مجله پژوهشهای جانوری (مجله زیست شناسی ایران)(علمی)

ارزیابی سطح تستوسترون خون نوزادان موش صحرایی بدنبال تماس با رایحه والدین و موش های غریبه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 معلم/آموزش و پرورش

2 دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان

3 دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز

چکیده

فرومونها به ترشحات برونریز بدن اطلاق می شوند که از یک فرد خاص به اطراف پخش شده و می توانند باعث ایجاد پاسخ های رفتاری در سایر افراد همان گونه شوند. دریافت فرومون در پستانداران اغلب توسط اندام ویژه ای به نام ومرونازال صورت می گیرد. در این تحقیق هدف اصلی بررسی تاثیر فرومون های جنسی والدینی و غریبه بر روی زمان شروع بلوغ رات های نر نابالغ بوده است. آزمایش شامل شش گروه و هر گروه شامل 8 رات بود.در هر گروه رات های نر از بدو تولد در معرض فرومون های جنسی موردنظر قرار گرفتند: گروه اول فرومونهای رات مادر، گروه دوم فرومون های رات ماده غریبه، گروه سوم فرومون های رات پدر،گروه چهارم فرومون های رات نر غریبه، گروه پنجم فرومون های پدر و مادر و نهایتاً گروه ششم فرومون های نر و ماده غریبه را دریافت کردند. رات های نر نابالغ فرومون های موردنظر را از طریق هواکشی که در قفس تعبیه شده بود دریافت کردند. پس از انجام تست هورمونی هیچ تفاوت معناداری در سطح تستوسترون گروه های مورد آزمایش مشاهده نشد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که فرومون هایی که فقط از طریق هوا استنشاق می شوند تأثیری در زمان آغاز بلوغ ندارند و به نظر می رسد برای اثربخشی فرومون ها در پدیده بلوغ، رات های نابالغ باید فرومون را بطور مستقیم دریافت کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Assess levels ofblood testosterone in neonatal Rats in effects of contact with parental and strangers phereomons

نویسندگان [English]

  • Heydar Aghababa 2
  • seyed ebrahim Hosseini 3

چکیده [English]

Pheromones are exocrine secretions of the body that has spread from someone around and can cause behavioral responses in other members of the same species. pheromones in mammals often receipt by special organ called Vomeronasal. The main objective of this study was to evaluate the effect of parental and strangers sex pheromones on the puberty beginning in immature male rats. Testing consisted of six groups, each group consisting of 8 rats. In each group male rats were exposed to sexual pheromones from birth. the first group, received maternal pheromones, second group, received the stranger female pheromones, the third group received father pheromones , the fourth group received stranger male pheromones, fifth group received parents pheromones and eventually the six group received strangers male and female pheromones. Immature male rats received pheromones through the ventilator that was placed in the cage. Not found significant difference in testosterone level after hormonal testing in groups. The results of this study indicate pheromones inhaled through the air not have effect on the puberty beginning in immature male rats and it seems pheromones influence puberty beginning in immature male rats if the pheromones directly received by the immature male rats.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Sexual pheromones"
  • "puberty"
  • "Rat"

ارزیابی سطح تستوسترون خون نوزادان موش صحرایی بدنبال تماس با رایحه والدین و موش های غریبه

حیدر آقابابا1، سید ابراهیم حسینی2 و مژگان رحیمی1*

1 ارسنجان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان، دانشکده علوم پایه، گروه زیست­شناسی

2 شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز

تاریخ دریافت: 18/12/92              تاریخ پذیرش: 16/11/93

چکیده 

فرومون­ها به ترشحات برون ریز بدن اطلاق می­شوند که از یک فرد خاص به اطراف پخش شده و می­توانند باعث ایجاد پاسخ­های رفتاری در سایر افراد همان گونه شوند. دریافت فرومون در پستانداران اغلب توسط اندام ویژه ای به نام ومرونازال صورت می­گیرد. در این تحقیق هدف اصلی بررسی تاثیر فرومون­های جنسی والدینی و غریبه بر روی زمان شروع بلوغ موش های صحرایی نر نابالغ بوده است. آزمایش شامل شش گروه و هر گروه شامل 8 موش صحرایی بود. در هر گروه موش های صحرایی نر از بدو تولد در معرض فرومون­های جنسی مورد نظر قرارگرفتند، گروه اول فرومون­های موش صحرایی مادر، گروه دوم فرومون­های موش صحرایی ماده غریبه، گروه سوم فرومون­های موش صحرایی پدر، گروه چهارم فرومون­های موش صحرایی نر غریبه، گروه پنجم فرومون­های پدر و مادر و نهایتاً گروه ششم فرومون­های نر و ماده غریبه را دریافت کردند. موش های صحرایی نر نابالغ فرومون­های مورد نظر را از طریق هواکشی که در قفس تعبیه شده بود دریافت کردند. پس از انجام تست هورمونی هیچ تفاوت معناداری در سطح تستوسترون گروه­های مورد آزمایش مشاهده نشد. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که فرومون­هایی که فقط از طریق هوا استنشاق می­شوند تأثیری در زمان آغاز بلوغ ندارند و به نظر می­رسد برای اثربخشی فرومون­ها در پدیده بلوغ، موش های صحرایی نابالغ باید فرومون را بطور مستقیم دریافت کنند.

واژگان کلیدی: فرومون­های جنسی، بلوغ، موش صحرایی.

