اثرات ال-اسکوربیل-2-پلی فسفات به عنوان منبع ویتامین C بر شاخص های تولید مثلی قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss)

نوع مقاله : مقاله کوتاه

نویسندگان

1 دانشگاه گیلان، دانشکده منابع طبیعی، گروه شیلات

2 عضو هیات علمی دانشگاه گیلان، دانشکده منابع طبیعی، گروه شیلات

3 عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج، دانشکده علوم، گروه زیست شناسی

چکیده

با توجه به اثرات مختلف اسکوربیک اسید بر شاخص های گوناگون بدن، این مطالعه با هدف بررسی اثرات این ماده بر عملکرد تولید مثلی در ماهی قزل آلای رنگین کمان انجام شد. سه تیمار شامل سطوح مختلف غذایی با مقادیر صفر، 100 و 1000 میلی گرم اسکوربیک اسید از نوع ال- اسکوربیل-2- پلی فسفات در کیلوگرم غذا در سه تکرار و به مدت 16 هفته جهت پرورش مولدین قزل آلای رنگین کمان در نظر گرفته شد. ماهیان مولد با وزن متوسط 5/1 ± 812 گرم با غذای ساخته شده به مدت دو هفته عادت دهی شدند. بعد از 16 هفته تغذیه و با انجام معاینه، تکثیر به شیوه معمول صورت گرفت. پارامترهای مربوط به تکثیر از جمله هماوری، تعداد در گرم تخمک، درصد لقاح و درصد چشم زدگی تخم ها و درجه روز تا مرحله چشم زدگی و همچنین درجه روز تا تبدیل به مرحله آلوین بررسی شد. نتایج بدست آمده حاکی از این بود که در کلیه پارامترهای ذکر شده تفاوت معنی داری بین تیمارهای مختلف وجود دارد. در پارامترهای درجه روز تا مرحله چشم زدگی و درجه روز تا مرحله تبدیل به آلوین، بیشترین مقدار مربوط به جیره غذایی فاقد اسکوربیک اسید و کمترین مقدار مربوط به جیره حاوی 1000 میلی گرم اسکوربیک اسید در کیلوگرم جیره بود. همچنین بیشترین هماوری مربوط به جیره حاوی 1000 میلی گرم اسکوربیک اسید بود (05/0p<). نتایج این مطالعه نشان داد این ویتامین با عملکرد مطلوب خود قادر است بر تولید مثل ماهی قزل آلای رنگین کمان به نحو مناسبی اثر گذاشته لذا می بایست به تکمیل جیره مولدین با سطوح بالای اسکوربیک اسید در قبل از تکثیر توجه داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Effects of L-ascorbyl-2-polyphosphate as vitamin C source on reproductive indices in rainbow trout Oncorhynchus mykiss

نویسندگان [English]

  • zohreh ghaderi 1
  • bahram falahatkar 2
  • hamid allaf 2
  • Arya shafaeepour 3

چکیده [English]

Considering to different effects of ascorbic acid on special body parameters, this study was conducted to investigate the effect of ascorbic acid on reproductive function in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss). Three diets supplemented with 0, 100 and 1000 mg/kg L-ascorbyl-2-polyphosphate as vitamin C, were fed to rainbow trout broodstocks in three replicates for 16 weeks. Broodstocks with average weight of 812 ± 1.5 g were acclimated to experimental diet for two weeks. After 16 weeks, with the reproductive examination, some parameters including fecundity, percentage of egg fertilization, percentage of eyed egg, degree days to the eyed stage and degree days to alevin stage were measured. Results showed that in all parameters, significant differences were observed among the treatments (P<0.05). Degree days to the eyed stage and degree days to alevin stage had the highest values in fish fed diet without ascorbic acid and the minimum values were related to the diet containing 1000 mg/kg ascorbic acid. Also the highest amount of fecundity was observed in fish fed the diet containing 1000 mg ascorbic acid/kg (P<0.05). With having suitable effect on reproductive performance with feeding of dietary ascorbic acid, the results of the present study recommend that this vitamin should be added with the high level in rainbow trout broodstock diet at least before propagation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • rainbow trout
  • ascorbic acid
  • Reproduction

