اثر اسانس نعناع بر کاهش استرس در زمان حمل و نقل ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیغی گرگان

2 هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چکیده

مواد بیهوش‌کننده در آبزی‌پروری عمدتاً برای راحتی دستکاری و به حداقل رساندن استرس و جراحات فیزیکی ماهی طی فرایندهای مختلف ضروری است. هدف از این مطالعه ارزیابی اثرات اسانس نعناع بر کاهش استرس کپور معمولی با وزن 2/0± 5/1 گرم در زمان حمل و نقل بود. ماهیان در معرض غلظت‌های مختلف اسانس نعناع (0 (بعنوان شاهد)، 10، 20 و 30 میکرولیتر در لیتر) قرار گرفتند. سطوح کورتیزول، گلوکز، پروتئین کل، آلبومین و ایمونوگلوبولین یک ساعت بعد از حمل و نقل اندازهگیری شد. نتایج این مطالعه نشان داد که گروه شاهد به طور معنی داری بالاترین سطوح کورتیزول و گلوکز و پایینترین سطوح پروتئین کل و ایمونوگلوبولین را در مقایسه با سایر تیمارها دارد. همچنین تفاوت معنی‌داری بین مقادیر آلبومین در تیمارهای آزمایشی وجود نداشت (P>0.05). نتایج این مطالعه نشان داد که کاربرد اسانس نعناع در سطح 10 میکرولیتر در لیتر در حمل و نقل ماهی کپور معمولی می‌تواند استرس ماهیان را کاهش دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Effect of spearmint essential on reducing stress during transportation of common carp (Cyrpinus carpio)

نویسندگان [English]

  • Masumeh Chaharborji 1
  • Mohamadreza Imanpour 2
  • Roghieh Safari 2
  • Ali Jafar 2

1 Gorgan University

2 Gorgan University

چکیده [English]

Anesthetic substances are essentially necessary for the convenience of manipulation and minimizing the stress and physical damage of fish in various processes in aquaculture. The purpose of this study was to evaluate the effects of spearmint essential oil on reducing the stress of common carp with average weight of 1.5 ± 0.2 g during transportation. Fish were exposed to various concentrations of spearmint essential oil (0 (control), 10, 20 and 30 μl / liter). Cortisol, glucose, total protein, albumin and immunoglobulin levels were measured one hour after transport. The results of this study showed that the control group had the highest levels of cortisol and glucose and the lowest levels of total protein and immunoglobulin compared to other groups. There was also no significant difference between albumin levels in experimental groups (P≥0.05). The results of this study showed that application 10 μl / liter spearmint essential oil can reduce fish stress in transport of common carp.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Common carp
  • Stress
  • Anesthesia
  • Spearmint
  • Transportation

اثر اسانس نعناع بر کاهش استرس در زمان حمل‌ونقل ماهی کپور معمولی

 (Cyprinus carpio)

معصومه چهار برجی، محمدرضا ایمان­پور*، رقیه صفری و علی جافر نوده

ایران، گرگان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، دانشکده شیلات و محیط‌زیست، گروه شیلات

تاریخ دریافت: 24/10/96              تاریخ پذیرش: 8/3/97

چکیده

مواد بیهوش­کننده در آبزی­پروری عمدتاً برای راحتی دستکاری و به حداقل رساندن استرس و جراحات فیزیکی ماهی طی فرایندهای مختلف ضروری است. هدف ازاین مطالعه ارزیابی اثرات اسانس نعناع بر کاهش استرس کپور معمولی با وزن 2/0± 5/1 گرم در زمان حمل‌ونقل بود. ماهیان در معرض غلظت­های مختلف اسانس نعناع (0 (بعنوان شاهد)، 10، 20 و 30 میکرولیتر در لیتر) قرارگرفتند. سطوح کورتیزول، گلوکز، پروتئین کل، آلبومین و ایمونوگلوبولین یک ساعت بعد از حمل‌ونقل اندازه­گیری شد. نتایج این مطالعه نشان داد که گروه شاهد به‌طور معنی‌داری بالاترین سطوح کورتیزول و گلوکز و پایین‌ترین سطوح پروتئین کل و ایمونوگلوبولین را در مقایسه با سایر تیمارها دارد. همچنین تفاوت معنی­داری بین مقادیر آلبومین در تیمارهای آزمایشی وجود نداشت (05/0P>). نتایج این مطالعه نشان داد که کاربرد اسانس نعناع در سطح 10 میکرولیتر در لیتر در حمل‌ونقل ماهی کپور معمولی می­تواند استرس ماهیان را کاهش دهد.