* نویسنده مسئول: تلفن 09179527079 ، پست الکترونیکی: m.rahimi.7079@gmail.com 

مقدمه

 

واژه فرومون توسط کارلسون و لوسچر (14) (Karlson & Luscher) معرفی شد. این واژه از کلمات یونانی pherine (حمل کردن) و hormone (برانگیختن) مشتق شده است. فرومون­ها به ترشحات برونریز بدن اطلاق می شود که از یک فرد خاص به اطراف پخش می­شود و می­تواند باعث ایجاد پاسخ­های مخصوص رفتاری یا فیزیکی در سایر افراد همان گونه شود (14). فرومون­ها از نظر ترکیب شیمیایی، طیف گسترده­ای از مواد آلی را در بر می­گیرند که شامل هیدروکربنها، پلی پپتیدهای کوچک، پروتئین­ها، اسیدهای چرب و استروئیدها می­باشند. فرومون ها - بجز در میکروارگانیسم­ها و جلبکها اغلب از مواد حاصل از فعل و انفعالات متابولیکی می­باشند که از بدن موجود زنده به خارج دفع می­شوند.

فرومون­ها قادرند بر روی مراحل تولیدمثلی در پستانداران اثر گذاشته و به جذابیت­های جنسی و رفتارهای مقاربتی کمک کرده و نیز قادرند فیزیولوژی تولیدمثل را تعدیل کنند. مشخص شده که فرومون­های پستانداران می توانند اثری طولانی و ماندگار در جانور دریافت کننده ایجاد نماید که باعث بروز تغییرات نورواندوکرینی و رفتاری می­گردد. به عنوان مثال دریافت فرومون­های جنسی نر توسط جنس ماده باعث پیشرفت در بلوغ، القاء سیکل استروس و خاتمه بارداری می­شود. در عوض، دریافت فرومون­های ماده از سوی جنس ماده سبب تأخیر در شروع بلوغ و سرکوب استروس می­گردد. فرومون­ها با اثر بر عملکرد محور هیپوتالاموس- هیپوفیز آزادسازی هورمون LH (هورمون لوتئوتروفیک) و پرولاکتین را تنظیم می­کنند، این دو هورمون بر فرآیندهای فوق اثر می گذارند (9). به طور معمول به نظر می­رسد پاسخ فیزیولوژیکی جنس ماده به فرومون­های جنس نر به خاطر بالا رفتن سطح LH و کاهش سطح پرولاکتین می باشد، در حالی که پاسخ فیزیولوژیکی به فرومون­های جنس ماده به خاطر افزایش میزان پرولاکتین می­باشد (10).

در چندین گونه از پستانداران، فرومون­های آغازگر، نقش مهمی در تنظیم زمان شروع بلوغ بازی می­کنند (13). در برخی گونه­ها نشان داده شده که آغاز بلوغ در جنس ماده ناشی از تحریکات جنس نر می­باشد. بطور کلی به نظر می­رسد که این پیام­ها توسط ادرار منتقل می­شود، ولی در بعضی گونه­ها مثل بوزینه کوچک آمریکایی، غدد اختصاصی این نقش را ایفا می­کند (8). و یا شواهدی که توسط واندنبرگ (26) (Vandenbergh) ارائه شده نشان می دهد ترشحات پوست در خز یا پشم جانورانی مثل گوسفند می­تواند در تنظیم آغاز بلوغ نقش داشته باشد است (26). او دریافت اگر موش های ماده نابالغ را در بستر نرهای بالغ قرار دهیم بلوغ آنها حدود 10 روز زودتر از موش هایی که در بستر تمیز بودند آغاز می­شود. عامل مؤثر، ادرار نر بود که باعث می­شد بلوغ جنسی در ماده­ها زودتر القا شود. نیاز است که موش های ماده بین سنین 29-21 روزه به مدت 3 روز متوالی در معرض ادرار نر باشند تا نسبت به آن واکنش نشان دهند. حضور ادرار نر به مدت سه روز، حدود 12-10 روز آغاز بلوغ جنسی را تسریع می­کند (26).

فرومون­های ادرار موش که به لیپوکالین  KD19وصل می­شود به عنوان پروتئینهای اصلی ادرار MUP (Major Urinary Proteins) شناخته شده­اند. تولید این ترکیبات به تستوسترون وابسته است (24). و بنابراین پیام دهی آنها به فعالیت تولیدمثلی جنس نر بستگی دارد. این عوامل می­توانند بلوغ را در ماده­های نابالغ سرعت بخشند (20). این ترکیبات شامل ,3,4-dehydro-exo-(SBT) 2-sec-butyldihydrothiazole 6- hydroxy-6-methyl-3-heptanone(DHB) brevicomin و α,β-farnesenesمی­باشند. آزمایش این ترکیبات ادراری بر روی شیار اورونازال باعث دو برابر شدن وزن حفره شکم می­گردد (16). افزایش در وزن شکمی به عنوان پیامد تولید استروژن توسط تخمدان در واکنش به هورمون LH اتفاق می­افتد. رهاسازی LH می­تواند 20 دقیقه بعد از قرارگرفتن در معرض یک نر بالغ یا ادرار او رخ دهد (4). نووتنی و همکارانش نشان دادند که ترکیبات تسریع کننده بلوغ، وابستگی شدیدی به MUP دارند، پس NUP به عنوان حامل این مولکولها ایفای نقش می­کند (17).