مقاله کوتاه 

اثرات ال-اسکوربیل-2-پلی فسفات به عنوان منبع ویتامین C بر شاخص های تولید مثلی قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss)

زهره قادری فهلیانی1، بهرام فلاحتکار1*، حمید علاف نویریان1 و آریا شفائی پور2

1 صومعه سرا، دانشگاه گیلان، دانشکده منابع طبیعی، گروه شیلات

2 یاسوج، دانشگاه یاسوج، دانشکده علوم، گروه زیست شناسی

تاریخ دریافت:                             تاریخ پذیرش:

چکیده

با توجه به اثرات مختلف اسکوربیک اسید بر شاخص های گوناگون بدن، این مطالعه با هدف بررسی اثرات این ماده بر عملکرد تولید مثلی در ماهی قزل آلای رنگین کمان انجام شد. سه تیمار شامل سطوح مختلف غذایی با مقادیر صفر، 100 و 1000 میلی گرم اسکوربیک اسید از نوع ال- اسکوربیل-2- پلی فسفات در کیلوگرم غذا در سه تکرار و به مدت 16 هفته جهت پرورش مولدین قزل آلای رنگین کمان در نظر گرفته شد. ماهیان مولد با وزن متوسط 5/1 ± 812 گرم با غذای ساخته شده به مدت دو هفته عادت دهی شدند. بعد از 16 هفته تغذیه و با انجام معاینه، تکثیر به شیوه معمول صورت گرفت. پارامترهای مربوط به تکثیر از جمله هماوری، تعداد در گرم تخمک، درصد لقاح و درصد چشم زدگی تخم ها و درجه روز تا مرحله چشم زدگی و همچنین درجه روز تا تبدیل به مرحله آلوین بررسی شد. نتایج بدست آمده حاکی از این بود که در کلیه پارامترهای ذکر شده تفاوت معنی داری بین تیمارهای مختلف وجود دارد. در پارامترهای درجه روز تا مرحله چشم زدگی و درجه روز تا مرحله تبدیل به آلوین، بیشترین مقدار مربوط به جیره غذایی فاقد اسکوربیک اسید و کمترین مقدار مربوط به جیره حاوی 1000 میلی گرم اسکوربیک اسید در کیلوگرم جیره بود. همچنین بیشترین هماوری مربوط به جیره حاوی 1000 میلی گرم اسکوربیک اسید بود (05/0p<). نتایج این مطالعه نشان داد این ویتامین با عملکرد مطلوب خود قادر است بر تولید مثل ماهی قزل آلای رنگین کمان به نحو مناسبی اثر گذاشته لذا می بایست به تکمیل جیره مولدین با سطوح بالای اسکوربیک اسید در قبل از تکثیر توجه داشت.

واژه های کلیدی: قزل آلای رنگین کمان، اسکوربیک اسید، تولید مثل

* نویسنده مسئول، تلفن: 09122037428، پست الکترونیکی:falahatkar@guilan.ac.ir 

مقدمه

 

وجود بسیاری از ویتامین ها به عنوان میکرونوترینت ها در جیره آبزیان ضروری است (10 و 13). در این بین، اسکوربیک اسید یکی از ویتامین های حساس بوده که دارای نقش های متابولیک متعددی از جمله اثر بر رشد، بازماندگی و کاهش تلفات، بهبود زخم، کاهش اثرات استرس و مقاومت در برابر عوامل پاتوژن و بهبود عملکرد تولید مثل می باشد (12). مطالعات نشان می دهند که اکثر ماهیان استخوانی نظیر  قزل آلای رنگین کمان بدلیل عدم وجود آنزیمی تحت عنوان ال-گلونولاکتون اکسیداز قادر به سنتز اسکوربیک اسید از ال-گلوکز نبوده، لذا ضروری است که مقدار مورد نیاز این ویتامین را از راه تغذیه خارجی تامین نماید (2 و 11).

