بررسی تنوع زیستی مراحل پلانکتونی ماهیان کف­زی آب­های ساحلی جزیره هنگام (تنگه هرمز)

نسرین چشتی، نسرین سخایی^*، بابک دوست شناس و بیتا ارچنگی

خرمشهر، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، دانشکده علوم دریایی، گروه زیست­شناسی دریا

تاریخ دریافت: 10/10/93              تاریخ پذیرش: 5/2/94 

چکیده

این تحقیق در سواحل جزیره هنگام (تنگه­هرمز، جنوب جزیره قشم)، که بیشتر سواحل آن متشکل از صخره­های مرجانی است انجام گرفت. نمونه­برداری فصلی با استفاده از تور پلانکتون با چشمه تور 300 میکرون به صورت کشش مورب از کف به سطح از زمستان 1390 تا پاییز 1391 انجام گردید. در این منطقه 6 ایستگاه انتخاب و از هرایستگاه 3 نمونه برداشت شد. در مجموع 6832 قطعه لارو از منطقه جمع­آوری شد که لارو خانواده­های ماهیان (Gobiesocidae، Bothidae، Blenniidae، Tripeterygiidae، Soleidae) 20درصد کل فراوانی لاروی را شامل شدند. در این تحقیق 4 گونه شامل گونه Pseudorhombus sp. از خانوادهBothidae ، گونه­های Omobranchus sp. و Parablennius thysanius از خانواده Blenniidae و گونه­ی Helcogramma steinitzi از خانواده Tripeterygiidae شناسایی شدند. بیشترین فراوانی لارو ماهیان (59/3 عدد درصد مترمکعب) در فصل پاییز و کمترین فراوانی آن (34/0 عدد درصد مترمکعب) در فصل تابستان مشاهده شد. همچنین نتایج حاصل از آنالیز واریانس یک طرفه فراوانی بین فصول (0.05P<) نشان داد که بین تابستان و سایر فصول اختلاف معنی­داری وجود دارد. نتایج حاصل از آزمون همبستگی اسپیرمن در مورد رابطه بین تغییرات فاکتورهای محیطی با تغییرات فراوانی لارو ماهیان نشان داد که تغییرات دما و فراوانی لارو خانواده Blenniidae بیشترین همبستگی مثبت معنی­دار را نشان داد (0.01P<). در بررسی شاخص­های اکولوژیک، بیشترین میزان شاخص شانون در فصل پاییز و بیشترین میزان شاخص سیمپسون در فصل تابستان مشاهده شد.

واژه­های کلیدی: ایکتیوپلانکتون، تنگه هرمز، جزیره هنگام، لارو ماهیان، کف زی

* نویسنده مسئول، تلفن: 061144522940  ، پست الکترونیکی: nsakhaee@yahoo.com

مقدمه

لارو ماهی (ایکتیوپلانکتون) بیانگر مرحله­ای نیمه پلانکتونی در سیکل زندگی ماهیان است که این اجتماع پلانکتونی، عمدتاً در عمقی کمتر از 200 متر در ستون آب زندگی می­کنند (10). در سال­های اخیر استفاده از تخم و لارو ماهیان کفزی، در مطالعات علوم سیستماتیک و اکولوژی، افزایش یافته و بسیار واضح است که تخم­ها و لارو این ماهیان دارای ویژگی­های بسیار متنوع و با ارزش، برای آنالیزهای مورد استفاده در رده­بندی ماهیان کفزی­اند، که این صفات تقریباً در راستای صفات مرحله بلوغ این ماهیان می­باشد (13). بنابراین مطالعه ویژگی­ها و چگونگی تغییرات فراوانی جمعیت ایکتیوپلانکتون­های صخره­های مرجانی، نه تنها برای پیش­‌بینی و تخمین زدن میزان تولیدمثل موفق ماهیان کفزی و میزان ذخایر آینده گونه­های مهم تجاری آن­ها به ما کمک می­کند، بلکه به ما در مورد میزان اثرات برخورد انسان با محیط دریا و همچنین تغییرات اقلیمی آب و هوا بر روی اکوسیستم دریایی آگاهی می­دهد (8).