ماده­های بالغ نیز می­توانند شروع بلوغ جنسی را در ماده­های دیگر جلو بیاندازند، البته فقط در مرحله استروس، بارداری یا شیردهی. شاید همانطور که دریکامر (7) (Drickamer) بیان می‌کند، رهاسازی پیام‌های شیمیایی تسریع‌کننده بلوغ توسط ماده‌هایی که بطور فعال در حال زاد و ولد هستند می‌تواند ماده‌های دیگر را تحریک کند. احتمالاً این پیام‌دهی به ماده‌های خویشاوندی که شرایط تولیدمثل برای آنها مهیاست صورت می‌گیرد. این تفسیر زمانی که دریکامر نشان داد که گروه‌بندی ماده‌های باردار یا شیرده در تراکم‌های مختلف و در ترکیبات متفاوت باعث ناپدیدی فرومون­های تسریع کننده بلوغ از این ماده‌ها می‌شود، بیشتر مورد تأکید قرارگرفت (7). لازم به ذکر است که آغاز بلوغ جنسی در موش های ماده‌ای که بصورت گروهی پرورش داده می‌شوند، دیرتر از آن دسته از موش‌هایی صورت می‌گیرد که بصورت منفرد پرورش می‌یابند، چرا که تعاملات میان این ماده‌ها سبب سرکوبی بلوغ جنسی آنها می‌گردد (5). مکینتاش (19) و دریکامر نشان دادند که ادرار ماده‌های گروه‌بندی شده نسبت به ادرار ماده­های منفرد سبب تأخیر 5-4 روزه در آغاز اولین استروس ماده­های نابالغ، می‌شود. برداشتن تخمدان هیچگونه اثری در تولید فرومون جلوگیری کننده از بلوغ ندارد ولی برداشتن آدرنال تأثیر بازدارندگی ادرار ترشح شده از ماده‌های گروه‌بندی شده را از بین می‌برد  (19).

نووتنی و همکارانش ثابت کردند که کمپلکسی از شش متابولیت استروئیدی وابسته به آدرنال، در ادرار احتمالاً مسئول جلوگیری از بلوغ در ماده‌های نابالغ می‌باشد و اینجاست که نقش آدرنال نیز در این زمینه تأیید می‌شود (18). تحقیقات دیگری متابولیت واسطه‌ی آدرنال 2و 5 دی متیل پیارزین را بعنوان فرومون مسئول جلوگیری از بلوغ شناختند (19). درک مکانیسم تنظیم مربوط به فرومون جلوگیری از بلوغ بدلیل وجود مدارکی دال بر اینکه این فرومون­ها ممکن است در تنظیم جمعیت گسترده‌ای از موش های خانگی نقش داشته باشند دارای اهمیت زیادی است (12). میزان ترشح فرومون­های بازدارنده از بلوغ در ماده‌ها بستگی به تراکم جمعیت آنها دارد، بگونه ای که هرچه تراکم ماده‌ها بیشتر باشد آنها سریعتر می‌توانند فرومون­های بازدارنده بلوغ را تولید کنند. وقتی که ماده‌ها را از گروههای متراکم جدا کنیم، آنها توانایی تولید فرومون­های بازدارندگی بلوغ را در ادرارشان ظرف مدت 10 روز از دست می‌دهند (15). در بسیاری از گونه‌ها به‌محض اینکه پدیده بلوغ رخ می‌دهد، سیگنال‌های شیمیایی به نقش خود در تنظیم عملکرد تخمدانی ادامه می‌دهند. وقتی موش های صحرایی ماده با هم زندگی می‌کنند، سیکل استروس آنها بعد از گذشت 3 دوره همزمان می‌شود و تا 12 دوره این روند حفظ می‌شود (6). این پدیده در زنانی که در مجاورت هم در یک مکان بسته زندگی می‌کنند نیز مشاهده می‌شود مشخص شده که ترشحات زیر بغل زنان می‌توانند بر طول قاعدگی زنان دیگر تأثیر گذاشته و زمینه همزمان سازی سیکل قاعدگی را فراهم کند (25).

فرومون های جنسی بر زمان آغاز بلوغ در جنس نر نیز تأثیرگذار هستند. واندنبرگ نشان داد که در موش های خانگی نر جوان که با یک نر بالغ پرورش یافته‌اند، توسعه اندام تناسلی همراه با تأخیر صورت گرفته است، درحالی‌که بلوغ جنسی در نرهایی که با ماده‌های بالغ پرورش ‌یافته‌اند با سرعت بیشتری همراه بوده است (27). در موش های آهویی چمنزار وقتی که در گروههای مرکب از هر دو جنس یا همگی نر پرورش یافته باشند یا اینکه یک روز در میان در معرض ادرار نر قرارگرفته باشند، بلوغ همراه با تأخیر گزارش شده است (3). در آزمایشاتی که توسط امیلی ریزمن و همکاران در مورد زمان بلوغ در وول های کالیفرنیایی صورت گرفت، مشخص شد نرهایی که پس از گرفتن از شیر در بستر خانواده و مخصوصاً مادر پرورش یافته بودند، نسبت به آن دسته از نرهایی که در بستر تمیز یا در بستر وول های غریبه رشد کردند دچار تأخیر در بلوغ شدند (22).

گاهی نیز دیده شده که آلودگی های زیست محیطی با خواص استروژنی در دوزهای بالا سبب تغییرات دائمی در بافتهای تناسلی نر شده است. در تحقیقات الیور پوتز و همکارانش مشخص شد که ماده استرادیولتریبنزوات در دوزهای پایین در موش های صحرایی 35 روزه، باعث افزایش اندازه اندام تناسلی می‌شود که این می‌تواند پیشرفت احتمالی بلوغ را نشان دهد، اما بکار بردن دوزهای بالا از ماده فوق باعث کاهش عمکرد تناسلی و زنانه شدن ویژگیهای تناسلی می‌شود (21).

براساس مطالعات صورت گرفته رابطه میان فرومونهای جنسی و شروع بلوغ در جانداران مختلف نشان دهنده تأثیر آنها بعنوان یکی از عوامل موثر و قوی در این رابطه می‌باشد.

