مجله پژوهشهای جانوری (مجله زیست شناسی ایران)(علمی)

کاربرد کرمهای خاکی پرورش یافته با غذاهای گیاهی غنی از رنگدانه طبیعی در جیره غذایی به منظور افزایش رنگ ماهی زینتی پرت (Amphilophus citrinellus x Paraneetroplus melanurus)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

هیات علمی دانشگاه شهرکرد

چکیده

این آزمایش با یک طرح کاملا تصادفی با سه گروه تیماری و یک شاهد در سه تکرار، جمعا با 144 ماهی با وزن تقریبی 0.1 ± 2.7 گرم انجام و مطالعه‌ی رنگ‌پذیری پوست ماهیان زینتی پرت که کرمهای خاکی Eisenia fetida پرورش یافته با گیاهان غنی از رنگدانه طبیعی هویج، غده چغندر قرمز و برگ کلم بنفش به یک وعده از سه وعده جیره غذایی روزانه آنها (غذای بازاری) افزوده شده بود، صورت پذیرفت. کرمهای خاکی داده شده به گروه شاهد تا آخر دوره بدون افزودن غذاهای گیاهی مذکور پرورش یافته بودند. سنجش رنگ بدن ماهیان با استفاده از غلظت کارتنوئیدهای بافتها و نیز دستگاه کالرمترTES 135 (پارامترهای L*a*b) پس از 8 هفته نشان داد که تاثیر رنگدانهای طبیعی گیاهان در غده چغندر قرمز اثری فزاینده‌تر بر تجمع رنگدانه‌ها در باله‌ها و دم، پوست و گوشت ماهیان دارد و رنگ بخشهای سرپوشهای آبششی با تاثیر بیشتر برگ کلم بنفش همراه بوده است (P<0.05). میزان پارامترهای سنجش شده از رنگهای سطحی بدن (L*a*b) نیز تاثیر بیشتر افزودن برگ کلم بنفش، غده چغندر قرمز و هویج بر غذای کرمهای خاکی را بر سیمای رنگ ماهیان پرت تغذیه کرده از آنها نسبت به کرمهای خاکی شاهد نشان داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Enhancement of Coloration Performance of the Ornamental Parrot Fish (Amphilophus citrinellus x Paraneetroplus melanurus) Using Fed Earthworms Reared by High Natural Pigment Plants

نویسندگان [English]

  • Tahereh shahgholian
  • Mehrdad Fattollahi

University of shahr e kord

چکیده [English]

Three treatment and control groups were established in a CRD experimental plan with three repeats on 144 fish of approximately initial weight of 2.7 ± 0.1 gr. to study of the ornamental parrotfish skin colorization fed earthworms Eisenia fetida reared by many natural pigment plant resources as carrot, red beetroot and red cabbage. Feeding trial was conducted to assess the effect of supplementary dietary these reared earthworm with commercial dialy diet (one time a day of total three). Control groups were fed supplementary on the common reared earthworms for the entire experiment. The pigment accumulation (red-orange pigments) on the many tissues of the reared fish as skin, dorsal fins, tail, operculum and so the flesh, obtained by the possibly effect of special fed earthworm diets were measured spectrophotometrically. Final measurments of the skin coloration were done with Color Meter set TES 135 (L*a*b parameters) andso by carotenoid concentration measurement method.
Therefore, it was determined the natural plant pigment sources of the red beetroot had an increasing effect on the colorization of the dorsal fin and tail, skin and flesh of the reared fish as well the red cabbage on the operculum of the fish (P<0.05).
Concerning the fish feature coloration, the earthworm reared by the red gabbage, beetroot and carrot extract in diets of treatment groups presented adequate colorimetric (L*a*b) values throughout the days after 8-weeks feeding in coparision with controls.

کلیدواژه‌ها [English]

  • couloration
  • earthworm
  • ornamental parrotfish
  • natural pigments

کاربرد کرم‌های خاکی پرورش‌یافته با غذاهای گیاهی غنی از رنگ‌دانه طبیعی در جیره غذایی به‌منظور افزایش رنگ ماهی زینتی پرت
(Amphilophus citrinellus x Paraneetroplus melanurus) 

طاهره شاهقلیان و مهرداد فتح اللهی* 

شهرکرد، دانشگاه شهرکرد، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، گروه شیلات

تاریخ دریافت: 4/8/94                  تاریخ پذیرش: 26/4/95 

چکیده

این آزمایش با یک طرح کاملاً تصادفی با سه گروه تیماری و یک شاهد در سه تکرار، جمعاً با 144 ماهی با وزن تقریبی 0.1 ± 2.7 گرم انجام و مطالعه‌ی رنگ‌پذیری پوست ماهیان زینتی پرت که کرم‌های خاکیEisenia fetida  پرورش‌یافته با گیاهان غنی از رنگ‌دانه طبیعی هویج، غده چغندر قرمز و برگ کلم­بنفش به یک وعده از سه وعده جیره غذایی روزانه آنها (غذای بازاری) افزوده‌شده بود، صورت پذیرفت. کرمهای خاکی داده‌شده به گروه شاهد تا آخر دوره بدون افزودن غذاهای گیاهی مذکور پرورش‌یافته بودند. سنجش رنگ بدن ماهیان با استفاده از غلظت کارتنوئیدهای چینی‌جاها و نیز دستگاه کالرمترTES 135 (پارامترهای L*a*b) پس از 8 هفته نشان داد که تأثیر رنگدانهای طبیعی گیاهان در غده چغندر قرمز اثری فزاینده‌تر بر تجمع رنگدانه‌ها در باله‌ها و دم، پوست و گوشت ماهیان دارد و رنگ بخشهای سرپوشهای آبششی با تأثیر بیشتر برگ کلم­بنفش همراه بوده است (0.05P<). میزان پارامترهای سنجش شده از رنگهای سطحی بدن (L*a*b) نیز تأثیر بیشتر افزودن برگ کلم­بنفش، غده چغندر قرمز و هویج بر غذای کرم‌های خاکی را بر سیمای رنگ ماهیان پرت تغذیه کرده از آنها نسبت به کرم‌های خاکی شاهد نشان داد.

واژه­های کلیدی: رنگ‌پذیری، کرم­خاکی، ماهی زینتی پرت، رنگدانه­های طبیعی.

