بحث

سرطان پستان بعنوان یکی از شایعترین بدخیمی­های زنان در سراسر جهان بسیار مورد توجه می باشد (43). متاسفانه این نوع سرطان در بین زنان ایرانی نیز در حال پیشرفت می باشد (27). با توجه به این که پیشرفت تومور ارتباط بسیار نزدیکی با التهاب و استرس اکسیداتیو دارد، ترکیبی که خواص ضدالتهابی یا آنتی­اکسیدانی داشته باشد، می تواند یک عامل آنتی کارسینوژن باشدبسیاری از گیاهان و ادویه­جات دارای خاصیت فارماکولوژیک و بیوشیمیایی شامل، خاصیت آنتی اکسیدانی و ضدالتهاب می­باشند که به نظر می­رسد در فعالیت­های آنتی­کارسینوژینک و آنتی­موتاژنیک دخالت دارند (37)، و همچنین از سویی تحقیقات در زمینه دستیابی به ترکیبات ضدسرطان از منابع گیاهی هر روزه ابعاد گسترده­ای پیدا می­کند (25). در مطالعه های مختلف تاثیر مواد حاصل از عصاره زنجبیل بر ممانعت از تکثیر سلولهای سرطان انسانی از مسیر آپوپتوزیس به اثبات رسیده است (37،20)، از دیگر اثرات زنجبیل بر بدن می توان به آنتی­تومور (29،30)، تحریک قاعدگی و رفع بی نظمی عادت ماهیانه (26،46)، مؤثر دراسپرماتوژنز (26) و افزایش میل جنسی، اشاره نمود (46). همچنین اثرآنتی­اکسیدان داشته و توانایی مهارکردن ترکیبات التهابی را داردکه به علت وجود جینجرول در آن است، بنابرین در آرتریت روماتوئید و استئوآرتریت بکار رفته است (28و18). هم چنین طی تحقیقاتی که در محیط invivo مشخص شد، Ge-132(2- کربوکسی اتیل ژرمانیوم سکویی اکسید)، ترکیب رژمانیوم آلی می­باشد که از رشد تومور و متاستاز با برانگیختن ماکروفاژهای سم سلولی، جلوگیری می­کند و فعالیتهای ضد ویروسی در حیوانات و انسانها نشان می­دهد (41). خصوصیات پیشگیرانه سرطان در زنجبیل علاوه بر دارا بودن پلی­فنولیک­ها مربوط به فلاونوئیدهای موجود درآن نیز می­باشد (37). طی گزارشات رسیده سیر نیز به مانند زنجبیل به عنوان یک عنصر ضد التهاب و ضد سرطان دارای اهمیت ویژه­ای بوده و اثرات آنتی اکسیدانی­اش معروف است و مشابه زنجبیل کاهنده کلسترول خون است، همچنین دارای سطوح بالایی از ویتامینهای A و C و سطوح اندکی از خانواده ویتامینهای B می­باشد (3). کوئرستین به عنوان یکی از فلاونوئیدهای موجود در زنجبیل، به دلیل فعالیت آنتی­اکسیدانی قوی نقش ایمنی سلولی در برابر استرس اکسیدایتو دارد به نظر می­رسد این ترکیب نه تنها سلول­ها را از آسیب رادیکال آزاد با توجه به تأثیر آنتی­اکسیدانی خود حفظ می­کند، بلکه مرگ سلولی برنامه­ریزی شده از طریق فعالیت اکسایشی را برمی­انگیزد و از تومورزایی جلوگیری می­کند (34). همچنین گزارش شده است که گل گلرنگ نیز غنی از ترکیبات فلاونوئیدی نظیر کوئرستین است که بیشترین اثر را در کاهش کلسترول دارد (4). مطالعه دیگری در سال 1389 توسط دکتر افشاری و همکارانش، نقش عصاره الکلی زنجبیل تازه بر مهار سلول های سرطان پستان به صورت invitro (برون تنی) به اثبات رسیده است ولی تاکنون در محیطinvivo این امر انجام نشده