زمان رسیدن به بلوغ جنسی در  ماهی ها  مانند  هر  حیوان

دیگری یکی از بحرانی ترین دوره های زندگی بوده و در این موقع بایستی حداکثر دقت و مواظبت در نگهداری آنها به عمل آید. به منظور به دست آوردن تخم با کیفیت خوب، بایستی مولدین با غذای مناسب و کاملی مورد تغذیه قرار بگیرند. هرچه تغذیه ماهی قزل آلا بهتر انجام گیرد، تولید تخم بهتری از آنها می توان انتظار داشت. با توجه به اثرات مختلف اسکوربیک اسید به عنوان یک ویتامین حساس و مهم در عملکردهای گوناگون و نیز نظر به اهمیت گونه قزل آلای رنگین کمان Oncorhynchus mykiss از نظر تجاری (4) و سهولت در امر تکثیر و پرورش و اختصاص 100 درصدی کارگاه های تکثیر و پرورش سردآبی در کشور، این مطالعه با هدف بررسی اثر این ویتامین بر شاخص های تولید مثلی ماهی قزل آلای رنگین کمان انجام شد.

مواد و روشها

طرح مورد نظر در کارگاه تکثیرو پرورش قزل کمان فارس واقع در منطقه شش پیر استان فارس در شهریور 1388 به مدت 6 ماه انجام گرفت. مولدین ماده قزل آلای رنگین کمان با وزن 5/1 ± 812 گرم (میانگین± SD) و سن 5/2 سال، پس از دو هفته عادت دهی به غذای دستی مورد استفاده در تحقیق حاضر که فاقد اسکوربیک اسید بود به حوضچه های مورد نظر به ابعاد 75/0×5/1×1 متر با حجم آبگیری 910 لیتر منتقل شدند. در هر حوضچه 6 عدد ماهی نگهداری شدند و جمعا 54 عدد ماهی به 9 حوضچه معرفی شدند.

سه جیره غذایی با سطوح مختلف اسکوربیک اسید از نوع ال- اسکوربیل- 2- پلی فسفات با مقادیر صفر، 100 و 1000 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم غذا به مدت 16 هفته مورد استفاده قرار گرفت. ترکیبات مورد استفاده و آنالیز تقریبی جیره در جدول 1 آورده شده است.

ماهیان به صورت  دستی بر اساس  اشتها  و  در  دو  وعده

صبح و عصر در ساعات 8 صبح و 18 عصر غذادهی می شدند. پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب در طول دوره پرورش مورد سنجش قرار می گرفت به طوری که در طول دوره پرورش دمای آب 8/0 ± 31/7 درجه سانتی گراد، pH آب برابر 6/0 ± 3/7، میزان اکسیژن محلول 2/0 ± 17/7 میلی گرم در لیتر، مقدار نیترات 2/1 ± 6/11 میلی گرم در لیتر و مقدار نیتریت
009/0 ± 027/0 میلی گرم در لیتر محاسبه گردید.

جدول 1- ترکیبات جیره مورد استفاده در تحقیق حاضر

اجزای جیره

درصد

پودر ماهی 

60

گلوتن گندم 

9/4

آرد گندم 

18

آرد سویا 

10

مخلوط مکمل معدنی و ویتامینی1 

5

روغن ماهی 

2

اسکوربیک اسید2* و حامل 

1/0

آنالیز تقریبی

درصد (2=n) 

پروتئین 

9 /0 ± 2/46

رطوبت 

2/ 0± 9

چربی 

2/0 ± 1/12

فیبر 

1/0 ± 3

خاکستر 

1/0 ± 5/8

1 ساخت شرکت VDS بلژیک

2 L-ascorbyl – 2 polyphosphate (EASF- Belgium)

*در جیره پایه (فاقد اسکوربیک اسید) به جای اسکوربیک اسید، 1/0 درصد به گلوتن گندم به عنوان حامل اضافه شد. برای جیره حاوی 100 میلی گرم 01/0 درصد و برای 1000 میلی گرم، 1/0 درصد اسکوربیک اسید به جیره اضافه شد.