واژه­های کلیدی: کپور معمولی، استرس، بیهوشی، نعناع، خون، حمل‌ونقل

* نویسنده مسئول، تلفن: 09111787902‌ ، پست الکترونیکی: mrimanpoor53@yahoo.com

مقدمه

 

دستکاری موجودات آبزی اغلب موجب افزایش فعالیت­های زیستی آن موجود شده و باعث تغییر در رفتار و ویژگی­های فیزیولوژیک ماهی می­گردد (5). مواردی مانند حمل‌ونقل، رقم­بندی، جراحی، تکثیر مصنوعی، تزریق و یا واکسیناسیون و نظایر آن استرس­زا هستند (13) که به‌شدت می‌توانند رشد، تولیدمثل، عملکردهای ایمنی و میزان بازماندگی ماهی را تحت تأثیر قرار دهند (31). حمل‌ونقل ماهیان در مدیریت آبزی­پروری ازجمله موارد بسیار مهم می­باشد، چراکه تقلای آن­ها در طول صید و حمل‌ونقل، معمولاً اثر زیادی بر فیزیولوژی و رفتار دارد (15). استرس ناشی از حمل‌ونقل ماهیان به تراکم نامناسب، حبس در مخزن، دستکاری فیزیکی و آماده­سازی ماهی برای ورود به محیط جدید بستگی دارد (20). از سوی دیگر، مرگ‌ومیر مرتبط با جابه­جایی ممکن است به خاطر استرس شدید، چند استرس ملایم یا براثر بیماری عفونی ایجاد گردد. حتی اگر جابه­جایی و حمل‌ونقل با دقت و خوب صورت گیرد، تلفیق چند عامل استرس­زا با یکدیگر ممکن است سبب مرگ‌ومیر گردد (21). آرام کردن ماهی ساده­ترین عمل ممکن برای کاهش استرس و پاسخ­های منفی فیزیولوژیکی ناشی از تراکم نامناسب، اسارت، حمل‌ونقل و رهاسازی می­باشد. یکی از روش­هایی که به‌طور معمول برای کاهش یا تسکین تأثیرات استرس در ماهیان بکار می­رود، استفاده از مواد بیهوش­کننده است (11، 34و 35).

مواد شیمیایی مختلفی نظیر تریکائین متانوسولفونات (MS222)، کوئینالدین، متومیدات، 2-فنوکسی اتانول و بنزوکائین برای بیهوشی ماهیان استفاده می­شود (32). با این­حال، امروزه به­دلیل اثرات سوء این مواد بر سلامت انسان و ماهی (وجود باقی­مانده­های مواد شیمیایی در بافت آبزیان و عدم تأثیر مناسب این داروها بر آبزیان از یک‌طرف و وجود اثرات سمی و سرطان­زا بودن بر اکوسیستم­های زنده و انسان از طرف دیگر)، بهره­گیری از این مواد محدود شده است (10و 19). لذا در سال­های اخیر مطالعات گسترده­ای به‌منظور بررسی گیاهان با خواص بی­حس­کنندگی صورت گرفته است که از مهم­ترین آن‌ها می‌توان به میخک (7)، اسانس نعناع و متیل­سالیسیلات (6)، بادرنجبویه، مریم­گلی (16) و به­لیمو (36) اشاره کرد. گیاهان به­دلیل عواملی مانند ارزش اقتصادی و کم‌هزینه بودن تولید آن­ها، نداشتن اثرات تخریبی بر محیط­زیست و کم بودن عوارض جانبی در مقایسه با داروهای شیمیایی، منجر شده تا این منابع ارزشمند دارویی از ارزش و جایگاه خاصی در درمان برخوردار باشند (8).