* نویسنده مسئول، تلفن:03834424423 ، پست الکترونیکی: mehrdad.fatollahi@nres.sku.ac.ir 

مقدمه

 

ماهیان معمولاً قادر به سنتز رنگدانه‌های موردنیاز برای خود نیستند و این رنگدانه‌ها باید از طریق غذا به بدن آنها وارد شود. در ماهیان زینتی برای ایجاد بازار پسندی وجود مواد حاوی کاروتنوئید‌ها در جیره برای توفیق پرورش‌دهندگان آنها ضروری است (14). علاوه بر استفاده از رنگدانه‌ی افزودنی به‌عنوان یک عامل خوش‌رنگ کننده‌ی پوست، مواد رنگدانه‌ای با اثر بر فیله‌ی ماهیان خوراکی نیز برای غذادهی به ماهیان مورداستفاده قرار می‌گیرند. به‌مانند موارد مشابه در صنایع غذایی در حال حاضر در کنار رنگدانه‌های مصنوعی مجاز، ترکیبات مشابه ولی ممنوع شده و یا ترکیبات شیمیایی دیگر با اثرهای مشابه نیز برای استفاده در بازار وجود دارند که اثرات بسیار ناگوار آنها بر انسان مانند ایجاد آلرژی‌های شدید، واکنشهای مقابله‌ای بدن و حتی مزه‌های غیرطبیعی اعلام‌شده است (20). بعلت قیمت بالای مواد سنتتیک و نیز ماهیت شیمیایی آنها، بعضی از متخصصین در جستجوی جایگزین‌هایی‌ با اثرات مشابه و حتی بهتر هستند که با مزایایی ازجمله قیمت ارزان و در دسترس بودن و نیز نبودن مشکلات مربوط به تقلبی بودن و یا کهنه بودن مواد خریداری‌شده دغدغه‌ی مصرف‌کنندگان را در بروز خطرهای ناشی از استفاده از این مواد کاهش دهند. در مورد ماهیان، رنگ‌آمیزی بدن از طریق سیستم عصبی و سیستم درون‌ریز کنترل می‌گردد، اما رنگدانه های موجود در منابع غذایی یعنی هر ماده‌ای که قابلیت رنگ بخشیدن به بافت را داشته باشد، نقش مهمی در تعیین رنگ ماهیان به عهده دارد (8، 12). کاروتنوئیدها یکی از فراوان‌ترین رنگدانه­های طبیعی بوده که مسئول بسیاری از رنگ‌ها در طبیعت با عملکردهای مختلف در جانوران می‌باشند (1). این رنگدانه‌های محلول در چربی عامل رنگدهی به پوست ماهیان آکواریومی هستند. رنگ‌های زرد، نارنجی و قرمز پوست ماهیان نتیجه تجمع گروهی از رنگدانه­های کاروتنوئیدی است که شامل کاروتن­ها و گزانتوفیل­هاست. کاروتنوئیدها همچنین مواد غذایی حیاتی برای رشد، متابولیسم و تولیدمثل هستند. بسیاری از حیوانات نیز مانند ماهی‌ها قادر به سنتز کاروتنوئیدها نبوده و این ماده را از منابع غذایی خود به دست می‌آورند. حدود 600 گونه از گیاهان و ارگانیسم‌های آبزی شناسایی شدند که به‌صورت طبیعی دارای کاروتنوئید در بافتهای خود هستند (11 و 18).

مواد گیاهی غنی از کاروتنوییدها مانند هویج، جو زرد، پودر گل­جعفری، عصاره فلفل قرمز، گل همیشه‌بهار، ذرت، یونجه، چغندر قرمز، جلبک­ها، اسفناج و غیره که حاوی رنگدانه‌‌هایی نظیر گروههای بتاسیانین و بتاگزانتینها هستند در آزمایشهای محققین به‌طور موفقیت‌آمیزی بعنوان غذا یا افزودنی‌های جیره در غذای ماهیان خوراکی یا زینتی باهدف افزایش رشد، افزودن رنگ به گوشت یا پوست به کار گرفته و گزارش‌شده‌اند (6، 8، 10 و 21). در همه‌ی تحقیقات انجام‌شده به نظر می‌رسد که تنها شیوه برای رساندن رنگدانه‌ها به جیره بجز جلبک‌ها که به‌راحتی می‌توانند به غذا اضافه شوند، از طریق عصاره­گیری این مواد است و مطمئناً این شیوه با پاره‌ای از مشکلات برای مصرف‌کنندگان و تهیه‌کنندگان غذای ماهی مانند دشوار و وقت‌گیر بودن و نیز فاسدشدن عصاره‌ها قبل از استفاده در غذا یا بعد از اسپری کردن و حتی کپک‌زدگی غذاها در صورت رطوبت گرفتن غذاهای گران‌قیمت ماهیان همراه است. برای استفاده از جاندارانی مانند روتیفرها که به عنوان بی‌مهرگان آبزی به صورتهای مختلف از جمله نغذیه مستقیم یا غنی شده در تغذیه ماهیان به ویژه لاروها و بچه ماهی به عنوان غذای زنده مورد استفاده می گیرند علی رغم شرایط سخت پرورش و نگهداری آنها تولید آنها با زیست توده  بالایی همراه نیست و کیفیت آب در کیفیت جمعیت تولید شده بسیار تاثیر دارد (2). حساسیت جمعیت علاوه بر در این تحقیق کرم­خاکی Eisenia fetida پرورش داده‌شده با مواد گیاهی غنی از رنگدانه به‌عنوان رساننده واسط این رنگدانه‌های طبیعی به‌صورت تازه در تغذیه ماهی پرت به کار گرفته شد تا نتایج مربوط تأثیر این نوع تغذیه در میزان رنگ ایجادشده در ماهیان بررسی شود. همچنین در این روش غذادهی، مشکل دشواری تهیه و عصاره‌گیری گیاهان و حفظ تازگی آنها در جیره با استفاده از به‌کارگیری یک طعمه غذایی واسط مناسب غنی از پروتئین برای ماهیان نیز کاهش می‌یابد. کرمهای ­خاکی جنس Eisenia از شاخه­ کرمهای حلقوی و گونه E. fetida، می‌توانند همه‌ی مواد آلی با منشأ گیاهی و جانوری پوسیده را مورد تغذیه قرار دهند، بیشتر بر روی خاک و درون لاش­برگ­ها زندگی می­کنند و سبب مخلوط شدن محدود لایه­های آلی و معدنی خاک می‌شوند. این کرم‌ها توانایی حفر کانال در خاک را ندارند و میل به ماندن در سطح خاک را دارند، که به‌این‌ترتیب در شرایط پرورشی غذادهی به آنان راحت صورت می‌گیرد. کرم‌های این گروه اکولوژیک ازلحاظ اندازه نسبت به بقیه­ی گروه­ها کوچکتر می‌باشند (7).  مشاهده و تجربه عملی نگارندگان نشان داده بود که هنگام تغذیه از موادی که رنگدانه طبیعی دارند رنگ کرم­خاکی تغییر می‌کند و رنگ‌پذیری کرم‌ها از غذای مصرفی محتمل و عملی است. علت انتخاب چند محصول گیاهی در این تحقیق وجود نوسان فصلی قیمت و فراوانی آنها در بازار بعنوان انتخاب‌هایی جایگزین برای مصرف‌کنندگان بوده است.