جزیره هنگام یکی از جزایر خلیج­فارس و در نزدیکی تنگه هرمز است. این جزیره که در کرانه­های جنوبی جزیره قشم قرار دارد، در 26 درجه خط عرض شمالی و 55 درجه خط طول شرقی واقع شده است (21). سواحل این جزیره اکثراً از نوع صخره­های مرجانی است که به علت بکر بودن آن دارای تنوع بالایی از آبزیان می­باشد. اهمیت شناخت و بررسی این سواحل به این علت است که این نوع پوشش­های دریایی، غالباً بعنوان مناطقی امن جهت تغذیه و تخمریزی جمعیت ماهیان بالغ و همچنین زیستگاه و پناهگاه جمعیت­های جوان آن­ها، تا زمان بازگشت شیلاتی، محسوب می­شوند (18).

 در پژوهش حاضر اقدام به شناسایی لارو ماهیان کفزی و بررسی چگونگی تنوع و فراوانی لارو این ماهیان شده است. در منطقه خلیج­فارس و دریای عمان تاکنون مطالعات زیادی برای شناسایی لارو ماهیان و بررسی تنوع آن­ها صورت گرفته است. مطالعه بر روی ایکتیوپلانکتون­ها، برای اولین­بار در آب‌های خلیج‌فارس توسط نلن در سال 1973 انجام پذیرفت که در این مطالعه مجموعاً 55000 قطعه لارو ماهی جمع‌آوری گردید (16). در این مطالعه لارو خانواده­هایGobiidae ،  Clupeidae و  Pomadasyidaeدر سواحل ایرانی، به عنوان لاروهای غالب عنوان شدند. مطالعات ربانی­ها در سال 1387 در منطقه گواتر (آب­های ساحلی استان سیستان و بلوچستان) در دریای عمان (1)، وثوقی در سال 1387 در ناحیه جزایر خارک و خارو (6)، کوچک­نژاد در سال 1388در سواحل شرقی و غربی خورموسی (3)، شادی در سال 1390 در آب­های شمال غربی خلیج فارس، از پژوهش­های صورت گرفته داخلی در منطقه است (2).

خانواده Blenniidae یا بلونی ماهیان، متعلق به زیر راسته Blennioidei می­باشد. این زیر راسته شامل طیف بزرگی از تنوع در ماهیان است. تعداد مهره­ها در این ماهیان 29 عدد یا بیشتر هستند. اکثر آنها خود را با شرایط ساکن شدن روی بستر تطبیق داده­اند. عموماً اندازه­شان کوچک است. تخم­های چسبیده به بستر تولید می­کنند. لارو این ماهیان معمولاً بدنشان کشیده است و صفت شاخص آنها تعداد بالای میومرها و نسبت تعداد شعاع باله پشتی یا مخرجی به تعداد مهره­ها است. تنوع شکلی در لاروها خیلی بالاست. بعضی از آنها خارسر و دندان­های بلندی دارند در حالی که برخی دیگر فاقد هرگونه تخصص و ویژگی خاص­اند. خانوادهTripterygiidae  هم متعلق به زیر راسته Blennioidei، می­باشد که شامل 6 خانواده و حدود 800 گونه است. اکثر ماهیان Tripterygiidae کوچک، کفزی، گوشتخوار و در اعماق کم زندگی می­کنند و همبستگی زیادی با بسترهای سخت دارند. مشخصه این ماهیان 3 باله پشتی، باله سینه­ای بزرگ و سرمثلثی شکل است. در میان صخره­های مرجانی مناطق کم­عمق، ماهیان Tripterygiidae بسیار فراوانند اما معمولاً تشخیص حضورشان سخت است. تخم­هایی که تولید می­کنند، کروی شکل، چسبیده به بستر و کوچک (9/0-1/0 میلی­متر) است. خانوادهBothidae  (کفشک ماهیان چپ رخ) شامل ماهیانی با اندازه کوچک تا متوسط است. بدنشان گرد است و در طی مراحل لارویشان چرخش چشم راست به چپ رخ می­دهد. این ماهیان بنتیک و گوشتخواراند که در کف بستر، در اعماق مختلف زندگی می­کنند. تخم کفشک ماهیان گرد، کوچک (حدود 6/0-9/0میلی­متر) و پلاژیک است. لاروی که تازه سر از این تخم­ها در می­آورد حدود 5/1 تا 6/2 میلی­متر طول دارد. لارو دارای چشمانی فاقد پیگمان، دهانی که به صورت ناقص تشکیل شده و در طول جذب کیسه زرده آرایش رنگدانه­ها روی بدن تغییر می­کند و گاهی برخی از آنها جذب می­شوند. خانواده Gobiesocidae متعلق به رده ماهیان Actinoptreygii و راسته Gobiesociformes هستند که شامل ماهیان کوچکی­اند. این خانواده در میان آب­های گرم حاره­ای پراکنده­اند و خاستگاه اصلی اجتماعشان، در اقیانوس آرام و اقیانوس هند می­باشد. زیستگاه اکثر گونه­های این خانواده، در میان جلبک­ها و مرجان­های بستر و یا حفره­های صخره­های دریایی است (14).   