است، لذا هد فاز تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر عصاره اتانولیک زنجبیل بر وزن بدن و رشد تومور در سرطان پستان موش ماده نژاد Balb/c انجام گرفت. دربررسی تأثیر عصاره اتانولی زنجبیل بر وزن بدن، نتایج از این قرار است که در مقایسه وزن بدن بین گروههای سرطانی دریافت کننده دوزهای mg/kg50 و20زنجبیل وگروه سرطانی دریافت کننده سالین تفاوت معنی­داری مشاهده نگردید، اما افزایش معنی­دار در اختلاف وزن ثانویه از اولیه بین گروه سرطانی دریافت کننده دوز mg/kg100 زنجبیل با گروه سرطانی دریافت کننده سالین وجود داشت. (P<0.05*) بر طبق تحقیقات انجام شده gingerols از جمله ترکیبات زنجبیل است که علاوه بر خاصیت تحریک و تولید بزاق و در نتیجه عمل بلع آسان (28)، بهبود سوء هاضمه و افزایش حرکات دودی لوله گوارش (28) در درمان کاهش اشتها نیز کاربرد فراوان دارد (16). زنجبیل به علت دارا بودن سزکویی ترپن­ها و به علت خاصیت آنتی اکسیدانی،علاوه بر حذف رادیکال­های آزاد، موجب حذف متابولیت­های فعال در بدن می­گردد (30و19). همان طور که قبلاً ذکر شده gingerols موجود در زنجبیل با خاصیت آنتی سروتونرژیک خود می­توانند گیرنده نوع 3 سروتونین را مهار کنند (32و36) پژوهشگران معتقد هستند مصرف طولانی مدت مهارکننده­های اختصاصی باز جذب سروتونین، باعث افزایش وزن بدن می­شوند (32). یافته­ها نشان می­دهند مهارکننده­های اختصاصی باز جذب سروتونین در طولانی مدت از طریق فعال کردن گیرنده­های 5HT2A باعث افزایش ترشح پرولاکتین می­شود (32)، بنابراین از طریق افزایش ذخیره چربی در بدن و افزایش رشد، وزن بدن را افزایش می­دهد. بر طبق بررسی­های دیگر که قبلاً اشاره شد مشخص شده است که زنجبیل دارای ویتامین A نیز می­باشد (35).ویتامین A یکی از عوامل رشد حیوانات است و فقدان تجربی این ویتامین دو موش موجب توقف رشد حیوان می­گردد. ویتامین A به رتینوئید تبدیل شده که موجب ذخیره چربی به صورت تری گلیسرید در بدن شده و موجب افزایش وزن بدن می­گردد (33). احتمالاً ویتامین A موجود در زنجبیل می­تواند موجب افزایش وزن بدن و جبران کاهش وزن از دست رفته شود. با توجه به مطالعات گذشته که در قسمت­های دیگر ذکر شد، زنجبیل با دارا بودن ویتامین B6 هم به عنوان ضدتهوع عمل می­کند و هم موجب افزایش وزن بدن می­شود (14)،بنابراین نتایج مطالعات گذشته با یافته­های پژوهش حاضر مطابقت دارد. در بررسی اثرعصاره اتانولی زنجبیل بر سایز تومور و وزن تومور گروه سرطانی دریافت کننده دوزهای مختلف عصاره اتانولی درمقایسه با گروه سرطانی دریافت کننده سالین (کنترل)، نتایج حاکی ازکاهش معنی­دار دراندازه تومور و وزن تومور می­باشد. شوگائول و ترکیبات ساختمانی مشابه آن­ها در زنجبیل دارای خاصیت ضد التهابی بوده و این پروسه را از طریق مهار مسیرهای سیلکواکسیژناز و 5 لیپواکسیژناز، از بیوسنتزلوکوترین­ها و پروستاگلاندین­ها که جزء مواد التهابی هستند