مواد و روشها 

تهیه ماهی و سازگاری با شرایط آزمایشگاهی: این تحقیق بر روی 132 قطعه بچه­ماهی زینتی پرت (Amphilophus citrinellus X paraneetroplus melanurus) تهیه‌شده از یک مرکز تکثیر و پرورش ماهیان زینتی (وزن متوسط 10/0± 5/2 گرم و طول استاندارد 2/0± 7/3‎ سانتی‎متر) در آزمایشگاه شیلات دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین دانشگاه شهرکرد صورت پذیرفت. به این بچه ماهیان در صنعت پرورش ماهیان زینتی، بچه ماهیان دو بندانگشتی رنگ نگرفته اطلاق می‌گردد. نتایج آزمایش در 12 تانک 150 لیتری پرورشی با حجم آب حدود110 لیتر با تعداد 11 عدد بچه­ماهی برای هر تکرار از 4 گروه آزمایشی بعد از دو ماه تغذیه‌ی بعد از یک دوره سازگاری ثبت و آنالیز شدند. دوره سازگاری پیش از تغذیه آزمایشی، 15 روز و با غذادهی با یک جیره تجاری (غذای بازاری کوپنز، شرکت کوپنز هلند، پروتئین 56 درصد، چربی خام 15درصد، سلولز 5/0 درصد، خاکستر4/8 درصد، فسفر 4/1درصد، کلسیم 3/2درصد و سدیم 7/0 درصد) انجام شد تا ماهیان کاملاً به غذاگیری جدید عادت کرده و از استرس اولیه شامل رفتارهای گوشه‌گیری و سیاه شدن رنگ خارج شوند. برای مشاهده علاقه ماهیان زینتی پرت مورد آزمایش به تغذیه از کرم­خاکی و اطمینان از طعمه­گیری و نیز رفتار مناسب آنها در مقابل این طعمه‌های زنده و یا قطعه‌قطعه شده، در دوره سازگاری مذکور هر دو روز مقداری کرم­خاکی کامل (با سایزهای بسیار کوچک) و نیز قطعه‌قطعه شده به ماهیان، در یک وعده از غذادهی روزانه، تا حد سیری داده شد. پس از اطمینان کامل از عادی بودن رفتار غذایی ماهیان با این طعمه ازجمله علاقه به خوردن طعمه، نترسیدن، عدم بروز پرخاش درمیان ماهیان، از میزان علاقه آنها به این غذا اطمینان لازم حاصل و غذادهی طبق طرح آزمایش آغاز گردید.

هوادهی توسط یک کمپرسور مرکزی و فیلتراسیون توسط یک دستگاه فیلتر در هر تانک ‎آزمایشی انجام شد. تأمین دمای یکسان با استفاده از یک دستگاه بخاری در داخل هر آکواریوم (27-28 درجه سانتی‌گراد) صورت پذیرفت.

تیمار بندی و غذادهی به ماهیان: برای انجام این تحقیق با 3 تیمار آزمایشی و یک شاهد در سه تکرار در نظر گرفته‌شده، یک طرح کاملاً تصادفی طراحی شد. غذادهی تکمیلی در حد سیری ظاهری در یک نوبت از سه نوبت (8صبح، 12 ظهر، 16 بعدازظهر) با کرم‌های تازه قطعه‌قطعه شده پرورش‌یافته‌ی تغذیه‌ی شده با گیاهان چغندر قرمز، کلم قرمز و هویج برای تیمارها و کرمهای پرورش‌یافته با کود و برگ خشک معمولی انجام شد. در دو نوبت سنجش در ابتدای آزمایش ماهیان هر تانک با وزن متوسط حدود 5/2 گرم 5/1 ± 4/6 گرم و در هفته هفتم ماهیان هر تانک با وزن متوسط حدود 3/3 گرم  4/1 ± 2/10 گرم کرم­خاکی تازه را مورد مصرف قرار می‌دادند. دو نوبت دیگر از غذادهی روزانه برای گروههای تیماری و شاهد نیز با غذای بازاری کوپنز انجام شد.

پرورش کرم خاکی: به‌منظور تأمین غذای ماهیان مطابق با تیمارهای موردنظر در آزمایش در ابتدای تحقیق 5 جعبه‌ی مخصوص پرورش کرم (با کشت اولیه 150 گرم کرم­خاکی) قبل از تغذیه با غذاهای نهایی در نظر گرفته شدند. ابتدا به مدت 2 ماه این جعبه‌ها با کود خشک گاوی تغذیه شدند تا کرم‌ها به زیست‌توده مناسب برای بهره‌برداری بعدی رسیده و در ضمن زادآوری مولدین برای تأمین کرم‌ها تا پایان دوره غذادهی با غذاهای گیاهی صورت پذیرد. از یک هفته مانده به شروع دوره سازگاری ماهیان آزمایشی در تانکها، تغذیه‌ی کرمهای گروههای تیماری با میزان 1:3 از کود خشک گاوی و هویج، کلم­بنفش یا چغندرقرمز رنده شده انجام شد. با این شیوه پرورش ضمن اطمینان یافتن از سلامت و رشد ظاهری مطلوب کرم‌ها و انجام زادآوری (مشاهده بچه کرم‌ها) در ابتدای پرورش و قبل از آوردن ماهی به در تانکهای نگهداری، در صورت بروز تغییرات نامطلوب ناشی از نوع غذا در پرورش کرم‌ها، علت و نوع غذای نامطلوب نیز معلوم می‌شد. غذادهی در هر جعبه با قرار دادن غذاها در یک شیار تقریباً سطحی بعد از مشاهده‌ی مصرف کامل غذاهای قبلی صورت می‌گرفت و به‌این‌ترتیب شروع دوره پرورش کرمهای خاکی با غذاهای گیاهی(تیمارها) حدوداً از سه هفته مانده به تغذیه آزمایشی ماهیان با کرمهای خاکی زمان‌بندی گردید. برای غذادهی ماهیان، کرمها بعد از شسته شدن و آبگیری کوتاه، بدون خارج کردن مایع سلومی به‌صورت کامل و تازه قطعه‌قطعه شده، به ماهیان داده می‌شدند.