مواد و روشها

این پژوهش از زمستان 1390 الی پاییز 1391 در منطقه خلیج­فارس و شمال تنگه­هرمز (جنوب جزیره قشم) در سواحل جزیره هنگام صورت گرفت، نمونه­برداری به صورت فصلی در چهار فصل زمستان، بهار، تابستان و پائیز در شش ایستگاه مشخص شده انجام پذیرفت (شکل1).

شکل 1- موقعیت ایستگاه های نمونه برداری

موقعیت ایستگاه­ها با استفاده از دستگاه GPS (موقعیت یاب جهانی) تثبیت گردید که موقعیت آن­ها در جدول1 قید شده است.نمونه­برداری توسط تور پلانکتون با چشمه تور 300 میکرون و دهانه تور با قطر 45 سانتی­متر انجام شد. هر تورکشی در فاصله زمانی 3 تا 5 دقیقه با سرعت ثابت یک گره دریایی انجام شد.

جدول1- موقعیت ایستگاه های مورد مطالعه

جهت سنجش میزان آب عبوری از درون تور از جریان سنجی که در دهانه تور نصب شده بود، استفاده گردید (7). فاکتورهای محیطی مانند دما، شوری، اسیدیته و اکسیژن محلول به وسیله دستگاه دیجیتالی همراه Hech مدل Sension5 اندازه­گیری شد. نمونه­ها بلافاصله پس از جمع­آوری به ظروف پلی اتیلنی 1 لیتری منتقل گردید و با استفاده از فرمالین بافری 5 تا 10درصد (برای تهیه آن به یک لیتر فرمالین، 30 گرم پودر براکس (سدیم تترابورات) جهت متعادل نمودن اسیدیته بین 3/8-5/7 افزوده گردید) نمونه­ها تثبیت شدند (19). سپس  نمونه­ها با استفاده از دستگاه جداکننده divider splitter به حجم­های مساوی تقسیم و در نهایت جهت شناسایی به پتری دیش منتقل و توسط استریومیکروسکوپ با مارک Olympus با استفاده از پنس نوک باریک نمونه­های لارو ماهی از مواد معلق و دیگر زئوپلانکتون­ها جدا شدند و در نهایت توسط میکروسکوپ اینورت و با استفاده از کلیدهای شناسایی معتبر همانند (22، 20، 14،17) شناسایی شدند. تصاویر نمونه­ها به وسیله میکروسکوپ­های مجهز به دوربین دیجیتالی گرفته شدند. به منظور برآورد کمی و تعیین تراکم نمونه­ها به روش تعداد در متر مکعب از محاسبات ذیل استفاده شد (11).