گیاه نعناع را در اکثر نقاط ایران می­توان کشت داد. این گیاه در طب سنتی مصارف گوناگونی داشته و به‌عنوان تقویت‌کننده معده، ضد درد، ضد تشنج و آرام­کننده اعصاب از آن استفاده می­شود. علاوه­براین، اسانس نعناع داری خواص ضد قارچی و قارچ­کشی در برابر قارچ­های پوستی در انسان است (4). اسانس نعناع به‌عنوان بیهوش­کننده دارای مزایایی مانند صرفه­جویی در زمان و القای بیهوشی با غلظت پایین، قیمت ارزان است (30). کاروون بیشترین ترکیب (73%) اسانس نعناع، دارای اثر بی­حس­کنندگی روی سیستم عصبی مرکزی و محیطی شامل اثرات ضد درد، آرام­بخش و ضد تشنج است (6).

یکی از تأثیرات داروهای بیهوشی اثر بر فاکتورهای خونی می­باشد (1). ازآنجایی‌که فاکتورهای خونی بعنوان شاخص پاسخ به استرس در ماهی استفاده می­شود (3)، می­توان از آن­ها به­عنوان معیاری برای سنجش مناسب بودن دارو استفاده کرد (1). با توجه به اینکه فرآیند حمل‌ونقل یکی از مراحل بحرانی در طی مراحل مختلف پرورش ماهی می‍باشد، لذا هدف مطالعه حاضر بررسی تأثیرات استفاده از اسانس نعناع بر استرس (شاخص­های خونی استرس از قبیل گلوکز و کورتیزول) در طی حمل‌ونقل کپور معمولی به‌عنوان یکی از گونه­های مهم اقتصادی است.

مواد و روشها

طراحی آزمایش: این پژوهش در تابستان 1396 در مرکز تحقیقات آبزی­پروری شهید فضلی­بر آبادی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. جهت انجام آزمایش، ماهیان2/0± 5/1 گرمی به‌طور تصادفی با تراکم 20 قطعه داخل کیسه­های حمل ماهی که یک‌سوم آن (10 لیتر) آب و حاوی ماده بیهوش­کننده با دوز­های موردنظر بود، قرار داده و از مرکز تکثیر و پرورش سیجوال به آزمایشگاه شهید فضلی­بر آبادی (به مدت یک ساعت) منتقل شد. بعد از انتقال، پارامترهای استرس شامل گلوکز و کورتیزول و نیز مقادیر پروتئین کل، آلبومین و ایمونوگلوبولین اندازه­گیری شد.

تهیّه مواد:برای انجام این مطالعه از 4 تیمار (هر تیمار شامل 3 تکرار) شامل تیمار شاهد (بدون ماده بیهوش­کننده)، اسانس نعناع (در سه سطح 10، 20 و 30 میکرولیتر در لیتر) به دلیل خاصیت آب­گریزی اسانس، محلول اسانس با افزودن 1 قسمت در 10 قسمت اتانول 100% تهیّه گردید.

شاخص­های خونی: به‌منظور خونگیری از بچه ماهیان از هریک از تکرارها تعدادی ماهی به‌طور تصادفی انتخاب و از ساقه دمی خونگیری صورت گرفت. اندازه­گیری مقدار هورمون کورتیزول به روش الایزا و در طول‌موج 405 تا 603 نانومتر صورت پذیرفت. مقدار گلوکز، پروتئین کل، آلبومین و ایمونوگلوبولین سرم خون با استفاده از کیت‌های تجاری (پارس آزمون) به روش فتومتریک اندازه­گیری شدند.

آنالیز داده­ها: تجزیه‌وتحلیل داده­ها به روش آنالیز واریانس یک‌طرفه و آزمون دانکن جهت مقایسه میانگین­ها انجام شد. اختلاف بین میانگین­ها در تیمارهای مختلف با سطح اطمینان (05/0>P) تعیین گردید. برای عملیات آماری از نرم‌افزار SPSS 18 استفاده شد.

نتایج

نتایج حاصل از آنالیز پارامترهای خونی در شکل 1 تا 5 نشان داده‌شده است. مطابق شکل 1 و 2 مقدار کورتیزول و گلوکز در بین تیمارها اختلاف معنی­داری داشت (05/0>P)، به‌طوری که بیشترین مقادیر در گروه شاهد و کمترین مقادیر در ماهیان بیهوش­شده با اسانس نعناع ثبت شد. با این­حال، مقدار گلوکز در تیمار 3 در مقایسه با گروه شاهد ازنظر آماری اختلاف معنی­داری نداشت (شکل 1).

