1 ± 92/13 میلی‌گرم در دسی‌لیتر) و در میزان پی- اچ پلاسمای منی کپورهای وحشی و پرورشی اختلاف معنی­داری وجود داشت (05/0 P<) و بیشترین میزان آن در گروه کپورهای وحشی ثبت شد (14/0 ± 52/8) ولی در میزان منیزیم بین ماهیان کپور وحشی و پرورشی تفاوت معنی­داری وجود نداشت (05/0 P>). همچنین بین پارامترهای اسپرم­شناختی سمن ماهی کپور وحشی و پرورشی اختلاف معنی­داری بین ماهیان وحشی و پرورشی وجود داشت (05/0P<) به طوری­که بیشترین میزان حجم اسپرم­دهی، اسپرماتوکریت، تراکم اسپرم، طول دوره تحرک اسپرم و درصد اسپرم­های متحرک در گروه کپورهای پرورشی اندازه­گیری شدند (26/0 ± 90/0 میلی­لیتر، 61/2 ± 51/70 %، 109 × 14/0 ± 09/2، 58/2 ± 00/57 ثانیه، 09/2 ± 96/60 %، به ترتیب).

 

جدول 2- مقایسه میانگین­های پارامترهای اسپرم­شناختی و بیوشیمیایی سمن ماهی کپور (انحراف معیار± میانگین)

متغیرها

کپور وحشی

کپور پرورشی

سطح معنی­داری (sig)

کلسیم (میلی مول در لیتر)

a46/0 ± 41/5

b69/0 ± 16/4

002/0

منیزیم (میلی مول در لیتر)

a33/0 ± 08/2

a50/0 ± 71/1

133/0

کلر (میلی‌اکی­والان در لیتر)

b19/1 ± 46/19

a79/12 ± 52/71

000/0

سدیم (میلی مول در لیتر)

a89/34 ± 29/375

b52/43 ± 57/301

004/0

پتاسیم (میلی مول در لیتر)

a90/70 ± 42/331

b92/22 ± 71/122

000/0

پروتئین کل  (گرم در دسی لیتر)

a10/0 ± 34/1

b13/0 ± 03/1

001/0

کلسترول (میلی‌گرم در دسی‌لیتر)

a78/1 ± 85/47

b62/1 ± 89/15

000/0

گلوکز (میلی‌گرم در دسی‌لیتر)

b08/1 ± 50/11

a36/1 ± 92/13

003/0

pH

a14/0 ± 52/8

b09/0 ± 04/8

000/0

اسپرماتوکریت (%)

b15/1 ± 09/50

a61/2 ± 51/70

000/0

تراکم اسپرم (109 ×)

b05/0 ± 47/1

a14/0 ± 09/2

000/0

حجم اسپرم دهی (میلی­لیتر)

b08/0 ± 47/0

a26/0 ± 90/0

001/0

طول دوره تحرک (ثانیه)

b36/2 ± 28/42

a58/2 ± 00/57

000/0

درصد اسپرم متحرک (%)

b45/3 ± 05/49

a09/2 ± 96/60

000/0


بحث

تعیین کیفیت سمن جهت تشخیص فرایند­های اصلی شیمیایی که در طول تحرک اسپرم و باروری اتفاق می­افتد و همچنین ارزیابی توانایی تولیدمثلی انواع گونه­های مختلف ماهیان و آماده کردن یک محیط بهینه برای ذخیره کردن اسپرماتوزوآ لازم است (5). به عبارتی دیگر ارزیابی کیفیت اسپرم در ماهیان، در ابتدا برای مطالعه روی فیزیولوژی اسپرم در بیضه­ها و مجاری جنسی و در ادامه بعد از استحصال برای آگاهی از موفقیت در بارور کردن تخمک لازم است (9). مطالعه روی پارامترهای پلاسمای سمینال به دو دلیل امری مهم و ضروری است، نخست کسب دانش در رابطه با تاثیر پارامترهای بیوشیمیایی بر تکامل و بلوغ اسپرم در طی فصل تولید مثل و نحوه آغاز حرکت اسپرم بعد از خروج از مجرای اسپرم، و مورد بعدی ارزیابی پارامترهای فیزیکی و شیمیایی اسپرم جهت موفقیت در امر لقاح مصنوعی (7). کیفیت میلت یکی از فاکتورهایی است که روی میزان تخمه گشایی و قابلیت باروری تخم تاثیر دارد (20).