A: مساحت دهانه تور بر حسب مترمربع    V=A* N*(0.3)

N: تعداد گردشهای پروانه جریان­سنج که حاصل تفاضل شماره جریان­سنج قبل و بعد از نمونه­برداری است.

(0.3): ضریب کالیبراسیون مربوط به دستگاه (فلومتر)

V: حجم آب فیلتر شده بر حسب مترمکعب

برای محاسبه تعداد نمونه ها در مترمکعب از فرمول زیر استفاده گردید:

C: تعداد افراد شمارش شونده

: حجم نمونه تغلیظ شده

: حجم آبی که نمونه ها در آن شمارش شده است.

: حجم آب فیلتر شده

به منظور سنجش تنوع خانواده­ها در دوره مورد مطالعه، شاخص تنوع شانون(H') و شاخص غالبیت سیمپسون (λ) در جمعیت ایکتیوپلانکتون­ها در هر فصل محاسبه و مقایسه گردید. به منظور بررسی اختلاف معنی­دار میان مقدار عددی این شاخص­ها با توجه به فصول نمونه­برداری، از آنالیز واریانس یک طرفه استفاده شد.

 همچنین برای تعیین همبستگی فاکتورهای محیطی با فراوانی لارو خانواده­های ایکتیوپلانکتون­ها در ابتدا نرمال بودن داده­ها توسط آزمون کلمو گروف مورد محاسبه قرار گرفت. پس از مشخص شدن نرمالیتی توزیع داده­ها، از آزمون اسپیرمن برای داده های غیرنرمال استفاده شد. این روش از جمله روشهای توزیع منحنی غیرنرمال در تعیین ضریب همبستگی بوده که برای مشاهدات ترتیبی و فاصله ای مناسب است (9). همچنین از نرم افزار  SPSS 16.5 برای تحلیل موارد فوق استفاده گردید.

نتایج 

لارو خانوادهBlenniidae  در دو مرحله لاروی، پیش از تشکیل صفحه دمی (مرحله قبل از خمیدگی) و مرحله تشکیل صفحه دمی(مرحله خمیدگی)، جمع­آوری و خصوصیات ریخت­شناسی آنها با استفاده از کلیدهای شناسایی مقایسه و بررسی شد. در میان لاروهای جمع­آوری شده، دو زیر خانواده از این ماهیان شناسایی شد که از زیر خانواده Parablennini گونه
Parablennius thysanius شناسایی شد. از خصوصیات ریخت­شناسی این گونه بدنی نسبتاً کشیده با عمقی متوسط، دم و بدن از پهلوها فشرده، روده کوتاه، پهن و پیچ خورده است. روده در طی مراحل مختلف لاروی طولش بیشتر از نیمه بدن نمی­شود. کیسه شنای کوچکی که در ناحیه جلویی بدن است، فقط در لاروهایی که در اوایل مرحله پیش از خمیدگی­اند قابل رویت است. اندازه سر متوسط و پهن، ابتدای سر گرد همراه با پوزه­ای کوتاه و گرد است اما با افزایش اندازه­ی لاروها، سر و پوزه کشیده می­شوند. چشم­ها درشت و گرد، اندازه دهان کوچک تا متوسط است و ممکن است کشیدگی­اش به بیش از ناحیه میانی چشم برسد. دندان­های بسیار کوچکی بر روی هر دو آرواره مشاهده شد. خارهایی کوچک با لبه­هایی مضرس، خارج از حاشیه(Preopercular)  مشاهده شد. آرایش رنگدانه­ای شامل توده­ای از رنگدانه­ها در ناحیه پشتی و پشتی– جانبی و یک ملانوفور بزرگ در ناحیه مخرج است. یک ردیف از پیگمان­های کوچک نیز در حاشیه زیرین دم وجود دارد. پیگمان­های کوچکی روی سر نیز حضور دارند (شکل 2). از زیر خانواده  Omobranchiniجنس Omobranchus sp. شناسایی شد که بدن با عمقی متوسط، دم از پهلوها فشرده شده، روده کوتاه، پهن و مارپیچی است. کیسه شنا قابل مشاهده نیست. سر گرد و پهن، پوزه کوتاه و گرد، چشم­ها درشت و گرد هستند. خار Preopercular وجود دارد. اما در لاروهایی که تازه سر از تخم در آورده اند، این خارها وجود ندارند. آرایش رنگدانه­ای به صورت ملانوفورهایی بزرگ روی سر است. توده­ای از پیگمان­ها روی سطح پشتی و جانبی روده و در ناحیه مخرج وجود دارند. در پایه باله سینه­ای و روی شعاع­های این باله نیز رنگدانه­ها حضور دارند. ردیفی از پیگمان­ها سرتاسر حاشیه زیرین دم مشاهده می­شود (شکل3)(14).