سنجش میزان غلظت کاروتنوئید: زمان پایان آزمایش با مشاهده‌ی چشمی ظاهر ماهیان و با تأیید رنگ گرفتگی پوست حداقل یک گروه از تانکها با یک ظاهر رنگی نارنجی تا قرمز قابل‌قبول برای ماهیان زینتی، در نظر گرفته شد. در پایان آزمایش اندازه‌گیری غلظت کاروتنوئید بافت ماهیان (چهار نقطه) از 9 نمونه از هر تیمار (سه ماهی از هر تکرار) انجام شد (18). از ماهیان تازه کشته‌شده، شسته و خشک‌شده با تنظیف سفید، نمونه پوست بدون فلس از هر دو طرف بدن بین ناحیه شکمی و سینه‌ای، باله‌های پشتی و دمی و همچنین سرپوش آبششی برداشته شد. 200 میلی‌گرم نمونه از هرکدام از این بافتها، هموژن و درون لوله‌ی فالکن 20 میلی­لیتری قرارگرفتند و سپس 10 میلی­لیتر استون و 1گرم سولفات سدیم بدون آب به نمونه‌ها اضافه شدند. بعد از آبگیری اولیه نمونه‌های بافت، عصاره‌های حاصل 3 یا 4 بار با رساندن هر بار استون به 10 میلی­لیتر و فوراً شسته شدند. سپس نمونه صاف‌شده و با 10 میلی­لیتر حلال به مدت 3 روز در دمای 4 درجه سانتی­گراد به‌صورت کاملاً دربسته در یخچال گذاشته شدند. درنهایت لوله‌های حاوی نمونه بعد از خروج بافتها و رسوب‌گیری نهایی، با 1000 دور در دقیقه به مدت 3 دقیقه سانتریفوژ، و در انتها برای خواندن میزان کارتنوئید محلول با کاغذ صافی واتمن 1 فیلتر شدند. میزان جذب رنگدانه در طیف 450 نانومتر، توسط دستگاه اسپکتروفتومتر خوانده شد (17، 19،23). بعد از خواندن میزان جذب، غلظت کاروتنوئید برحسب میکروگرم بر گرم وزن نمونه از رابطه زیر به دست آمد (18، 19).

غلظت کاروتنوئید (میکروگرم بر گرم) = = 1 × As × 106/ Ws/ 2340

که در آن As: میزان جذب نمونه در مقابل شاهد استون، Ws: وزن نمونه برحسب گرم است.

بعد از تست نرمال بودن داده‌ها، برای تجزیه‌وتحلیل آماری از روش آنالیز واریانس یک‌طرفه (Anova) استفاده­شد. مقایسه میانگین داده­ها با کمک آزمون چند دامنه‌ای دانکن و در سطح خطای مجاز 5 درصد با استفاده از نرم­افزار آماری SPSS (IBM SPSS Advanced Statistics 17.0) (25) انجام شد.

رنگ سنجی پوست ماهیان: در این تحقیق، رنگ سنجی توسط دستگاه کالرمتر یا رنگ­سنج (Image Pardazesh, IRAN) و براساس مؤلفه‌های L*a*b* هر 15 روز یکبار انجام گرفت. مدت انجام رنگ­سنجی در یک روز کاری و حداکثر در دو ساعت و با رعایت کامل سکوت برای محیط پرورشی بود. مقادیر مؤلفه * L معادل روشنایی تصویر بین 0 مشکی و 100 انعکاس کامل نور است. مقادیر مؤلفه *a در دامنه 200 – تا 200 نشان‌دهنده تغییر جلوه رنگ از سبز به سمت قرمز (از سبز به سمت قرمز شدن) و b* در همین دامنه و نشان‌دهنده تغییر جلوه رنگ از آبی به سمت زرد (از آبی به سمت زرد شدن) در اجسام است  (22). رفتار پرخاش و بروز رقیب و تعقیب ماهی در تانکها سیاه شدن ناگهانی رنگ پوست را برای بچه ماهیان زینتی پرت به همراه دارد. به همین دلیل سعی شد تا در رنگ­سنجی بدن و پوست از منطقه‌ای استفاده شود که کمترین تیرگی بر روی بدن ماهی ظاهر می‌گردد (پشت سرپوش آبششی بالای خط جانبی). در ضمن زمان پایان آزمایش برای سنجش میزان رنگها با دستگاهها و روشهای آزمایشگاهی با مشاهده‌ی ظاهر ماهیان و با تأیید رنگ گرفتگی ظاهری پوست حداقل یک گروه از تانکها با یکرنگ مقبول نارنجی تا قرمز برای یک ماهی زینتی توسط سه فرد خبره متخصص در پرورش ماهیان زینتی تعیین و تأیید شد. 

آنالیز داده­ها: آنالیز داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار 17 SPSS (IBM SPSS Advanced Statistics 17.0) (25) و رسم نمودارها نیز با نرم‌افزار Excel انجام شد. برای بررسی معنی‌دار بودن و تفاوت میانگین تیمارها در هر آزمایش با بقیه تیمارها از آزمون تجزیه واریانس (ANOVA) یک‌طرفه و آزمون چند دامنه‌ای دانکن در سطح خطای مجاز 5% استفاده شد.

نتایج

مشاهده مستقیم تمایل ماهیان مورد آزمایش به تغذیه از کرم­خاکی و رفتار غذایی آنها در مقابل این طعمه‌ها بصورت زنده و یا قطعه‌قطعه شده در دوره سازگاری، انتخاب درست این غذای زنده را برای این گروه از ماهیان زینتی برای ابتدا تا پایان این آزمایش تأیید نمود. زمان پایان آزمایش با مشاهده‌ی چشمی ظاهر ماهیان و بارنگ گرفتگی پوست حداقل یک گروه از تانکها با یک رنگ مقبول نارنجی تا قرمز برای یک ماهی زینتی در هفته هشتم آزمایش تأیید شد (شکل 1) .