این تحقیق نیز بعنوان ادامه تحقیقات قبلی در پی یافتن رابطه میان فرومون های جنسی و سطح هورمون تستوسترون (بعنوان نشانگر آغاز بلوغ) به تفکیک فرومون های والدینی و غریبه در موش های صحرایی نژاد ویستار می‌باشد. تفاوت عمده پژوهش حاضر نسبت به پژوهش‌های پیشین را می‌توان در دو بخش مختلف عنوان نمود، در این تحقیق برای اولین بار تأثیر فرومون های جنسی والدینی و غریبه بر نوزادان نر موش های صحرایی نژاد ویستار مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ضمن نحوه دریافت فرومون ها برخلاف تحقیقات پیشین که عمدتاً از طریق تماس مستقیم بوده، در این تحقیق براساس این فرضیه بوده که فرومون ها می‌توانند از طریق جریان هوا انتقال یابند.

مواد و روشها

تعداد 25 موش صحرایی ماده و 14 موش صحرایی نر در محدوده وزنی 200-180 گرم از مؤسسه واکسن و سرمسازی شیراز خریداری و در اتاق حیوانات دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان نگهداری شدند. دمای هوای اتاق حیوانات در محدوده 25-20 درجه سانتی­گراد حفظ می‌شد و شرایط نوری بصورت 12 ساعت تاریکی و 12 ساعت روشنایی تنظیم شده و شرایط تهویه نیز بصورت مطلوبی مهیا شده بود.

برای اینکه بتوانیم تأثیر فرومون های جنسی والدینی و غریبه را بر زمان شروع بلوغ نوزادان موش صحرایی نر بررسی کنیم، بایستی قفسی طراحی می‌کردیم که بتواند فقط بوی فرومون های فرار و غیرفرار را به نوزادان نر انتقال دهد (همانطور که در شکل 1 مشاهده می‌گردد) برای این منظور قفس‌هایی فلزی ساخته شد که دارای دو یا سه قسمت مجزا بودند. در یک طرف قفس که خود شامل دو قسمت بود، موش های صحرایی نر یا ماده‌ای قرارگرفتند که قرار بود اثر فرومون های آنها بر موش های صحرایی نر نوزاد مورد بررسی قرار گیرند و یک دیواره فلزی این دو بخش را از قسمتی که موش های صحرایی نر نوزاد قرارگرفته‌اند جدا کرده است. در وسط این دیواره فلزی هواکشی تعبیه گردیده که باعث شده بوی موش صحرایی ماده یا نر یا هر دو، به نوزادان نر انتقال یابد. درب قفس ها با توری فلزی ساخته شده و درون آنها سوراخ‌هایی جهت در دسترس قرارگیری آب و غذا ایجاد شد. روی درب قفس ها با پلاستیک شفاف پوشیده شد تا از اینکه فقط بوی موش های صحرایی ماده یا نر همان قفس به نوزادان نر می‌رسد مطمئن شویم. جهت انجام این تحقیق 8 قفس مخصوص ساخته شد.

 

 

 

 

 

 

شکل 1- قفس  طراحی شده

پس از خریداری موش های صحرایی نر و ماده، آنها جهت عادت کردن به محیط حدود یک هفته بصورت جدا از هم در اتاق حیوانات نگهداری شدند و پس از آن جهت شروع کار باید جفت‌ها کنار هم قرارداده می‌شدند. برای اطمینان از انجام جفت‌گیری و ایجاد بارداری همزمان در موش های صحرایی ماده، ابتدا به آنها آمپول استرادیولوالرات و پروژسترون تزریق کردیم. به این صورت که آمپولهای استرادیول والرات را بصورت 10 میلی‌گرمی از داروخانه تهیه و در 18 میلی‌لیتر روغن زیتون خوراکی حل کرده و سپس مقدار 2/0 میلی‌لیتر از محلول حاصل به عضله پای موش های صحرایی ماده تزریق کردیم. پس از گذشت 42 ساعت، آمپول پروژسترون را که بصورت 50 میلی‌گرمی از داروخانه تهیه شده بود، در 18 میلی‌لیتر روغن زیتون خوراکی حل و 2/0 میلی‌لیتر از آن با سرنگ انسولین به عضله پا تزریق کردیم (1).

پس از گذشت 6 ساعت جفت‌ها کنار هم قرارداده شدند. بصورتی که دو موش صحرایی ماده در کنار یک موش صحرایی نر قرار گرفتند. در اکثر آنها عمل جفت‌گیری انجام شد. پس از اتمام دوره بارداری 21 روزه و متولد شدن نوزادان موش صحرایی، آنها از همان بدو تولد در معرض فرومون قرارگرفتند، به‌گونه‌ای که در یک سمت نوزادان به همراه مادر (جهت شیر خوردن) قرار می‌گرفتند و در طرف دیگر موش های صحرایی قرارمی‌گرفتند که قرار بود تأثیر فرومون­های آنها روی نوزادان نر مورد بررسی قرارگیرد. غیر از گروهی که بنا بود تأثیر فرومون­های مادری یا پدر و مادر بر زمان شروع بلوغ آنها مورد بررسی قرارگیرد، در بقیه‌ی گروهها پس از اتمام زمان شیر خوردن (21 روز)، مادر بطور کلی از قفس خارج شده تا فقط تأثیر فرومون­های پدر یا نر غریبه یا ماده غریبه یا هر دو مورد بررسی قرار گیرد.

لازم به ذکر است که ماده‌های غریبه‌ای که در این تحقیق استفاده شدند نه در حالت شیردهی و نه در حالت بارداری بودند. همچنین نرهای غریبه که از فرومون آنها استفاده شد بصورتی مجزا نه در کنار ماده‌ها نگهداری شده بودند. موش های صحرایی نر نابالغ تا 55 روز فرومون­های مورد نظر را از طریق هواکش تعبیه شده دریافت کردند، و پس از پایان روز 55­ام، جهت اندازه‌گیری سطح تستوسترون سرم، عمل خونگیری از قلب آنها صورت گرفت. مقایسه میزان تستوسترون در گروههای مورد آزمایش می­تواند نشان‌دهنده‌ی تفاوت احتمالی در زمان شروع بلوغ باشد. خونگیری در روز پنجاه و پنجم پس از تولد از موش های صحرایی نر صورت گرفت. جهت خونگیری، آنها را با کلروفرم بیهوش کرده و از قلب آنها خون گرفته می‌شود. پس از آن، نمونه‌ها سانتریفیوژ شده و سرم آنها جداسازی شد. سرم­ها تا زمانی که قرار بود همه‌ی آنها به آزمایشگاه فرستاده شوند در دمای 23- درجه سانتی­گراد منجمد شدند.