جلوگیری می­نمایند(12). که این مطلب با تحقیقات Felip و همکارانش هماهنگی دارد توسط آن­ها فعالیت آنتی­اکسیدانی و مهار پرواکسیداسیون لیپید به وسیله عصاره­های آبی و الکلی زنجبیل مشخص شد همچنین دریافتند که این گیاه به عنوان یک مهارکننده­ی دو­گانه­ی سیکلواکسیژنازو و 5 لیپواکسیژناز عمل می­کند که مهار پروستاگلاندین  (E₂)را در برداشته و نسبت به داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مزیت درمانی بهتر و اثرات جانبی کمتر دارد (11) و هم چنین مانع از متابولیسم اسید آرشیدونیک که خود سبب تجمع پلاکت­ها و تشکیل ترومبوکسان­B2  و پروستاگلاندین D₂ که از عوامل سرطان زا هستند، می­شدند (12،39).Blessy‌ همکارانش2009 در بررسی عصاره اتانولیک ریزوم زنجبیل بر کیست‌های ناشی از DMBA در موش‌های سوری نتایج نشان داده این عصاره علاوه برداشتن توانایی لیپیدپراکسیداتیو، با خاصیت آنتی‌اکسیدانی خود منجر به تغییرشکل نئوپلاستی شده و از تشکیل تومور جلوگیری می‌کند (9). افشاری و همکاران (1389) در بررسی اثر سیتوتوکسیسیته عصاره الکلی زنجبیل تازه بر سلول‌های سرطانی پستان و سرطان کبد دریافتند عصاره الکلی ریزوم تازه زنجبیل بر روی سلول‌های نرمال پستان و کبد (HPEG2) اثر سمی ندارد، ولی بر روی سلول‌های سرطانی با توجه به دوز ماده وزن تاثیر، اثرکشندگی و سیتوتوکسیته نشان می‌دهد، و تغییرات مورفولولوژی مشاهده شده بیانگر القای مرگ برنامه‌ریزی شده سلول (آپوپتوزیس) در سلول‌های سرطانی تیمار شده با زنجبیل می‌شود (2،1). Suzuki در سال (1997) طی بررسی بر روی gingerol حاصله از زنجبیل بر رشد تومور دریافتند این ترکیب تاثیر آنتی‌آنژیوژنیک بوده و مانع از رشد تومور و متاستاز آن می‌گردد (41).Yoshikawaو همکارانش در سال (1994)در بررسی آنتی اکسیدانی زنجبیل دریافتند که زنجبیل، فعالیت‌های ضداکسیداسیونی ضد التهابی وضد توموری دارد (45).Choudhari و دیگر محققانش در بررسی عصاره آبی زنجبیل بر روی سلول­های سرطانی، نتایج نشان داد این عصاره دارای ترکیبات پلی­فنولیک است که به طور مستقیم بر میکروتوبول­های سلول سرطانی اثر گذاشته و ساختمان آنها را شکاف می­دهد و منجر به تغییرات مورفولوژیکی شده و ویژگی ساختمانی و عملکردی توبولین و میکروتوبول را از بین برده و باعث آپوپتوزیس سلول­های سرطانی می­شود (10). طی گزارشات به دست آمده از سال 2006، زنجبیل در سلول های Hep₂یا سلول­های سرطانی کبدنیز، از طریق افزایش تولید اکسیژن فعال، سبب آپوپتوزیز می­گردد(31)، که این عمل تأثیری مهمی بر کاهش روند رشد تومور و در پی آن وزن تومور خواهد داشت. طی تحقیقاتی، پژوهشگران پی بردند که 6-gingerol جزء تندی زنجبیل، با فعالیت آنتی­توموری و آنتی­باکتریای خود از تکثیر سلول­های اندوتلیال عروقیVEGF) و FGF) ممانعت کرده و از تشکیل کانال­های یونی شکل، توسط این سلول­ها جلوگیری کرده و باعث توقف سیکل سلولی در فاز G1 شده است و از آنژیوژنزیس (رگزایی) در محیط invivo و invitro جلوگیری به عمل می­آورد (24). بر طبق مطالعات انجام شده کتون­های واینلوئید حاصله از ریشه زنجبیل به نام های 6-gingerol و 6-paradol، فعالیت ضدتخریبی قدرتمندی را بر علیه سلول­های سرطانی پوست نشان می دهند و هم چنین با مهار تولید TNF (فاکتور نکروزکننده تومور) سلول­های توموری را کاهش می­دهند (15). زنجبیل با وجود داشتن ترکیبی به نام کورکومین توانسته به طور مستقیم موجب مهار هورمون رشد فیبروبلاست و هورمون رشد اپیدرم شده واز این طریق موجب مهار رگزایی در سلول­های سرطانی گردد (7)، بنابراین زنجبیل احتمالاًبتواند در روند بهبود تومورهای بدخیم دخیل باشد، که تحقیق آن­ها بر روی تومورهای پستانی با نتایج پژوهش حاضر بر کاهش رشد و وزن تومور البته به صورت تزریق زیر صفاقی عصاره اتانولیک زنجبیل با دوزهای مختلف برروی رشد تومور و وزن تومور یکسان بود، که این نیز به علت خاصیت آنتی­توموری، آنتی­آنژیوژنزیس این عصاره می­باشد. طی مطالعه صورت گرفته در سال 2010 بر روی 6-gingerol، نتیجه حاصل از این قرار بود که این ترکیب حاصله از عصاره زنجبیل، از چسبندگی سلول، حرکت، تهاجم و فعالیت پروتئین­های₂MMP و MMP₉ که به صورت انتخابی، در سلول­های اندوتلیال بیان شده و موجب افزایش میتوز در خطوط سلولی سرطان پستان MDA-MB₂₃₁ می­شوند، ممانعت می­کند (44). هم­چنین طی تحقیقات صورت گرفته بر روی 6-Shogaols مشخص شد این ترکیب فعال زنجبیل، از طریق تحریک فعالیت PMA (فربل 12- میراستات و 13- استات) با مهار فعالیت NF-KB از تهاجم سلولی MDA-MB₂₃₁ سرطان پستان، به طول کامل ممانعت می­کند (21). بر طبق پژوهش­های انجام گرفته بر روی ترکیب (DEG)6-Dehydrogingerdione حاصله از زنجبیل، محققان پی به وجود تاثیر مهاری این ماده بر روی خطوط سلول­های MCF-7 و MDA-MB₂₃₁ در سرطان پستان بردند (17). بر طبق مطالعات invitro انجام شده بر روی یکی از ترکیبات حاصله از زنجبیل به نام 1َ- استوکسیکاویکل استات(ACA)، نتایج نشان دهنده این بود که ACA به طور واضح در مدت 24 ساعت، توانایی زیستی سلول­های سرطانی را با مهار واکنش اکسیژن در دو خط سلولی MDA-MB₂₃₁ و MCF-7 سرطان پستان، کاهش داده و از تهاجم آن جلوگیری می­کند (15). طی تحقیقات صورت گرفته آزمایشگاهی بر روی Zerumbone، یکیدیگر از ترکیبات موجود در زنجبیل نتایج به این صورت بود که این ترکیب عامل کاهش در بیان پروتئین CXCR4 است که این امر منجر به توقف عملکرد القاکننده آن یعنی تیروزین کیناز دارد و در نهایت مهار فعالیت NF-KB در سلول­های MCF7/HER-2 سرطانی پستان می­شود (40). احتمالاً عصاره اتانولی زنجبیل به دلایل فوق سبب کاهش وزن و اندازه تومور گردیده است.

تقدیر و تشکر

بخشی از این تحقیق در دانشکده پزشکی دانشگاه تربیت مدرس زیر نظرجناب آقای دکتر زهیر محمد حسن عزیز انجام شد که بدین وسیله از زحمات و حمایت­های ایشان از این طرح تقدیر وتشکر بعمل می­آید.