مقدار پروتئین کل در ماهیان بیهوش شده در مقایسه با گروه شاهد تفاوت معنی­داری نشان داد (05/0>P) و کمترین مقدار در گروه شاهد بود (شکل 3). پروتئین کل بین تیمارهای بیهوش شده اختلاف معنی­داری نداشت. میزان ایمونوگلوبولین در گروه شاهد در مقایسه با سایر تیمارها کاهش معنی­داری نشان داد (شکل 4، 05/0>P). علاوه­براین، مقدار آلبومین در بین گروه­ها اختلاف معنی­داری نداشت (شکل 5).

 

شکل 1- میزان گلوکز بچه ماهی کپور در تیمارهای مختلف آزمایش

حروف غیرمشابه بیانگر وجود اختلاف معنی­دار می­باشد (05/0>P)

 

شکل 2- میزان کورتیزول سرم خون بچه ماهیان کپور معمولی در تیمارهای مختلف آزمایش

حروف غیرمشابه بیانگر وجود اختلاف معنی­دار می­باشد (05/0>P)

 

شکل 3- میزان پروتئین کل سرم خون بچه ماهیان کپور معمولی در تیمارهای مختلف آزمایش

حروف غیرمشابه بیانگر وجود اختلاف معنی­دار می­باشد (05/0>P)

 

شکل 4- میزان ایمونوگلوبولین سرم خون بچه­ماهیان کپور معمولی در تیمارهای مختلف آزمایش

حروف غیرمشابه بیانگر وجود اختلاف معنی­دار می­باشد (05/0>P)

بحث و نتیجه­گیری

انواع ماهیان در مراحل مختلف زندگی به مکان­ها با فاصله­های متفاوت و شرایط محیطی مختلف جابجا می­شوند (14). هر گروه از ماهیان در واکنش به این شرایط، دچار استرس، جراحت و حتی مرگ می­شوند (33).

 

شکل 5- مقدار آلبومین سرم خون بچه ماهیان کپور معمولی در تیمارهای مختلف آزمایش

حروف مشابه بیانگر عدم اختلاف معنی­دار می­باشد

مهم­ترین دغدغه در حمل‌ونقل ماهیان حداقل کردن استرس ایجادشده می­باشد (14). بنابراین بی‌حرکت کردن ماهی بااستفاده از داروهای بیهوشی برای کاهش این‌چنین خساراتی ضروری است (33).