آزمایش هورمونی در تمامی نمونه‌های خونی توسط کیت‌های Free Testosteron بوسیله روش الیزا انجام شد.  جهت انجام تجزیه و تحلیل و مقایسه گروهها نیز موش های صحرایی به 6 گروه دسته‌بندی شدند که هر گروه شامل 8 موش صحرایی بود.

گروه1- موش های صحرایی نر نوزاد با مادر. این گروه تا زمان خون­گیری فقط در معرض فرومون­های مادری بودند.

گروه2- نوزادان موش صحرایی نر با پدر و مادر. این گروه تا زمان خونگیری در معرض فرومون­های پدر و مادر قرار گرفتند (پس از اتمام شیرخوردن، مادر به قسمتی که پدر در آنجا قرارگرفته بود منتقل شد اما وسط این قسمت توسط یک صفحه فلزی جدا شد تا از جفتگیری مجدد پدر و مادر جلوگیری شود)

گروه 3- نوزادان موش صحرایی نر با ماده غریبه، این گروه از بدو تولد تا زمان خون‌گیری، فرومون­های یک ماده غریبه را که به دور از نر نگهداری شده بود دریافت کردند. پس از اتمام شیرخوردن، مادر از کنار آنها برداشته شد .

گروه4- نوزادان موش صحرایی نر با نر غریبه. این گروه از بدو تولد تا زمان خون‌گیری در معرض فرومون­های یک نر غریبه که دور از ماده نگهداری شده بود، قرارگرفتند. پس از اتمام شیرخوردن، مادر از کنار آنها برداشته شد.

گروه5- نوزادان موش صحرایی نر با پدر، این گروه از بدو تولد تا زمان خون‌گیری، فرومون­های پدری را دریافت کردند. پس از اتمام شیرخوردن، مادر از کنار آنها برداشته شد.

گروه6- نوزادان موش صحرایی نر با نر و ماده غریبه، این گروه از بدو تولد تا زمان خون‌گیری، فرومون­های یک نر و یک ماده غریبه را دریافت کردند و پس از اتمام شیرخوردن، مادر از کنار آنها برداشته شد. لازم به ذکر است فضایی که نر و ماده غریبه در آن قرارگرفته بودند، به دو قسمت تقسیم شد تا از جفت‌گیری نر و ماده مورد نظر جلوگیری شود.

پس از جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS 21 پردازش آنها صورت گرفت. برای تجزیه ‌و تحلیل داده های موجود از آزمون T مستقل در اختلاف سطح معنی‌داری (P=0.05) استفاده شد.

نتایج  

در پژوهش حاضر نتایج بدست آمده به 3 دسته کلی تقسیم شده و بترتیب هر دسته مورد بررسی قرارگرفته است:

الف) نتایج مربوط به مقایسه تأثیرات فرومون­های موش صحرایی مادر و موش صحرایی ماده غریبه بر میزان پلاسمایی هورمون تستوسترون نوزادان موش صحرایی نر (جدول 1 و شکل 2)

ب) نتایج مربوط به مقایسه تأثیرات فرومون­های موش صحرایی پدر و موش صحرایی نر غریبه بر میزان پلاسمایی هورمون تستوسترون نوزادان موش صحرایی نر (جدول 2 و شکل 3)

 

 

 

 


شکل2- نمودار مقایسه میانگین های سطح پلاسمایی هورمون تستو سترون در گروههای مورد آزمایش مادر و موش صحرایی ماده غریبه

 

 

 

 

 

شکل3- نمودار مقایسه میانگین های سطح پلاسمایی هورمون تستو سترون در گروههای مورد آزمایش پدر و موش صحرایی نرغریبه

ج) نتایج مربوط به مقایسه تأثیرات فرومون های (پدر و مادر) و(نر و ماده غریبه) بر میزان پلاسمائی هورمون تستوسترون نوزادان موش صحرایی نر (جدول 3 و شکل 4)

 

 

 

 


شکل4- نمودار مقایسه میانگین های سطح پلاسمایی هورمون تستو سترون در گروههای مورد آزمایش پدر و مادر  و موش صحرایی های  نر و ماده غریبه

با استفاده از آزمون T با دو نمونه مستقل تفاوت های میان گروههای مورد بررسی از نظر سطح تستوسترون مورد بررسی قرارگرفت. پذیرش فرضیه H0 در طرح داده‌ها از نمونه‌های مستقل، بیانگر این مطلب است که اختلافی بین مقادیر میانگین‌ها در دو نمونه مستقل از جامعه از لحاظ آماری وجود ندارد (P>0.05). در مقابل این فرض که بین میانگین‌ها اختلاف معنی‌داری وجود دارد فرض H1 با این سطح معنی‌داری قرار می‌گیرد(P>0.05) .

 

 μ1میانگین نمونه اول و  μ2میانگین نمونه دوم می‌باشد.

1-   بررسی نتایج حاصل از مقایسه تأثیرات فرومون­های موش صحرایی مادر و موش صحرایی ماده غریبه بر میزان پلاسمایی هورمون تستوسترون نوزادان موش صحرایی نر.