شکل2 - تصویر لارو گونهParablennius thysanius

شکل3- تصویر لارو جنسOmobranchus sp.

لارو خانواده Bothidae  (کفشک ماهیان چپ رخ)، در مرحله پیش از تشکیل صفحه دمی (مرحله قبل از خمیدگی) جمع­آوری شد. از این خانواده جنسPseudorhombus sp.  شناسایی شد. از خصوصیات ریخت شناسی این لاروها آن است که بدنی با عمقی متوسط که از دو طرف متقارن و از پهلوها به شدت فشرده، می­باشد. در این ماهیان شکل بدن وابسته به نوع گونه و شرایط رشد لارو است. در نمونه­های جمع­آوری شده در مطالعه حاضر، با رشد لارو بدن بیضی شکل می­شود. بدن در مقایسه با سر به صورت قابل ملاحظه­ای عمیق­تر است. روده پیچ خورده و عمیق است و حدود 33-50درصد طول بدن است. روده در لاروهای کفشک ماهیان که تفریخ شده­اند، کوتاه و مارپیچ و حدود 50درصد طول بدن است. اما به علت تغییرات تکامل لاروی، مکان مخرج به سمت جلوی بدن تغییر می­کند و در مرحله خمیدگی 25-50 درصد طول بدن می­باشد، در مرحله پس از خمیدگی 20-50 درصد طول بدن است. کیسه شنا کوچک و در ناحیه پشتی- قدامی روده قرار دارد. موقعیت کیسه شنا به علت وابستگی به روده، در طول رشد لارو به سمت جلو انتقال پیدا می­کند و در مرحله خمیدگی در قسمت میانی روده قرار می­گیرد. اندازه سر متوسط و کوچک، کمی چهارگوش و مربعی شکل است. پوزه کوچک و مقعر و چشم­ها گرد- بیضی شکل­اند. در لارو این ماهیان پایه چشم وجود دارد که در زمان رشد و با کوچکتر شدن چشم­ها، چشم راست به چپ چرخش می­کند. آرایش رنگدانه­ها در نمونه­های جمع­آوری شده به صورت ردیفی از پیگمان­ها در حاشیه زیرین دم و روده است. در قسمت پشتی و جانبی روده هم رنگدانه­ها وجود دارد. یک عدد خار بلند و عمودی روی سر مشاهده شد (شکل4) (20، 14).

شکل4- تصویر لارو جنسPseudorhombus sp.