همانگونه که در قسمت نتایج مطرح شد میزان یون کلسیم در بین دوگروه وحشی و پرورشی دارای تفاوت معنی­داری بود (05/0P<). بیلارد و کوسون در سال 1992 گزارش کردند که غلظت بالای یون کلسیم الگوی حرکت اسپرماتوزوآ را تا حدودی تغییر می­دهد به گونه­ای که با حضور این یون به مقدار زیاد قطر مسیر حرکت اسپرم کمتر شده اما مدت زمان کل حرکت افزایش می­یابد (8). همچنین علوی و کوسون در سال 2006 نشان دادند که افزایش کلسیم درون سلولی در نتیجه افزایش کلسیم خارج سلولی می­باشد که این پدیده جهت شروع حرکت آغازین اسپرم امری ضروری است (6). اما میزان منیزیم در بین تیمارها دارای تفاوت معنی­داری نبود (05/0P>) و درکل اطلاعات در رابطه با عملکرد یون منیزیم در اسپرم ماهیان محدود می­باشد. در مورد ماهیان خاویاری ثابت شده، اگر غلظت یون منیزیم به 15 میلی­مول در لیتر برسد تاثیر منفی روی تحرک اسپرم خواهد داشت (6). میزان کلر پلاسمای منی دو گروه کپور وحشی و پرورشی دارای تفاوت معنی­دار بود (05/0P<) به طوری­که بیشترین میزان آن در گروه کپورهای پرورشی اندازه­گیری شد همچنین میزان یون­های سدیم و پتاسیم پلاسمای سمن در بین دو گروه دارای اختلاف معنی­دار بود (05/0P<) به ­نحوی­که بیشترین میزان آنها در گروه کپورهای وحشی ثبت شد. در ماهیان استخوانی- غضروفی هم مانند ماهیان خاویاری یون های سدیم، پتاسیم و کلر در پلاسمای سمینال غالب هستند (16، 23، 10)، اگرچه غلظت این یون­ها در پلاسمای سمینال ماهیان استخوانی کمتر است (5). نتایج این تحقیق هم نشان داد که بیشترین میزان یون­های مشاهده شده در پلاسمای سمینال هم ماهی کپور پرورشی و هم وحشی یون­های سدیم، پتاسیم و کلر می­باشند.

میزان پروتئین کل، کلسترول و گلوکز پلاسمای منی هم در بین دو گروه دارای اختلاف معنی­دار بود (05/0P<) به طوری­که بیشترین میزان پروتئین کل و کلسترول در گروه کپور وحشی ثبت شد ولی بیشترین میزان گلوگز در گروه کپورهای پرورشی اندازه­گیری شد. سکر و همکاران (2004) گزارش کردند، پروتئین کل و کلسترول می­توانند نقش حفاظتی در اسپرم داشته باشند بخصوص در مورد تغییرات دمایی، زمانی که اسپرم از مجرای اسپرم بر وارد محیط بیرونی می­شود، در صورتی که گلوکز به عنوان یک منبع انرژی­زا در طی فرایند اسپرم­سازی می­تواند نقش داشته باشد (21). در کل اطلاعات در مورد نقش پروتئین، گلوکز و کلسترول در اسپرم ماهیان ناشناخته است (21). pH یکی از پارامترهای مهم فعال کننده اسپرم در گونه‌های ماهیان است که روی قابلیت لقاح اسپرم تأثیر می‌گذارد (9). طبق مشاهدات این تحقیق میزان pH پلاسمای منی هم در بین دو گروه دارای تفاوت معنی­داری بود (05/0P<) به طوری­که بیشترین میزان آن در گروه کپورهای وحشی ثبت شد. میورا و همکاران (1991) گزارش کردند که در گونه Oncorhynchus masou هورمون 17 آلفا -20 بتا-دی هیدروکسی -4 پرگنن- 3 و1 (17α,20β-DP) باعث افزایش pH در مجرای اسپرم­بر می‌شود که در نهایت موجب افزایش cAMP (Adenosine mono phosphate) در اسپرم شده و زمینه شروع حرکت اسپرم را فراهم می­نماید (17).