جدول 1 نتایج آماری حاصل از مقایسه گروههای مورد آزمایش مادر و موش صحرایی ماده غریبه را توسط آزمون تی مستقل نشان می‌دهد، که این نتایج به ترتیب شامل: میانگین، انحراف­معیار، خطای معیار میانگین و سطح معنی‌داری دو گروه مورد مقایسه می‌باشد. همانطور که ملاحظه می‌شود سطح معنی‌داری این آزمون  (P> 0.05) است که نشان از پذیرش فرضیه صفر و عدم وجود اختلاف معنی‌داری بین گروه‌های مربوطه می‌باشد. این بدین معنی است که بین میانگین هورمون تستوسترون موش های صحرایی که در معرض فرومونهای مادر و ماده غریبه قرارگرفته‌اند تفاوت معناداری مشاهده نمی‌شود.

 

 

جدول 1- مقایسه سطح پلاسمایی هورمون تستو سترون در گروههای مورد آزمایش مادر و موش صحرایی ماده غریبه

Sig

statistics

تستوسترون

 

 

 

754/0

Std.Error Mean

std.Deviation

Mean

594/0

168/0

052/1

مادر

707/0

2/0

098/1

ماده غریبه

جدول 2- مقایسه سطح پلاسمایی هورمون تستو سترون در گروههای مورد آزمایش پدر و موش صحرایی نر غریبه

Sig

statistics

تستوسترون

 

 

 

571/0

Std.Error Mean

std.Deviation

Mean

055/0

146/0

057/1

پدر

064/0

17/0

033/1

نر غریبه

جدول 3- مقایسه سطح پلاسمایی هورمون تستو سترون در گروههای مورد آزمایش پدر و مادر و موش صحرایی های نر و ماده غریبه

Sig

statistics

تستوسترون

 

 

 

176/0

Std.Error Mean

std.Deviation

Mean

625/0

153/0

97/0

والدین

8/0

195/0

09/1

نر غریبه و موش ماده

 

 

2-   بررسی نتایج حاصل از مقایسه تأثیرات فرومون­های موش صحرایی پدر و موش صحرایی نر غریبه بر میزان پلاسمایی هورمون تستوسترون نوزادان موش صحرایی نر.

جدول 2 نتایج آماری حاصل از مقایسه گروههای مندرج در جدول را توسط آزمون تی مستقل نشان می‌دهد، که این نتایج بترتیب شامل: میانگین، انحراف معیار، خطای معیار میانگین و سطح معنی‌داری دو گروه مورد مقایسه می‌باشد. همانطور که ملاحظه می‌شود سطح معنی‌داری این آزمون (P> 0.05) است که نشان از پذیرش فرضیه صفر و عدم وجود اختلاف معنی‌داری بین گروههای مربوطه می‌باشد که نشانگر عدم تفاوت معنی‌دار بین میانگین هورمون تستوسترون بین این دو گروه می‌باشد.

3-   بررسی نتایج حاصل از مقایسه تأثیرات فرومون های پدر و مادر و نر و ماده غریبه بر میزان پلاسمایی هورمون تستوسترون نوزادان موش صحرایی نر.

جدول 3 نتایج آماری حاصل از مقایسه گروههای مندرج در جدول را توسط آزمون تی مستقل نشان می‌دهد، که این نتایج بترتیب شامل: میانگین، انحراف معیار، خطای معیار میانگین و سطح معنی‌داری دو گروه مورد مقایسه می‌باشد. همانطور که ملاحظه می‌شود سطح معنی‌داری این آزمون (P> 0.05) است که نشان از پذیرش فرضیه صفر و عدم وجود اختلاف معنی‌داری بین گروههای مربوطه می‌باشد، یعنی اینکه میانگین سطح تستوسترون در بین دو گروه از موش های صحرایی که در معرض فرومونهای والدین و نر و ماده‌های غریبه قرارگرفته‌اند تفاوت معناداری ندارد.

نتایج کلی تحقیق بیانگر این است که در بین گروههای مورد بررسی که در معرض فرومون های مادر و ماده غریبه، پدر و نر غریبه و بالاخره والدین و نر و ماده غریبه  تفاوتی در میانگین سطح هورمون تستوسترون مشاهده نمی­گردد. البته بررسی این نتایج به تفکیک جنس (نر و ماده) نیز نشان‌دهنده تفاوت معناداری نمی‌باشد، بعبارت دیگر تفاوت معناداری بین میانگین سطح تستوسترون موش های صحرایی نوزاد نری که در معرض فرومون­های جنس نر قرارگرفته‌اند با نوزادانی که در معرض فرومون­های جنس ماده قرارگرفته‌اند، مشاهده نمی‌گردد. 

بحث 

در تحقیق حاضر همانگونه که گفته شد ما فقط به بررسی تأثیر فرومون­هایی پرداختیم که از طریق هواکش تعبیه شده قابل انتقال باشد. موش های صحرایی نابالغ از بدو تولد تا روز پنجاه و پنجم بعد از تولد در معرض این فرومون­ها قرارگرفتند و پس از آن در خون گیری بعمل آمده از آنها و انجام تست هورمونی توجه شدیم که دریافت این فرومون­ها تأثیر معناداری بر سطح هورمون تستوسترون در سرم خون آنها نداشته است و بنابراین می‌توان گفت که زمان آغاز بلوغ در تمام گروههای مورد آزمایش یکسان بوده است (در این تحقیق ما سطح تستوسترون خون را برای پیشرفت بلوغ ملاک قرار داده­ایم). در توجیه این نتایج می‌توان گفت که در بررسی‌های قبلی که توسط رازلدی انجام شده بود، تأثیر فرومون­های غیرفرار در بیان ژن FOS در هسته­های مختلف مغزی، در هامسترهای نر بالغ و نابالغ مدنظر بوده است. چنانچه هامسترهای نر بالغ و نابالغ را در معرض پنبه­های آغشته به ترشحات واژنی جنس ماده قرار داد و بیان ژن FOS را در هسته‌های مختلف مغزی در هامسترهای نر بالغ و نابالغ مشاهده کرد که این امر ممکن است در زمان بندی بلوغ در هامسترهای نر تأثیر داشته باشد (23). اما در تحقیق حاضر، اولاً ما در مورد موش صحرایی صحبت می‌کنیم نه هامستر و نه وول، و ثانیاً ما موش های صحرایی را مستقیم در معرض ترشحات واژنی یا در معرض ادرار ماده یا نر قرار نداده‌ایم و فقط تأثیر فرومون هایی مورد بررسی قرارگرفت که از طریق هوا قابل انتشار باشد.