بعد از 16 هفته پرورش و مشاهده رفتارهای تولیدمثلی و رسیدن به دمای مناسب در فصل تکثیر، ماهیان طبق روش های معمول مورد معاینه قرار گرفتند. عمل معاینه پس از بیهوشی با عصاره گل میخک (ppm 150) انجام گرفت (3). لازم به ذکر است که 24 ساعت قبل از معاینه قطع غذادهی صورت گرفت. ماهیان آماده تکثیر، به سالن تکثیر منتقل شدند و در هفته هفدهم و 24 ساعت بعد از انتقال، اولین مرحله تکثیر انجام شد. وزن کل تخم های خارج شده از شکم ماهی اندازه گیری شد و سپس مقداری از تخم را برداشته در یک مقیاس30 گرمی وزن و شمارش و تعداد به دست آمده به کل تخم ها بسط داده شد تا بر اساس آن هم آوری کاری تعیین گردد (7). برای انجام عمل لقاح، با توجه به هم آوری کاری به ازای هر مولد ماده از یک مولد نر استفاده شد. وقتی اسپرم و تخمک با هم مخلوط شدند حدود 5 دقیقه با یک پر نرم به آرامی هم زده شد و سپس با سرم نمکی (به نسبت حجمی تخم:سرم نمکی1:1) ضدعفونی شد. پس از شستشو با آب، تخم ها درون آب قرار داده شد تا آب جذب نمایند. پس از آن و با انتقال تخم های لقاح یافته به انکوباتورها، درصد لقاح، درجه-روز تا مرحله چشم زدگی، درصد چشم زدگی و درجه-روز تا مرحله تبدیل به آلوین در زمان های مورد نظر سنجش و ثبت گردید. 12 ساعت پس از لقاح با غوطه ور کردن نمونه های 50 عددی تخم در محلول شفاف سازی (آب:متانول:اسیداستیک:1:1:1) و شمارش تعداد تخمی که دارای چین و چروک هستند درصد لقاح تعیین شد (3). شاخص های مورد نظر از 4 مولد در هر تیمار اندازه گیری و ثبت شد.

داده ها پس از کنترل همگنی بوسیله تست Kolmogorov-Smirnov، با استفاده از آنالیز واریانس یکطرفه (One–Way ANOVA) و تست Tukey به عنوان post hoc، جهت مقایسه میانگین ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. اختلاف بین میانگین ها در کلیه موارد در تیمارهای مختلف با سطح اطمینان 05/0 p<تعیین گردید. تجزیه و تحلیل های آماری با نرم افزارSPSS  نسخه 13 انجام پذیرفت.

نتایج

بالاترین مقدار هماوری کاری در ماهیان تغذیه شده با تیمار 1000 میلی گرم اسکوربیک اسید در کیلوگرم جیره غذایی و کمترین آن در تیمار صفر (فاقد اسکوربیک اسید) ملاحظه گردید که این اختلاف معنی دار بود (05/0p<). در این ارتباط تفاوت معنی داری در کلیه تیمارها در خصوص تعداد تخمک در گرم نیز مشاهده شد. همچنین درصد لقاح و در صد چشم زدگی بیشترین مقدار خود را در تیمار 1000 میلی گرم در کیلوگرم و کمترین را در تیمار صفر داشتند که در پارامتر درصد لقاح بین تیمار 100 و 1000 میلی گرم اسکوربیک اسید در کیلوگرم غذا اختلاف معنی دار نبود (05/0p>) در صورتیکه در درصد چشم زدگی بین هر سه تیمار اختلاف معنی دار بود (05/0p<). درجه روز تا مرحله چشم زدگی و درجه روز تا تبدیل به مرحله آلوین بیشترین مقدار خود را در تیمار صفر و کمترین مقدار را در تیمار 1000 میلی گرم در کیلوگرم داشتند که اختلاف معنی دار بود (05/0p<) (شکل 1).

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1- شاخص های تولید مثلی در ماهیان قزل آلای تغذیه شده با سطوح مختلف اسکوربیک اسید (12n=). حروف غیر مشابه بر روی هر ستون نشاندهنده اختلاف معنی دار بین تیمارها می باشد (05/0p<).

بحث 

نتایج کسب شده طی 16 هفته غذادهی و به دنبال آن تکثیر مشخص ساخت که اسکوربیک اسید اثر معنی داری بر شاخص های تولید مثلی از جمله درصد لقاح، هماوری، تعداد تخمک در هر گرم و درصد چشم زدگی در مولدین ماده قزل آلای رنگین کمان دارد. در این آزمایش بیشترین مقدار هم آوری مطلق در مولدین تغذیه شده با جیره حاوی 1000 میلی گرم اسکوربیک اسید به ازای هر کیلوگرم غذا و کمترین مقدار مربوط به جیره فاقد اسکوربیک اسید بود.