درصد اسپرماتوزوآی متحرک (12) و طول دوره­ی حرکت به جلو (18) پارامترهای اصلی هستند که به­وسیله­ی متخصصین در فیزیولوژی اسپرم استفاده می­شوند. مشاهدات این تحقیق نشان داد که درصد اسپرم­های متحرک و طول دوره تحرک اسپرم در بین دو گروه دارای تفاوت معنی­دار می­باشد (05/0P<). به گونه­ایی که بیشترین میزان آنها در گروه کپورهای پرورشی اندازه­گیری شدند. پارامترهای مختلفی مثل غلظت یونها (پتاسیم، سدیم، و کلسیم) فشار اسمزی، pH، دما و نسبت رقیق سازی روی حرکت اسپرم موثرند (6).

در مطالعه حاضر بین میزان تراکم اسپرم و اسپرماتوکریت در بین مولدین نر کپور وحشی و پرورشی اختلاف معنی­داری مشاهده شد (05/0P<) به طوری­که بیشترین میزان آنها در گروه کپورهای پرورشی ثبت شد تراکم اسپرم در مایع سمینال عموماً برای ارزیابی کیفیت اسپرم استفاده می‌شود و ارتباط معنی­داری بین اسپرماتوکریت و تراکم اسپرم وجود دارد (15) به طوری­که ریدوت و همکاران (2004) هم گزارش کردند که ارتباط مثبت و معنی­داری بین اسپرماتوکریت و تراکم اسپرماتوزوآی هادداک وحشی و پرورشی وجود داشت (19)، که با نتایج این مطالعه مطابقت دارد. همچنین در میزان حجم اسپرم­دهی بین کپور پرورشی و وحشی تفاوت معنی­داری وجود داشت (05/0P<) به گونه­ایی که بیشترین میزان آن در گروه کپورهای پرورشی اندازه­گیری شد. نتایج این تحقیق نشان داد که کیفیت اسپرم ماهی کپور پرورشی بهتر از ماهی کپور وحشی می­باشد.

در پایان انجام تحقیقات بیشتر در مورد تاثیرات شرایط محیطی بر کیفیت و کمیت اسپرم در ماهی کپور وحشی که در سال­های اخیر برای بازسازی ذخایر آن با کمک تکثیر مصنوعی تلاش­های بسیاری شده و همچنین نحوه کنترل و جبران آن شرایط بخصوص از طریق هورمونوتراپی­های گوناگون پیشنهاد می­شود.

سپاسگزاری

از مسئولین و پرسنل محترم مرکز تکثیر و پرورش ماهیان گرم­آبی و ماهیان خاویاری شهید رجایی ساری که اینجانب را در انجام این تحقیق یاری رساندند کمال تشکر و قدردانی را دارم.