 

 

شکل1- سیمای ماهیان تغذیه کرده از کرمهای خاکی با جیره غذایی گیاهان غنی از رنگدانه طبیعی بعد هشت هفته : بالا سمت : راست هویج ، بالا چپ : غده چغندر قرمز، پایین راست : برگ کلم بنفش و پایین چپ: شاهد با تغذیه از کرمهای معمولی


غلظت بافتی کارتنوئید: نتایج نشان می‌دهد که غلظت تجمع یافته کارتنوئیدها در بافتهای معین نمونه‌برداری شده از ماهیان تحت تیمارهای آزمایش باهم برابر نبوده و میانگین‌های این غلظت در تیمارهای مختلف نیز باهم تفاوت معنی­داری داشته­اند (05/0 P<). با توجه به نتایج جدول 1 بیشترین تجمع رنگدانه‌های نارنجی در میان بافت پوشاننده سرپوش برانشی در گروه تیماری تغذیه با کرمهای پرورش‌یافته با برگ­کلم­قرمز حاصل شد. ترتیب میزان تجمع رنگدانه­ها در بافتهای پوششی سرپوش آبششی، در گروههای تیماری ماهیان تغذیه‌شده با کرمهای پرورش‌یافته با برگ­های کلم­برگ­قرمز، غده­چغندر­قرمز و هویج و سپس شاهد بوده است. میانگین غلظت کارتنوئیدها و تجمع رنگدانه­ها در پوست گروههای تیمار و شاهد نشان داد که تجمع رنگدانه‌ها در اثر تغذیه ماهیان با کرمهای خاکی پرورش‌یافته با غده چغندر قرمز به‌طور معنی‌داری از سایر گروههای تیماری و شاهد بیشتر بوده است. بروز رنگ‌بر روی پوست ماهیان در دو گروه از کرمهای تغذیه‌شده با کلم­برگ­قرمز و هویج تازه بیشتر از گروه شاهد تغذیه شده‌ی با کرم­خاکی تغذیه‌شده با غذای معمولی یعنی خاک‌برگ و کود خشک دامی بود. در گوشت ماهیان (فیله) مورد آزمایش اثر کرم­خاکی تغذیه‌شده با چغندر­قرمز تازه بیشتر از سایر گروههای تیماری بوده است. کرمهای خاکی تغذیه‌شده با تیمارهای چغندر قرمز تازه، کرمهای شاهد بدون غذای گیاهی افزودنی، کلم و هویج به ترتیب بیشترین تأثیر را در رنگ­دهی به فیله ماهی‌ها داشته‌اند. باله‌ها و به‌ویژه باله­های دم و پشتی از سایر مناطق روی بدن ماهیان زودتر رنگهای بروز کرده بر روی بدن را نشان می‌دهند و این بخش‌ها می‌توانند برای تجمع کارتنوئیدها و سنجش آن به‌خوبی مورد قضاوت قرار گیرند. نتایج نشان داد که ازنظر رنگ‌پذیری باله‌ها و دم در گروههای آزمایشی، بیشترین تأثیر مربوط به تیمار مرتبط به کرمهای تغذیه‌شده با غده چغندر قرمز بوده است و سایر گروههای تیماری نیز ازنظر میزان کارتنوئیدهای تجمع یافته در باله‌های دمی و پشتی باهم تفاوت معنی­داری داشته‌اند. ترتیب بعدی غلظت رنگدانه‌ها در این بخش مربوط به گروههای تیماری کرمهای تغذیه‌شده با برگ کلم­قرمز، هویج و کرمهای شاهد بوده­اند.

ازنظر غلظت تجمع یافته کارتنوئیدها به‌طورکلی در سه بخش نمونه‌برداری شده از بافتها یعنی پوست و باله‌ها تأثیر افزودن غده چغندر قرمز به غذای کرم­خاکی مورد تغذیه ماهیان بیش از سایر محصولات گیاهی در نظر گرفته‌شده بوده و برگ کلم­بنفش پس از غده چغندر قرمز بیشترین تأثیر را نشان داد. تنها درروی سرپوش برانشی میزان غلظت کارتنوئیدها در گروههایی که کرمهای تغذیه‌شده با برگ کلم­بنفش را مورد مصرف قرار داده بودند، بیشتر بوده است.

 

 

جدول1 - نتایج سنجش غلظت کارتنوئیدها در عصاره بافتهای مختلف ماهیان پرت در پایان دوره آزمایش

تیمار

(نوع جیره کرمهای خاکی پرورش یافته) 

سرپوش برانشی

پوست

گوشت

باله‌دمی و پشتی

شاهد-کود حیوانی

 c 02/0 ± 74/0

 c 05/0 ± 13/0

 b 005/0 ± 025/0

 c 25/0 ± 99/0

برگ کلم بنفش

 a 55/0 ± 5/3

 b 06/0 ± 32/0

 b 003/0 ± 016/0

 b 25/0 ± 6/3

هویج

 b 14/0 ± 35/1

 b 04/0 ±30 /0

 c 001/0 ± 004/0

 b 19/0 ± 83/2

چغندر

b 22/0 ± 72/1

 a 09/0 ± 58/0

 a 001/0 ± 039/0

 a58/0 ± 91/4

F, P<0.05

One Way ANOVA

Duncan test

*p<0.05

*p<0.05

*p<0.05

*p<0.05

       غلظت کارتنوئیدی µg/gr


رنگ سنجی ماهیان سطح پوست با استفاده از دستگاه کالرمتر: نتایج اولین رنگ­سنجی بعد از دوره سازگاری گروههای مورد آزمایش از ماهیان نشان می‌دهد که سنجش رنگ ظاهری پوست ماهیان با استفاده از دستگاه رنگ­سنج (کالرمیتر) تفاوت معنی‌داری را در هیچ‌یک از پارامترهای موردنظر برای قضاوت در خصوص تفاوت اولیه در رنگ نمونه­ها نشان نمی­دهد. به‌این‌ترتیب اختلاف رنگ اولیه ماهیان برای همه ماهیان گروههای شاهد و تیمار در ابتدای آزمایش یکسان بوده است و رنگ اولیه نمی‌توانست در میزان رنگ­نهایی و بعدی گروهها تأثیرگذار باشد.

نتایج به­دست­آمده از سنجش پارامترهای نشان‌دهنده رنگهای ایجادشده بر روی پوست ماهیان با استفاده از دستگاه کالرمتر در هفته هشتم و بعد از پایان دوره آزمایشی غذادهی در گروههای تیماری و نیز شاهد نشان می­دهد (جدول 3) که اختلاف میان گروههای تیماری در درخشش پوست یعنی بزرگی پارامترL*  و نیز بروز رنگ زرد یعنی بزرگی پارامترb* معنی­دار (05/0 P<). ولی ازنظر میانگین قرمزی پوستa* اختلاف میان گروهها غیرمعنی‌دار بوده است (05/0 P<). گروه شاهد با داشتن کوچکترین متوسط پارامتر a* کمترین قرمزی رنگ پوست را نشان داد. اختلاف گروه شاهد با گروه کرمهای پرورش‌یافته تحت تغذیه مکمل برگ کلم­بنفش ازنظر قرمزی رنگ پوست معنی­دار و با دو گروه دیگر این اختلاف معنی­دار نبود. ازنظر مقدار پارامتر نشان‌دهنده رنگ زرد (تمایل رنگ آبی به زرد) یعنیb* بهترین جلوه مربوط به گروه کلم و کمترین مربوط به گروه شاهد (0.05 P<) بوده است. گروه شاهد ازنظر آماری با گروه کرمهای پرورش‌یافته با غذای غنی‌شده با هویج و نیز چغندر­قرمز اختلاف معنی‌داری نداشته است و تنها با گروه کرمهای تغذیه‌شده کلم اختلاف معنی­داری داشته ­است. به‌طورکلی در بروز رنگ قرمز یا پارامتر a و رنگ زرد یا پارامتر b سه گروه تغذیه‌شده با غذاهای کرمهای پرورش‌یافته با غذای غنی از رنگدانه‌های طبیعی از گروه شاهد میانگین‌های به‌مراتب بزرگتری به‌عنوان القای رنگهای مطلوب به ماهیان داشته­اند. ازنظر تغییرات رنگ گروهها در خصوص رنگ زردتر پوست (از آبی به زرد) بازهم پارامترb* در سه گروه تیماری گفته‌شده از گروه شاهد جلوه بیشتری داشته است.