Blom و Dabrowski در سال 1995 با بررسی تاثیر سطوح مختلف اسکوربیل-2-مونو فسفات در مقادیر صفر،30، 110، 220، 440 و870 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم جیره غذایی به مدت 10 ماه در مولدین ماده قزل آلای رنگین کمان 2 ساله به این نتیجه رسیدند که میزان هماوری در مولدین تغذیه شده با جیره حاوی 870 میلی گرم اسکوربیک اسید دارای بیشترین مقدار و در مولدین تغذیه شده با جیره کنترل یعنی جیره فاقد اسکوربیک اسید کمترین مقدار بود (6).   

در رابطه با درصد چشم زدگی در تحقیق حاضر، نتایج نشان داد که بالاترین مقدار مربوط به تخم های استحصال شده از مولدین تغذیه شده با جیره حاوی 1000 میلی گرم اسکوربیک اسید به ازای هر کیلوگرم غذا و کمترین مقدار مربوط به جیره فاقد اسکوربیک اسید بود. Dabrowski و همکاران در سال 1994 در تحقیقی مولد ماده قزل آلای رنگین کمان را با جیره غذایی فاقد اسکوربیک اسید و جیره حاوی اسکوربات مونوفسفات با غلظت mg/kg 300 طی یک دوره زمانی 8 ماهه مورد تغذیه قرار دادند. در پایان، از تمام مولدین ماده تغذیه شده با اسکوربات مونوفسفات تخم استحصال شد، در حالیکه تنها نیمی از مولدین گروه فاقد اسکوربیک اسید به رسیدگی رسیدند. درصد جنین های تفریخ شده و نیز غلظت اسکوربیک اسید در تخم ها و آلوین های تازه تفریخ شده در گروه تغذیه شده با جیره غذایی فاقد اسکوربیک اسید کمترین مقدار بود و همچنین قابلیت تفریخ در این گروه پایین بود (9).

در خصوص درصد لقاح در آزمایش حاضر، نتایج نشان داد که بین تخم های بدست آمده از مولدین تغذیه شده با جیره های حاوی 100 و 1000 میلی گرم اسکوربیک اسید به ازای هر کیلوگرم غذا تفاوت معنی داری وجود ندارد ولی هر دوی آنها با تخم های بدست آمده از مولدین تغذیه شده با جیره فاقد اسکوربیک اسید تفاوت معنی دار داشتند و مقدار درصد لقاح در آن دو بالاتر بود. در این رابطه همانطور که سایر مطالعات در زمینه تأثیر اسکوربیک اسید بر تولید مثل نشان داده است مقدار مورد نیاز به اسکوربیک اسید در مرحله تولید مثلی بیشتر از مقدار مورد نیاز آن برای رشد می باشد (6).

Blom و Dabrowski در سال 1994 با بررسی تاثیرات جیره های فاقد اسکوربیک اسید و حاوی اسکوربیک اسید و اسکوربات مونو فسفات در سه گروه مولدین ماده قزل آلای رنگین کمان با سن 2 سال و متوسط وزنی
220 ± 977 گرم به این نتیجه رسیدند که میزان هچ تخم های بدست آمده از مولدین تغذیه شده با جیره فاقد اسکوربیک اسید 6/6 ± 16 درصد و درصد هچ تخم های مولدین تغذیه شده با جیره های اسکوربات مونو فسفات 7/10 ± 36 درصد بود که تفاوت معنی داری با هم نداشتند. آنها پیشنهاد دادند که کاهش اسکوربیک اسید در جیره مولدین برای چندین ماه پیش از تخم ریزی به طور قابل ملاحظه ای باعث حذف شدن اسکوربیک اسید موجود در تخم ها می شود و تاثیر منفی روی رشد و بلوغ مولدین خواهد داشت (9). نتایج کسب شده در مورد گونه های مختلف ماهیان استخوانی از جمله قزل آلای رنگین کمان مشخص ساخت که نیاز به اسکوربیک اسید در مولدین در برخی شاخص های تولید مثلی با توجه به نقش مثبت آن، افزایش می یابد (12 و 14). همچنین با افزایش میزان اسکوربیک اسید در جیره غذایی مولدین ماده قزل آلای رنگین کمان، هم آوری و بازماندگی جنین ها، افزایش می یابد (6 و 8). با توجه به اثرات مثبت این ریز ماده مغذی در جیره آبزیان در موارد مختلف فیزیولوژیک و تولید مثل و همچنین ضرورت بکار بردن دوزهای مناسب این ویتامین در جیره مولد بویژه در اشکال فسفاته و پایدار آن، نتایج حاصله نشان دادند که مقدار حداقل اسکوربیک اسید مورد نیاز در جیره های مولدین ماده قزل آلای رنگین کمان حدود 100 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم غذا می باشد و پیشنهاد می شود برای دست یافتن به فاکتورهای مناسب تولید مثلی از نظر کمی و کیفی، نیاز به استفاده از این ویتامین بیشتر از حد مورد نیاز ماهی در نظر گرفته شود. 