آنالیز پارامترهای خونی یکی از روش­های ارزشمند برای ارزیابی سلامتی ماهی است، زیرا تغییر در میزان و سطوح این پارامترها می­تواند منعکس‌کننده پاسخ ماهی به تغییرات در محیط آن­ها باشد (6). کورتیزول معمول­ترین هورمون شاخص استرس می­باشد و اندازه­گیری آن می­تواند نشان­دهنده بروزه استرس و شدت آن باشد (18). علاوه­براین، بالا رفتن غلظت گلوکز خون نشان­دهنده وجود استرس است که علت افزایش این است که استرس مستلزم صرف انرژی زیادی است (2). در این مطالعه، میزان کورتیزول و گلوکز سرم ماهیان گروه شاهد در مقایسه با تیمارهای بیهوش­شده افزایش یافت که می­تواند به دلیل استرس واردشده طی زمان حمل‌ونقل باشد. مطابق با نتایج این مطالعه، هاشمی و همکاران (1391) نشان دادن که استفاده از داروی بیهوشی در طی حمل‌ونقل ماهی قزل­آلای رنگین‌کمان با جلوگیری از افزایش کورتیزول و گلوکز خون، منجر به کاهش استرس می­شود. علاوه ­بر این، افزایش کورتیزول و گلوکز در زمان صید و جابجایی ماهی جزایر مرجانی (Hemigymnusmelapterus) (24) و حمل‌ونقل ماهی آزاد اطلس (Salmo salar) (22) نیز اثبات‌ شده است. با توجه به اینکه کم شدن کورتیزول نشان‌دهنده کاهش استرس است (31)، بنابراین مهم­ترین کاربرد مواد بیهوشی، کاهش و به حداقل رساندن استرس می­باشد (5و 6). افزایش مقدار گلوکز در ماهیان بیهوش­شده با غلظت بالای اسانس نعناع (تیمار 3) در مقایسه با سایر گروه­های بیهوش­شده می­تواند نشان‌دهنده پاسخ ماهی به استرس متابولیک باشد. درواقع افزایش گلوکز خون از طریق آزاد شدن کاتکول آمین­ها صورت می­گیرد که احتمالاً پاسخی به ایجاد خفگی در اثر کاهش تنفس طی عمل بیهوشی است (4). بالا رفتن سطوح کورتیزول از علائم پاسخ اولیه به استرس می­باشد و بالا رفتن غلظت گلوکز خون از پاسخ ثانویه استرس است که در صورت ادامه حضور عامل استرس بروز خواهد کرد (2). بنابراین، کاهش فعالیت­های متابولیکی و حرکتی ماهیان می­تواند از ایجاد استرس در حمل‌ونقل جلوگیری کند (28). براساس نتایج حاصل به نظر می­رسد اسانس نعناع به‌عنوان یک ماده بیهوش­کننده قابلیت ضد استرس (5) وابسته به دوز داشته و توانسته میزان گلوکز و کورتیزول گروه­های تیمار را در زمان استرس ناشی از حمل‌ونقل پایین نگه ­دارد.

پروتئین­ها نقش کلیدی در سیستم­های فیزیولوژیک و ایمنولوژیک دارند و یکی از منابع اصلی تأمین انرژی در ماهیان هستند. تغییر و نوسان در میزان آن می­تواند در ارتباط با مصرف آن­ها برای تأمین انرژی لازم برای فعالیت­های حیاتی بدن باشد (9). اصولاً ارزیابی میزان پروتئین کل به‌عنوان یک شاخص مهم در پاسخ به استرس­های محیطی ارزیابی می­گردد (17). تحقیقات نشان داده که میزان پروتئین کل در استرس­های حاد افزایش می­یابد درحالی‌که استرس مزمن موجب کاهش آن می­گردد (25). در مطالعه حاضر، میزان پروتئین کل و ایمونوگلوبولین سرم گروه شاهد در مقایسه با تیمارهای تحت بیهوشی کاهش داشت. نتایج مشابه این مطالعه در گزارش­های ارائه‌شده در خصوص اثر استرس بر میزان پروتئین خون ماهی کاتلا (Catla catla) (26) و فیتوفاگ (9) نیز به‌دست‌آمده است. در بروز استرس مزمن به دلیل تجمع ترکیبات اکسیداتیو در کبد و کلیه بعنوان اصلی­ترین اندام­های سازنده آلبومین و گلوبولین­ها، آسیب­های ایجادشده در این دو اندام موجب کاهش میزان پروتئین کل سرم می­گردد (29). شاید به همین دلیل است که میزان این شاخص در ماهیان گروه شاهد هنگامی‌که برای مدت نسبتاً طولانی در شرایط استرس­زا حمل می­شوند، کاهش یافت. به‌طور کلی، کاهش پروتئین کل نشان­دهنده شرایط نامساعد محیطی است (27). وارد شدن استرس به ماهی موجب افزایش گلوکز و پدیده گلیکونئوژنزیز در ماهی و درنتیجه باعث می­شود مقدار آمونیاک افزایش و مقدار پروتئین کل کاهش یابد (23). بیشترین تأثیر ایمنی پروتئین­های سرم به عهده ایمونوگلوبولین­هاست. پروتئین کل و گلبولین شاخص­های خوبی برای تخمین فعالیت سیستم ایمنی و سلامت در ماهیان می­باشند (12). به‌طوری که می­توان گفت افزایش پروتئین­های سرم نشان­دهنده افزایش توان قدرت پاسخ دفاعی ماهی است.