 

 

جدول2- نتایج سنجش رنگ پوست با استفاده از پارامترهای رنگ سنجی L*a*b در ابتدای آزمایش

L

a

b

کرمهای خاکی غذادهی شده با :

65/3 ± 90/86

03/2 ±  80/2 -

5/5 ±  83/4

شاهد

22/6 ±  03/80

40/3 ± 07/7-

18/3 ±  58/2

هویج

5/1 ±  61/81 

79/1 ± 01/1 -

34/5 ±  73/3

برگ کلم بنفش

80/3 ±  10/85

13/2 ± 80/2 -

43/1 ±  80/3

غده چغندر قرمز

 Non sig. 

Non sig. 

Non sig.

F, P<0.05 

 Non sig. : غیر معنی‌دار

 

جدول 3 - نتایج سنجش رنگ پوست با استفاده از پارامترهای رنگ سنجی L*a*b بعد از هشت هفته غذادهی ماهیان پرت با کرم‌های خاکی غذادهی شده با گیاهان غنی از کاروتنوئیدهای طبیعی (mean±SD )

کرمهای خاکی غذادهی شده با

b*

a*

L*

شاهد

 b 4/1 ± 73/3

b  30/3 ± 0/6 -

a 10/4 ± 60/70

هویج

 ab 2/2 ± 54/4

 ab 70/1 ± 36/0

b 8 ± 90/46

برگ کلم بنفش

a 14/1 ± 40/8

a 1 ± 63/2

b  2 ± 67/43

غده چغندر قرمز

ab  9/1 ± 60/5

ab 90/2 ± 69/1

b 23/4 ± 50/51

F, P<0.05 , 

One Way ANOVA 

Duncan test 

*p<0.05

*p<0.05

*p<0.05


بحث

در این تحقیق تلاش شد تا نقاط و بافتها ازنظر میزان رنگ نهایی در ماهیان موردتوجه برای سنجش رنگ قرارگیرد که بیانگر رنگ‌پذیری و سیمای مناسب این ماهیان به‌عنوان یک ماهی زینتی در اثر تیمارهای آزمایشی باشند. تنوع ماده غذایی بکار گرفته‌شده در پرورش کرمهای خاکی مورد تغذیه‌ی ماهیان و نیز واکنش مناسب رفتاری ماهیان در تمایل به خوردن آنها در این آزمایش می‌تواند انتخاب و به‌کارگیری تک‌تک یا ترکیبی از این محصولات گیاهی را با توجه به فصل، فراوانی و قیمت تمام‌شده برای پرورش کرم‌خاکی به علاقه‌مندان به پرورش ماهیان زینتی ارائه کند و از مشکلات پرورش بی‌مهرگان آبزی مانند روتیفرها که به شیوه‌های مختلف ازجمله تغذیه مستقیم یا غنی‌شده برای لاروها و بچه­ماهی به‌عنوان غذای زنده مورداستفاده می‌گیرند کاسته شود. مشکلاتی مانند شرایط سخت پرورش و نگهداری آنها که باوجودآن، تولید آنها نیز با زیست‌توده بالایی همراه نیست و کیفیت آب آنها نیز در کیفیت جمعیت تولیدشده آنها بسیار تأثیر دارد (2). در این آزمایش حتی تأثیر متفاوت نوع محصول گیاهی مورد تغذیه کرمهای خاکی را نیز بر روی رنگ گروههای ماهیان می‌توان از نتایج به‌دست‌آمده مشخص نمود. مقادیر عددی غلظت کاروتنوئیدهای تجمع یافته در درون بافتهای پوششی ماهیان پرت و نیز اختلاف آماری مشاهده شده در میان تیمارهای مختلف و گروه شاهد در بخش نتایج نشان داد که تغذیه ماهیان با کرمهای خاکی پرورش‌یافته با چغندر قرمز در بافتهای پوست و باله‌ها بیشترین تجمع کارتنوئید را داشته و تغذیه ماهیان با کرمهای پرورش‌یافته با برگ کلم­بنفش در رنگ‌پذیری بیشتر بخش سرپوش آبششی مؤثر بوده است. در حالیکه ماهیان شاهد تغذیه‌شده با کرمهای خاکی پرورش داده‌شده بدون جیره غنی از رنگدانه‌های گیاهی کمترین تجمع کارتنوئید را در همه‌ی بخشهای سنجیده شده سطحی بدن یعنی پوست، سرپوش آبششی، باله‌ها و دم داشته‌اند. نتایج سنجش رنگ در سطح پوست که در این آزمایش در نقطه‌ی پشت سرپوش برانشی و بالای خط جانبی ماهیان انتخاب شد نیز نشان داد که کرمهای خاکی تغذیه‌شده با گیاهان غنی از کاروتنوئید نسبت به ماهیان شاهد تغذیه‌شده بدون غذاهای غنی از رنگدانه، رنگهای قرمز و زرد بیشتری را تولید کرده‌اند که البته در این روش سنجش میزان تأثیر برگ کلم­بنفش در ایجاد هر دو رنگ قرمز (*a) و رنگ زرد (*b) بهتر بود و سپس تیمار غده چغندر قرمز بیشترین تأثیر را نشان داد. در خصوص یکسان نبودن تأثیر مواد غذایی در دو روش سنجش به کار گرفته‌شده ازنظر مقادیر عددی به‌دست‌آمده در آزمایش از دو ماده غذایی مورد تغذیه کرمهای خاکی می‌توان عنوان نمود که درروش سنجش غلظت کاروتنوئیدها در درون بافتها، غلظت رنگدانه‌های مربوط به بخش بافت پوششی سرپوش آبشش، در گروه تیمارهای مربوط به برگ کلم بنفش بیشترین و درروش سنجش رنگ روی سطح پوست ماهیان با دستگاه کالرمتر که نقطه‌ی سنجش دستگاه نزدیک به سرپوش برانشها در نظر گرفته‌شده بود نیز تیمار تغذیه با کرمهای پرورش‌یافته با برگ کلم­بنفش مؤثرتر از سایر تیمارها بوده است. درنتیجه می‌توان گفت که تأثیرپذیری سلولهای تجمع رنگدانه‌ در اطراف و روی سرپوش برانشی از نوع رنگدانه‌های برگ کلم­بنفش نسبت به دیگر گیاهان غذایی به کار گرفته‌شده بیشتر از سایر اندام‌ها مانند باله‌ها بوده است و در حقیقت دو نتیجه بدست آمده از دو روش سنجش متفاوت نیز، همدیگر را تأیید می‌کنند.