  1. عبدلی، ا.، 1378. ماهیان آبهای داخلی ایران. انتشارات موزه حیات وحش. 375ص.
  2. غنی نژاد، ا.، و عبدالملکی، ش.، 1379. ارزیابی ذخایر ماهیان استخوانی دریای خزر در سالهای 79-1368. مرکز تحقیقات شیلاتی استان گیلان، بندر انزلی. صفحات 1 تا 13.
  3. مددی، ز.، خارا، ح.، ایمان­پور، م. ر.، و علی­محمدی، س. ا.، 1387. مقایسه برخی خصوصیات اسپرم­شناختی فیل ماهی (Huso huso Linnaeus, 1768) پرورشی و وحشی. نخستین همایش ملی منابع شیلاتی دریای خزر.
  4. وثوقی، غ. ح.، و مستجیر، ب.، 1373. ماهیان آب شیرین. انتشارات دانشگاه تهران. 317ص.
    1. Alavi, S. M. H., Cosson, J., Karami, M., Abdolhay, H., and Majazi Amiri, B., 2004. Chemical composition and osmolality of seminal fluid of Acipenser persicus; their physiological relationship with sperm motility. Aquaculture Research 35, 1238-1243.
    2. Alavi, S. M. H., and Cosson, j., 2006. Sperm motility in fishes. II. Effects of ions and osmolality: a review, cell biology international 30, 1-14.
    3. Alavi, S. M. H., Rodina, M., Policar, T., Kozak, P., Psenicka, M., and Linhart, O., 2007. Semen of Perca fluviatilis L.: Sperm volume and density, seminal plasma indices and effects of dilution ratio, ions and osmolality on sperm motility. Theriogenology 68, 276–283.
    4. Billard, R., and Cosson, M. P., 1992. Some problems related to the assessment of sperm motility in freshwater fish. Journal of Experimental Zoology 261, 122–131.
    5. Billard, R., Cosson, G., Perchec, G., and Linhart, O., 1995. Biology of sperm and artificial reproduction in carp. Aquaculture 129, 95– 112.
    6. Ciereszko, A., Glogowski, J., and Dabrowski, K., 2000. Biochemical characteristics of seminal plasma and spermatozoa of freshwater fishes.In:Cryopreservation of Aquatic Species. (ed. by T.R. Tiersch & P.M. Mazik), PP: 20-48. Aquaculture Society, Baton Rouge, LA, USA.
    7. Coad, B. W., 1995. The freshwater fishes of Iran. The Academy Of Science of the Czech Republic Brno, P:157.
    8. Cosson, M. P., Cosson, J., and Billard, R., 1991. cAMP depedence of movement initiation in intact and demembranated trout spermatozoa. In: Proceeding of the 4th International Symposium on the Reproductive Physiology of Fish (ed. by A.P. Scott, J.P. Sumpter, D. E. Kime & M.S. Rolfe). University of East Anglia, Norwich, UK. PP: 262-264.
    9. Cosson, J., Linhart, O., Mims, S. D., Shelton, W. L., and Rodina, M., 2000. Analysis of motility parameters from paddlefish and shovelnose sturgeon spermatozoa. Journal of Fish Biology 56, 1-20.
    10. Fitzpatrick, J. L., Henry, J. C., Leily, N. R. and Devlin, R. H., 2005. Sperm characteristics and fertilization success of masulinized Coho salmon oncorhynchus kisutch. Aquaculture 249, 459–468.
    11. Harald, B. T., Tillmann, J. B., Deborah, J. M. R., and Joanne, P., 2001. The relationship between sperm density, spermatocrit, sperm motility and fertilization success in Atlantic halibut, Hippoglossus hippoglossus. Aquaculture 194, 191–200.
    12. Linhart, O., Slechta, V., and Slavik, T., 1991. Fish sperm composition and biochemistry. Bull Inst Zool Acad Sin Monogr 16, 285–311.
    13. Miura, T., Yamauchi, K., Takahashi, H., and Nagahama, Y., 1991. The role of hormones in the acquisition of sperm motility in salmonid fish. Journal of Experimental Zoology 261, 59–63.
    14. Morisawa, M., Suzuki, K., Shimizu, H., Morisawa, S., and Yasuda, K., 1983. Effect of osmolality and potassium on motility of spermatozoa from freshwater cyprinid fishes. Journal of Experimental Zoology 107, 95–103.
    15. Rideout, R. M., Trippel, E. A., and Litvak, M. K., 2004. Relationship between sperm density, spermatocrit, sperm motility and spawning date in wild and cultured haddock. Fish Biology 65, 319- 332.
    16. Rurangwa, E., Kime, D. E., Olevier, F., and Nash, J. P., 2004. The measurement of sperm motility and factors affecting sperm quality in cultured fish. Aquaculture 234, 1–28.
    17. Secer, S., Tekin, N., Bozkurt, Y., Bukan, N., and Akcay, A., 2004. Correlation between biochemical and spermatological parameters in rainbow trout semen. Israeli Journal Aquaculture Bamidgeh 56, 274–280.
    18. Tekin, N., Secer, S., Akcay, E., and Bozkurt, Y., 2003. Cryopreservation of rainbow trout (oncorhynchus mykiss) semen. Israeli Journal Aquaculture Bamidgeh 55, 208–212.
    19. Toth, G. P., Ciereszko, A., Christ, S. A., and Dabrowski, k., 1997. Objective analysis of sperm motility in the Lake sturgeon, Acipenser fulvescens: Activation and inhibition conditions. Aquaculture 154, 337–348.
    20. Turner, E., and Montgomerie, R., 2002. Ovarian fluid enhance sperm movement in Arctic charr. Journal of Fish Biology 60, 1570-1579.

  • تاریخ دریافت: 03 تیر 1390
  • تاریخ بازنگری: 08 تیر 1391
  • تاریخ پذیرش: 08 مرداد 1391