نتایج این مطالعه نشان می­دهد که عملیات حمل‌ونقل اثرات مهمی بر شرایط فیزیولوژیک بچه ماهیان کپور معمولی می­گذارد و درصورتی‌که این عملیات به نحو مطلوب­تر و با استفاده از مواد بیهوش­کننده صورت گیرد، می­تواند باعث کاهش استرس با جلوگیری از شاخص­های استرس شود و می­توان برای افزایش تراکم حمل‌ونقل بچه­ماهیان کپور معمولی استفاده کرد. بنابراین، پیشنهاد می­شود که با توجه به تأثیرات مطلوب اسانس نعناع در برابر استرس ناشی از حمل‌ونقل، از این ماده در غلظت 10 میکرولیتر در لیتر استفاده گردد.

1-      پیغان، ر.، خواجه، غ.، نداف، ه.، و لرکی، س.، 1392. بررسی تأثیر بیهوشی با پروپوفول بر برخی فاکتورهای بیوشیمیایی سرم خون ماهی کپور علف­خوار (Ctenopharyn godoniddella). نشریه دامپزشکی، شماره 100، صفحات 22-16.
2-      تجار، س.، خدادادی، م.، و جواهری، م.، 1395. مقایسه اثرات 2-فنوکسی اتانول، عصاره گل میخک و PI222 به‌عنوان بیهوشی بر میزان گلوکز و هورمون کورتیزول پلاسمای خون در ماهی کپور نقره­ای، نشریه توسعه آبزی­پروری، سال 10، شماره 1، صفحات 23-11.
3-      جهانبخشی، ع.، هدایتی، س. ع.، و جوادی موسوی، م.، 1393. تأثیر ماده 2-فنوکسی اتانول به‌عنوان ماده بیهوش­کننده بر شاخص­های خونی ماهی کلمه (Rutilus rutilus caspicus)، مجله پژوهش­های جانوری، جلد 27، شماره 3، صفحات 348-337.
4-      راهداری، ع.، خسروانی زاده، ع.، دهمرده، ح.، قرایی، ا.، و میردارهریجانی، ج.، 1394. اثرات بیهوش­کننده و تغییرات بیوشیمیایی اسانس نعناع در ماهی سفیدک سیستان، تغذیه و بیوشیمیایی، سال 2، شماره 3، صفحات 34-23.
5-      روحی، ز.، ایمان­پور، م. ر.، و جوادی موسوی، م.، 1394. اثر امولسیون نعناع (کاروون) و متیل­سالیسیلات بر بیهوشی ماهی سفید (Rutilus frisii kutum)، مجله پژوهش­های جانوری، جلد 28، شماره 4، صفحات 456-450.
6-      روحی، ز.، ایمان­پور، م. ر.، محمدی، ح.، و محمدی، م.، 1395. اثرات میخک و امولسیون اسانس نعناع و متیل­سالیسیلات بر بیهوشی و گلوکز خون ماهی قزل­آلای رنگین‌کمان، مجله پژوهش­های جانوری، جلد 29، شماره 2، صفحات 194-186.
7-      سلطانی، م.، امید بیگی، ر.، رضوانی، س.، مهرابی، م.، و چیت­ساز، ح.، 1380. مطالعه اثرات هوشبری اسانس و عصاره گل میخک در ماهی قزل­آلای رنگین­کمان تحت برخی شرایط کیفی آب، مجله دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، دوره 56، شماره 4، صفحات 89-85.