علی‌رغم ترتیب عنوان‌شده در میزان تجمع کاروتنوئیدها در قسمت گوشت فیله و تأثیر بیشتر تغذیه ماهیان با کرم تغذیه‌شده با چغندر قرمز می‌توان عنوان نمود که، به‌طورکلی غلظت کاروتنوئیدها در این آزمایش در گوشت قابل‌توجه نبوده و نسبت به میانگین‌های سنجش شده میزان بالایی نداشته است. به نظر می‌رسد برای رسیدن به رنگ بیشتر در گوشت ماهی دوره غذادهی باید افزایش یابد.

توجه ویژه در خصوص ضرورت تأمین مواد مفید برای ماهیان زینتی با روش‌های مختلف افزودن ترکیبات موردنظر متخصصان در غذا و یا استفاده از موجوداتی که خود باعث ایجاد رنگ مطلوب در بدن ماهیان می‌شوند در گزارش‌های محققان دیده می‌شود (3، 9، 13 و 23) ولی گزارشی از آزمایش انجام‌شده برای به‌کارگیری کرم­خاکی تغذیه‌شده و پرورش‌یافته با گیاهان غنی از کارتنوئید یا سایر مواد ضروری برای تغذیه ماهیان یا آزمایش‌هایی مشابه در منابع موردمطالعه در زمان نگارش این تحقیق مشاهده نشد. محققین اعتقاد دارند که با توجه به نقش کاروتنوییدها در رشد، تحریک ایمنی و رنگ، استفاده از منابع کاروتنوییدی در جیره غذایی آبزیان ضروری است (11) و افزایش سطوح رنگدانه در جیره غذایی موجب افزایش کاروتنوئید در بدن ماهیان می­گردد (15، 16) که به نظر می‌رسد استفاده از روش بکار گرفته‌شده در آزمایش جاری علاوه بر تأمین رنگ ظاهری ماهی در تأمین جیره‌ای با کارتنوئیدهای طبیعی نیز بازده مناسبی داشته باشد. البته برای قضاوت قطعی در خصوص اعلام میزان و چگونگی بالا رفتن مقادیر کارتنوئید یا هر ترکیب ضروری در کرمهای خاکی پرورش داده‌شده با جیره‌های مختلف، باید تحقیق ویژه و سنجش میزان این ترکیبات در بافتهای کرمهای خاکی در دوران پرورش انجام گیرد که می‌تواند گام بعدی تکمیل‌کننده نتایج این آزمایش یا آزمایشهای مشابه دیگر باشد.   

از سویی به دلیل امتناع ماهیان گوشتخوار از رژیم علفخواری، استفاده از مواد گیاهی برای این ماهیان به‌صورت مستقیم به‌جز موارد استفاده از جلبک‌های ریز و پودر شده در جیره (4، 5، 6) و نیز به‌صورت عصاره، به دلیل مشکلات و وقت‌گیر بودن عصاره­گیری و یا کپک زدن غذا در صورت اسپری کردن محلول‌های عصاره در هزینۀ سرانۀ خدماته‌ها با بازده مناسبی همراه نیست و تنها استفاده از کاروتنوئیدهای موجود در گیاهانی مانند یونجه (Medicago sativa) به‌عنوان منبع کاروتنویید طبیعی (22) و یا اثر گل همیشه‌بهار (17) در رژیم غذایی ماهیان نزدیک به گیاهخواری مانند گلدفیش می‌تواند طور مستقیم امکان‌پذیر باشد. حال‌آنکه مطابق تحقیق جاری با یک واسط غنی از پروتئین همچون کرم­خاکی این گیاهان خود یا ترکیبات غنی آنها می‌توانند مستقیماً به بدن مصرف‌کننده گوشتخوار نیز وارد گردند.  

جدای از نتیجه‌ی موفق به‌کارگیری این روش تغذیه برای ماهیان زینتی پرت، به نظر می‌رسد برای به‌کارگیری بدون دغدغه کرم‌خاکی به‌منظور یک جانور مصرف‌کننده‌ی هدف‌مند مواد گیاهی و با کاربردی دو‌منظوره به‌عنوان یک ماده غذایی تأمین‌کننده پروتئین (7) و نیز غنی‌شده با ترکیبات ثانویه حاصل از تغذیه با مواد گیاهی ویژه با پاسخ به این سؤال امکان‌پذیر است که کرم خاکی تغذیه‌شده ازنظر ترکیبات بدنی تا چه میزان از ترکیبات مورد هدف اولیه غنی می‌گردد و تغذیه ماهی مورد‌نظر با کرم‌خاکی تا چه حد با مسائلی مانند وجود یا عدم وجود مواد بازدارنده رشد در بدن کرم­خاکی مواجه خواهد شد. پاسخ به این سؤال با کارهای بعدی محققین قابل انجام خواهد بود. 