  1. عبدالحی، ح.، سیدی قمی، م.، مهرابی، ی. 1383. تولید مثل قزل آلای رنگین کمان. انتشارات موسسه نقش بیان. 83 صفحه.
  2. فلاحتکار، ب. 1386. ساخت اسکوربیک اسید در سه گونه از ماهیان خاویاری (Acipenseriformes) و نقش آن در پارامترهای کمی رشد. مجله زیست شناسی ایران، دوره 20، شماره 1. صفحات 137-128.

 

  1. مهرابی، ی. 1387. مطالعه مقدماتی اثر بیهوشی گل درخت میخک بر روی ماهی قزل آلای رنگین کمان. فصلنامه پژوهش و سازندگی، دوره 42، شماره 12. صفحات 162-160.
  2. نفیسی بهابادی، م. 1393. تغییر شاخص های رشد و پاسخ های هورمونی ماهی قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss) در سازش با شوری های مختلف محیط پرورشی. مجله پژوهش های جانوری، دوره 27، شماره 3. صفحات 429-417.  

 

5. Beisel, W.R., 1982. Single nutrients and immunity. American Journal of Clinical Nutrition, 35: 417-468.

  1. Blom, J.H., Dabrowski, K., 1995. Reproductive success of female rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) in response to graded dietary ascorbyl monophosphate levels. Biology of Reproduction 52: 1073-1080.
  2. Bromage, N.R., Jones, J., Randall, C., Thrush, M., Davies, B., Springate, J., Duston, J., Barker, G., 1992. Broodstock management, fecundity, egg quality and the timing of egg production in the rainbow trout (Oncorhynchus mykiss). Aquaculture 100:141-166.
  3. Dabrowski, K., 2001. Ascorbic acid in aquatic organisms. CRC Press. 288p.
  4. Dabrowski, K., Blom, J.H., 1994. Ascorbic acid deposition in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) eggs and survival of embryos. Comparative Biochemistry and Physiology 108: 129-135.

10.  Dabrowski, K., Matusiewicz, K., Matusiewicz, M., Hoppe, P.P., Ebeling, J., 1996. Bioavailability of vitamin C from two ascorbyl monophosphate esters in rainbow trout, Oncorhynchus mykiss (Walbaum). Aquaculture Nutrition 2: 3-10.

11.  Falahatkar, B., Dobrowski, K., Arslan, M., Rinchard, J., 2006. Effect of ascorbic acid enrichment by immersion of rainbow trout (Oncorhynchus mykiss, Walbaum 1792) eggs and embryos. Aquaculture Research 37: 834-841.

12.  Li, M.H., Robinson, E.H., 1999. Dietary ascorbic acid requirement for growth and health in fish. Journal of Applied Aquaculture 9: 53-79.

13.  Matusiewicz, M., Dabrowski, K., Ludwig, V., Matusiewicz, K., 1994. Regulation of saturation and depletion of ascorbic acid in rainbow trout. Journal of Nutritional Biochemistry 5: 204-211.

14.  Sandens, K., 1991. Vitamin C in fish nutrition. A review. Fiskeridirektoratet Skrifter.  Shavundersoekelser, 4: 3-32.

15.  Waagbø, R., Thorsen, T., Sandnes, K., 1989. Role of dietary ascorbic acid in vitellogenesis in rainbow trout (Salmo gairdneri). Aquaculture, 301-314.

  • تاریخ دریافت: 05 دی 1391
  • تاریخ بازنگری: 19 فروردین 1391
  • تاریخ پذیرش: 12 اردیبهشت 1391