8-      سلطانی، م.، ظریف­منش، ط.، و ذریه­زهرا، س. ج.، 1391. مطالعه تأثیر اسانس آویشن شیرازی (Zataria multiflora) بر میزان سیستم عامل مکمل و لیزوزیم خون ماهی قزل­آلای رنگین‌کمان (Oncorhynchus mykiss)، مجله علمی شیلات ایران، سال 21، شماره 4، صفحات 13-22.
9-      شکوری، م.، و ابدالی، س.، 1396. بررسی اثر سمیت سرب بر برخی از پارامترهای بیوشیمیایی خون بچه ماهی فیتوفاگ پرورشی، مجله پژوهش علوم و فنون دریایی، سال 12، شماره 1، صفحات 12-1.
10-   صفری، ر.، و روحی، ز.، 1395. کاربرد داروهای بیهوش­کننده آبزیان در ماهیان زینتی، آبزیان زینتی، سال 3، شماره 2، صفحات 37-31.
11-   کیهانی، س. ح.، حسینی­فرد، م.، و قاسم­نژاد بصرا، ح.، 1392. بررسی تأثیر عصاره آبی، متانولی، اتانولی و اسانس گیاه لرک (Pterocarya fraxinifolia) به‌عنوان یک ماده بیهوش­کننده بر روی ماهی کپور معمولی، فصلنامه علوم تکثیر و آبزی­پروری، سال 1، پیش‌شماره 2، صفحات 78-71.
12-   محمدی، م.، علیشاهی، م.، و آرمون، ا.، 1395. تأثیر عصاره دانه گیاه اسفرزه بر فاکتورهای ایمنی غیراختصاصی بچه ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان، نشریه دامپزشکی در پژوهش و سازندگی، شماره 111، صفحات 105-97.
13-   مرتضوی­زاده، س. ع.، پیغان، ر.، یونس­زاده فشالمی، م.، و شریفیان، م.، 1391. غلظت مناسب داروی بیهوشی پروپوفول در ماهی بنی (Barbus sharperyi). مجله علمی شیلات ایران، سال 21، شماره 2، صفحات 142-133.
14-   هاشمی، م.، سجادی، م.، ساعدی، م.، و وصالی، ا.، 1391. تأثیر استفاده از زئولیت و اسانس میخک بر بازماندگی و کاهش استرس در زمان حمل‌ونقل ماهی قزل­آلای رنگین‌کمان، علوم و فنون شیلات، دوره 1، شماره 1، صفحات 75-63.
15-   هاشمی، م.، سجادی، م.، کامرانی، ا.، و امدادی، ب.، 1391. تأثیر استفاده از زئولیت و اسانس گل میخک در زمان حمل‌ونقل ماهی قزل­آلای رنگین‌کمان بر روی بازماندگی و فاکتورهای کیفی آب، مجله بهره­برداری و پرورش آبزیان، جلد 1، شماره 2، صفحات 112-97.
16-   یگانه، س.، و ملکی، پ.، 1392. مقایسه اثر بیهوش­کنندگی عصاره سنبل­الطیب (Valeriana officinalis)، بادرنجبویه (Melissa officinalis) و مریم‌گلی (Salvia officinalis) بر روی بچه­ماهی کپور معمولی. نشریه بهره­برداری و پرورش آبزیان، جلد 2، شماره 2، صفحات 77-65.
 