در تحقیق امیلی ریزمن، وی به این نتیجه رسید که وولهای نر نابالغ که در بستر خانواده پرورش می‌یابند، دیرتر از آن دسته نرهایی که در بستر تمیز پرورش می‌یابند، به بلوغ می‌رسند .او نیز در این تحقیق نرها را مستقیماً در معرض محلول بستر خانواده قرارداد. او در بررسی تأثیر فرومون­های نر بالغ غریبه را نیز در زمان شروع بلوغ وول­های نر کالیفرنیایی مورد بررسی قرار داد و در تحقیق خود پی به اثر تسریع کنندگی فرومون­های نر بالغ غریبه بر روند بلوغ وولها برد. اما به هرحال او نیز وول های نر را مستقیماً در معرض فرومون قرار می‌داد. به‌طوری که هر 5 روز یکبار 200 میلی‌لیتر از محلول بستر مادر یا خانواده یا نر غریبه را به قفس وول های مورد آزمایش اضافه می‌کرد، که شاید اضافه کردن مستقیم محلول بستر توانسته است فرومون­های آغازگر را به قفس نرهای نابالغ انتقال دهد. طبق گزارشات ریزمن از آنجایی که تمام جانوران مورد آزمایش در تحقیق او از منبع هوای مشترک استفاده می‌کردند بوهای فرار احتمالاً از اهمیت زیادی برخوردار نیستند (22). در صورتی که ما در تحقیق حاضر فرومون­های جنسی غیرفرار را بطور مستقیم در اختیار موش های صحرایی نر نابالغ قرار نداده‌ایم. شاید اگر آنها در مدت آزمایش بطور مرتب فرومون­های غیرفرار را از طریق اضافه کردن محلول بستر به قفس یا قرار دادن آنها در معرض پنبه‌های آغشته به فرومون دریافت می‌کردند، تفاوت معناداری در سطوح تستوسترون آنها پس از پایان پنجاه و پنج روزگی دیده می‌شد. علاوه بر آن، عوامل مختلفی می‌توانند پدیده بلوغ را تحت تأثیر قرار دهد. بعنوان مثال در جمعیت‌های طبیعی در وول­های کالیفرنیایی، آغاز فصل تولیدمثل همزمان با آغاز فصل بارش می‌باشد. یعنی زمانی که پوشش گیاهی سرسبز در دسترس است (11).

در وول­های کوهستانی نشان داده شده است که مواد موجود در گیاهان سبز، عملکرد تولیدمثلی را راحت­تر می‌کند (2). در وول­های کالیفرنیایی دوره نوری، در دسترس بودن آب و حضور یا عدم حضور پوشش گیاهی سبز بر بلوغ بیضه­ها اثر می‌گذارد (16). از طرفی تأثیر فرومون­ها برروی شروع بلوغ زمانی می­تواند تأثیر قوی داشته باشد که آب و مواد غذایی کافی در دسترس نباشد و محدودیت در بدست آوردن آب و غذا وجود داشته باشد (22).

در این پژوهش، موش های صحرایی از آب و غذای کافی برخوردار بودند و همچنین هیچ‌گونه فشاری از لحاظ ازدیاد تراکم بر آنها حاکم نبود، اطلاعات درباره وول­های کالیفرنیایی از این فرضیه حمایت می‌کند که علائم شیمیایی می‌توانند در تأخیر بلوغ جنسی در جمعیت‌های متراکم در طبیعت مؤثر باشند. وقتی تراکم جمعیت زیاد باشد، وول­ها ازدیاد جمعیت را از طریق تأخیر زمان بلوغ کنترل می‌کنند (4).

بنابراین می‌توان گفت که فرضیه این تحقیق که بیانگر تفاوت بین سطح تستوسترون موش های صحرایی نر نابالغی که به تفکیک در معرض فرومون­های جنسی مادر- ماده غریبه، پدر-نر غریبه و پدر و مادر- نر و ماده غریبه قرارگرفته‌اند، رد می‌شود که دلایل آن را احتمالاٌ باید در ویژگی‌های زیستی نوع پستاندار (موش صحرایی نژاد ویستار)، روش انتقال فرومون (از طریق هوا) و یا وضعیت زیستی این پستاندار (نبود تراکم و وجود آب و غذای کافی) جستجو نمود که موضوعات پژوهش‌های آینده در این زمینه را فراهم می‌آورد.

تشکر و قدردانی

هنری که در امتداد ارزش­هایش حرکت کند هنری است رهایی بخش که سر چشمه در نور و عشق دارد و به دریای عقل و معرفت راه می گشاید. مسئولیت ما تنها در برابر فرهنگ ملی و قومی خودش نیست؛ بلکه مسئولیتی الهی و جهانی دارد. با این مقدمه نیت خود را بر آن می دارم تا از اساتید گرامی جناب آقای دکتر حیدربابا و جناب آقای دکتر حسینی که مرا در انجام این مهم یاری کرده اند قدردانی کنم.