  1. پورابولی ا.ی.، و رنجبر ب.، 1390. اثر عصاره دانه­های هویج (Daucus carota) بر سطح سرمی گلوکز، لیپیدها و لیپوپروتئینها در موشهای صحرایی نر دیابتی نوع І، مجله زیست‌شناسی ایران، جلد 24، شماره 5، صفحات 679-687.  
  2. سیدی آب الوان، م.، قرایی، ه.، و غفاری ر.، 1394. اثر فلز جیوه (Hg) بر رشد و تراکم جمعیت روتیفر آب شیرین Brachionuscalyciflorus، مجله پژوهش­های جانوری (مجله زیست‌شناسی ایران)، دوره 28، شماره 3، صفحات 343-352.
  3. صیدگر، م.، حافظیه، م.، و نکوئی فرد، ع.، 1394. مقایسه تأثیرتغذیه با پریان میگو  Phallocryptus spinosa و آرتمیا  Artemia urmiana  بر مقدار رنگدانه­های کاروتنوئیدی پوست ماهی گلدفیش Carassius auratus، مجله علمی شیلات ایران، جلد 24، شماره 1، صفحات 13-25.
  4. طالبی، م.، خارا، ح.، ذریه، ز.س.ش.، خدابنده لو، آ.، قبادی، ش.، و میررسولی، ا.، 1391. بررسی اثر رنگدانه آستاگزانتین روی رشد، رنگ‌پذیری و فاکتورهای خونی قزل‌آلای رنگین‌کمان (Oncorhynchus mykiss)، مجله آبزیان و شیلات، دوره 3، شماره1، صفحات 79-71.
  5. علیشاهی، م.، کرمی­فر، م.، مصباح، م.، و زارعی، م.، 1393. مقایسه اثر آستاگزانتین و جلبک دونالیلاسالینا (Dunaliella salina) برمیزان کاروتنویید پوست، پراکسید لیپیدها و رنگ ماهی سوروم (Heros serverus)، مجله تحقیقاتی دامپزشکی، دوره 69، شماره1، صفحات 102-95.
  6. عمادی، ح.، امانی نژاد، پ.، امتیازجو، م.، و حسین­زاده صحافی، ه.، 1389. بررسی اثر جلبک دونالی یلا (Dunaliella salina) بر تغییرات رنگ پوست در قزل‌آلای رنگین‌کمان (Oncorhynchus mykiss)، فصلنامه محیط‌زیست جانوری، سال دوم، شماره2، صفحات 57-66.
  7. قاسم­زاده، ف.، آوان، ا.، حسینیان­مهر، م.، کرمانشاهی، ح.، 1389. پرورش کرم خاکی Eisenia foetida و اهمیت آن در تولید مکمل غذای طیور و Vermicompost، مجله پژوهش‌های علوم جانوری (زیست‌شناسی ایران)، جلد 26، شماره 2 ، صفحات193 – 200. 
  8. مشعل­چی، م.، علیشاهی، م.، جواهری بابلی، م.، حجازی، م.ا.، 1389. مقایسه اثر آستاگزانتین و جلبک دونالیلا سالینا Dunaliella salina بر رنگ پوست ماهی اسکارسفید (Astronorus ocellatus)، مجله بیولوژی دریا، سال دوم، شماره ششم، صفحات 85-83.
    1. Ako, H., Tamaru, C.S., Asano, L., Yuen, B., and Yamamoto, M., 1999. Achieving natural coloration in fish under culture, UJNR Technical Report No. 28, 4 p.
    2. Ahilan, B., Jegan, K., Felix, N., and Ravaneswaran, K., 2008. Influence botanical additives on the growth and colouration of Adult goldfish, Carassius auratus (linnaeus), Tamil Nadu J. Veterinary & Animal Sciences. 4 (4), PP: 129-134.
    3. Diler, I., and Dilek, K., 2002. Significance of pigmentation and use in aquaculture, J Fish of Aquatic Sciences. 2, PP: 97-99.
    4. Fuji, R., 1969. Chromatophores and Pigments. In: Hoar WS, Randall DJ (eds) Fish physiology. Reproduction and growth, Bio luminescence, pigments and poisons, vol 111, Academic Press, New York, PP: 301-353
    5. Goswami, C., and Zade, V.S., 2015. Effect of Daucus carota and Beta vulgaris on Color of Anabus testudineus. Journal Fisheries and Aquaculture  6 (3), PP: 132- 135.
    6. Gouveia, L., Rema, P., Pereira, O., and Empis, J., 2003. Colouring ornamental fish (Cyprinus carpio and Carassius auratus) with microalgal biomass, Aquaculture Nutrition. 9, PP: 123-129.
    7. Lee, C.h.R., Pham, M.A., and Lee, S.M., 2010. Effects of Dietary Paprika and Lipid Levels on Growth and Skin Pigmentation of Pale Chub (Zacco platypus), Asian-Aust. J. Anim. Sci. 23(6), PP: 724 – 732.
    8. Liang, Y., Bai, D., Yang, G., Wei, D., Guo, M., Yan, S.h., Wu, X., and Ning, B., 2012. Effect of Astacin on Growth and Color Formation of Juvenile Red-White Ornamental Carp (Cyprinus carpio var. koi L), Journal of Aquaculture. 64, PP: 6-12.
    9. Martínez, A.A.D., Orbe-Rogel, J.C., Vanegas-Espinoza, P.E.G., Quintero-Gutiérrez, A.G., and Lara-Flores, M., 2013. The effect of marigold (Tagetes erecta) as natural carotenoid source for the pigmentation of goldfish (Carassius auratus L.), Journal of Fisheries and Hydrobiology, 8(2), PP: 31-37.
    10. Rodriguez-Amaya, D.B., 2001, A guide to carotenoid analysis in food. International Life Sciences Institute. USA. 63 p.
    11. Rodriguez-Amaya, D.B, and Kimura, M., 2004. Harvest Plus-Handbook for Carotenoid Analysis. Harvest-Plus, Technical monograph series 2. Washington, DC. 58 p.
    12. Rymbai, H., Sharma, R.R., and Srivastav, M., 2011. Biocolorants and its implications in Health and Food Industry-A Review, International Journal of PharmTech Research. 3(4), PP: 2228-2244.
    13. Wang, Y.J., Chien, Y.H., and Pan, C.H., 2006. Effects of dietary supplementation of carotenoids on survival, growth, pigmentation, and antioxidant capacity of characins, Hyphessobrycon callistus.  Aquaculture. 261, PP: 641-648.
    14. Yanar, M., Zeynep Erçen., Z., Özlüer Hunt, A., and Büyükçapar, H.M., 2008. The use of alfalfa, Medicago sativa as a natural carotenoid source in diets of goldfish, Carassius auratus, Aquaculture. 284. PP: 196–200.
    15. Yam, K.L., and Papadakis, S.E., 2004. A simple digital imaging method for measuring and analyzing color of food surfaces Journal of food Engineering. 61, PP: 134-142.
    16. Yedier, S., Gümüs, E., Livengood, E.J., and Chapman, F.A., 2014. The relationship between carotenoid type and skin color in the ornamental red zebra cichlid Maylandia estherae AACL Bioflux, 7(3), PP: 207-214.
    17. Web site of SPSS Product Home at : http://www-01.ibm.com/software/analytics/spss.

مجله پژوهشهای جانوری (مجله زیست شناسی ایران)(علمی)
دوره 29، شماره 3 - شماره پیاپی 3
آذر 1395
صفحه 307-317
  • تاریخ دریافت: 04 آبان 1394
  • تاریخ بازنگری: 11 اردیبهشت 1395
  • تاریخ پذیرش: 26 تیر 1395