لارو خانوادهGobiesocidae  در مرحله پیش از تشکیل صفحه دمی (مرحله قبل از خمیدگی) جمع­آوری شد. لارو این خانواده دارای بدنی لوله­ای شکل، کشیده، عمق متوسط و از دو پهلو فشرده است. اما با رشد لارو بدن استوانه­ای می­شود. روده مستقیم، پهن و بدون پیچ­خوردگی و طولش بیشتر از نیمه بدن (حدود 84درصد طول بدن) است. کیسه شنا در بالای بخش قدامی- میانی روده می­باشد. سر متوسط و گرد، پوزه کوتاه و بدون برآمدگی می­باشد. با افزایش اندازه در لاروها پوزه نیز کشیده می­شود. دهان بزرگ و تا حاشیه پشتی چشم ادامه دارد. در این خانواده چشم­ها تا قبل از آنکه مرحله خمیدگی کامل شود، بزرگ هستند و با نشست لاروها چشم­ها کوچک می­شوند. خار سر وجود ندارد. آرایش رنگدانه­ها به صورت ردیفی از پیگمان­ها، روی سرتاسر حاشیه زیرین بدن و دم است. رنگدانه­های زیر روده، ناحیه پایه­ای باله پشتی، پایه باله دمی، روی سرحضور دارند (شکل5)(14).

شکل5-  تصویر لارو خانوادهGobiesocidae

لارو خانواده Soleidae (کفشک ماهیان زبانی)، در مرحله پیش از تشکیل صفحه دمی (Preflexion) جمع­آوری شده­اند. لارو این خانواده دارای بدنی با عمقی متوسط تا عمیق، از پهلوها فشرده و روده­ای بسیار پهن است. تقارن دوطرفی در مراحل اولیه لاروی وجود دارد. روده مانند لوله­ای ضخیم و پیچ خورده-کوتاه است و از نیمرخ به صورت برآمده می­باشد. با رشد لارو تعداد میومرهای پیش مخرجی افزایش می­یابد زیرا مخرج به جلو حرکت می­کند. روده عموماً در مرحله پیش از خمیدگی، بیش از نیمه بدن (50 درصد طول بدن) می­باشد. اما با حرکت مخرج، روده در مرحله خمیدگی بیشتر پیچ می­خورد و به داخل حفره شکمی جمع می­شود و در مرحله پس از خمیدگی، طولش کمتر از 50 درصد می­شود. کیسه شنا کوچک و در بالای روده میانی قراردارد، در اکثر گونه­های این خانواده کیسه شنا وجود دارد. سر فشرده با اندازه­ای متوسط، پوزه کوتاه و گرد، چشم­ها گرد و بزرگ­اند که با رشد لارو کوچکتر می­شوند. خارسر وجود ندارد. تعدادی ملانوفور زیر روده، روی سطح پشتی دم و ردیف ملانوفورها در سطح زیرین دم است (شکل6)(14، 22).

شکل6- تصویر لارو خانواده Soleidae

لارو خانواده Tripeterygiidae در سه مرحله، پیش از تشکیل صفحه دمی (مرحله قبل از خمیدگی)، تشکیل صفحه دمی (مرحله خمیدگی) و پس از تشکیل صفحه دمی (مرحله پس از خمیدگی) جمع­آوری شد. از این خانواده گونه  Helcogramma steinitzi شناسایی شد. لارو این گونه دارای بدنی کشیده و بلند و از پهلوها فشرده شده است. روده در لاروهای ابتدایی مستقیم و تا نیمه بدن کشیده شده، اما در طول مرحله خمیدگی شروع به چین خوردن می­کند و در انتهای این مرحله به طور کامل پیچ خورده می­شود در نتیجه این فرایند در مرحله پس از خمیدگی تعداد میومرهای پیش مخرجی بیش از 12 تا نمی­شود و در نمونه­های موجود حدود 10 عدد است. کیسه شنا کوچک، واضح و در بخش قدامی-پشتی روده قراردارد. سر کوچک تا متوسط، پوزه کوتاه –گرد، اما با رشد پوزه کشیده می­شود. گوشه آرواره پایین برجسته و کشیده است. دهان متوسط و تا حاشیه پشتی چشم ادامه دارد. دندان­های کوچک روی هر دو آرواره وجود دارند (14). چشم­ها تا قبل از مرحله پس از خمیدگی بزرگ و گرداند و بعد متوسط می­شوند. خارسر وجود ندارد. یک ردیف پیگمان بر روی حاشیه زیرین دم قرار دارد. ملانوفور درشت روی بخش انتهایی روده و روی سطح پشتی کیسه شنا وجود دارد (شکل7).