1.Baddaloo  EGY,  Chulow  FV. (1981) Effects  of  the  male  on  growth,  sexual  maturation,  and ovulation of young female meadow voles, Microtus pennsylvanicus. Canadian Journal of Zoology (Can J Zool).;59:415–421
2.Berger PJ, Negus NC, Sanders EH, Gardner PD. (1981).Chemical triggering of reproduction in Mirotus montanus.Science.;124:69-70
3.Bradley EL, Terman CR. (1981) Serum testosterone concentrations in male prairie deer mice(Peromyscus maniculatus bairdii) from laboratory populations. Journal of Mammalogy.;62:811-814
4.Bronson FH, Macmillan B.( 1983) Hormonal responses to primer pheromones. In Pheromones and  Reproduction  in  Mammals  (ed.  Vandenbergh  JG.).  New  York:  Academic Press;.175-199.
5.Champlin AK.( 1971) Suppression of oestrus in grouped mice: the effects of various densities and the possible nature of the stimulus. International Journal of Fertility & Sterility.; 27:233-241
6.Coppola DM, Vandenbergh JG. Effect of density, duration of grouping and age of urine stimulus on the puberty delay pheromone in female mice. J. Reprod. Fertil. 1985;73:517–522.
7.Drickamer LC.( 1983) Effect of period of grouping of donors and duration of stimulus exposure on delay of puberty in female mice by a urinary chemosignals from grouped females. International Journal of Fertility & Sterility.; 69:723–727
8.Epple G, Katz Y.( 1980) Social influences on first reproductive success and related behaviors in  the  saddle-back  tamarin  Saguinus  fuscicollis,  CallitrichidaeInternational Journal of Primatology.; 1:171–175.
9.Handelmann G, Ravizza R, Ray WJ.( 1980) Social dominance determines estrous entrainment among female hamsters. Hormones and Behavior.; 14:107–115.
10.Keverne EB. de la Riva C.( 1982) Pheromones in mice: reciprocal interaction between the nose and brain. Nature. 296:148- 150.
11.Lidicker WZ.( 1980) The social biology of the California vole.Biologist.;62:46-55
12.Lombardi JR, Whitsett JM.( 1980) Effects of urine from conspecifics on sexual maturation in female prairie deermice, Peromyscus maniculatus bairdii. Journal of Mammalogy.; 61:766–768
13.Mann  DR, Plant TM.( 2002) Leptin and  pubertal development. Semin Reproductive. Medicine.; 20:93-102.
14.McClintock MK.( 2000) Human pheromones: primers, releasers, signallers or modulators? In: Wallen K, Schneider E, editors. Reproduction in context. Cambridge:MA: MIT;. 335– 420.
15.Meredith M.( 1986) Vomeronasal organ removal before sexual experience impairs male hamster mating behavior. Physiol Behav.; 36:737–743
16.Nelson RJ, Dark J, Zucker I.( 1984) Influence of photoperiod, nutrition, and water availability on reproduction of male California voles (Microtus califonicus). International Journal of Fertility & Sterility.;69:473-477
17.Novotny MV.( 2003) Pheromones, binding  proteins and receptor responses in rodents. Biochemical Society Transactions.; 31:117–122.
18.Novotny M, Jemiolo B, Harvey S, Wiesler D, Marchlewska-Koj A.( 1986) Adrenal-mediated endogenous metabolites inhibit puberty in female mice. Science.;23:722–725.
19.Novotny M, Jemiolo B, Wiesler D, Ma W, Harvey S, Xu F, Xie T,· Carmack M.( 1999) A unique urinary constituent,  6-hydroxy-6-methyl-3-  heptanone,  is  a  pheromone  that  accelerates puberty in female mice. The Journal of Biological Chemistry; 6:377-383.
20.Novotny MV, Weidong M, Wiesler D, Zidek L. (1999) Positive identification of the puberty-accelerating pheromone of the house mouse: the volatile ligands associating with the major  urinary protein.  roc. Royal. Society. Lond. B. Biology Science.;266:2017–2022
21.Putz OL, Schwartz CB, LeBlanc GA, Cooper RL, Prins GS.( 2001) Neonatal Low-and High-Dose Exposure to Estradiol Benzoate in the male rat. International Journal of Reproductive BioMedicine.;65:1506-1517. 210
22.Rissman EF, Sheffield SD, Kretzmann MB, Fortune JE, Johnstone RE.( 1984) Chemical Cues From Families Delay Puberty in Male California Voles. International Journal of Reproductive BioMedicine.;31:324-331
23.Romeo  RD,  Wade  J, Venier  JE,  Sisk  CL. (1999)  Androgenic  regulation  of  hypothalamic aromatase activity in prepubertal and postpubertal male golden hamsters. Endocrinology.; 140(1):112– 117
24.Schwende FJ, Wiesler D, Jorgenson JW, Carmack M, Novotny MV.( 1986) Urinary volatile constituents of the house mouse, Mus musculus, and their endocrine dependency. Journal of Chemical Ecology.;12:277–296.
25.Stern  K,  McClintock  MK.( 1998)  Regulation  of  ovulation by human pheromones.Nature; 392: 177–179
26.Vandenbergh JG.( 1987) Regulation of puberty and its consequences on population dynamics of mice. American Zoologist.; 27:891–898
27.Vandenbergh JG.( 1971) The influence of social environment on sexual maturation in male mice. International Journal of Fertility & Sterility.;24:383-390
مجله پژوهشهای جانوری (مجله زیست شناسی ایران)(علمی)
دوره 28، شماره 3 - شماره پیاپی 3
آذر 1394
صفحه 332-342
  • تاریخ دریافت: 18 اسفند 1392
  • تاریخ بازنگری: 08 بهمن 1393
  • تاریخ پذیرش: 16 بهمن 1393