17-   Adhama, K., Khairallaa, A., Abu- Shabanaa, M.,Abdel- Maguida N. and Abdel- Moneim, A. 1997. Environmental stress in lake maryut and physiological response of Tilapia zilli. Journal of Environmental Science and Health, 32: 2585- 2598.
18-   Barton, B. C., 2002. Stress in fishes: A diversity of responses with particular reference to changes in circulating corticosteroids. Integrative and Comparative Biology, 42, PP: 517–525.
19-   Boyer, S. E., and White, J. S., Stier, A. C., and Osenberg, C. W., 2009. Effects of the fish anesthetic, clove oil (eugenol), on coral health and growth. Journal of Experimental Marine Biology and Ecology, 369, PP: 53-57.
20-   Brick, M. E., and Cech, J. J., 2002. Metabolic responses of juvenile striped bass to exercise and handling stress with various recovery environments. Transactions of the American Fisheries Society, 131(5), PP: 855-864.
21-   Carmichael, G. J., 1984. Long distance truck transport of intensively reared largemouth bass. The Progressive Fish-Culturist, 46(2), PP: 111-115.
22-   Gatica, M. C., Monti, G. E., Krowles, T. G., Warriss, P. D., and Gallo, C. B., 2010. Effects ofcommercial live transportation and preslaughter handling of Atlantic salmon onblood constituents. Archivos the MedicinaVeterinaria, 42, PP: 73-78. 
23-   Gomułka, P., Wlasow, T., Szczepkowski, M., Misiewicz, L., and Ziomek, E., 2014. The effect of propofolanaesthesia on haematological and biochemical blood profile of European whitefish. Turkish Journal of Fish Aquatic Sciences, 14, PP: 331-337.
24-   Gressler, L. T., Riffel, A. P. K., Parodi, T. V., Saccol, E. M. H., Koakoski, G., Costa, S. T., Pavanato, M. A., Heinzmann, B. M., Caron, B., Schmidt, D., Llesuy, S. F., Barcellos, L. J. G., and Baldisserotto, B., 2012. Silver catfish (Rhamdiaquelen) immersion anesthesia with essential oil of Aloysiatriphylla (L’Hérit) Britton or tricainemethanesulfonate: effect on stress response and antioxidant status. Aquaculture Research, 45, PP: 1061-1072.
25-   Grutter, A. S., and Pankhurst, N. W., 2000. The effects of capture, handling, confinement and ectoparasite load on plasma levels of cortisol, glucose and lactate in the coral reef fish (Hemigymnusmelapterus). Journal of Fish Biology, 57(2), PP: 391-401
26-   Jeney, G., Galeotti, M., Volpatti, D., Geny, Z., and Anderson, D., P., 1997. Prevention of stress inrainbow trout (Oncorhunchusmikiss) fed diets containing different doses of glucan. Aquaculture, 154, PP: 1-15.
27-   Kavitha, C., Malarvizhi, A., Kumaran, S. S., and Ramesh, M., 2010. Toxicological effects of arsenate exposure on hematological, biochemical and liver transaminases activity in an Indian major carp (Catlacatla). Food and Chemical Toxicology, 48, PP: 2848-2854.
28-   Kumar, S., Sahu, N. P., Pal, A. K., Choudhury, D., Yengkokpam, S., and Mukherjee, S. C., 2005. Effect of dietary carbohydrate on haematology,respiratory burst activity and histologicalchanges in (Labeorohita) juveniles. Fish andShellfish Immunology, 19, PP: 331–344.
29-   Parodi, T. V., Cunha, M. A., Becker, A. G., Zeppenfeld, C. C., Martins, D. I., Koakoski, G., Barcellos, L. G., Heinzmann, B. M., and Baldisserotto, B., 2014. Anesthetic activity of the essential oil of Aloysiatriphylla and effectiveness in reducing stress during transport of albino and gray strains of silver catfish (Rhamdiaquelen). Fish Physiology and Biochemistry, 40(2), PP: 323-334.
30-   Pascual, P., Pedrajas, J. R., Toribio, F., Lopez-Barea, J., and Peinado, J., 2003. Effect of food deprivation on oxidative stress biomarkers in fish (Sparusaurata). Chemico-Biological Interactions, 145, PP: 191-199.
31-   Roohi, Z., and Imanpoor, M. R., 2015. The efficacy of the oils of spearmint and methyl salicylate as new anesthetics and their effect on glucose levels in common carp juveniles. Aquaculture, 437, PP: 327-332.
32-   Small, B. C., 2003. Anesthetic efficacy of metomidate and comparison of plasma cortisol responses to tricainemethanesulfonate, quinaldine and clove oil anesthetized channel catfish (Ictaluruspunctatus). Aquaculture, 218, PP: 177-185.
33-   Sndeddon, L. U., 2012. Clinical anesthesia and analgesia in fish. Journal of Exotic Pet Medicine, 21, PP: 32-43.
34-   Velisek, J., Wlasow, T., Gomulka, P., Svobodova, Z., Novotny, L., and Ziomek, E., 2006. Effects of clove oil an aesthesia on European catfish (Silurusglanis). ActaVeterinaria Brno, 75, PP: 99-106.
35-   Wagner, E., Arndt, R., and Hilton, B., 2002. Physiological stress responses, egg survival and sperm motility for rainbow trout broodstock anesthetizes with clove oil, tricainemethanesulfonate or carbon dioxide. Aquaculture, 211, PP: 353- 366.
36-   Zahl, I. H., Samuelsen, O., and Kiessling, A., 2012. Anaesthesia of farmed fish: implication for welfare. Fish Physiology and Biochemistry, 38, PP: 201-218.
دوره 32، شماره 2
شهریور 1398
صفحه 96-102
  • تاریخ دریافت: 24 دی 1396
  • تاریخ بازنگری: 07 خرداد 1397
  • تاریخ پذیرش: 08 خرداد 1397