شکل7-  تصویر لارو گونه Helcogramma steinitzi

در طی کل دوره نمونه­برداری 6832 قطعه لارو در منطقه جمع­آوری شد که نتایج حاصل از استاندارد کردن داده­ها در (جدول2) بصورت میانگین سالانه فراوانی لارو خانواده­های ماهیان کفزی به همراه خطای استاندارد و فراوانی نسبی سالانه آورده شده است.

در این مطالعه، در میان نمونه­های جمع­آوری شده، لارو خانواده Blenniidae بیشترین فراوانی را در فصل بهار از خود نشان داد و کمترین تعداد در فصل تابستان مشاهده شد، بیشینه جمعیتی برای لارو خانواده Gobiesocidae در فصل زمستان بود و بقیه لاروها بیشترین فراوانی را در فصل پاییز داشتند (شکل8).

بیشترین میانگین ایستگاهی تراکم لارو ماهیان کفزی در فصل پاییز (71/0±59/3 فرد درصد مترمکعب) و کمترین میانگین ایستگاهی تراکم آنها در فصل تابستان (11/0±34/0 فرد درصد مترمکعب) محاسبه شد. نتایج حاصل از آنالیز واریانس یک طرفه فراوانی بین فصول نشان داد که بین تابستان و سایر  فصول اختلاف معنی­داری وجود دارد (شکل 9).

جدول2- میانگین فراوانی، خطای استاندارد و درصد فراوانی لارو ماهیان کفزی

شکل 8 - فراوانی لارو خانواده های مختلف ماهیان کفزی در فصول مختلف

شکل 9- میانگین فراوانی لارو ماهیان کفزی در فصول مختلف ، حروف غیرهمسان در هر نقطه نشان دهنده اختلاف معنی­دار است (0.05P<).

شاخص­های اکولوژیک: در خصوص شاخص شانون، نتایج حاصل از آنالیز واریانس یک طرفه در فصل­های مورد مطالعه نشان داد که تفاوت معنی دار بین زمستان و تابستان و همچنین اختلاف معنی­دار بین تابستان و پاییز وجود دارد (0.05P<). بیشترین میزان میانگین این شاخص در فصل پاییز و کمترین این میزان در فصل تابستان بدست آمد (شکل10).

شکل10- تغییرات مقادیر شاخص شانون در فصول مختلف ، حروف غیرهمسان در هر نقطه نشان دهنده اختلاف معنی­دار است (0.05ANOVA,P<).  حروف غیرهمسان در هر نقطه نشان دهنده اختلاف معنی­دار است (0.05ANOVA, P<)

در شاخص سیمپسون، نتایج حاصل از آنالیز یک طرفه در فصول مورد مطالعه نشان داد که در مجموع، بین فصل­های مختلف سال در سطح اطمینان 95/0 اختلاف معنی­داری مشاهده نشد. بیشترین و کمترین میزان میانگین این شاخص به ترتیب در فصل­های تابستان و زمستان بدست آمد (شکل11).

نتایج حاصل از محاسبه همبستگی، بین میزان تغییرات فاکتورهای محیطی با تغییرات فراوانی لارو ماهیان کفزی، نشان داد که فراوانی لارو ماهیان کفزی با تغییرات شوری در فصول سال، همبستگی معنی­داری ندارند و با تغییرات دما، در طی سال بیشترین همبستگی معنی­دار را دارند. نتایج حاصل از همبستگی در جدول3 آمده است.

شکل11- تغییرات مقادیر شاخص سیمپسون در فصول مختلف

جدول3- نتایج همبستگی اسپیرمن بین فاکتورهای محیطی و فراوانی لارو خانواده های ماهیان